00:29.0
naganan siya, di ba, na lumalapit sa iyo.
00:32.1
Eh, syempre, nangungutang, tapos pag hindi mo pinagbigyan,
00:35.5
di ba sila pang galit?
00:36.7
Eh, nako, ito lang po, ah.
00:37.9
Ikaw ba ay nautangan na at di kayo nabayaran?
00:40.5
Oo, kaya nga, ito, ah, mag-usapan po natin
00:42.9
ang 10 things you need to avoid at kailangang malaman
00:45.6
para hindi maubos ang iyong pinaghirapang pera.
00:49.7
Sulat niyo na po ito, ah, lalo na sa mga taong mga first-timers
00:52.9
at di pa nauutangan.
00:54.3
Number one, lending money without a clear agreement.
00:57.7
Ah, the reason why na hindi ka nakakasingil,
01:01.8
na hindi mo nakukolekta, eh, kasi nga, walang kasulatan.
01:04.8
Oo, walang kasulatan.
01:05.9
Eh, di ba, pagsisingil mo,
01:07.8
Ha? Ako may utang ko sa iyo.
01:09.4
Kalimutan na, eh.
01:10.0
Ha? Kapal na mukha mo.
01:11.3
Pero kung may kasulatan niya, may terms.
01:13.5
Pag may agreement, eh, maliwanag.
01:15.3
Eh, pag walang agreement, wala na.
01:17.4
Minsan, nagsasabi pa nga sa inyo, eh.
01:19.0
Sa katapusan ako magbabayad.
01:20.8
Ay, ito, nakatapusan na.
01:21.8
Katapusan na ng mundo.
01:22.9
Hindi mo ba alam?
01:23.6
Kaya kailangan po, number one, bago magpautang,
01:25.9
kailangan may kasulatan at may agreement.
01:29.4
Wala na kung malaking pera.
01:30.5
Pangalawa, ang pagkakamali po natin kung bakit naubusan tayo ng pera sa pagpapautang,
01:34.7
ignoring potential risk.
01:36.2
Ignoring potential risk.
01:38.7
Ano po yung mga risk?
01:39.8
Number one, di ka mabayaran.
01:40.9
Risk na masira ang budget mo.
01:42.3
Risk na masira ang inyong pagsasamahan at pagkakaibigan at pagkakamag-anak.
01:46.6
At the end of the day, wala pong nagwawagi.
01:48.7
Loose-loose po yan, eh.
01:49.6
Imagine mo, taon ang binilang mo para ma-develop ang relationship ninyo.
01:53.6
Pero isang pagkakamali lang para masira ang inyong tiwala at ang inyong pagrelasyon sa isa't isa.
01:59.8
Financial loss on your part, pero may relational loss din on your part.
02:03.2
Kaya nga parang biruan ko lang ba?
02:04.5
Biruan lang po, ah.
02:05.5
Kung meron kang taong ayaw mo makita na sa talang buhay mo, may pautangin mo.
02:10.3
Pangatlong pagkakamali ng tao kung sila ay nagpapautang,
02:13.7
prioritizing others' needs versus your own.
02:18.6
May ibang tao sobrang mapagbigay to the point na dinidisregard na po nilang kanilang sarili.
02:24.5
Babala, asawa po ni Baba Lula.
02:26.2
Lalo ng mga kababayan nating OFW na napakabusilak at napakabuti po ng inyong kaaloban.
02:31.1
Hindi mo obligasyon na tulungan ang bawat tao, ang bawat kamag-anak,
02:37.4
ang bawat pamangkin, ang bawat pamilya ng inyong angkat.
02:45.2
Nauubos din ang iyong pera.
02:47.3
Tatandaan mo, iba-iba po ang pinagdadaanan po natin, iba-iba po ang buhay po natin.
02:51.6
Kung may urge kayo ng tumulong sa iba,
02:53.6
make sure lang na may kakayanan ka.
02:55.3
Make sure lang na hindi mo na kailangan utangin,
02:58.7
utangin ang inyong papautang na pera.
03:03.4
Yun ang minsan masakit.
03:06.1
Alam na this, kung kayo ay guilty sa number 3,
03:08.7
please type I'm guilty.
03:11.0
Ikaw ba sa number 4 kaya ikaw ay nahihirapan?
03:13.9
Nagkakamali ka sa pagpapautang.
03:16.1
Lending more than you can afford.
03:17.9
May ibang tao sobrang naman magpautang.
03:19.7
Para ka si Kuya Will, di ba?
03:21.0
Bigyan ng 5,000 yan!
03:22.5
Bigyan ng jacket ka!
03:25.0
Walang masama ulit na tumulong pero kailangan within your means.
03:30.1
Palagay mo yung bukal sa loob mo.
03:31.6
Mas maganda kasi na tumutulong po tayo na walang sumbatan.
03:34.5
Na bukal po sa ating kalooban.
03:35.9
Na hindi tayo pinipilit.
03:37.1
Di ba masarap tumulong pag hindi tayo pinipilit?
03:39.3
Number 5, guilty ka ba?
03:40.6
Kung bakit ikaw ay hindi nababayaran sa mga tao na ngungutang
03:43.4
kasi you do not set boundary.
03:45.6
Like I said earlier, kailangan may limits.
03:47.5
Ang pera may limit.
03:48.4
Kaya lagyan mo ng limit ang ipapahiram mo.
03:50.5
Like for example, ako kami mag-isawa.
03:52.8
Hindi kami nagpapautang.
03:54.2
Kami po, kunyari may lumapit po sa amin.
03:56.5
Pautang na ng 50,000 pesos.
03:58.9
May humihingi ng 50,000 pesos.
04:01.0
So naglalagay kami ng limit.
04:03.6
Nagbibigay po kami ng tulong.
04:05.3
Parang tulong na rin po.
04:06.4
Just in case na hindi magbayad.
04:08.7
Hindi na masisira ang aming budget.
04:12.0
At hindi masisira ang aming relasyon sa bawat isa.
04:16.4
Kunyari 50,000, 5,000.
04:18.1
Pare, 5,000 lang kaya.
04:19.8
Nag-set kami ng boundary.
04:21.5
Do you think it's a good idea?
04:23.1
Type good idea kung it's a good idea.
04:25.4
Pero bago pa tayo magpatuloy,
04:26.8
batiin muna natin siyempre
04:28.0
ang ating mga regularo na si Michael Flores,
04:31.7
at the same time Mary Jane Maldonado.
04:34.2
May 6 to 10 po tayo ha.
04:36.1
6 to 10 kung ikaw ay guilty sa lending mistake.
04:38.9
Number 6 is what?
04:39.8
Avoiding difficult conversation about repayment.
04:42.6
Uulitin ko po ha.
04:43.5
Ang tao pag nangungutang napakabait.
04:45.5
Pag maniningil ka na,
04:46.6
sila na ang galit.
04:50.7
Sasabihin sa'yo wala kang utang na loob.
04:55.3
Yun yung mga linyahan eh.
04:56.6
Kaya nga, ito lang po ha.
04:57.9
Kaya nga, the best way na pag-usapan yun,
05:00.3
Babalik na ako sa number 1.
05:01.6
The lack of communication can be delayed to,
05:04.8
siyempre, unpaid, utang.
05:06.1
Tapos ang hirap po mag-initiate.
05:07.8
Pero pag nakasulat, wala tayong problema.
05:11.9
Neglecting to put it in writing.
05:15.0
Kanina yung agreement,
05:16.1
yung nag-usapan natin.
05:17.2
Pero ngayon, kailangan nakasulat.
05:19.3
Nakasulat po, dapat nakarecord kung kailan,
05:22.9
kailan ang utang,
05:29.4
Para pagdating po ng panahon,
05:30.9
huwag naman po sanan,
05:31.8
umabot po sa barangay at nahusgad.
05:33.8
Meron po kayong kasulatan.
05:35.5
Kung wala kang kasulatan,
05:36.6
talo ka na naman.
05:37.8
Oo, hearsay na naman po yan.
05:40.6
Guilty ka ba sa pagpapautang,
05:42.2
not considering the impact
05:43.8
on your own personal financial goals?
05:46.3
Minsan, padalos-dalos tayo ng desisyon,
05:48.7
nakalimutan mo na.
05:49.5
Yung pinautang mo pala,
05:50.7
tuition fee ng anak mo.
05:51.7
Yung pinautang mo pala,
05:52.9
panggamot, di ba?
05:53.9
Yung pinautang mo,
05:55.0
ay pambayad ng amortization.
05:56.5
So, nakakalimutan mo na.
05:59.0
inuuna mo yung iba
05:59.9
kaysa yung sarili.
06:04.2
to drive your lending desisyon.
06:06.6
Parang feeling mo,
06:08.6
pag hindi mo sila tinulungan.
06:10.9
napakakuripot mo.
06:13.4
Wala kang utang na loob,
06:14.6
o wala kang kwentang kaibigan
06:18.1
Kung gini-guilt trip ka,
06:19.7
at ikaw nagpapag-guilt trip ka,
06:22.0
maubos talaga ang iyong pera.
06:23.3
Ito lang sabihin ko po sa inyo, ha?
06:25.9
hindi mo obligasyon
06:27.0
na tulungan po sila lahat.
06:29.0
Which leads to my final point.
06:30.7
You have a hard time saying no.
06:33.0
Hindi ka marunong humindi.
06:34.7
Sino sa inyong guilty dito?
06:36.1
Type guilty in the comment section.
06:38.9
hindi lahat ng panahon
06:40.0
kailangan pagbigyan mo
06:41.2
at may kakayanan ka
06:42.2
magbigay sa lahat.
06:43.5
May ma-offend ka.
06:45.4
But as much as you want to help,
06:46.8
you cannot accommodate everyone.
06:49.7
You cannot accommodate everyone.
06:54.6
Meron ka rin pangailangan.
06:55.8
May limitasyon ka rin.
06:57.4
Don't feel bad in saying no at times.
07:00.4
Kung gini-guilt trip ka,
07:01.4
problema na rin yun.
07:02.3
Pero yun ang katotohanan.
07:05.0
As much as I want to help you right now,
07:06.8
pero wala akong kakayanan ngayon
07:08.4
on timing ay hindi po tama.
07:11.5
Don't take it against yourself
07:13.1
na sometimes the best help
07:14.7
that you can give to others
07:17.6
na talagang it's not the right time.
07:19.5
Kaya mga friendship,
07:20.7
kung gusto mo talagang tumulong,
07:23.8
I want you to gauge yourself.
07:25.4
Ikaw ba ay guilty or super guilty
07:27.6
na sobra ikaw ay parating naiisahan,
07:32.0
Ito yung pinakamasama.
07:33.2
Ito yung pinakamasakit.
07:34.4
Lalo na sa pagpapahiram at pagtulong sa pera.
07:36.7
Sa sampung beses,
07:37.9
ikaw ay hininga ng tulong.
07:39.0
Siyam na beses na pinautang mo.
07:40.9
Isang beses ka lang tumanggi,
07:42.9
napakasama mo na.
07:44.2
Agree or disagree?
07:45.4
Type in the comment section.
07:47.1
Kaya nga, bago kang magpautang,
07:48.6
sundan mo muna itong 1 to 10.
07:52.5
And I hope itong episode natin to
07:54.8
ay nakatulong po sa inyo
07:56.6
na hindi kayo mawalan
07:58.6
na pinagpaguran yung pera.
08:01.0
Kung nagustuhan nyo itong episode na ito,
08:02.5
mag-comment kayo sa comment section
08:03.7
at i-share nyo ito sa mga tao
08:05.1
hindi pa marunong magbayad sa inyo.
08:08.4
Tatandaan, tamang karunungan,
08:09.9
tamang disiplina po
08:10.8
ang susi sa pagyaman.
08:18.6
Thank you for watching!
