00:56.3
Kami po ay isang manggagawa sa banana plantation.
01:00.0
Sa Davao Fruits Corporation, Bustila, Davao de Oro.
01:03.5
Kami po ay pumunta rito kay Sir Vintol po na humingi ng tulong dahil kinuha po yung lupa namin ng sumipro.
01:11.8
Wala kami ng 1994 hanggang 2013.
01:15.6
Ang Bagyong Pablo, yun na yung time na ang pagpasok ng sumipro sa aming area.
01:21.8
Hinaras po kami nung time na yun na nagdala sila ng mga security, police hanggat napalayas po kami sa aming area.
01:30.0
Makakasama natin ngayon ang mga nagrareklamang banana growers. Magandang umaga sa inyo.
01:35.5
Magandang umaga po.
01:36.9
Sa pananaw ninyo, bakit kayo pinaalis ng sumipro?
01:40.6
Bali, ang simula po nung pagpasok ng Bagyong Pablo 2012, lahat ng sagingan sa Kumbustila, Davao de Oro, napinsala po.
01:54.0
Yung unang sinasabi nila sa amin na may utang kami na 3 million.
01:59.2
Hindi po totoo yan.
02:01.2
Kasi ang utang lang po 56,000 na bayaran na po yun lahat ay bali isa lang tao na hindi nakabayad.
02:09.2
Bali yung 3 million, tina-charge nila kahit walang saging nag-i-spray yung eroplano.
02:15.2
Kaya tina-charge nila yung 3 million.
02:17.2
Ang nangyari po sa lupa, nung time na yun na bagsak lahat ng saging, gusto mangyari sa sumipro na piperma kami na walang basahin.
02:28.0
Ang ano nang pagpasok?
02:29.2
Ang presidente namin, hindi tayo piperma hanggat walang ipabasa sila sa atin.
02:35.2
Ang gustong mangyari, kaliwat kanan ang kontrata, kontrata nila tsaka kontrata namin.
02:41.2
Doon po nagsimula, habang nagtatrabaho, inaharas, nagpadala ng security tsaka mga polis.
02:47.2
Ang sumipro ay isang multinational exporting company.
02:51.2
So dahil sila'y multinational exporting company, ang trabaho nila ay mag-export mga saging, mag-export ng papaya.
02:59.2
Mag-export yan sa ibang bansa, sa Saudi, sa Hong Kong, kung saan.
03:03.2
Saan kayo kumukuha ng pondo para makapagtanim kayo lahat ng pangangailangan?
03:08.2
Sinong nag-garantro sa inyo?
03:12.2
So, ang lupain ay sa inyo, pero yung sinasabing pag nakuha, pag maganda naman ang mga saging, kinukuha, binibili, binabayaran kayo, tapos ine-export nila.
03:26.2
Pag ang inyong saging ay hindi pumasa doon sa sinasabing kumukuha.
03:28.2
Doon sa sinasabing quality assurance, hindi pwedeng i-export.
03:31.2
Wala kayong kikitain.
03:32.2
Wala na silang kikitain.
03:34.2
Ang problema, pag wala silang kikitain, yung pondong ginamit ninyo, kasi silang financier ninyo, lugi rin sila.
03:41.2
Magkakautang sila sa banko.
03:44.2
At yung utang na mananatili kay sumipro na ginamit ninyo, sila yung garantor.
03:48.2
Linawin muna natin.
03:49.2
Kasi ikaw, ang sinasabi mo, Gerson, utang agad eh.
03:53.2
Bago tayo pupunta sa utang, umpisahan muna natin dito.
03:57.2
Ang usapan sa inyo.
03:59.2
Ako'y tagapagtanggol nyo kung ginakailangan.
04:01.2
Dito, nagbibigay linaw ako.
04:03.2
Nagkaroon ng peste ngayon ng inyong mga saging doon.
04:06.2
Hindi kayo pwede magtanim kasi ang gusto nila mangyari, i-rehabilitate.
04:09.2
Nagpapaalam sa inyo, ayusin nyo yan.
04:11.2
Kapag hindi nyo inayos yan, huwag muna kayo magtanim.
04:14.2
Kakalat yung mga peste.
04:16.2
At maaafektuhan yung mga karating lupain na mga saging din.
04:20.2
Kaya, kung maaari, ano bang ibig sabihin ng rehabilitation pag na-pesting?
04:24.2
Kinocure nyo muna.
04:25.2
Ayos nyo muna ang lupa.
04:26.2
Anong ginagawa nyo?
04:27.2
Nilalagyan nyo ng pesticide.
04:29.2
Kasi hanggat makikita sa bunga ng saging yan.
04:33.2
Ano yung mga makikitang senyala sa dilaw na saging?
04:39.2
Yung parang, yung mga tuldok-tuldok.
04:43.2
Pag may tuldok-tuldok na, hindi masado yun.
04:45.2
Natuturing parang peste yun.
04:47.2
Ang mangga, pag hindi dilaw at may mga tuldok-tuldok yung mga, di ba?
04:52.2
Ang tawag doon, pag in-export mo, hindi papayagan.
04:55.2
Kasi magdadala ka roon ng bagay, maapektuhan.
04:58.2
Kaya nga may sinasabing agricultural checkpoint.
05:01.2
Noong bang sinabi na i-rehabilitate nyo muna?
05:04.2
Ayusin nyo muna ang lupain.
05:06.2
Ginawa namin yan, sir.
05:09.2
Ang sabi ng Sumipro, gawin namin ilinisin lang lahat ng lupa dahil may assistant sila nga na ibigay sa amin.
05:19.2
Tapos nandito, ilisin ang lupa?
05:22.2
Bale, yung mga kalat doon sa ano, may pina-chop namin yung mga saging na ano.
05:28.2
Dahil ang sabi nila, magbigay sila ng assistant sa amin.
05:31.2
Ngayon, tapos na namin, natapos nang ilinisin ang lahat, punta kami sa kanila.
05:37.2
Dahil may mga tao din kaming, ano, sir.
05:39.2
Inupahan kayo ng Sumipro, umuupa kayo ng ibang tao?
05:43.2
Nagpatrabaho kayo ng ibang tao?
05:45.2
Kami ang nagunanid sa lupa, sir.
05:47.2
Bayer lang sila, Sumipro, sa aming…
05:49.2
Hindi nyo naintindihan.
05:51.2
Ina-outsource kayo ng Sumipro, kayo ang may pananagutan para doon sa mga saging.
05:57.2
Ang mahalaga rito yung mga saging ninyo.
05:59.2
Kasi kapag hindi na-export ang saging nyo, pareho kayo lugi eh.
06:03.2
Huwag na kayo magsisihan.
06:05.2
Naka-export ba kayo ng saging doon o wala?
06:08.2
Naka-export, sir.
06:09.2
Anong na-export ninyo?
06:10.2
Hindi naman po pwedeng na-export yung mga medyo may mga… may infestation.
06:14.2
Paano nangyari yun?
06:17.2
Pakitingin nga ako ng saging, ito yung saging nga ninyo.
06:20.2
Patingin muna ako ng saging niya.
06:21.2
So, alin dyan sa mga saging na sinasabi nyo?
06:24.2
Yan. Yan ba'y bago na yan o nakaraan pa yan?
06:27.2
Ngayon lang. Kahapon pinituraan siya.
06:30.2
Sino ngayon ang nangangasiwa? Sa inyo pa ba yan? Hindi na?
06:34.2
Hindi na. Kasi nung 2000, bakit binawi ng Sumipro yung inyong mga saging?
06:39.2
Una, hindi kayo nakapagtanim.
06:41.2
Base doon sa sinasabi na rehabilitate muna, ayusin muna sa kabila ng mga paalaala sa inyo.
06:48.2
Itong sinasabi nila.
06:49.2
Dahil napinsalan ng bagyo, Pablo, naging infectious yung mga panim.
06:54.2
Pinotakte na mga peste.
06:58.2
Sinabihan kayo ng Sumipro na ang mga manggagawa kayo mga mga puksain agad yung mga peste upang hindi mahawang ibang pananim.
07:06.2
Pinuksan niyo ba yun?
07:07.2
May mga eksperto pa'ng dumating kasi lupa niya yun eh. Kabisada niya yun.
07:12.2
Pero ito pong sinasabi nila sa kabila ng warning sa inyo.
07:16.2
Palaala, hindi raw ata nangyari ito.
07:18.2
Kaya nung hindi nangyari ito, ang nangyari na parang napabayaan kasi infectious na,
07:23.2
tinaike over na nila dahil may mga utang din pa kayo.
07:26.2
Sa linya ng telepono si Mayor Levi Ibdao. Magandang umaga, Mayor Ibdao.
07:31.2
Good morning, Pa.
07:33.2
Mayor, alam ko tinulungan mo ata itong mga magsasaka na ito ng plantation.
07:36.2
Ito sila yung banana growers. Binigyan mo ng pamasahin. Nandito sa amin.
07:41.2
Pinasan namin, Mayor, yung mga papeles na daladala nila nung biyernes. Ano?
07:48.2
Dokumentado lahat ang sinasabi ng Sumifro.
07:52.2
After nung bagyo ng 2012, nagkaroon ng infestation. Ayaw nilang patanimin muna baggos. Ayan, to rehabilitate.
08:01.2
So nakikita ito. Binabasa ko ngayon dito.
08:04.2
Dito, blatantly refused to participate and enter into the rehabilitation program offered by the company despite series of negotiation dito po sa grupo nila.
08:15.2
This unrehabilitated farm consisting of 25,218 hectares has now become a source of inoculums of pest diseases that affects the operation nearby plantation.
08:31.2
Thus, the company decided to terminate yung FMC and take over the position of the farm to prevent the spread of pests and diseases.
08:39.2
It affected 30 days of the receipts nang binigyan. Demand.
08:42.2
So, pinababakit sila.
08:44.2
In view of the termination of FMC, binabasa ko lang yung dating sulat po.
08:48.2
Outstanding account of the company in the total amount of 3 million, yung 3,220,318 as reflected in the statement for the period of October 5, 2013.
08:59.2
Ito yung naging nangyari, Mayor, na parang pinaalis sila. Ano pong sa inyo, Mayor? Anong nakikita nyo rito?
09:05.2
Dito po sa level namin sa LGU, Sir. I will try to contact Sumifro din naman po.
09:12.2
Para po at least man lang.
09:13.2
While patuloy na po yung business nila dahil po na na-takeover nila yung farm, baka po na may ibang dagdag programa sila sa mga affected farmers din po.
09:23.2
Okay. Mayor, ako'y humahanga sa iyo dahil nagkakaintindihan tayo, naintindihan mo yung kalagayan ng mga magsasaka. Mabuhay po kayo, Mayor. Good luck to you. I hope you'll succeed doon sa finding solutions, Mayor.
09:36.2
Sir Omalyaw, magandang umaga siya. Balik tayo. Ano magagawa natin dito, Sir?
09:40.2
Sa mga lumalapit sa atin ang tatlong mga growers-farmer.
09:44.2
Patuloy meron ko yan, Sir. Merong preliminary agreement doon na din-discuss kasi. Alam niyan nila, Sir Peking.
09:53.2
O, Peking. Alam mo naman pala ito.
09:55.2
Si Vicente. Panayo kasi niya, Sir Peking. Panayo ni Vicente Siba.
10:00.2
Okay. Okay. Peking. May alam naman pala dito. Pabihira ka naman. Punta-punta ka pa sa akin.
10:06.2
Ano daw yung napag-usapan ninyo ng...
10:08.2
Ano daw yung napag-usapan ninyo ng...
10:09.2
Ano daw yung napag-usapan ninyo ng...
10:10.2
Sumifro. Tsaka yan dyan sa mga dito. May Angdar. Nakikialam naman dito Angdar. Ano nangyari?
10:16.2
Ang nangyari kasi, Sir. Marami ng order. May pamigay yung Ka Felix Santos.
10:22.2
Anong nakikita ninyo? Ayaw tanggapin ni Peking. Kaya pumupunta. Nagpo-forum shopping.
10:28.2
Actually, Sir, yung... I don't know kung ma-remember pa ni Peking. During the time na nagkaroon ng meeting between them at sumifro,
10:39.2
mayroong parang compromise offer yung company. Ibalik sa kanila, Ibalik sa kanila yung portion ng 10 hectares yata yung inoccupay nila noon.
10:56.2
Tapos? What's the deal?
10:58.2
Ang problema hindi naman nila...
11:00.2
Iyo nila. Noon nila buo.
11:03.2
Sige, sir. I got it, sir. I got it. Thank you so much. Thank you so much, sir.
11:07.8
Okay, ganito na lang aking gagawin
11:11.7
Alam ko na kung ano nangyari
11:13.0
Nag-takeover ang Sumipro
11:15.6
Pero nagkaroon ng compromise meeting
11:18.2
To come up with a compromise solution
11:20.2
Hindi mo tinanggap yung solusyon
11:21.5
Gusto ninyo kunin lahat, kaya kayo nandito
11:23.8
Hindi ko kayo matutulong matutulungan kunin ang lahat
11:26.5
Kasi yung dar mismo, yung protector ninyo
11:28.7
Hindi na nakialam
11:29.7
Piking, makinig ka na lang
11:31.9
Wala akong time makipagtalo sa'yo
11:34.2
Tinulungan na kita, tagapagpaliwanag ako
11:37.0
Hindi mo ako tagapagtanggol
11:40.0
Ang una magtatanggol sa'yo
11:41.4
Ang Department of Agrarian Reform
11:44.1
Yan ang unang magtanggol sa'yo
11:46.5
Kasi yung iyong lupa
11:49.4
Na-award yan, Agrarian Reform Beneficiary
11:52.9
Hindi pwede makialam
11:54.7
Yung Agrarian Reform
11:57.1
Kasi meron kayong pag-uusap
11:59.4
Hinayaan kayo ng mag-usap
12:01.6
Sumipro at best liberty
12:03.4
Saan naman kadahilanan hindi kayo pumayag
12:07.0
Bibigay sa inyo yung 10 hectares
12:08.6
O para balik sa dati
12:11.1
Hindi kayo pumayag, ginusto nyo eh
12:12.9
So dahil hindi kayo pumayag
12:15.8
So kung titignan mo
12:17.9
May compromise agreement naman
12:20.2
May compromise offer ang binigay itong sumipro
12:23.2
Na witness mismo yung DAR
12:25.6
At hindi pwede makialam
12:30.2
Partnership ninyo yan eh
12:32.2
Kayo ang mag-aayos niyan
12:35.0
Hindi pwede makialam
12:37.0
Ang DAR doon sa usapan ninyo
12:39.3
Kaya lang kung titignan mo
12:40.9
Para kayong fin or close
12:42.3
Parang niremata yung lupa ninyo
12:45.2
Kasi may utang kayo sa sumipro
12:47.2
At saka mga kondisyones na hindi nyo sinunod
12:49.4
At dahil hindi nyo pagsunod
12:51.0
Sa kabila ng ilang-ilang paulit
12:53.3
Na pagpalaala sa inyo
12:54.6
May katigasan din sigurong ulo ninyo
12:56.6
Dito nga lang sa compromise agreement eh
12:58.7
Compromise offer, tumalikod kayo
13:01.1
Bakit yung ibang kasamahan ninyo bumalik na sa sumipro?
13:05.1
Nandito, e grupo ninyong ibang kasamahan ninyo
13:07.0
Iba roon, grupo mo lang ata
13:09.0
E nandito, kaya ayaw mo talaga
13:10.6
Gusto ninyo makuha buong-buo
13:12.1
Kung gusto mo makuha buong-buo, makipag-ugnayan kayo sa sumipro
13:17.2
Ang lokal na pamahalan
13:18.2
Hindi naman pwedeng bawiin
13:19.9
At makialam ang lokal na pamahalan
13:22.4
Dahil ang DAR mismo
13:23.7
Status ko lang, siguro bumalik ka sa DAR
13:27.2
Tanungin mo ang DAR
13:29.1
Dapat ko bang panggapin?
13:31.9
Dapat ba kami makipag-ugnayan?
13:34.1
Kasi may standing offer
13:36.0
Hindi nyo tinatanggap
13:38.2
Dahil gusto mong kunin ulit yung buong lupa
13:40.3
Magkakaroon tayo ng problema dyan
13:42.4
Nagkakaintindihan tayo?
13:46.1
Ikaw, Gerson, naintindihan mo na ngayon?
13:49.0
Kaya kayo nandito
13:50.3
Kasi hindi kayo pumayag sa alok ng sumipro
13:53.5
Na balik sa inyo ito lang
13:56.0
At ang gusto pala ninyo
13:57.2
Buong lupang kinuha sa inyo
13:58.7
Teka, may utang kayo eh
13:59.8
Bakit yung ibang mga kasamahan ninyo bumalik?
14:03.7
Wala naman problema
14:05.3
Kayo lang nandito
14:06.4
Hindi ko kayo matutulungan sa kagustuhan ninyo
14:09.1
Makuhang buong-buo
14:10.2
Kasi ayaw ko makialam sa anumang kasunduan
14:12.9
Merong kayo ng sumipro
14:14.2
Kayo lang ang tanging makakaresolba nyan
14:17.6
Hindi nyo ako kailangan
14:19.3
Ang kailangan nyo lamang
14:21.3
Humingi kayo ng linaw sa DAR
14:23.2
Pag sinabi ng DAR
14:24.9
Kayo, kung ang gusto ninyo
14:26.1
Tanong nyo sa DAR
14:27.2
Tama po bang gagawin ninyo?
14:29.6
Kasi sabihin nyo, tama ba ang ginagawa natin dito, sir?
14:32.8
Pag sinabi ng DAR, kasunduan nyo yan eh
14:34.5
Pumasok kayo sa kasunduan
14:35.6
Ilabag nyo yung kasunduan
14:36.7
Ba't kayo nagpapakampi sa iba?
14:40.3
Tagapaglinaw nyo lang ako
14:41.3
Hindi nyo ako tagapagtanggol
14:42.6
Sana natulungan ko na kayo
14:43.9
Bumalik kayo roon
14:44.7
Magkipag-ugnain sa DAR
14:46.4
Pag-isipan nyo ng gusto
14:47.7
Kung tatanggapin nyo
14:48.5
May karapatan kayong huwag tanggapin
14:50.1
May karapatan kayong tanggapin
14:51.5
May karapatan kayong baliwalain
14:53.3
Pero huwag kayong magtatatakbo kung kani-kanino
14:56.1
Mabuting nga ka mo dito sa akin ha
15:00.2
Mag-desisyon kayo
15:02.2
Pagdating nyo roon
15:03.2
Mag-usap-usap kayo
15:04.4
Walang ibang makakatulong sa inyo
15:05.9
Kahit sa Presidente Marcos
15:07.7
Kahit Department of Justice
15:10.2
Kahit ang Husgado
15:12.3
May kasunduan kayo
15:14.0
Pag yung kabilang partido
15:15.8
Pumayag na kumaga
15:22.7
Kasi kung gusto nyo bawiin ulit
15:24.7
Paano lang yung utang ninyo roon?
15:27.3
Eh bakit yung ibang mga kasama ninyo
15:30.0
Hindi naman interesado
15:31.0
Sa may prokuna ng lupa
15:32.4
Interesado sa may pro
15:33.4
Na ang kontrata nila
15:34.4
Pag i-export tuloy-tuloy
15:35.8
Na hindi naantala
15:37.1
Hindi siya lang nalulugi sa banko
15:38.7
Malinaw ba Peking?
15:44.3
Eduardo, okay na?
15:46.1
O di mabuti ka mo
15:47.0
Nakilala ko pa kayo
15:47.8
Mga gwapong lalaki pala kayo
15:51.0
Gagwapuhang lalaki ninyo
15:53.0
Makipag-usap ulit kayo
15:55.4
Para medyo masayang Pasko nyo
16:04.0
Parang lutang ka pa rin
16:07.7
Lutang natulutang ka
16:08.7
Maraming salamat sir
16:12.6
Inaantay pa rin kayo
16:17.6
Walang pipilit sa inyo
16:18.7
Hindi naalok sa amin sir
16:21.6
Hindi naalok ng dar
16:23.4
Ikaw naman talaga
16:24.4
Sismoso ko masyado
16:25.4
Para kang si ano eh
16:26.8
Huwag ka na ma-retest
16:39.0
Hindi ako makikialam
16:40.4
Kahit nasabihin mo hindi
16:41.5
Hindi pa rin ako makikialam
16:43.5
Pinababalik na kita
16:44.5
Tama na ang bakasyon nyo sa Manila
16:46.6
Balik na kayo sa kagayang
16:49.6
At ayusin nyo na lang ha?
16:55.5
Nang pupuntahan ninyo sa susunod
17:00.4
Nag-iisang pambansang sumbungan
17:01.9
Higit sa sumbungan
17:04.4
Binibigang aksyon
17:05.6
Dahil nag-iisang pambansang sumbungan
17:09.8
Tulong at serbisyo
