Close
 


Should foreign investors be allowed to own PH land?
Hide Subtitles
Click any subtitle word to view Tagalog.com dictionary results.
Computer Shortcuts: Left / Right arrows to jump 2 seconds back or forward. +Enter or Space to toggle Play/Pause button. Full Screen Mode
Isinusulong ng isang TV ad na payagan ang foreigners na mag may-ari ng lupain sa Pilipinas. Pag-usapan natin yan kasama si dating Finance undersecretary Cielo Magno.
Christian Esguerra
  Mute  
Run time: 56:50
Has AI Subtitles



Video Transcript / Subtitles:( AI generated. About AI subtitles » )
00:00.0
Good evening guys, welcome po sa ating episode ngayong gabi dito po sa ating Facts First Podcast.
00:30.0
So today is January 11. Maraming maraming salamat po sa pagsama niyo po sa amin ngayong gabi.
00:37.7
So magandang gabi po sa inyong lahat. Pasensya na po medyo late po tayo na i-start ngayon. Bakit nga ba? Wala lang.
00:44.6
Hindi kasi yung guest natin very special. So sabi niya baka raw malate siya. So in-adjust ko yung episode.
00:51.4
E lumabas ako yung na-late. Ganun talaga. Parang sa school yan. Pag mas malapit yung bahay mo sa school, mas pwede kang malate.
00:58.1
Anyway, nandito na po tayo ngayon. So pag-uusapan po natin. Siguro napanood niyo na ba this time yung TV ad kung saan sinisisi po yung Philippine Constitution dito po sa kakulangan o kawalan ng kaunlaran sa iba't ibang industriya o larangan dito sa ating bansa.
01:14.8
In particular, for instance, agriculture, education. So diba nakita niya ba yun? Medyo catchy eh. Medyo nagpapaka-catchy actually yung ad. Sinabi nila EDSA Pueras.
01:28.1
Because of course, yung 1987 Constitution pa natin, po natin, ito po ay bunga ng 1986 EDSA People Power Revolution. So 1986, nagkaroon po ng Constitutional Commission. Sila po yung bumalangkas ng ating kasalukuyang Constitution na naginga na nga po, na-ratify noong 1987. At yun po yung Constitution o saligang batas na sinusunod natin since then.
01:55.1
Pero syempre, ngayon,
01:58.1
in almost every administration after EDSA, talaga meron pagtatangka para palitan, baguhin, o at least amyendahan po yung ilang provision ng 1987 Constitution. So ngayon po, meron po ongoing. May pagkilos po para amyendahan yung ating 1987 Constitution.
02:19.0
And very telling itong latest television ad. Dahil nga po sinisisi yung Constitution doon sa mga...
02:28.1
Hindi na-achieve over the years. Ang tanong, kasalanan pa talaga ng Constitution yun? Tapos pangalawa, iginigate po rin sa TV ad na dapat payagan po yung mga banyaga, yung mga dayuhan na magmay-ari. In particular, yung mga foreign investors na magmay-ari ng lupa dito sa Pilipinas. Tama po kaya, ba yun?
02:48.9
So yun po yung pag-uusapan natin ngayong gabi. Ang guest po natin, I know she doesn't, she hates it when this becomes part of her introduction.
02:58.1
Pag-uusapan ko na rin po, no? Pasensya na kayo. Okay, dati po siyang Undersecretary ng Department of Finance. Incidentally, meron pong bagong kalihiman, Department of Finance, no?
03:08.9
Hindi naman tayo nagulat dyan, no? Matagal na pong uugong yan. Okay, so Jockno out, Ralph recto in. Ito pong guest natin, dati po siyang Undersecretary ng Department of Finance. Tapos, ito yung mas magandang introduction sa kanya.
03:24.1
Professor po siya dito po sa University.
03:28.1
University of the Philippines. I'd like to welcome to our program again si Professor Shelo Magna. Magandang gabi, Professor. Pasensya na kayo sa introduction ko. Alam ko, ayaw niyo yun.
03:38.4
Oo nga eh. Pero wala na akong magagawa. Binanggit mo na. Pasensya na. Nanay duties kaya nalit. Good evening, Christian.
03:45.4
Ako nga yung nalit, actually. Sabi sa inyo kanina, diba? Parang sa school yan eh. Pag mas malapit ang bahay mo, mas ikaw pa malilit eh.
03:51.9
Okay. Pag-usapan natin ito, no?
03:56.2
Napanood niyo yung ad, no? Yung TV ad.
03:58.1
Kung saan sinisisi yung 1987 Constitution dito sa kakulangan o kawalan ng kaunlaran. Is that fair to blame the 1987 Constitution?
04:07.0
It's not fair because usually, ang Constitution, ang binibigay lang niyan, framework eh.
04:12.3
Kumbaga yung principles na magagayad sa development, sa political context ng isang bansa.
04:17.8
And then from that framework, magbabalangkas ng mga batas ang ating kongreso.
04:22.3
Para itong mga batas na ito, magiging batayan ng economic development ng isang bansa.
04:26.2
So I don't think it's fair.
04:28.1
That we blame the 1987 Constitution for the extent of the development that we have right now.
04:34.3
But to be fair also, significant na yung mga nagbago kung ikukumpara natin ito dun sa sitwasyon natin prior to the 1987 Constitution.
04:43.5
Kasi, and I think na-discuss na ito ng mga ibang guests mo the previous night.
04:47.7
It's a response to the condition that we had before 1987.
04:52.4
And maraming progressive provisions ang Constitution natin.
04:57.0
That if not for that experience, hindi malalagay sa Constitution.
05:02.4
Isang halimbawa niyan yung karapatan ng mga katutubo.
05:08.1
I'm sure from a perspective ng business sector, hindran siyan sa pag-pursue ng business interest nila.
05:16.4
Because if ma-identify yung isang lugar as an ancestral domain, they cannot proceed without the authorization ng indigenous community.
05:25.2
Pero na-recognize siya ng Constitution natin.
05:28.3
In ordinary times, I doubt if our Congress would recognize and give our indigenous peoples right over their land.
05:38.0
So, hindi natin pwede. Basta isang tabi.
05:43.4
So kahit pa paano, mas pinahirapan yung mga nang-aabuso sa ating mga katutubo.
05:49.3
Nang-aabuso pa rin sila.
05:50.9
Nagagawa pa rin naman nila. Pero kahit pa paano, mas nahihirapan. Hindi ganun kadali.
05:55.2
Yeah. Meron kang provision ng Constitution na maaaring i-invoke para protektahan ng Supreme Court yung karapatan ng mga katutubo.
06:03.8
Naalala ko talaga yung kwento ni Anna, no? Makliing dulag, no?
06:07.1
Yeah.
06:07.5
I don't know kung naaalala to ng mga viewers natin.
06:10.3
Yung Baracay, di ba? Lupa ng mga kababayan nating ati yan.
06:15.5
Pero they had to experience violence bago ma-recognize yung karapatan nila dyan.
06:21.8
Hindi na-detect may provision, ha.
06:24.4
Ito medyo broad.
06:25.2
Broad strokes muna tayo, no?
06:26.8
Nung napanood niya yung ad na yan, blaming the 1987 Constitution, ano yung mga parang tabakbo sa utak niyo?
06:33.5
Parang nagkaroon ba ng konting alarm? Dahil napaka-simplistic kasi yung narrative na yun, eh, no?
06:39.3
Walang kaunaran sa siya yung Constitution.
06:42.5
Big lies. Kasi naman yung nakalagay na banner, wala ang foreign investors.
06:47.4
Kasalanan ng Constitution dahil hindi inaalaw ang 100% ownership of land sa Pilipinas.
06:54.9
Parang parang...
06:55.2
Paano naman nawala ng foreign investors? Eh, may data naman.
06:58.2
Sa government portals, PSA, punta ka sa website ng Treasury, pinapakita yung foreign direct investment.
07:05.8
Hindi ba tuwing magubiyahe yung presidente, binabalita nila dami ng foreign direct investment na supposedly nakukuhang commitment ng presidente?
07:13.1
Paano nasabing wala?
07:15.0
And then, yun nga, una kong reaction. Tagal nang pinag-uusapan nito, eh.
07:19.2
Di naman requirement sa investment ng foreigners ang ownership of land.
07:24.1
Marami ng pag-aaral na ginawa dyan. At walang nagsasabi that it's a prerequisite for investors to come to a country and invest.
07:34.5
Let's cite an example nga, no? Bakit ba hindi naman kailangan talaga, panuari ako, yung dayuhang mamumuhunan.
07:42.6
Gusto ko maglagak ng puhunan dito sa Pilipinas.
07:46.5
Bakit hindi ko naman kailangang maging may-ari ng lupa para kumita yung aking investment?
07:54.1
Right. Kasi ang inaalaw naman na lease lang, eh. And normally sa isang business cycle, batay sa mga nakita kong proposal ng mga investors na mag-iinvest sa Pilipinas,
08:04.2
ang business cycle nila, 25 years, 50 years. And if they're allowed to lease land for that duration of time, napapactor in na yun dun sa financial analysis nila,
08:17.9
ng feasibility study ng isang business. So hindi nila kailangan yung total cost of acquiring a land.
08:24.1
Kasi kailangan naman nilang gamitin yun dun sa duration na mag-ooperate sila.
08:29.1
So a lease would be sufficient for them to invest or to establish a business in a country.
08:37.2
Kaya nyo sa ito, very concrete example, para mas malinaw dun sa mga nanonood, no?
08:42.2
Parang isang mamumuhunan. Okay.
08:44.2
Hindi, ito na lang halimbawa at the macro level. Halimbawa, Vietnam.
08:48.1
Di ba? Diniscuss ko na ito sa TikTok ko, eh. Kung hindi totoong...
08:54.1
Kung totoong kailangan ang land ownership for investment, bakit mas mataas ang foreign investment sa Vietnam kesa sa Pilipinas?
09:02.9
Sa kanila, talagang continuously increasing. Sa Pilipinas, decreasing.
09:07.2
Another example, pero baka sabihin, masyadong malayo na sa atin. Singapore, kapitbahay natin, no?
09:12.0
Of course, they have better quality of institutions, minimal corruption, better rule of law.
09:19.3
But at the same time, hindi rin ownership of land ang inooffer nila. Lease lang din.
09:24.1
So, hindi siya... Going back to Vietnam, if we are competing with Vietnam, if Vietnam is not doing it, and yet they're able to attract investors, why are we going to do it?
09:37.8
Secondly, if we're talking about... Pinag-usapan natin yung welfare ng mga Pilipino.
09:42.0
Once inopen mo yan sa banyaga, ibig sabihin tatas ang demand ng lupa sa Pilipinas.
09:47.0
Huwag tumaas ang demand ng lupa sa Pilipinas. Eh, fixed lang naman yung lupa sa Pilipinas.
09:50.9
Balik tayo sa supply and demand curve, diba?
09:54.1
Ano ang mangyayari dyan? Tataas ang presyo ng lupa.
09:56.4
Pag tumaas ang presyo ng lupa, sino na maapektuhan sa pagtaas ang presyo ng lupa sa Pilipinas?
10:01.8
Hindi na makakapagalit ng house and lot ang mga Pilipino.
10:05.4
Wala na nga ang housing project, wala pa nga yung mabiling lupa, diba?
10:09.2
Oo, nga, totoo yan. Nang tataas yung presyo ng lupa, yung ordinaryang Pilipino, mas magiging mahirap yung makapunda.
10:15.8
Dahil papasok yung mga foreigners.
10:19.2
Concrete example, hindi pa lupa.
10:24.1
Kaya balik na naman tayo kay Duterte.
10:26.0
Nung nag-boom ang Pogo sa Metro Manila, di ba dumoble halos ang presyo ng real estate?
10:33.2
Ito yung mga kondo, inupahan nila, diba?
10:35.6
Yes, right. Yung rent sa kondo.
10:37.8
Tapos naging less competitive, naka-affect yun sa BPO sector natin kasi tumaas ang rent.
10:43.5
The same thing if you allow ownership of land, tataas ang demand ng lupa sa Pilipinas,
10:49.3
tataas ang presyo niyan kasi fixed yan, fixed yung supply mo, hindi naman lumalaki yung lupa.
10:54.1
Tataas ang presyo, diba?
10:55.4
So hindi kailangan ng land ownership?
10:57.6
Hindi. Wala talaga. Andami niyang pag-aaral.
11:00.7
Hindi ito chika lang, hindi ko lang sinasahit ng Vietnam, hindi ko lang sinasahit ng Singapore.
11:07.5
But there are academic studies, reports by financial institutions,
11:13.9
a survey by business enterprises identifying na hindi ownership of land ang kailangan for them to invest in a country.
11:24.1
So anong kailangan for them to be more encouraged to put their money or investments in the Philippines?
11:31.5
Peace of doing business, efficient infrastructure, stable energy supply, cheap energy supply,
11:41.3
good quality of labor, human capital, healthcare system, corruption, walang corruption dapat.
11:53.0
Walang red.
11:54.1
So yun yung ease of doing business.
11:56.6
Of course, in some sector, critical yung tax packages. That's why we have incentives.
12:02.1
And I say in some sector because it varies.
12:05.8
Maybe in the future, we can talk about mining, but in mining, we don't give incentives
12:10.3
because foreign investors come to a country dahil mineralize yung country.
12:15.9
So yung mga locational specific characteristics.
12:18.4
So it's not always incentives, but in some sector, we may need to provide incentives.
12:24.1
So yun yung mga factors.
12:27.0
Okay, isa-isahin natin yan. Sana yung mga viewers na kakasunod.
12:31.0
Alam ko naman yung mga tatali na natin viewers na kakasunod.
12:33.9
Ewan ko lang yung mga trolls dito.
12:35.5
Mamaya may magmumura na dyan.
12:36.9
Ito, simplihan natin. Isa-isahin natin yung factors na yun.
12:39.6
So basically, pag pinagsama-sama yan, predictability.
12:43.2
Kung baka pag ikaw yung mamumuhunan, ayaw mo nang paiba-iba yung rules of the game, di ba?
12:46.9
Right.
12:47.9
How are we doing in the case of ease of doing business?
12:50.9
Kunwari gusto maglagak ng negosyo.
12:53.4
So let's say sa isang syudad, kumusta ba yung ease of doing business doon?
12:58.6
How are we faring?
13:00.4
Ang challenging, if you don't go through BOI, yung Board of Investment natin,
13:06.0
or our economic zones, at gagawin mo yan ng ikaw lang,
13:10.3
then you have to go to the local governments, get a permit, and then you go to BIR.
13:15.4
Actually, before you go to the local government, you get a business name.
13:18.7
Punta ka sa DTI, and then you register sa SEC,
13:22.3
and then you go to the...
13:23.4
Local government, and then you go to BIR, bago ka makapag-establish na isang business.
13:28.4
I guess, yung mga local enterprises natin, na-experience yan.
13:32.7
For foreign investors, as much as possible, we try to set up a one-stop shop.
13:37.9
So paglapit nila sa economic zones, or sa Board of Investment,
13:42.2
tina-facilitate na yung mga kailangan nila so that they only interact with one office.
13:47.9
Hindi yung masyadong marami.
13:50.8
So ganun yung nangyayad doon.
13:52.1
We try to address yung question ng ease of doing business.
13:57.1
Ganon ka bilis?
13:58.2
Kunwari ito, gawin natin kongkreto.
14:00.1
Although, siyempre, laging binibida ni President Marcos.
14:02.7
Ginagawa naman ito ng lahat ng presidente na nagbabiyahe sa ibang bansa.
14:06.8
Uuwi sila rito.
14:08.1
Although, originally, medyo napaka-intellectually dishonest pa nga nung ibang mga...
14:12.5
Hindi ko sinasabing siya, pero yung previous president sinasabi.
14:15.7
I don't know, baka tanga lang yung reporting sa media.
14:18.9
Sinasabi, kunwari, President X nag-uwi.
14:22.1
20 billion na investments.
14:25.1
Eventually, kinorect na yun, di ba?
14:26.5
Pledges, pangako.
14:27.6
Hindi naman pwede.
14:28.7
Pagpunta mo sa China, pagbalik mo, meron ka 20 billion na dollars.
14:32.4
Bit-bit mo.
14:34.4
O hindi automatic yun.
14:36.5
Kapag pledges, nangangako lang sila.
14:38.9
Siyempre, nakakahiya naman kaharap may presidente.
14:41.4
Siyempre, makakaka.
14:42.7
We'll bring this much investment.
14:44.7
Pero kung magta-translate ba yan into real investment, yun yung question.
14:50.5
Ito example, di ba, kunwari?
14:51.9
Yes.
14:52.1
President Marcos.
14:54.1
Ngayon, nakita ko, pupunta yata sa March.
14:56.1
If I'm not mistaken, Germany naman.
14:58.7
China.
14:59.3
Okay.
15:00.7
So, kunwari, humarap siya rin sa mga negosyante.
15:03.4
Hinikayit niya.
15:04.0
O mag-invest kayo sa Pilipinas.
15:05.7
The Philippines is open for business.
15:08.3
Tapos, siyempre, nangako yung mga kumpanya.
15:10.5
O sige, papasok kami dyan.
15:12.3
Gano'n baka bilis bago mag-materialize yung, let's say, an investment pledge?
15:15.9
Usually, ano ba yung batting average natin dyan?
15:17.9
Ako.
15:18.9
Dyan, wala akong figure.
15:20.1
I-guess mo si, ano, si Yusek.
15:22.1
Perry Rodolfo ng DPI.
15:25.0
Masarap kausap yun.
15:26.7
He can give you very good insights in terms of foreign investors.
15:30.7
Pero, usually, pag nakakausap ako ng investors, may mga reklamo pa rin dahil medyo matagal pa rin daw.
15:37.0
Umaabot ng two months, three months, yung pag-set up pa lang ng business.
15:42.4
Yes, yes.
15:43.2
Paperworks sa Pilipinas.
15:44.5
And other complaints, yun nga, as much as possible, minimal contact with other agencies.
15:49.9
Sa atin kasi, like, for example, meron tayo.
15:51.9
Meron tayong policy ng, may fixed rate silang binabayaran.
15:56.8
I think it's 5%, substitute of all taxes that they have to pay at some point pag matapos yung kanilang tax incentive.
16:03.0
But the challenge now is, some LGUs would still impose fees sa kanila.
16:09.0
So, magre-reklamo yung mga yan kasi parang, oh, akala namin yung 5% na binayara namin, yun na.
16:13.3
Bakit ngayon itong LGU-A na to, kinukulektahan pa kami?
16:17.7
So, may mga ganyang reklamo yung ating mga investors.
16:21.9
Pag ganun ba nagwavary yung experience na per LGU?
16:26.2
Dapat hindi, no?
16:27.7
Kasi, yung sinabi natin na yung kinukulekta ng, halimbawa, economic zone on your behalf.
16:32.8
Yung economic zone na yung magre-remit nun sa LGU.
16:35.6
Kaso, minsan nakipag-dialogue ako sa isang, nung nasa DOF ako, sa isang sektor ng industry.
16:42.5
Nag-identify sila sa akin ng tatlong LGUs na nangungulekta.
16:46.2
So, sabi ko nga, oh, kung yung tatlong LGUs ang pala yung problema, baka naman pwede natin kausapin at ipaliwanag.
16:51.4
Kasi nga, medyo mataas yung kinukulekta na fees.
16:54.7
So, may mga ganyang, ano, may mga ganyang galawan na nakaka-apekto sa intention ng foreign investors na mag-stay,
17:04.7
minsan nagpo-pull out sa Pilipinas.
17:07.6
Yung kultura naman, ito para mas makarelate sa ibang mga viewers natin, no?
17:11.6
Kung nanulog kayo ng mga Korean novella, medyo, mahilig ka ba sa mga Korean novella? Hindi?
17:19.7
Hindi masyado, eh. Pero meron akong isang pinapanood, yung Creature, ano ba yun?
17:27.4
Creatures, ano ba yun?
17:28.8
Hindi yung period movie, yung may mga creature ng isang araw, tsaka mga zombie ng Koreans yun.
17:36.6
Ito ba yung, ano, Gyeongseong Creature?
17:39.2
Yes, yes, yes.
17:40.0
Oh, maganda yun.
17:41.4
Oo, yun nga, eh.
17:43.2
Spoiler alert ba? Spoiler?
17:45.9
Namatay, eh.
17:46.5
Huwag mo yung nasasihin. Kainis ka.
17:48.9
Joke.
17:50.4
Namatay, eh.
17:52.2
Tsaka gusto ko yung mga zombies ng Korea mabilis gumalaw kaysa sa Walking Dead, diba?
17:58.1
Hindi ka na pa rin yung Walking Dead, eh.
17:59.9
Mga Korean zombies kumatanggo, eh. So, train to Busan, diba?
18:03.4
Oo, kaya ako nabanggit yan, no? Ito, highly recommended.
18:06.5
Meron ako nang panood na Korean series. Ang ganda.
18:10.3
Missing ang title. Missing. Hindi missing na, ano, ah.
18:13.9
Missaeng ang example, ang spelling.
18:16.7
Nasa Netflix pa siya ngayon.
18:18.2
Napag-usapan. Ano yun? Napahapyawan dun yung investment climate, let's say, sa China.
18:24.9
So, naalala ko lang siya ngayon kasi I want to ask about the culture of investment or corruption dito sa Pilipinas.
18:32.3
Kunwari, meron nang isip doing business, diba? Meron nang katayang arta.
18:36.0
Pero yung kultura ba, nabago ba yun at least doon sa perspective ng mga investors?
18:41.2
O baka nandun yung pagtingin sa kanila na gusto namin mag-invest sa Pilipinas, ang mga opportunities,
18:45.8
pero baka ang daming humingi sa amin.
18:48.2
Alam mo, malaki yung factor ng kung sino yung main marketing agent sa Pilipinas.
18:57.9
Kasi pag tinignan mo yung data natin ng foreign direct investment, may surge tayo ng foreign direct investment nung may certain years.
19:08.1
2010, 11, 12, 13, 14, 15. Maganda yung takbo ng foreign investments natin dyan pataas.
19:14.6
So, I think nakakadagdag sa confidence.
19:18.2
Yung reputation ng foreign investors, yung reputation ng presidente ng isang bansa.
19:25.3
And at that time, meron kasing mga international surveys, yung World Bank governance, worldwide governance indicators ng World Bank,
19:36.3
they show, it's more or less a ranking of countries showing the perception of corruption in a country.
19:42.6
At that time, mababa ba yung perception of corruption sa atin, nag-i-improve.
19:48.2
Tapos ngayon, nakikita mo, tumataas na naman yung perception ng corruption.
19:52.7
And we actually did a study on that, and we see na may relationship dyan.
19:58.2
Kapag tumataas ang perception ng corruption sa isang bansa, bumababa yung volume ng foreign investment na pumapasok.
20:05.9
Natatakot kasi.
20:07.4
Oo.
20:07.7
So, pag sinabing perception, ito lang yung nakikita, diba?
20:12.4
Hindi siya actually documented na nangyayari sa corruption.
20:18.2
But even a signal that, for example, a government is committed to address corruption, walang corrupt, diba?
20:25.9
At that time, ang banner natin, walang corrupt, walang mahirap.
20:30.1
Kung walang corrupt, walang mahirap.
20:32.3
Yeah.
20:33.0
So, medyo kumagat yun. Maganda yung perception sa atin.
20:36.2
Madaling ibenta yung Pilipinas sa foreign investors.
20:41.8
Eh, ngayon.
20:43.1
May naisip ko, ang kalakuan sa utak ko eh, pero...
20:45.7
Bakit?
20:46.5
Ayaw ko nang sabihin.
20:47.2
Ang hirap na eh.
20:48.0
Eh, kasi pag nag-Google ka, diba?
20:49.8
I mean, alam naman ang buong mundo yung history ng Pilipinas.
20:53.5
At saka yung history ng mga Marcoses.
20:55.6
So, kung siya yung main marketing person mo, kahit ilang bisita ata sa bansa, medyo challenging.
21:01.9
That's why, at that time, I was hopeful kasi medyo okay naman yung ating economic managers.
21:07.6
And sila yung humaharap.
21:09.4
So...
21:10.2
So, wait. Sorry, ah.
21:12.4
Sa factor yun?
21:13.4
Kasi technically, you worked under the Marcos administration for a while, no?
21:17.6
Yeah.
21:17.8
Factor ba yun?
21:18.4
Ibig sabihin.
21:19.4
Kunwari, the president is the top salesman of the country.
21:24.1
Factor ba yun sa ibang mga investors na, hmm, teka muna, kinukonvince mo kami mag-invest sa inyo,
21:29.2
pero safe ba pera namin dyan?
21:31.5
Eh, meron kayong history?
21:33.1
As in, factor ba yun?
21:34.8
Oh, yeah, yeah, yeah.
21:35.5
Factor yun.
21:36.3
Kaya dapat, kung halimbawa, ganun yung reputation niya, ibabalance niya ng mga taong nakapaligid sa kanya.
21:41.6
So, at that time, I thought, it was a good move to have Secretary Jocno,
21:46.6
Secretary...
21:47.8
Lisapan, Secretary Pascual as our economic managers, di ba?
21:53.3
To complement, or at least to balance the Marcos name in terms of attracting investment sa bansa.
22:03.3
Kumusta ang pakaramdam mo nung ongoing yan?
22:06.1
Nasa government ka pa?
22:08.2
At that time, it's a test.
22:10.2
Tetest mo yung water, di ba?
22:11.7
We must, you must be hopeful.
22:14.6
Kasi even if you don't like the government or you did not...
22:17.8
vote for this president, wala ka naman choice.
22:20.1
You only have one government, eh.
22:22.9
So, ayaw mo yung mag-fail.
22:24.0
Kasi pag nag-fail yan, tayo din yun, di ba?
22:25.9
So, kung kayang tumulong, baka naman at the time,
22:30.2
pwede.
22:31.3
Baka naman pwedeng ibalance, ayusin, tulungan.
22:35.3
But every day, nandun pa rin yung careful, ano mo, eh, di ba?
22:39.8
Agam-agam mo.
22:40.7
You're testing the water, you're observing.
22:43.9
Tinitingnan mo kung saan talaga tayo papunta.
22:45.9
Ibig sabihin yung Marcos name,
22:47.6
given the history of ill-gotten wealth.
22:50.6
So, magka-baggage pa rin yun, kahit na supposedly na-reinvent na yung Marcos name,
22:55.8
binoto nga ng 31 million Filipinos, eh.
22:56.3
E, tanong naman nang naniwala sa fake news, eh.
23:00.3
Mga Pilipino lang naman naniwala sa fake news,
23:03.5
kasi documented naman yung history nala.
23:06.1
So, yung mga ilang milyon lang naman dito sa Pilipinas,
23:09.6
ang naloko, nabudol ng kasinungalingan na yan.
23:14.9
So, globally...
23:15.6
Pasintabi po, ah.
23:16.5
Si Professor...
23:17.4
Professor Shelo po yung nagsasalita, ah.
23:19.6
Sa mga trolls, ayoko ma-hurt yung feelings nyo.
23:22.4
Baka meron tayong mga gen-C trolls dito, easily hurt yung feelings ng mga yan.
23:26.6
Siya po yun, ah.
23:27.2
Hindi ako nagsabi nun, ah.
23:29.3
Alin, ang truth globally known, documented in books,
23:34.6
doon ang article, yung history ng atrocity at pagnanakaw ng Marcos family.
23:41.6
Alam niyan globally.
23:43.1
Tayo nga lang yung nabudol.
23:45.9
Teka nga pala.
23:46.8
Ito pala, ano lang.
23:47.4
Ang definition of terms, para very basic, no?
23:50.3
Pag sinabi bang foreign direct investment,
23:53.6
ano ba yung pinakasimpling pag-unawa dapat dyan ng tao?
23:58.5
Bakit siya madaling mapakinabangan?
24:00.3
Pag sinabing FDI.
24:02.0
Oo.
24:02.3
So, halimbawa, ito yung mga businesses na pumapasok sa Pilipinas.
24:05.6
Halimbawa, sa sektor ng electronics.
24:07.9
Pasok sila dito, magsaset up sila ng factory.
24:12.3
Gagamitin yun para mag-assemble ng mga produkto.
24:15.4
And therefore, ang advantage niyan, transfer of technology,
24:19.7
kung high-tech yung produkto,
24:21.9
additional employment para sa atin, sa mga manggagawa natin.
24:27.4
May dagdag na value din yan sa local sourcing,
24:30.3
especially kung yung mga input sa kanilang produkto manggagaling din sa Pilipinas.
24:35.8
So, talagang may multiplier effect once they start operating.
24:40.2
May mga certain policies din dyan.
24:41.8
Kasi, halimbawa, even if it's a foreign investment,
24:45.4
yung mga labor na available na sa isang bansa ay nasa Pilipinas,
24:50.5
yung technical capacity, then they have to hire Filipinos.
24:53.6
They have to prove first na yung mga kailangan nilang technical competence
24:59.0
ay hindi available sa Pilipinas before they can hire foreigners.
25:02.2
May mga ganun tayong labor laws.
25:04.4
So, beneficial sa satin.
25:06.8
Ang ganda yun, ha?
25:07.5
Parang sa mga school din, di ba?
25:08.7
Yung parang, sorry, baka malaya.
25:10.2
Example dito sa ibang mga viewers.
25:12.2
Di ba, may mga faculty benefits sa ibang universities.
25:15.4
Libre ka na mag-aral ng post-grad.
25:19.1
Pero kung inooffer yun dun sa school kung saan ka nagtatrabaho,
25:22.8
dun ka dapat mag-aral.
25:24.0
Pero kung, let's say, yung course na gusto mo,
25:26.3
hindi inooffer ng university mo,
25:28.6
pwede mo siyang kunin sa ibang university,
25:30.9
babayaran yun.
25:31.8
That's one of the benefits.
25:32.9
Parang ganun din sa atin.
25:34.5
So, kukunin yung labor
25:36.3
kasi kaya yun namang i-deliver ng ating labor supply dito.
25:42.2
Oo.
25:42.4
So, may policy tayo na hindi pwedeng foreigners,
25:45.4
yung gumagawa ng trabaho,
25:47.4
kung available yung ganung kakayahan, specialty, or skill sa Pilipinas.
25:52.5
At merong mga ganung Pilipino.
25:54.5
Okay.
25:54.9
Speaking of labor, no?
25:56.1
Nabanggit mo, eto, ano naman to?
25:57.9
It's no secret.
25:58.6
Natanong ako sa lahat ng sektor,
25:59.8
sasabihin na naman ng mga troll,
26:01.2
ang dami kong alam.
26:02.8
Eh, sorry sila.
26:03.6
Marami kang alam.
26:08.7
Ganun talaga, pag maraming alam.
26:10.4
And that example, di ba?
26:11.4
Meron tayong labor loss, for instance.
26:15.4
How big a come-on ba yung sinasabi nalang
26:19.3
very affordable labor in the Philippines?
26:23.2
Comparing sa all things considered.
26:25.8
Actually, hindi tayo very affordable.
26:27.5
Mas mataas ang ating minimum wage
26:29.2
kumpara sa ibang bansa.
26:31.1
So, medyo mahal tayo.
26:33.0
So, ngayon, ang bentahin na lang natin,
26:35.1
kung medyo mahal tayo,
26:36.1
skilled ang ating workforce.
26:38.2
Siyempre, kasi sabi mo, mas mahal ka,
26:39.6
pero mas efficient naman ako.
26:40.9
Magaling ako mag-Ingles.
26:42.9
Mas masipag ang mga Pilipino.
26:44.8
Ganun mo nalang ibibenta.
26:46.6
So, dapat masustain natin yan.
26:48.4
Like, for example, sa BPO sector.
26:51.5
Di ba, dati, top tayo dyan.
26:54.1
Ngayon, hindi na.
26:56.6
Dahil nga, dati, magaling tayo mag-Ingles.
26:59.5
But the industry is evolving.
27:02.0
Sino bang nag-takeover?
27:03.4
Di ba, dati, ano yan?
27:04.4
Parang it's a toss between India and the Philippines.
27:06.9
Sino bang malalasin?
27:07.5
India na.
27:08.6
India na.
27:09.7
And now, the problem is,
27:13.4
pumapasok na yung AI.
27:14.8
So, nag-iiba na yung nature ng industry.
27:19.0
Kaya dapat nag-a-adjust yung gobyerno natin.
27:21.0
Dapat ina-upgrade na yung skills
27:22.5
na nagma-match yung demand ng sector.
27:24.8
So, hindi na lang basta mas magaling mag-Ingles
27:27.1
or maganda yung accent.
27:29.8
But knowledge processing na siya.
27:32.4
So, mas may specialization,
27:34.2
mas may expertise na kinakailangan.
27:36.7
So, sa mga bagay na yan,
27:38.4
kailangan bang i-amend yung constitution dyan?
27:41.3
Hindi.
27:41.8
Kailangan lang mag-coordinate yung TESDA,
27:43.8
yung CHED,
27:44.3
at saka yung mga industries
27:45.6
para malaman kung ano yung labor demand.
27:48.9
Diba?
27:49.4
And to be fair naman sa TESDA,
27:51.2
alam ko naman ginagawa nila yan.
27:52.6
Meron silang programa regarding that.
27:54.7
Yes.
27:55.5
Ito pa pala yung nabangit may labor.
27:58.3
Before kasi naka-attend ako isang forum.
28:01.2
Ano ba ito?
28:01.6
Yung IKEA.
28:02.5
Yung Swedish company.
28:06.5
I think,
28:07.3
ito ba yung biggest store nila in Asia,
28:09.6
if I'm not mistaken?
28:10.6
Yung nasa may MOA, no?
28:11.8
Tama ba?
28:12.4
Mm-hmm.
28:13.4
Yung ganun ba?
28:14.2
For instance,
28:15.1
kasi nasurprise ako ron,
28:16.8
kasi nga,
28:17.3
maganda yung labor law sa Sweden, no?
28:19.5
Tapos maganda yung kanilang pagtingin
28:22.3
pagdating sa labor union.
28:25.0
Dito kasi sa atin sa Pilipinas,
28:26.4
pag sumama ka sa union,
28:27.4
tawag sa'yo komunista eh.
28:29.1
When in fact,
28:29.9
that should be part and parcel
28:31.6
of the protection of labor rights, no?
28:34.7
Yung pag nag-unionize.
28:36.5
Sa Sweden, for instance,
28:37.7
very encouraged.
28:38.8
They encourage people to be part of labor unions.
28:42.0
Pag ganun ba,
28:42.5
let's say,
28:42.9
mamumuhunan ka,
28:44.2
nang gagalingin mo,
28:45.1
bansa,
28:45.5
panuari Sweden,
28:46.4
ang ganda ng labor climate doon,
28:48.2
pero mag-iinvest ka dito sa Pilipinas,
28:50.1
how much of the standards that you have
28:52.1
in your home country
28:53.5
can you actually apply here in the Philippines
28:55.7
given our own labor laws and realities?
28:58.8
Nasa discretion yan ng isang company.
29:02.3
Normally,
29:02.9
nagkakaroon tayo ng mga global standards
29:05.0
to standardize these things.
29:07.2
Kasi nga,
29:08.0
like for example,
29:08.8
sa Europe,
29:09.3
very, very progressive na sila.
29:10.9
Sa ating mga developing countries,
29:12.8
iba yung perspective natin.
29:14.0
Sa Union.
29:14.8
So, sometimes,
29:15.5
may mga global standards
29:16.7
that we want multinationals to adopt.
29:20.2
Pero pag ganyan,
29:21.4
discretion din
29:22.2
ng mga individual corporations
29:23.8
if yung mga practices nila
29:25.5
in their home country,
29:26.6
they would apply
29:27.5
in the companies
29:29.4
that they're operating
29:30.5
in another country.
29:32.5
Pero hindi lahat ng kumpanya ganyan.
29:34.6
Because, for example,
29:35.7
ito mas familiar ako
29:36.8
with the extractive companies
29:38.7
because I was part of a global board
29:40.6
monitoring governance
29:41.8
of the extractive sector.
29:43.0
So, for example,
29:44.0
sa Europe,
29:45.0
very, very strict.
29:47.3
Ganbawa, sa mga practices
29:48.4
ng corruption.
29:49.4
And yet, when they operate
29:50.5
in Africa
29:51.3
and in other developing countries,
29:53.6
makikita mo,
29:54.3
sila yung involved sa corruption,
29:56.4
sa pagbili ng mga armas.
29:58.6
So, medyo,
29:59.8
ano yan,
30:00.8
always na nagde-differ
30:02.3
dun sa policy
30:03.2
sa country na kung saan
30:04.4
sila maglolocate.
30:05.4
Yun ang governing
30:06.1
rule sa kanila.
30:08.1
Pero minimum dun,
30:09.2
syempre,
30:09.5
labor standards
30:10.3
dito sa Pilipinas
30:11.4
tsaka yung labor laws.
30:12.5
You have to
30:13.1
meet those standards.
30:13.9
So, you have to
30:14.0
meet those minimum, no?
30:15.8
Yes, yes.
30:16.6
In fact,
30:17.2
nung nasa DOF pa ako,
30:18.9
now that we have
30:19.6
a CREATE law,
30:20.9
part of the monitoring
30:22.0
also is the compliance
30:23.2
of companies
30:24.1
with our regulation,
30:25.9
local regulation.
30:27.1
So, hindi lang labor,
30:28.1
environment,
30:29.0
and then when we give them
30:30.0
incentives,
30:31.1
we have to monitor
30:32.0
whether they are able
30:33.0
to deliver the commitment
30:34.4
that they agreed
30:35.3
to deliver.
30:36.5
Kasi dati,
30:37.2
prior to CREATE,
30:38.1
biglang nasa CREATE na tayo,
30:39.2
quickly,
30:40.4
before CREATE,
30:42.1
pasok lang sila,
30:43.0
economic zones yung
30:43.9
nag-create.
30:44.0
Nag-aalaga sa kanila.
30:45.1
Economic zones yung
30:45.8
nag-de-decide
30:46.5
kung bibigyan sila
30:47.2
ng incentives o hindi.
30:48.7
When we had CREATE,
30:49.9
pagka more than
30:50.5
2 billion ng incentives
30:52.2
ipapasok mong investments
30:53.8
sa Pilipinas,
30:54.6
nagkakaroon ng evaluation
30:55.9
kung bibigyan ka
30:57.3
ng incentives o hindi.
30:58.6
Bakit?
30:59.3
Kasi,
31:00.1
standard policy
31:01.0
ng isang gobyerno
31:01.7
mag-tax.
31:02.5
Ngayon,
31:02.8
kung bibigyan mo
31:03.3
ng incentive
31:04.0
ang isang kumpanya,
31:05.6
foregone revenue
31:06.7
yan ang gobyerno.
31:07.9
Ibig sabihin,
31:08.5
instead na na-translate
31:09.6
yan into basic services
31:10.8
ng mga mamamayan,
31:12.4
binigay natin
31:13.0
as tax incentives.
31:13.9
Ngayon,
31:14.4
kung bibigyan natin sila
31:15.3
as tax incentives,
31:16.1
dapat may kapalit.
31:17.3
So, ano yung kapalit na yun?
31:19.3
Capitalization,
31:20.4
creation of employment,
31:22.2
transfer of technology.
31:23.9
So,
31:24.0
nadagdag yan sa evaluation
31:25.2
natin ngayon.
31:26.4
Kailangan pakita
31:27.4
ng kumpanyang papasok
31:28.6
na ganito karaming
31:30.1
trabaho
31:31.2
ang malilikha ko
31:32.1
every year
31:32.8
for the years
31:33.9
na bibigyan mo
31:34.7
ko ng incentives.
31:35.6
So, every year,
31:36.4
minomonitor yan
31:37.3
ng FURB
31:37.8
kung nangagawa nga ba
31:39.0
ng kumpanya.
31:40.2
Which is good
31:40.7
kasi ayaw din naman natin
31:41.8
na pumapasok na lang sila
31:42.9
tapos wala nang
31:43.9
monitoring
31:44.4
kung naabuso ba
31:46.0
yung mga manggagawa natin
31:47.0
hindi rin natin alam.
31:48.3
So,
31:49.4
that's the advantage
31:50.3
ngayon.
31:51.3
Pero syempre,
31:51.9
from the perspective
31:52.7
of government collection,
31:54.6
mas madali yung
31:55.3
wala nang tax incentives
31:56.7
kasi kuha mo na
31:57.5
ganyang pera.
31:58.3
Yung isa kasi
31:59.2
mas matagal pa.
32:00.1
Iintayin mo pa.
32:00.8
Correct.
32:01.9
Kasa,
32:02.2
ang problema dyan,
32:04.8
dyan din pumapasok
32:06.9
yung competitiveness
32:08.1
ng tax regime natin.
32:10.2
So, for example,
32:10.9
manufacturing,
32:11.7
dyan yung very fluid.
32:13.2
Madali silang
32:13.8
lumipat.
32:14.4
Kaya, diba,
32:14.9
dati meron tayong
32:16.1
garment sector
32:17.1
tapos biglang
32:18.5
sobrang baba
32:20.0
ng labor cost
32:20.8
sa Bangladesh.
32:21.7
Naglipatan na sila
32:22.5
sa Bangladesh.
32:23.3
Dati makakita ka
32:24.1
ng mga GAP,
32:24.8
Philippines,
32:25.4
Old Navy,
32:26.0
Philippines, Philippines,
32:26.9
ngayon puro Bangladesh na.
32:28.4
So, nawala na halos
32:29.4
yung garment sector natin
32:31.6
because of that.
32:32.5
So,
32:33.1
part of the reform
32:33.9
na nagaw,
32:34.4
again,
32:34.9
we don't need to amend
32:35.9
the constitution
32:36.6
kasi part of the reform
32:37.8
that the previous
32:39.0
administration did
32:39.9
was to lower
32:40.5
the corporate income tax
32:41.9
to make it more
32:42.6
competitive sa region.
32:43.8
Diba?
32:44.8
So,
32:45.5
sinasabi ba natin
32:46.4
walang kwenta yung
32:47.2
lahat ng in-effort
32:48.4
ni dating Pangulong Duterte
32:50.1
para
32:51.4
going competitive
32:52.7
ang Pilipinas
32:53.3
kasi nung time niya
32:54.0
bumababa yung
32:54.7
foreign direct investment.
32:56.5
Ah, ganun ba?
32:57.8
Nagulat ako diba?
32:59.4
Talaga?
32:59.8
Bumababa?
33:00.8
Kala ko golden year siya.
33:02.1
20-15 pataas eh.
33:03.1
Tapos 2016,
33:04.4
even before
33:05.1
the COVID pandemic,
33:06.5
biglang bumababa.
33:08.2
So,
33:08.5
in fairness,
33:09.2
bago naman siya umalis,
33:10.8
nagpasa siya
33:12.1
ng mga magagandang
33:13.0
economic
33:13.8
policies.
33:15.2
Bago siya umalis,
33:16.2
no?
33:16.6
So,
33:16.9
dapat pinapakinabangan
33:17.9
na yun
33:18.1
ng Marcos administration.
33:19.6
So,
33:19.7
it's a big question for me.
33:22.1
Bakit
33:22.6
may mga magsusulong pa
33:24.0
ng charter change?
33:25.2
Eh,
33:25.9
meron ka nga dyan
33:26.5
mga batas,
33:27.2
hindi mo pa na
33:27.7
ma-maximize.
33:28.5
Ngayon naman,
33:29.0
sisisihin mo yung
33:29.8
constitution.
33:31.3
Ganun ka ba
33:31.7
kahina?
33:33.0
So,
33:33.3
may mga batas
33:34.0
to enable you
33:35.2
to attract
33:36.1
foreign investors,
33:37.1
for say,
33:37.8
to sisisihin mo
33:38.7
constitution.
33:39.7
Tsaka isang,
33:40.3
yung Public Service Act,
33:41.9
no?
33:42.7
Yeah.
33:42.9
May amendment na.
33:44.5
So,
33:44.8
kung maga may mga work around,
33:46.1
you don't need to
33:47.2
tinker with the
33:48.4
fundamental of the land.
33:50.8
Lilima na nga lang
33:51.8
yung nilimit
33:52.7
yung foreign ownership
33:53.7
sa Public Service Act,
33:55.2
eh,
33:55.3
di ba?
33:56.1
Lima na lang yun
33:57.0
yung 60-40
33:58.1
percent ownership
34:00.9
pagkatapos.
34:02.4
So,
34:03.0
ano pa?
34:03.6
Ano pa?
34:04.4
May kaka-issue lang
34:05.3
ng 2022
34:05.8
ng DOE
34:07.0
allowing 100%
34:08.3
ownership of
34:09.2
renewable energy
34:10.5
project.
34:11.7
Oh,
34:11.8
we liberalize
34:13.2
our retail,
34:14.7
we had retail trade
34:15.9
liberalization
34:16.7
sa pari,
34:17.5
pati mga,
34:18.9
kaya nagkalat na
34:20.0
kakumpetensya
34:20.8
ng sari-sari store
34:21.8
ang mga 7-11
34:22.7
and all the
34:23.6
small stores,
34:25.1
di ba?
34:26.0
Na-liberalize
34:26.7
pa rin natin yan.
34:28.0
Alam mo,
34:28.4
Prof,
34:28.6
I have a feeling
34:29.3
na alam naman yan
34:29.9
siyempre
34:30.3
ng mga promotor
34:31.1
nitong bagong
34:32.9
charter change
34:34.2
effort.
34:35.6
Pero,
34:36.4
they don't want to say it
34:37.5
kasi nga,
34:38.7
napaka-complicated
34:39.6
issue nito
34:40.1
para sa mga
34:40.8
ordinary Philip,
34:41.8
ordinary people,
34:43.1
di ba?
34:43.8
They don't have to
34:44.8
go into details.
34:45.7
Mas madali sa kanila
34:46.5
yung sisihin,
34:47.2
no?
34:47.7
Doon sa mga promotor,
34:49.0
kasalanan ng
34:49.6
konstitusyon
34:50.2
without going
34:51.1
into details.
34:52.0
Ang goal lang nila doon,
34:54.2
mag-develop
34:54.9
ng isang magandang
34:55.9
negative branding
34:57.1
noong 1987
34:57.9
konstitusyon.
34:59.2
Kaya sinabi nila,
34:59.9
ed sa puwera,
35:01.1
di ba?
35:02.0
Pero,
35:02.4
kung hindi ka mag-titingin
35:03.7
doon sa detalya,
35:04.5
ano ba yung laman
35:05.1
ng messaging nila?
35:06.1
Wala naman eh,
35:06.8
puro kasinungalingan,
35:08.2
di ba?
35:08.4
I bet they cannot
35:09.4
even argue.
35:10.8
Anong,
35:11.2
ano sa
35:11.5
agriculture
35:12.0
ang kailangan mong
35:12.8
i-amend
35:13.5
to improve the agriculture?
35:14.7
Maraming problema
35:15.3
yung agricultural sector.
35:17.4
The agri-secretary
35:19.2
should know that.
35:20.0
Sino ba dati
35:20.6
yung nandun?
35:21.8
Talaga,
35:22.4
after being
35:23.3
Secretary of Agriculture
35:25.3
since 2020-2022,
35:28.9
ang solusyon
35:29.4
na nakita niya,
35:30.9
amend the
35:31.3
konstitusyon?
35:33.6
Education?
35:34.4
Amend the
35:34.8
konstitusyon?
35:36.6
Oo nga,
35:37.4
sa education?
35:39.0
Medyo nagulat ako
35:40.0
pati education sector
35:41.0
na damas.
35:42.0
Kailangan mo
35:43.1
magaling na education
35:44.2
secretary.
35:45.6
Correct.
35:46.3
Ba't di nila
35:46.8
idulog doon sa bagong
35:47.9
secretary ng
35:48.7
doon sa secretary
35:49.4
ng education?
35:51.3
Ang dami naman
35:52.2
pwedeng gawin
35:52.7
pagbabago
35:53.3
kung ikaw na
35:53.7
nandiyan
35:53.9
sa sector na yan.
35:55.1
Ito medyo
35:55.4
nakakagulat,
35:56.2
no?
35:56.4
Kailangan malaman
35:57.2
ng mga tao
35:57.8
yung mga
35:58.5
ills
35:59.5
or illnesses
36:00.3
ng ating
36:01.3
education sector.
36:02.2
Basic na lang,
36:02.8
huwag na natin
36:03.1
isama yung
36:03.6
higher education.
36:05.9
Napakaraming
36:06.4
pwedeng gawin
36:06.9
ng VP.
36:07.6
Sa totoo lang.
36:08.3
Lalo VP siya.
36:10.7
Classroom.
36:12.0
Kailangan,
36:12.5
kailangan ng
36:13.0
classrooms
36:13.7
para hindi na
36:14.5
nag-shifting
36:15.3
yung mga anak natin.
36:16.5
Diba ngayon,
36:16.9
shifting yan,
36:17.7
may kalahati
36:18.3
papasok sa umaga,
36:19.3
uuwi.
36:20.2
Tapos susunod sa gabi.
36:21.4
Ako,
36:21.6
I'm a product of
36:22.6
a public education system
36:24.3
pero pumapasok ako noon
36:25.4
mula 7am
36:26.4
hanggang 4pm.
36:27.8
Ngayon,
36:28.1
diba kailangan
36:28.9
sobrang agam
36:29.5
at sa weekend
36:29.9
tanghali.
36:30.5
Tapos may another
36:31.1
group of students
36:32.5
sa gabi naman.
36:34.3
And then,
36:34.9
the ratio of
36:35.7
students per class,
36:37.9
ang ideal ratio
36:38.9
25 to 30
36:40.3
sa atin,
36:40.9
ano,
36:41.0
Sardina,
36:41.9
60 to 70
36:42.8
per teacher.
36:44.7
Tapos,
36:45.1
wala namang,
36:46.6
ang dami kong kakilala,
36:47.7
lagi sa akin
36:48.1
nanghingi ng assistance
36:49.2
or donation
36:49.9
para sa training
36:50.8
ng mga teachers.
36:52.3
Ano ma-achieve natin
36:53.4
in amending the constitution?
36:54.6
What are we saying?
36:55.4
Allowing foreign teachers
36:56.8
to teach in the Philippines?
36:58.1
Would they come here?
36:59.4
E di kung magbabayad
37:00.3
na yun.
37:01.2
So,
37:01.6
teachers,
37:02.0
bayaran natin yung teachers natin.
37:03.4
Sila nga yung kulang
37:04.0
yung bayad eh.
37:05.4
Tapos,
37:05.8
anong kailangan mong
37:07.0
i-amend?
37:07.6
Eh,
37:07.6
kung gusto mong matuto
37:08.5
ng foreign,
37:10.5
whatever,
37:11.0
yung mga teachers natin,
37:12.1
di padala natin abroad,
37:13.4
bigyan natin ng budget
37:14.4
for training.
37:15.6
Talagang,
37:16.3
siguro kasi alam nila,
37:18.2
hinain ng tao
37:19.5
yung education
37:20.2
ng agi.
37:20.9
O isama natin to,
37:21.9
kabit natin sa
37:22.6
constitutional amendment.
37:24.0
Pwede nga nabanggit nyo,
37:24.9
napapaisip din ako,
37:26.1
ano bang kailangan
37:26.7
i-amend sa 1987
37:27.7
constitution
37:28.6
to address those
37:29.7
problems sa education
37:31.1
sector?
37:32.3
Ownership ng school?
37:34.3
Oo.
37:34.9
Kasi devolution naman,
37:36.0
nangyari na yun nung,
37:36.9
eh.
37:37.3
Debi,
37:37.4
devolution started
37:38.4
nung 90s.
37:39.5
1991?
37:41.0
Isa sa mga problema ron,
37:42.6
kumagang nagbagsak
37:43.3
ng sangkatutak na
37:44.4
responsibilities sa baba.
37:47.0
Kulang naman yung resources
37:48.1
at that time, no?
37:49.6
Yes.
37:50.4
Pero,
37:51.1
ito pa yan, eh.
37:52.2
Nasusulat pa lang ako
37:52.9
ng paper dyan, eh.
37:54.3
1991.
37:55.8
Ah,
37:56.0
10 years after
37:57.1
the local government
37:58.3
code,
37:59.1
na-identify na,
38:00.0
na problematic
38:00.6
on how we allocate
38:01.9
the transfer,
38:02.9
yung era,
38:03.8
from the national government
38:05.1
to local government.
38:06.0
Kasi mas napapaboran
38:06.9
yung mga cities, eh.
38:08.8
Imposibling di yan
38:09.6
alam ng Congress,
38:10.6
kasi we,
38:11.0
had several cases
38:12.0
na kung saan yung mga
38:12.8
municipalities
38:13.5
nagko-convert into cities
38:14.9
just to get a bigger share.
38:17.4
Ilang expert na yung
38:18.4
nagsabi,
38:19.1
we need to fix
38:20.0
that formula
38:20.8
so that we can have
38:22.5
a better
38:23.1
implementation
38:24.0
of devolution
38:24.9
sa Pilipinas.
38:26.8
Meron bang
38:27.2
nag-amend?
38:28.3
Wala.
38:29.2
Hindi ba siya na,
38:30.1
hindi ba siya na,
38:31.5
ano,
38:32.1
na-address
38:32.7
nung Mandanas
38:33.5
Garcia ba?
38:34.9
Or Mandanas ruling?
38:36.6
Mandanas ruling.
38:38.5
Yes.
38:39.1
Lumaki lang yung pipe,
38:40.2
but,
38:40.4
how you allocate it
38:42.0
between LGUs
38:43.3
hindi pa rin na bago.
38:44.7
Kasi ang importante diyan,
38:46.5
may incentive
38:47.2
for local governments
38:48.5
to collect taxes.
38:50.1
Kasi while magta-transfer ka
38:51.3
at the national level,
38:52.7
part of the devolution,
38:55.0
ito na yung
38:55.4
fiscal federalism, eh.
38:56.8
So, mga mahilig
38:57.6
sa federalismo,
38:59.0
ito yung portion
38:59.7
ng fiscal federalism.
39:01.3
Ibig sabihin,
39:01.7
tinransfer mo
39:02.4
yung mga ibang funksyon
39:03.3
sa local government.
39:04.8
Kasi sila na yung
39:05.5
magsaservisyo sa'yo.
39:06.7
Tayo na yung gagawa
39:07.5
ng sariling
39:08.1
destination
39:09.1
o development plan.
39:10.4
Sa baba.
39:11.6
Pero, binigyan ka rin
39:12.5
ng power to collect taxes.
39:14.6
Lahat ng mga LGUs
39:15.6
sa Pilipinas,
39:16.6
82% dependent
39:18.3
on the national transfer.
39:20.7
Bira yung mga
39:21.3
nagkukulekta ng taxes
39:22.6
sa baba.
39:23.7
Ngayon, sinabi na nga
39:24.8
na may problema
39:25.6
dyan sa intergovernmental
39:27.0
transfer.
39:27.7
Dapat may incentive
39:28.5
for them to collect taxes.
39:30.1
Eh, wala eh.
39:31.8
Nakalagay din doon
39:32.6
sa code na yun.
39:33.3
Every 10 years,
39:34.0
dapat may evaluation
39:35.0
ng local government code.
39:37.2
Hindi na nga yun.
39:37.7
Hindi na nga yun
39:38.2
sa Congress, diba?
39:39.0
Oh, never nagawa yun.
39:40.4
Actually, incidentally,
39:42.0
doon sa mga promotor
39:42.9
ng federalism
39:43.8
ng panahon ni
39:45.0
mahal na Pangulong
39:45.6
Rodrigo Duterte,
39:46.7
hindi niya ginagamit
39:47.5
na reason.
39:49.0
Oo, bawal yan eh.
39:50.6
Medyo bastos kasing
39:51.5
guest natin ngayon.
39:52.2
Pasensya na po kayo
39:52.9
mga kaibigan nating
39:54.1
trolls, no?
39:55.2
Hindi marunong
39:56.0
magbigay po kayo eh.
39:58.6
Hindi niya reason
39:59.6
na binabanggit nila
40:00.4
before.
40:00.9
Sinasabi, eh,
40:02.0
hindi naman nireview
40:02.9
yung local government code eh.
40:04.5
Diba?
40:05.1
Kaya mag-federalize
40:06.2
na lang daw.
40:06.9
Yan ang ano nila dyan eh.
40:07.9
Isa mga arguments
40:08.6
na ginagamit nila.
40:10.4
Sa Congress.
40:11.3
Tapos pagkakatiwalaan mo
40:12.3
yung Congress
40:12.7
to amend the Constitution
40:13.7
when they cannot even
40:14.6
fix basic laws
40:15.5
like the local government code
40:16.7
na ilang taon
40:17.2
nang sinasabing problematic.
40:19.5
Come on!
40:20.1
Diba?
40:21.3
Ito nga pala,
40:22.3
bago tayo magtapos.
40:23.1
Ay, dito pa pala
40:23.9
kasi doon sa
40:24.7
TikTok ko.
40:26.5
TikTok ko may nag-report
40:27.8
sa akin kasi nga sabi ko
40:29.0
maling-mali yung
40:30.0
ginagamit yung
40:31.0
ano eh.
40:32.8
Nagpapasignature campaign
40:34.0
sila, diba?
40:34.6
Tapos nagpapamigay
40:35.5
ng ayuda.
40:37.3
So yung isang
40:37.8
100 pesos?
40:39.0
Oo, diba?
40:39.9
Tapos isang
40:40.3
video na kumakalat.
40:42.1
Pag daw hindi
40:42.8
na charter change,
40:44.3
hindi magiging
40:45.0
batas yung
40:46.2
tupad.
40:48.3
Sabi ko nga,
40:49.5
kung sinabi yan
40:50.2
ng congressman mo,
40:51.6
wag mo nang iboboto
40:52.5
kahit kailan
40:53.1
kasi ginagago ka.
40:54.7
So hindi mo kailangan
40:55.5
ng charter change
40:56.4
para gawing batas
40:57.1
ng tupad.
40:57.7
Ang tagal nang mga may
40:58.5
house bill na
40:59.3
institutionalize yung tupad,
41:01.2
di nila pinag-usapan,
41:02.2
di nila ginagawa.
41:03.3
Tapos ngayon,
41:03.7
charter change pa.
41:05.0
Ano ba ulit yung tupad?
41:06.1
Ano to?
41:06.4
Acronym talaga yung tupad?
41:08.0
Oo eh.
41:08.6
Yan yung mga
41:09.1
temporary jobs
41:10.8
na binibigay
41:11.4
at the local level.
41:13.1
Tapos meron din
41:13.8
mga IECs,
41:15.1
yung social assistance
41:16.5
kapag ka
41:17.2
nasa special situation ka.
41:20.2
So kadalasan dyan,
41:22.2
inaabot yan.
41:23.6
Pipila ka sa bagay
41:24.6
ni congressman
41:25.4
or ni barangay captain,
41:26.7
aabot yan.
41:27.8
Patronage.
41:28.8
Tama ba yung
41:29.5
reasoning na yun
41:30.7
na hindi daw yung
41:31.6
may institutionalize
41:32.8
kung hindi magsa-charter change?
41:34.2
Yung isa pa,
41:34.7
yan, nabanggit nga yung IRA.
41:36.1
Sabi daw ng isang barangay
41:37.1
na nangungulekta ng firma
41:38.5
para lumaki yung IRA
41:39.9
ng barangay,
41:40.7
kailangan mag-charter change.
41:43.5
So alam na alam na natin
41:44.8
yung mga kalokohan
41:45.9
na pinagsasasabi,
41:47.0
diba?
41:47.6
Eh kung ganun pala,
41:48.6
eh talaga,
41:49.2
sige, abolish na lang natin
41:50.3
yung congress.
41:51.6
Sabaho nila yan eh.
41:52.6
Ba't di nila ginagawa?
41:54.4
Hindi ko first time mad.
41:55.4
Oy, bawal,
41:56.1
bawal i-criticize
41:57.2
yung congress.
41:57.8
Ay, sorry, sorry.
41:58.1
Sabi ko.
41:59.3
Sabi ko lang,
42:01.0
yung mga trabahong
42:01.8
sinasabi nila
42:02.6
na dapat nabago nila
42:03.8
tapos i-anchor nila,
42:05.4
gagamitin ng excuse
42:06.2
yung, ano,
42:07.3
constitutional change.
42:10.2
Eh anong ginawa nila,
42:11.3
diba?
42:12.5
Anong nagawa nila?
42:14.3
Kaya pala, ano,
42:15.2
ano pala tingin niyo,
42:17.1
Prof, dito sa appointment
42:18.3
ni former NEDA
42:20.4
Secretary,
42:22.8
former Senator,
42:24.6
former Congressman,
42:26.7
Ralph Recto,
42:28.2
dito sa Department of Finance.
42:31.3
Exciting times.
42:32.7
Kasi,
42:33.1
isa sa mga
42:33.8
biggest challenge
42:35.5
ng Department of Finance
42:36.8
would be
42:37.2
to collect additional revenues
42:39.7
to address
42:40.8
yung palaking-palaking utang
42:42.3
ng Pilipinas
42:43.4
at palaking na palaking na deficit.
42:45.4
And if you actually look
42:46.5
at the current,
42:47.4
the budget,
42:48.2
yung 2024,
42:49.8
yung budget na yan,
42:50.5
contingent sa pagpasa
42:51.8
ng ilang
42:53.0
tax policies
42:54.0
para magkaroon ng dagdag na revenue
42:55.7
yung government.
42:56.4
So,
42:57.1
it will be interesting
42:59.1
how
43:00.6
the future Secretary
43:01.8
would shepherd,
43:02.6
how he would
43:04.5
generate additional revenue
43:06.0
for the country.
43:06.6
Kasi siya yung ways and means
43:07.8
nung panahon ni GMA
43:08.9
na nagpasa tayo ng VAT.
43:10.5
Which was actually very helpful.
43:12.4
Very helpful at that time
43:14.0
dahil nakaiwas tayo
43:15.8
sa fiscal crisis.
43:17.2
Daming mga utang
43:18.1
na nagmamature nun eh.
43:19.6
Yung mga utang nung 70s
43:21.3
na nagmature panahon ni GMA.
43:23.5
Tama yan.
43:24.0
Kailangan may araw yung principal.
43:25.5
Eh diba,
43:26.1
so nagpasa sila ng VAT nun.
43:28.6
Siya yung Senador.
43:30.8
Hindi tuloy siya nanalo
43:31.7
nung sumunod na eleksyon.
43:33.0
Diba?
43:33.2
Ano yan?
43:34.6
Pinarusahan siya
43:35.2
sa isang,
43:35.8
sa isang,
43:36.6
isang election cycle.
43:37.6
Pero nanalo siya
43:38.3
sa susunod.
43:39.5
Sa sumunod.
43:40.5
In fairness naman
43:41.2
kay Ralph Recto,
43:42.2
kasi ano yan,
43:42.9
nung time na hindi pa usin
43:43.8
social media,
43:44.8
pero ang ginamit sa kanya
43:45.6
ng mga kalaban niya,
43:46.9
VAT man.
43:48.2
Yes.
43:49.4
VAT man ang ginamit sa kanya.
43:50.7
Pero ito,
43:51.1
in fairness sa kanya,
43:51.7
bihira akong makakita ito.
43:52.9
I think sa kanya
43:53.8
ako lang nakakita ito.
43:55.0
Yung natalo ka
43:55.7
sa isang national election,
43:57.0
pero naglabas pa rin siya
43:58.1
ng ads after
43:58.8
nagte-thank you.
43:60.0
You remember that?
44:00.5
Oh, that's nice.
44:01.8
That's nice.
44:02.8
Alam nyo sa Pilipinas,
44:06.6
so I guess that experience
44:10.0
would inform his strategy
44:12.4
as he take on the challenges
44:15.0
of being the Secretary of Finance.
44:17.4
So, exciting times.
44:19.3
Eh si ano,
44:19.9
si Secretary Jock, no?
44:21.7
Balik sa monetary board, no?
44:23.6
Yan, yung nang sinasabi.
44:24.4
E gumawa siya ba yung timing niyan?
44:25.7
Yung pagpapalit ng
44:27.5
finance secretary.
44:30.3
Yung pinaka-bosing mo dyan sa
44:31.6
sa...
44:32.6
Bakit nasa BOMF na tayo uli?
44:34.8
Kanina chartered sa BOMF.
44:36.0
Eh, dahil mo alam,
44:36.6
eh, sabi nyo dyan,
44:37.8
dahil mo alam.
44:38.4
Hindi, exploit na natin.
44:40.9
I think sinabay sa
44:42.3
reopening ng Congress
44:43.6
kasi kailangan nilang
44:45.0
isubject yung mga bagong
44:46.3
appointees sa CA,
44:47.7
diba?
44:47.9
Mga bagong appointees.
44:48.4
Hindi, I mean yung timing.
44:50.1
Given our current situation,
44:51.8
bakit yan magpapalit
44:52.6
ng kapitano?
44:54.0
Yun nga, eh.
44:54.8
Kailangan ng rush niyan
44:55.9
kasi mag-ielection na.
44:57.1
Usually, if you really want
44:58.6
to push for
44:59.4
policy reforms,
45:01.3
dapat nangyayari na yan ngayon
45:02.5
kasi it's very difficult
45:03.5
to push for new taxes
45:05.1
kapag mag-ielection na.
45:06.6
So,
45:08.3
kumbaga,
45:09.8
you should hit the ground running
45:11.3
pagpasok niya sa lunes.
45:13.5
Tutukan na agad yung mga
45:14.7
policies na to.
45:15.9
And yun nga,
45:16.4
it'll be interesting
45:17.6
kung paano yung mga strategies
45:19.1
na gagawin niya
45:19.7
because he was there
45:20.7
when we were in a
45:21.9
fiscal crisis situation.
45:25.6
I'm interested to see
45:26.8
his strategy.
45:27.9
Lalo na yung binanggit kasi na
45:29.4
tinitingnan natin dati,
45:31.2
isa sa mga magkocontribute
45:32.4
ng fiscal crisis in the future,
45:34.0
yung military and uniformed
45:36.5
personal pension program,
45:38.1
diba?
45:38.9
Eh, with the political issues now,
45:42.0
mukhang nakabangko
45:43.0
yung reform na yan.
45:45.0
Hindi pa ba siya na, ano?
45:46.0
Hindi pa ba siya na fine-tune
45:47.1
nung panahon ni
45:47.8
Secjok, no?
45:49.2
Kasi ginagamit din niya
45:50.3
ng mga nasa kabila naman
45:51.9
para bakbakan si
45:53.5
mahal na Pangulong
45:54.4
Bongbong Marcos, diba?
45:56.4
Oo.
45:56.9
So, may committee report
45:58.2
may committee report na sa House
46:00.5
at I guess
46:02.1
pag-resume ng session,
46:04.0
magkakaroon na ng
46:04.8
committee report sa Senate.
46:06.5
So, we'll see kung ano yung
46:07.7
laman
46:08.5
ng reforma na yan.
46:10.3
Kung may impact,
46:11.0
may fiscal impact nga ba
46:12.6
in the short run
46:13.6
or in the long run.
46:15.4
Okay.
46:16.5
O, sige.
46:17.0
Medyo na-exploit ka na po namin
46:18.6
ngayon.
46:18.9
Napasensya na dahil
46:20.0
ano lang,
46:21.2
charter change lang
46:22.0
pag-uusapan
46:22.6
kung saan saan nakarating.
46:24.1
At least nakakita yan.
46:24.9
Nagkaroon kayo ng
46:25.7
mga viewers natin,
46:27.4
you got a preview of the
46:28.8
breadth and depth
46:30.7
of Professor Shelo Magno.
46:34.0
Hindi naman tayo
46:34.6
nag-i-guest dito ng
46:35.4
putyo-putyo.
46:36.5
Kung gusto nyo ng mga
46:37.3
medyo tanga,
46:38.0
punta na lang kayo rin
46:38.6
sa ibang mga ano.
46:41.2
Sorry ah.
46:42.4
Sama ko talaga, ano?
46:43.7
May ano ako,
46:44.7
may specific paper ako
46:46.1
on that.
46:46.8
Yung sa
46:47.0
attracting foreign investment,
46:49.5
it's publicly available.
46:50.8
They can just download
46:51.7
and read.
46:53.0
Okay, okay.
46:54.2
We studied 100 plus
46:55.8
countries doon ah,
46:57.1
panel data,
46:58.1
multiple years.
46:59.5
Anong,
46:59.7
anong,
47:00.1
anong search words?
47:01.9
Center for
47:03.0
Institute of Development
47:04.6
Studies ng UP.
47:05.7
MACRO ECONOMIC
47:07.5
CONDITIONS
47:08.7
COMPETITION
47:10.1
something,
47:11.3
something.
47:11.8
Basta,
47:12.2
Google lang nila,
47:13.0
Shelo Magno
47:13.9
COMPETITION
47:14.8
FOREIGN INVESTMENT
47:16.0
SEEDS.
47:17.0
Yan,
47:17.2
nalabas na yan.
47:18.5
Ah, sa SEEDS to.
47:19.6
Okay,
47:19.9
nasa UP.
47:21.1
Yes, yes.
47:21.9
Okay.
47:22.8
Policy paper siya.
47:24.5
Oo.
47:24.9
Ito nga pala,
47:26.1
ang maganda kay
47:26.9
Professor Shelo,
47:28.0
nasa TikTok din siya.
47:29.8
Very academic
47:30.8
yung approach niya
47:32.0
as a career,
47:33.1
pero
47:33.4
you've been trying
47:34.7
to popularize
47:35.6
those issues,
47:37.2
no?
47:37.8
Yan ang maganda.
47:38.5
How's the experience
47:39.3
mo sa TikTok so far?
47:41.2
I'm happy,
47:42.8
happy.
47:43.4
Kasi,
47:43.6
natsa-challenge ako
47:44.5
to explain things.
47:47.1
Noong una,
47:47.7
10 minutes eh.
47:49.1
Tapos,
47:49.3
tinitingnan ko yung stats,
47:50.8
yung attention span
47:52.0
ng mga tao,
47:52.6
2 minutes lang pala.
47:53.7
So,
47:54.3
I was trying to
47:55.2
reduce pa yung time
47:57.2
to be able to
47:58.1
explain the issue
47:59.3
ng
48:00.0
5 minutes,
48:01.4
tapos 2 minutes.
48:02.3
And,
48:02.5
nage-enjoy naman ako.
48:03.7
Of course,
48:04.1
hindi mawawala yung mga
48:05.3
trolls,
48:06.2
but may mga positive
48:07.3
conversation naman
48:08.4
na nangyayari
48:09.4
dun sa mga posts na yun.
48:11.0
That's why I continue
48:11.8
to post.
48:12.8
Parang extension na lang
48:13.8
siya ng
48:14.2
classroom.
48:15.8
So, as long as may
48:16.5
natututo,
48:17.3
I think I'll continue
48:18.2
to do it
48:18.8
on TikTok.
48:20.5
Ano pa rin
48:20.9
ang pangalan nyo
48:21.7
sa TikTok?
48:23.2
Profshelo.
48:24.4
Profshelo.
48:25.5
Eh,
48:25.8
kumusta naman si Atoy?
48:27.2
Minsan,
48:27.6
pag nabobor ako dun,
48:29.3
nagpo-post ako
48:30.0
ng mga saxophone
48:31.0
practices ko.
48:32.0
Oo, grabe.
48:32.5
Pero may entertainment
48:33.4
naman sila, diba?
48:34.7
Ang galing.
48:35.3
Nagsasax pala si
48:36.6
Profshelo.
48:37.9
Tsaka meron kayong
48:38.4
ginami parang
48:39.0
nag-tumbling-tumbling.
48:39.8
Yung aerial hoop,
48:40.8
diba?
48:41.5
Kasi hindi ko pa magawa
48:42.8
yung mga ibang
48:43.4
dances sa TikTok.
48:44.5
So, aerial hoop na lang
48:46.1
yung exercise.
48:47.9
Curious ako.
48:48.6
May entertainment din.
48:50.4
Kumusta naman si
48:51.3
Atoy ni Dan,
48:52.0
yung inyong asawa?
48:53.2
May guest pa ako.
48:54.9
Lumalabas sa TikTok eh,
48:56.1
pero parang hindi siya
48:56.8
ganun kasaya.
48:57.5
Pero sumasagot naman.
48:59.1
Force siya,
48:59.8
force, diba?
49:00.5
Parang meron ka ng
49:01.3
law and economics
49:02.5
information.
49:04.3
Okay.
49:04.7
Tapos, mabasa na dito
49:05.7
extension ng classroom
49:06.9
ano natin to.
49:08.4
Mukha nakas yung
49:09.2
hangot minsan
49:09.8
pag pinapalik yung video.
49:11.0
Pero pag tinanong
49:11.6
sumasagot naman,
49:12.5
napakahaba ng sagot, no?
49:13.9
Ano yun?
49:15.1
Dapat in-character siya
49:16.6
kasi yun yung
49:17.2
character niya sa
49:18.0
law school eh.
49:19.0
Terror.
49:20.0
Terror ba?
49:21.3
Si Atoy ni Dan,
49:22.5
get my tan, no?
49:23.7
Yes, yes.
49:24.5
Terror ba siya sa ano?
49:26.2
Oo.
49:26.9
Tinatanong lagi
49:27.7
kung sino siya.
49:28.6
Eh, constitutional
49:29.5
professor yun sa
49:30.6
UP Law eh,
49:31.6
diba?
49:32.0
So, parang may
49:32.6
meron naman akong
49:33.5
forsadong
49:34.6
guest
49:35.0
para mag-explain.
49:36.8
Parang conscription
49:37.9
minsan eh.
49:38.6
Sabi ko parang
49:39.2
ayaw yata mag-guest
49:40.8
ngayon nito.
49:41.7
Pero asawa,
49:42.4
Parang hindi naman bonsai.
49:43.6
Parang hindi bonsai
49:44.7
palagi yung kausap ko.
49:46.0
Tao naman.
49:47.0
Yung ano,
49:47.5
diba?
49:49.1
Pero maganda yung
49:50.0
tandem na yun.
49:50.8
Kasi nga yung TikTok,
49:51.9
ang daming basura
49:52.7
dyan sa TikTok eh, no?
49:54.2
Ginagamit siya
49:54.9
for propaganda
49:56.1
purposes.
49:56.9
At least kahit pa paano,
49:58.6
nandun yung
49:59.4
mga useful
50:00.3
information
50:00.9
that come out.
50:02.7
Kaya maraming
50:03.2
salamat sa inyo
50:04.0
for doing that.
50:04.6
Parang ano yan eh,
50:06.2
free market,
50:07.0
diba?
50:07.2
Free market of ideas.
50:08.6
So kung ganyan,
50:09.2
kung ganong karaming
50:10.0
mga kasinungalingan
50:11.1
kumakalat,
50:12.3
dapat tapatan natin
50:13.3
yung dami ng
50:13.9
kasinungalingan
50:14.8
ng truth.
50:15.7
So dapat marami tayong
50:16.7
truth warriors.
50:17.8
Kahit medyo nakakapagod
50:19.0
actually
50:19.4
mag-sustain
50:20.6
ng material
50:22.1
sa TikTok.
50:22.8
We have to do it eh.
50:24.3
Kasi kung
50:24.9
mas marami yung
50:26.0
kapilad,
50:26.5
yun ang mapupulot
50:27.4
ng mga tao.
50:28.3
So kailangan damihan
50:29.1
din natin
50:29.6
ng good information
50:30.7
para at least
50:31.4
inform sila.
50:32.5
Sila na yung magtimbang
50:33.8
kung ano ba yung
50:34.4
mas kapanipaniwala
50:35.7
yung mga informasyon
50:36.7
na nilalatag natin
50:37.9
o yung mga informasyon
50:39.5
na nilalatag
50:40.3
ng trolls.
50:41.0
At least inform sila
50:42.2
when they make
50:42.9
their decisions.
50:44.6
At least,
50:45.9
tama yan.
50:46.4
Well, maraming salamat
50:47.4
Professor Shelo Magno
50:48.6
for joining us tonight
50:49.6
sa Uulitin po.
50:51.4
Thank you,
50:52.0
Trish Pan.
50:53.1
Pinagod ko kayo.
50:54.3
Sabi ko,
50:55.3
hindi tatagal
50:55.9
ng sobra
50:56.3
pero ganun talaga eh.
50:57.4
Pasensya na.
50:58.4
Nakaka
50:58.9
44 minutes nga lang tayo.
51:01.1
Okay lang yun.
51:02.2
Sige,
51:02.7
susunod ha.
51:03.3
Hahabaan pa natin.
51:04.4
Okay?
51:05.5
Future Senator Garau.
51:06.8
Tumakbo ka raw,
51:07.5
Senator.
51:08.0
Okay ba?
51:09.5
Tingnan mo naman yung
51:10.4
standard na mga
51:11.2
senador natin eh.
51:12.6
Kailangan magaling
51:13.5
kang mag-selfie.
51:14.7
Eh, hindi pa ako
51:15.4
magaling mag-selfie.
51:17.2
Hindi naman ako
51:17.9
artista.
51:19.4
Hindi ako mayaman.
51:20.6
Hindi rin ako
51:21.0
powerful.
51:21.9
So, hindi po ako
51:22.7
qualified mag-senador.
51:24.2
Kasi yun yung
51:25.0
ano eh,
51:26.3
common ano dun,
51:27.3
diba?
51:28.1
Bukit practice nila
51:29.0
mag-selfie.
51:30.4
Tsaka ano,
51:31.1
pasensya na po kayo.
51:32.0
Masyadong overqualified.
51:33.4
Ayan ha.
51:33.8
Double redundancy na yun ha.
51:35.8
Of course,
51:36.3
I'm being sarcastic, no?
51:39.1
Overqualified naman.
51:40.8
Mag-aaral muna po ako
51:41.9
mag-selfie.
51:43.5
Yun.
51:44.4
Okay.
51:45.0
Overqualified si
51:45.7
Professor Shell
51:46.4
sa Senado.
51:47.6
Hindi mo nanalo yan
51:48.5
kasi masyadong matino eh.
51:50.2
Saka wala akong pera.
51:52.3
Hindi rin ako
51:53.0
artista.
51:57.4
Grabe, no?
51:58.3
Okay.
51:58.7
Ang taas talaga
51:59.6
ng standard sa atin talaga eh.
52:01.0
Oo.
52:01.7
Wala akong maging
52:02.4
artista niyan.
52:03.4
Hirap yun eh.
52:05.2
Action star dapat.
52:07.3
Correct.
52:08.7
Sige, maraming salamat
52:09.7
Professor Shellomagno.
52:11.4
Thank you, thank you.
52:11.8
Good night.
52:12.8
Good night, good night.
52:14.1
Thank you.
52:16.4
Ayan po si Professor Shellomagno.
52:18.5
Pasensya na,
52:18.9
napahaba yung ating discussion
52:20.2
pero
52:20.6
ang ganda eh, no?
52:22.3
Iba talaga pag matinuna
52:23.5
tsaka matalino po
52:24.3
yung guest natin, no?
52:25.9
Ayan.
52:26.6
So,
52:28.3
overqualified siya sa Senado,
52:31.3
no?
52:31.6
Grabe.
52:32.0
Okay.
52:32.7
Tsaka pag tumakot,
52:33.4
bakbo yan,
52:34.2
eh alam naman natin
52:34.9
hindi mananalo.
52:35.9
Sayang lang, eh alam nyo naman
52:37.2
ng mga butante sa Pilipinas eh.
52:38.7
Mas gusto yung sinasayang
52:39.8
yung mga
52:40.4
kandidatong matitino eh.
52:43.2
Eh, dun tayo sa mga
52:44.5
hindi matino.
52:45.7
Dun tayo sa mga
52:46.6
hindi qualified
52:47.5
pero magaganda yung pangalan.
52:49.1
Ganun naman talaga tayo eh, no?
52:50.8
Kaya minsan napakahirap
52:51.8
mahalin ng Pilipinas eh.
52:53.6
Ganun talaga.
52:55.2
Hmm.
52:55.6
Tanggapin na lang ba natin?
52:57.3
Huwag naman.
52:59.0
Okay?
53:00.0
Siyempre,
53:00.3
nagiging sarcastic lang ako
53:01.6
pero we're not losing hope.
53:03.4
Ah,
53:04.2
in our country.
53:05.6
Kailangan talaga natin yan.
53:07.1
Kaya pala,
53:07.7
shoutout kay Winston Vicencio.
53:09.5
Sabi niya,
53:10.2
ah, yun.
53:10.9
Sabi niya,
53:11.8
nagkaroon na rin siya ng
53:12.6
merch,
53:13.7
ng Facts First merch
53:14.9
sa wakas.
53:16.0
So, shoutout
53:16.7
Chester and Winston Vicencio.
53:19.7
Yan.
53:20.2
Maraming salamat sa iyo.
53:21.5
Sa inyo,
53:22.4
Chester and Winston.
53:23.8
Tapos si classmate,
53:24.9
kanina,
53:25.3
si Tune.
53:26.7
Nag-message.
53:27.5
Hindi ko agad nabasa.
53:28.4
Kinabahan niya ata.
53:29.1
Kala niya wala tayong program
53:30.1
ngayong gabi.
53:30.5
Meron po.
53:31.1
Medyo delayed lang.
53:32.9
Bukas nga pala
53:33.9
ang guest natin
53:34.5
si Atty. Barry Gutierrez.
53:35.9
Pag-uusapan natin
53:36.8
yung ano
53:37.2
yung sinabi ni
53:38.5
Congressman Pulong Duterte.
53:40.5
Bumanat na sa
53:41.5
Marcos Administration
53:43.0
kasi tinanggalan daw
53:44.1
ng ano eh
53:44.6
ng ilang
53:45.8
2 billion pesos
53:46.7
na budget
53:47.2
yung kanyang distrito
53:48.3
sa Davao City.
53:50.6
Kita niyo talaga
53:51.1
weather-weather
53:51.7
ang politika.
53:52.5
Diba?
53:52.7
Last Congress
53:54.4
very powerful
53:55.2
ng Pulong Duterte.
53:57.1
Ngayon,
53:57.3
parang nagiging
53:57.9
marginalized siya
53:58.8
under the
54:00.5
speakership of
54:01.8
Ferdinand Martin
54:02.9
Romualdez.
54:04.3
Well,
54:04.7
abangan nyo
54:05.1
after the 2025 elections.
54:07.8
Yung mga
54:08.3
pumoposisyon ngayon
54:10.3
na sumisip-sip
54:11.3
kay Marcos
54:12.0
tapos medyo
54:13.4
pumoposisyon
54:14.6
against Sarah Duterte.
54:16.2
Pag nagbago na naman po
54:17.3
ihip ng hangin
54:18.2
eh,
54:18.9
ano yan?
54:19.7
Talon na naman
54:20.1
sa kabila.
54:21.3
Ganun talaga
54:21.7
yung mga politiko natin eh.
54:23.2
O Mark,
54:24.2
pagtalunan.
54:25.1
Shoutout sa'yo.
54:26.2
Ayan.
54:27.0
Okay.
54:27.5
Shoutout kay Mark.
54:29.5
Pagtalunan.
54:31.3
Okay?
54:31.9
O sige.
54:33.6
Gabi na po.
54:35.1
Meron pa akong gusto
54:35.7
sabihin pero gabi eh.
54:36.9
Meron pa tayo
54:37.3
mga gagawin.
54:38.4
Mga pala,
54:38.9
ingat kayo ah.
54:39.7
Ito, reminder lang ulit
54:40.7
doon sa mga
54:41.4
naghahanap ng
54:42.4
Facts First Merch.
54:44.6
Medyo nagkalat na po
54:45.6
ngayon yung mga
54:46.1
scammers
54:46.8
sa
54:47.3
Shopee
54:48.7
tsaka Lazada.
54:50.0
Yung merch po natin
54:51.0
for instance
54:51.5
yung shirt
54:52.0
na 599
54:53.3
binibenta
54:54.0
at tries the price
54:55.4
nananaga
54:56.7
or something.
54:58.0
Huwag nyo pong
54:58.4
papatulan yung mga yun.
54:59.5
Talay yung tinataga
55:00.2
kayo nun.
55:00.7
Tsaka baka
55:01.0
pag umorder kayo,
55:01.9
eh walang dumating
55:03.3
na produkto.
55:04.5
Ingat po kayo.
55:05.6
Nakikita ko parang
55:06.4
mga weird yung
55:07.9
parang troll.
55:08.9
Parang galawang troll lang.
55:10.5
Nasa pala yung mga
55:11.1
trolls ngayon.
55:11.9
Parang wala masyado ah.
55:13.4
Medyo
55:13.8
dapat syata
55:15.1
medyo mahirap
55:15.9
ang topic natin
55:16.8
para dugo
55:17.6
ang ilong nila.
55:19.1
Ayon.
55:19.9
O sige.
55:20.6
Kaya pala,
55:21.0
susunod kung gusto nyo
55:21.9
mag outreach program
55:23.0
pwede kayong mag
55:23.9
sa ating mga
55:25.4
supporters
55:25.9
dito sa Facts First.
55:27.4
Pull your resources.
55:28.3
Bili tayo na maraming
55:28.9
bulak.
55:29.8
Bigyan natin sa mga
55:30.9
trolls na dinudugo
55:31.8
yung
55:31.9
ilong pag complicated
55:32.9
yung topic.
55:34.4
Ayon.
55:35.0
Harold,
55:35.5
magandang hapon
55:37.0
sa'yo.
55:37.6
Harold.
55:38.9
Tapos,
55:39.5
shout out
55:40.0
kay Francis Llaguno.
55:42.2
Ayon.
55:43.1
OFW from Taiwan.
55:44.8
Ayon.
55:45.1
Maraming salamat
55:45.8
sa'yo, Francis.
55:47.4
Oo.
55:47.8
Ganda dyan sa Taiwan eh.
55:50.3
Okay.
55:52.5
Sige,
55:52.9
gabi na.
55:54.1
Iyagawin pa ako.
55:55.6
Si Grace,
55:56.0
tawa ng tawa.
55:56.7
Kanina pa to eh.
55:57.9
Si Grace Kitayama.
55:59.2
Tapos,
55:59.6
hi pala kay Menchi Mizuno
56:01.0
tsaka sa kanyang
56:01.7
asawa.
56:02.7
Si Satori.
56:03.7
Ayan.
56:05.0
Nakita kami kanina eh.
56:07.0
Oo.
56:08.1
Have a safe trip.
56:10.4
Pabalik dyan sa Tokyo.
56:13.1
Okay.
56:13.8
Sige.
56:14.3
Tama na.
56:14.7
Gabi na.
56:15.0
Gabi na.
56:15.4
Okay.
56:16.4
Tulog na tayo.
56:17.2
Maraming salamat po sa inyo lahat.
56:18.6
Team replay
56:19.1
tsaka team delay.
56:20.5
Maraming maraming salamat din po.
56:22.2
Magandang gabi po.
56:22.8
Outro
56:31.7
Thank you for watching!


See more of Tagalog.com by logging in
Join for the free language discussion group, flash cards, lesson tracking and more.