01:60.0
Kung galit sila sa Israel, ay bakit hindi nalang magdeklara ng gera para matapos na ang issue?
02:06.0
Hindi ito strategic kung lantarang gagawin.
02:09.4
Sa dahil ang nag-iingat din ng Iran na masilip, lalo na mayroong tinatago ang bansa, bagay na hindi pwedeng mabulilyaso.
02:19.1
Sa loob ng isang buwang labanan sa Gaza Strip, binalita sa The Guardian na gumagamit nga ng proxy ang Iran.
02:26.8
Kasama dito ay ang Hezbollah, Hamas.
02:30.0
At Palestinian Islamic Jihad.
02:32.7
Habang umiiwas ito sa lantarang gera.
02:35.8
Ayon sa ulat, hindi ito aksidente.
02:38.9
Ito ay taktikang sinadya.
02:41.3
Ito nga ang proxy war na nasilayan ngayon ang buong mundo.
02:45.1
Ang labanan ng Israel at ng Hamas.
02:48.7
Nagpahayag ang bansa na suportado nila ang mga grupo, pero hindi raw sila nakikialam.
02:54.7
Alam ng Iran na hindi nila basta-basta matatalo ang Israel sa ganitong klase ng labanan.
03:00.0
Siya nga naman, paano nila matatalo ang isang nuclear-powered na militar?
03:05.9
Madali lang ang sagot.
03:07.7
Kailangan din itong magkaroon ng sandata nuklear.
03:12.9
Mahirap talunin ang bansa na may armas na nuklear.
03:16.5
Sa mga mayroon, ito ay napakagandang deterrent o pampigil sa kalabang gustong umatake.
03:22.9
Ganun pa man, kahit may nuklear ang Israel o ibang bansa, hindi basta-basta magagamit ang sandata.
03:29.1
Dahil sa kasunduan ng United Nations na Treaty on the Prohibition of Nuclear Weapons
03:35.3
o pagbabawal sa paggamit ng sandata nuklear kahit pa kung may gera.
03:41.6
Kaya marami ang nagtatanong kung bawal palang gamitin, bakit magiging deterrent o panindak ng kalaban?
03:48.7
Siyempre kahit bawal.
03:50.3
Kung magiging desperado ang bansang may nuklear, ipagbawal man ang UAE ng paggamit,
03:55.3
sino mang pipigil dito sa panahon ng pag-ibitan?
03:58.3
Panahong, katulad ng sa ngayon.
04:02.9
Taong 1950s pa noong tinulungan ng Amerika na gumawa ng nuklear ang Iran, ito ay noong ang dalawa ay dating magkaibigan.
04:12.2
Pero noong umupo sa pwesto si Ayatollah Ruhaula Khomeini taong 1979, nahinto ang programa.
04:19.9
Opisyal na natigil pero lihing na pinagpatuloy.
04:24.0
Natunogan ito ng mga taga-kanluran at pinatawa ng maraming sasabay.
04:28.3
Bukod doon, ilang nuklear scientist sa Iran ang tila isa-isang misteryosong namatay.
04:36.3
Hanggang taong 2015, ayon sa Council on Foreign Relations, na pumayag ang Iran na itigil ang paggawa ng sandata nuklear kung tatanggalin ang mga sanctions labat sa kanila.
04:49.0
Sa wakas, mukhang mawawala na nga ang peligro.
04:54.0
Nawala nga, pero bumalik din.
04:58.3
Noong 2018, tumiwalag ang Amerika sa treaty at pinaratangan ng Iran na hindi sumusunod sa kasunduan.
05:17.3
Tapos, sinisisi naman ang Iran ng Amerika na hindi rin tumutupad sa kanilang kasunduan.
05:23.0
Sina man sa dalawa ang talagang may sala.
05:26.1
Mula noon, tuluyan ang naisabay.
05:28.3
At mula din noon, walang hintong isinulong ng mga Iranians ang programa.
05:35.6
Sa makatuwid, binalita ito sa Al Jazeera kamakailan lang na ang Iran ay nag-avance sa pag-enrich ng kanilang nuklear habang hindi pinahintulot ang makapasok sa bansa ang mga inspektor.
05:48.5
Ayon sa ulat, umabot na sa 60% ang uranium enrichment ng pabrika.
05:54.0
Kailan sa marami na kung haabot sa mataas na porsyento,
05:58.3
maaari na itong gumawa ng sandata nuklear.
06:23.2
Ano ang ibig sabihin ng uranium enrichment?
06:28.3
Ikinabahala ng mga bansa ang pag-avance ng Iran sa kanilang uranium enrichment.
06:40.5
Pero ano ang ibig sabihin ito?
06:42.9
Mga katagang teknikal ang gamit sa proseso at sa wikang Ingles.
06:47.7
Kaya minsan mahirap unawain.
06:49.8
Ngunit kung may papaliwanag sa wikang Filipino, mas madaling mababatid ang katotohanan.
06:55.3
Kapag sinabing uranium enrichment,
06:57.5
ito ay tumutukoy sa elementong uranium, ang elementong gamit sa nuklear fission.
07:03.5
At ang salitang enrichment ay ang pagpuro sa elemento.
07:07.9
Dahil sa ang nauhukay sa lupa ay halos puro uranium-238
07:12.1
at katiting lang ang halo nitong uranium-235 at ito ang gamit upang gumawa ng sandata.
07:20.5
Napagalama na hindi fissile ang U-238 o hindi efektibo sa proseso.
07:27.5
Halos walang silbi ang U-238 dahil ang kailangan ng mga scientist ay ang U-235 para makagawa ng nuclear weapons.
07:37.2
May mga numero ito sa hulihan dahil pareho silang uranium.
07:41.1
Pero magkaiba lang ng bilang ng neutron.
07:44.2
Pareho ang bilang ng protons na 92.
07:47.0
Pero yung nagdidikit nito ng neutrons ay magkaiba.
07:50.1
Mas kaunti ang nagdidikit sa U-235 kaya mas mababa ang numero kumpara sa U-238.
07:57.6
mas mahina ang gitna nito kaysa sa U-238.
08:01.3
Dahil dito mas madali itong mabiyak, mas efektibo sa nuclear fission.
08:06.8
Kaya sa proseso ng uranium enrichment,
08:09.5
hinihiwalay ang dalawa gamit ang gaseous diffusion o ang centrifuge.
08:14.1
Dalawang klase ng paraan pero pareho ng resulta para ihiwalay ang uranium-235 sa uranium-238.
08:24.7
Ang ginagawa ngayon ng Iran ay kinabababas.
08:27.5
Pagkakabahala ng mga bansa, lalo na ng mga kalaban nito.
08:32.1
Napagtanto ng ilan na malapit na nilang magawang puro ang kanilang uranium-235.
08:38.0
Kailangan kasi ay 90% ang U-235 upang magamit ito sa pagpapagawa ng nuclear weapons.
08:46.0
Pero marami ang nagsabi na walang kakaya ng Iran na makamit ito.
08:50.5
Subalit, ayon sa politiko na noong taong 2021,
08:54.9
umabot na sa 60% ang uranium-235.
08:57.5
Tapos, makaraan lamang ang dalawang taon, 2023,
09:03.8
ayon sa Bloomberg, umabot na sa 84% ang uranium enrichment ng bansa.
09:09.8
Ilang porsyento na lang ay, pwede na itong makagawa ng nuclear warhead.
09:15.7
Kung makakamit ang sandata nuklear ng bansa, marami ang mamimiligro.
09:21.4
Hindi lamang ang Israel, pati lahat ng kalaban ng Iran.
09:24.6
Kasama dito ang Estados Unidos,
09:27.5
ang mga kaalyado mula sa kanluran, Marail, pati ang Saudi Arabia.
09:32.3
Mantyakin mo, kung magkakaganon nga,
09:35.0
mapapasakamay ng mga proxy groups ng Hamas, Hezbollah, Houthi at Islamic Jihad,
09:40.8
ang napakalakas na panlaban.
09:43.1
Anong klaseng labanan ang magigisna ng mundo kung aabot sa 90% uranium enrichment ng Iran?
09:49.9
Gaano kagrabe ang pagkawasak na haharapin ng Israel
09:53.2
kung magkakaroon ng weapons of mass destruction ang Hamas?
09:57.5
sino ang lalaban sa mga Houthi sa Red Sea kung may panlaban itong nuklear?
10:04.0
Anong araal ang mapupulot dito?
10:07.6
Iba na talaga ang labanan ngayon.
10:10.4
Isang pasabog lang ay posibleng kumitil sa ilang daang katao.
10:14.5
Kung makakagawa ng nuklear ang Iran at sakaling gamitin ito sa labanan
10:18.6
at makita naman ang paghanti ng iba at magpasabog din ng nuklear,
10:23.7
milyon-milyon ang mga madadamay.
10:26.2
Sila-sila din ang pagkakaroon ng mga nuklear.
10:27.5
At magpapatay sa kanika nilang mamamayan.
10:31.2
Huwag kalimutan na ang labanan sinimulan sa parahasan ay walang kabutihan na maghigisnan.
10:38.8
Buksan mo ang iyong isip at hayaang lumalim pa ng lubusan ng iyong pangunawa
10:45.1
sa mga kasaysayang papupulutan ng maraming ara.
10:50.9
Tandaan, katotohana ng susi.
10:57.5
Sa Tunay na Kalayaan
11:27.5
Thank you for watching!
11:57.5
Thank you for watching!
12:27.5
Thank you for watching!
