* AI ("Artificial Intelligence") subtitles on Tagalog.com are generated using "Whisper" by OpenAI (the same company that created ChatGPT and DallE2). Results and accuracy may vary.
* The subtitles do include errors occasionally and should only be used as a tool to help with your listening practice.
* You can request this website to create a transcript for a video if one doesn't already exist by clicking the "Request AI Subtitles" button below a video. Transcribing usually takes 30-40% of the length of a video to complete if there are no other videos in
the queue. For example, a 21 minute video will take 7-8 minutes to transcribe.
* Running a super fast cloud GPU server to do these transcriptions does cost money. If you have the desire and financial ability, consider
becoming a patron
to support these video transcriptions, and the other tools and apps built by Tagalog.com
00:00.0
Thank you for watching!
00:30.0
Hello and welcome po sa ating episode ngayong gabi dito po sa ating Facts First Podcast.
00:34.7
So today is January 18. Maraming salamat po sa patuloy niyo pong pagsuporta dito po sa ginagawa natin.
00:41.8
Dito po sa klase ng journalism na ginagawa natin for almost magtutu-years na po tayo dito sa live episodes natin.
00:49.7
Maraming maraming salamat po. Hindi po tayo tatagal ng ganito kung hindi po dahil sa inyo.
00:54.1
Okay. Ngayong gabi ang pag-uusapan po natin.
00:56.8
Ito pong patuloy na pagsusulong ng ilang mga politiko, ilang mga grupo na amyandahan po yung ating konstitusyon.
01:05.3
Pag-uusapan po natin ano kaya ang motibo rito at mapapagkatiwalaan kaya yung ating mga politiko na nag-pupush nitong pagbabago sa ating konstitusyon.
01:15.6
Okay? So ang latest po dyan is that sabi po ni...
01:19.8
Teka, natititig niya ba ako? Hindi man ako nakamute. Wait lang ah.
01:24.4
Ayan, tama. Okay. So malino naman ako sa inyo.
01:26.8
Okay. Si Congressman Joey Salceda, siya po yung head ng House Committee on Ways and Means.
01:33.5
Ito po yung komite na nag-aana po ng paraan para makakalap po ng revenue para po sa ating gobyerno.
01:39.2
Ito po yung Ways and Means. Hindi po yan katulad nung ano, baka minsan kasi nalilito yung mga tao.
01:44.4
Yung abang Ways and Means Committee, pareho ba yan ng Committee on Appropriations?
01:48.8
O kaya kung sa Senado, Committee on Finance. Hindi po, mag-iiba po yan.
01:51.8
Yung Committee on Appropriations at yung Committee on Finance naman sa Senado,
01:56.8
po yung counterpart. Ito naman po responsable doon po sa pupusisi ng budget,
02:02.9
paglalatag ng budget ng ating pamahalaan.
02:06.4
Okay. Sabi po ni Congressman Joey Salceda,
02:09.5
eh, ang target daw ay magkaroon po ng plebisito dito sa kanilang isinusulong
02:13.7
na pag-amyenda sa economic provisions sa ating konstitusyon by July.
02:19.6
Bakit kaya July? July, August, September, October.
02:23.0
So that's three months before the filing of certificates of candidates,
02:26.8
para doon po sa mga tatakbo sa iba't-ibang posisyon sa ating pong midterm elections,
02:33.8
which will happen in 2025.
02:36.7
Okay. First things first.
02:39.7
Magtanong-tanong nga ako ayaw dyan, no?
02:41.6
Yung mga nanonood po sa ating ngayong gabi,
02:43.8
na nalapitan po ba kayo ng mga nagpapapirma para myendahan yung ating konstitusyon?
02:49.6
At kung ganun, pumirma ba kayo?
02:51.5
Umikilala po ba kayong pumirma?
02:52.9
At yung mga pumirma po o hindi, ano po ba yung naging ano nila?
02:56.8
Process or decision-making process.
02:59.6
Pumirma ba sila dahil naiintindihan na issue?
03:02.4
O baka naman masyado lang pong persuasive yung mga nagpapirma?
03:06.6
Or worse, dahil baka sana naman po hindi totoo yung bintang o balibalita na nagkabayaran daw.
03:13.6
Diba yung unang lumutang na impormasyon ay isa-andaang piso raw kapalit ng paglagda.
03:19.0
Tingnan natin. Sana hindi naman po nagkatoon. Hindi po totoo yun.
03:21.8
Okay. Mga kausap po natin ngayong gabi, isa pong dalubhasa pagdating sa batas.
03:26.8
Pag-uusapan po natin itong charter change.
03:29.5
Isa po siya talaga matagal na pong tumututok dito po sa ating konstitusyon.
03:34.0
Yung mga bagay na pwedeng improve. Kailan ba siya dapat i-improve? At paano?
03:39.5
Okay. I'd like to welcome to our program ngayong gabi, si Atty. Michael Henry Yusinko.
03:45.2
Siya po ay isang Senior Research Fellow sa Ateneo Policy Center.
03:50.5
Magandang gabi, Atty. Mike. And thank you for joining us again dito po sa Facts First.
03:55.7
Magandang gabi, Christian.
03:56.8
At magandang gabi sa lahat ng nanonood at nakikinig sa atin ngayon.
04:02.3
Yan ang gusto ko kay Atty. Mike. Talaga on cue, lumalabas yung mug eh.
04:05.7
Meron ko ba iniinom talaga dyan? Baka walang laman ng mug mo.
04:08.3
Pero, pero. Siyempre.
04:09.8
Pwede ba na kayong malaman? Ano ba yung laman ng mug mo? Ang ganda ng mug mo ah.
04:13.3
Oo nga eh. Pang-pang-desenteng tao.
04:19.9
Pang-desenteng tao.
04:22.1
Okay, okay. O sige. Ano ba tingin mo muna dyan? Dito sa sinasabi nila, by July.
04:26.8
Yan ang target nila magkaroon ng Pilibisito. Dito sa mga pag-amyenda sa economic provisions ng ating konstitusyon.
04:35.3
Masyado bang mabilis syon o tama lang?
04:38.7
Masyadong mabilis sa palagay ko. Kasi, well, I'm assuming, Christian, that we're talking about yung
04:45.7
resolution of both houses number 6 na finial ni Senator Zubiri, Senate President Zubiri,
04:53.4
which calls for a constituent assembly.
04:56.8
Now, kung yun ang pinag-uusapan natin, sa palagay ko, plausible, plausible, no? Kasi, kung nakikita nila na July yung Pilibisito,
05:11.7
that means, by May, meron na sila dapat na permado na nilang lahat o napagbotohan na nila separately yung resolution of both houses number 6 na yun
05:24.5
at nakuha na nila yung 3-4.
05:26.8
So, that means, from now until May, dapat pinag-uusapan na nila, pinagdibatihan na nila.
05:50.7
So, it seems plausible pagdating dun sa option na yun.
05:56.8
So, that means, from now until May, dapat pinag-uusapan na nila, pinagdibatihan na nila.
06:26.8
For one thing, iaakit yan sa Korte Suprema, sigurado-sigurado ako.
06:35.8
... na mag-i-issue ng TRO ang Korte Suprema because it is really hot or, kumbaga, unimportant constitutional issue.
06:46.2
So, hindi sila papayag na matuloyan ng walang definitive resolution regarding dito sa People's Initiative.
06:56.8
... na mag-i-issue ng TRO ang Korte Suprema because it is really hot or, kumbaga, unimportant constitutional issue.
07:26.8
... na mag-i-issue ng TRO ang Korte Suprema because it is really hot or, kumbaga, unimportant constitutional issue.
07:26.8
... na mag-i-issue ng TRO ang Korte Suprema because it is really hot or, kumbaga, unbirth penalty.
07:42.6
... na mag-i-issue ng TRO ang Korte Suprema because it is really hot or, kumbaga, unbirth penalty.
07:48.1
Nag-freeze ka ng sandali.
07:51.3
Okay na ba ako ngayon?
07:54.0
Skycable, medyo galaw-galaw naman ng konti.
07:56.8
ang subscription ko na nga,
07:59.7
yung minimum of 200
08:01.0
MBPS. Hindi pumura yun, ha?
08:03.6
Bakit naman gano'n?
08:05.1
Diba? Sayang naman.
08:07.6
Sumabit eh. Oto, okay na ba ako?
08:10.3
Bakit naman gano'n?
08:13.2
Kailangan na ba mag-starlink?
08:15.5
Marino na ba ako, Mike? Okay na ba?
08:17.3
Yeah, okay ka na. Okay.
08:19.0
O sige. Yung ito yung hindi marino
08:21.0
sa akin, no? Sabi ni
08:22.6
Congressman Salceda, ang target
08:24.8
nito mga nagpo-push ng PI, magkaroon
08:31.5
Eh kaso, diba? Laman nung
08:32.6
pinapapirma nilang
08:33.7
People's Initiative ay
08:36.5
joint voting. Ibig sabihin,
08:38.7
pagsasamahin yung pagboto ng mga
08:40.4
Sen. at House of Representatives, which is
08:42.7
a step before pag-usapan
08:45.1
pa yung mga provision
08:46.7
na gusto kami handahan. Tama ba?
08:50.5
Actually, ako rin medyo nalilito, no?
08:52.8
Pero first and foremost,
08:54.8
siguro kailangan natin
08:56.4
sabihin na yung option na
08:59.0
People's Initiative
09:00.3
ay that's still off the
09:02.7
table as of now, no?
09:04.8
Because of yung decision ng
09:06.7
Korte Suprema in the case of Santiago
09:10.1
in relation also to
09:12.4
Lambino versus Comelec.
09:17.2
itong pag-uusap na
09:18.5
People's Initiative na to, yung gathering
09:20.6
of signatures, and
09:22.7
even yung Comelec na sinasabi nila,
09:24.8
tinatanggap nila yung mga
09:26.5
signatures at posible nilang
09:30.3
in the next couple of
09:32.3
weeks. These are all
09:36.2
talks, no? Kasi nga,
09:39.1
posibleng-posible, and
09:40.5
I'm pretty sure na
09:42.1
iaakit yan sa Korte Suprema.
09:46.8
yung mga pagkikilos nilang
09:48.5
na ginagawa ngayon, yung
09:50.4
gathering of signatures, etc., etc.,
09:54.8
taliwas sa disisyon ng Korte Suprema,
09:56.6
diba? Taliwas ito sa disisyon
09:58.6
ng Korte Suprema na
10:06.3
particularly in relation to dun
10:08.6
sa pag-amienda ng Constitution,
10:13.8
So, in other words,
10:15.3
ang sinasabi ng Korte Suprema,
10:17.1
walang batas. Eh, sabi ng
10:20.5
batas natin, kailangan may batas.
10:27.0
o magawa yung option of people's
10:28.9
initiative. Pero, right now,
10:31.4
wala tayong batas. So,
10:33.4
hindi ito, natatawa
10:35.3
lang ako at napapakamotulo
10:38.0
yung mga tumutulak
10:40.9
nito, hindi nila binabanggit
10:43.3
yung fact na yun, eh,
10:47.6
batas, no? Even the
10:48.9
Comelec, no? Hindi niya sinasabi
10:51.0
na wala tayong batas.
10:53.0
Ang sinasabi niya, meron silang
10:54.6
resolution, no? May Comelec
10:58.7
that is not enough, no? That won't
11:00.7
satisfy the requirement of
11:02.6
the Constitution.
11:04.3
And I think ang statement
11:06.2
galing sa Commission on Elections
11:08.5
is that ministerial
11:10.6
daw yung pagtanggap nila. Itong
11:14.5
mga kabilang dito sa isinusulong
11:16.5
na people's initiative. Ito nga pala,
11:18.4
i-clarify natin, no? So, merong RBH
11:20.7
number 6. Linabi ko lang po
11:22.9
sa mga viewers and listeners, no?
11:24.6
Resolution of both houses
11:26.4
kung saan tatlong economic provisions
11:28.6
ang gustong palitan
11:30.2
ng Senado. Ang nagsusulong
11:32.7
po nito mismo si Senate President
11:34.8
Juan Miguel Zubiri.
11:36.5
Kaso, syempre, may mga nadidilig din
11:38.6
naman tayong pahayag sa house naman na
11:40.4
sinasabi, teka, mas okay yung kanila.
11:42.7
Yung resolution of both houses nila before,
11:44.6
I think, RBH number 2.
11:46.8
Ito bang ruta na ito?
11:48.6
Ano ba ito? Is this constituent assembly?
11:51.3
Or not necessarily?
11:52.6
Kasi parang mga nagsusulong sila ng ano eh.
11:54.6
Ng pagbabago sa konstitusyon
11:58.2
nagpapasa lang sila ng regular na batas.
12:02.1
That's correct, no? So that is the
12:04.2
constituent assembly mode, no?
12:07.4
Ang nakasulag kasi sa
12:08.5
batas natin, Congress, no?
12:14.3
three-fourths, ganyan.
12:16.6
Pero, again, linawin
12:18.5
muna natin, Christian, no?
12:20.4
Na pag sinabing Kongreso
12:22.6
or constituent assembly,
12:24.6
ang pinag-uusapan natin
12:26.7
dito is both chambers
12:29.0
acting separately.
12:32.5
Hindi kinokontemplate
12:35.2
ng konstitusyon natin
12:36.7
na mag-iisa sila.
12:42.5
sa saligang batas, Congress, no?
12:46.0
pinopoint out sa mga past episodes
12:48.5
na pag sinabing natin
12:50.2
Congress, what we mean is
12:52.5
both chambers, no?
12:54.6
The Senate and the House of Representatives.
12:57.0
So, in this particular
13:00.4
pag magpo-propose sila
13:03.4
through the mode of constituent assembly
13:06.7
which is Congress,
13:08.6
they are acting separately.
13:11.3
Deliberating on it
13:12.5
separately, voting on it separately.
13:14.7
Tapos, magtatagpo na lang sila
13:17.7
nakuha na nila yung boto nila
13:20.6
in each chamber. So, very
13:24.6
laws are passed, di ba?
13:26.7
Dumadaan sa separate chambers,
13:32.2
effort, and then magkakaroon sila
13:34.6
ng butuhan. So, very similar.
13:39.6
parang ganun din.
13:42.6
of both houses, number 6,
13:45.2
dideliberate ng Senate
13:46.5
and also dideliberate ng
13:48.5
House, magbobotohan din sila.
13:53.0
separately yung 3-4-5,
13:54.6
vote, they will come
13:58.6
issue the resolution
14:03.0
And then they will endorse
14:06.0
Comelec para mag-schedule
14:08.6
na ng plebiscite.
14:10.3
Wait, i-clarify ko lang yan.
14:12.7
So, kung ganyan ang ruta,
14:14.3
ibig sabihin, separately, mag-uusap
14:16.6
yung mga member ng isang kapulungan,
14:21.2
Tapos, sinasabi mo, after
14:22.6
noon, ma-approbahan nila yung kanilang version,
14:24.6
ng resolution, they will come
14:26.5
together at pag-uusapan kung mayroong
14:28.6
pagkakaiba na dapat
14:30.3
i-reconcile. Tama ba?
14:32.5
No, hindi ganun, ano?
14:33.9
Kasi iba yun eh, diba? Sa batas yun, may bicam.
14:36.1
Sa batas, ganun. Tama ka, may bicam, no?
14:38.3
Kasi, nagustuhan kita, ano? Meron bang
14:40.2
ganun mekanismo dito sa
14:41.7
constituent assembly?
14:43.5
O dapat talagang they sit as one
14:46.5
body, but they have to vote
14:48.2
separately when the time comes?
14:50.4
Hindi ganun, hindi ganun.
14:52.1
Ang pinag-uusapan natin dito,
14:54.6
while I said earlier na the
14:56.4
process is similar,
14:58.3
it is only similar to the extent na
15:02.3
deliberating on it separately.
15:05.1
Pero yung pinag-uusapan nila
15:09.1
which is yung proposal to amend
15:10.7
or yung mga amendment
15:14.3
In other words, yung subject matter
15:16.6
nung bill ay yung
15:18.4
resolution of both houses
15:20.6
number six, pareho nilang
15:29.3
merong pinag-uusapan yung house
15:33.2
pinag-uusapan ng Seney, tapos
15:34.9
mag-meet sila para
15:36.1
parang bicam. No, it's not like that.
15:38.7
Kasi ang pinag-uusapan natin dito
15:40.9
ay amendment proposals
15:42.9
to the constitution.
15:44.8
So, they should be talking about
15:49.8
They should be talking about
15:50.9
the same proposals.
15:52.8
Tapos pagbobotohan nila yun,
15:56.0
Ito naman yung next question ko.
15:57.9
So, meron nakasalang ng RBH number six
16:00.7
sa Senado, resolution of both houses.
16:03.3
So, mas madali ang usapan
16:04.7
kung parehong-parehong
16:06.6
version ng resolution niya. Kaya nga, both houses
16:09.0
ang pag-uusapan sa house, diba?
16:11.2
Pero syempre, meron din naman kapangyarihan
16:13.1
yung mga congressman, tsaka yung mga
16:14.8
senador na outside of Zubiri.
16:17.1
Sabihin nila, teka, hindi lang
16:18.8
itong tatlong provision ang gusto namin palitan.
16:21.4
Ayaw namin singitan lang siya
16:22.6
unless otherwise,
16:24.6
provided by law. Yung lang naman yung
16:26.5
amendment na gusto nila, diba? Ibig sabihin,
16:28.2
ipagkakaloob sa kongreso,
16:31.0
yung kapangyarihan,
16:32.7
na in-detalye pa yan, kung gusto nila
16:34.4
i-relax yung provision. Ang point ko,
16:36.7
kunwari ako yung member ng house,
16:38.9
nakita ko yung RBH number six.
16:40.7
Teka, hindi yata masyado maganda.
16:42.7
Meron akong gustong idagdag o bawasan.
16:45.2
So, paano yun? Bago pa sila
16:46.5
umabot sa punto na pareho yung panag-uusapan
16:48.6
nila, diba meron din proseso para
16:50.5
kung maga, they come together
16:52.5
to talk about the same resolution.
16:58.8
at mahirap sagutin yan
17:00.9
in the very first place,
17:05.8
pinagdaan ng ganito, yung
17:08.1
constituent assembly in our history.
17:12.1
what we're talking about now
17:16.4
on logic and common sense.
17:24.6
Halimbawa, iba ang
17:26.5
pinag-uusapan ng house
17:28.6
sa pinag-uusapan ng senado
17:30.7
na amendment proposals.
17:33.8
Walang patutunguhan yun eh.
17:37.0
they will not be voting on the same thing.
17:40.2
So, at the end of the
17:42.7
process, wala silang agreement.
17:46.7
talaga masasatisfy yung requirement
17:49.0
ng constitution natin.
17:51.7
based on common sense
17:53.9
and logic, they should start,
17:55.8
they should begin
17:58.6
amendment proposals.
18:03.7
walang patutunguhan kasi
18:05.3
hindi naman sila pwedeng
18:07.7
mag-dictate on each other.
18:14.1
proseso na, pag nandun na mismo sa
18:17.3
proseso, of course, they will
18:19.4
disagree. Ganyan naman talagang nature
18:23.3
lawmakers, ng ating mga
18:27.3
So, for this to work, yung sinasabi
18:29.4
nating constituent assembly, for it
18:33.2
from the very start, meron na silang
18:38.1
at least preliminarily,
18:40.0
on what amendment
18:41.1
proposals they should tackle.
18:45.4
Otherwise, hindi talaga
18:47.6
uusad yung proseso.
18:49.8
Okay. Sige, ito naman,
18:51.1
matanong kita, Atty. Mike.
18:53.3
Sabi mo kasi kanina, dubyos yung
18:55.1
people's initiative, no?
18:57.8
Hindi sabihin ba na wala kang tiwala sa mga
18:59.4
nagpupush nito? Ano bang personal
19:01.5
ano mo dyan? Take mo.
19:05.4
actually, malakas masyado
19:07.6
yung walang tiwala, no?
19:11.4
nandun na rin, no? Kasi,
19:12.9
hindi ko kasi maisip
19:15.6
bakit, ano eh, bakit
19:18.7
knowing fully well
19:20.4
that wala tayong batas, no?
19:23.3
And govern the implementation.
19:30.7
is talagang paakitin ito sa
19:33.0
Korte Suprema, itong
19:34.3
issue na ito, no?
19:42.6
Lambino versus Comelec,
19:44.7
yung karamihan ng mga justices
19:49.1
sa tingin nila, adequate
19:53.3
hindi siya kasama rin sa main decision,
19:55.9
Hindi siya kasama sa main decision.
19:58.5
very explicit si Justice Carpio
20:00.6
doon sa decision niya na
20:02.0
hindi natin gagalawin yung Santiago.
20:05.2
Hindi natin babalikan yung Santiago.
20:07.8
So, hindi nila talaga,
20:10.6
hindi ni-reverse nung Lambino
20:12.8
decision, yung Santiago decision.
20:18.5
nagkabotohan doon sa Lambino case,
20:21.8
nagpahiwating sila ng opinion
20:24.0
adequate naman yung RA6735.
20:29.0
ang decision kasi ng Lambino, eh.
20:33.5
ang doktrina pa rin
20:39.2
And therefore, walang batas, right?
20:41.2
So, kaya ako nagtataka.
20:44.6
decision, yun pa rin.
20:46.2
Yung Santiago versus Comelec.
20:48.6
Correct, correct.
20:50.2
So, tatanong ka ngayon,
20:52.4
bakit tinutulak ng
20:53.8
PIRMA at nung mga iba pang
20:55.6
proponents itong PIPO's
20:57.5
initiative, knowing fully
20:59.6
well na walang batas.
21:01.4
I'm thinking na baka gusto nila talagang
21:03.7
umakyat ulit nito sa Korte
21:07.6
the court another chance,
21:13.2
doctrine and possibly
21:17.9
Yun lang ang, yun lang ang,
21:20.6
kumbaga, I'm just trying to
21:21.6
make sense of it, no?
21:24.0
And yun yung pinaka-sensible
21:25.6
na paliwanag para sa akin.
21:28.3
But of course, hindi yun
21:29.5
ang nakikita natin sa mga
21:31.1
sa mga sinasabi nila, eh.
21:34.3
Kumbaga, nakikita na rin
21:35.6
kasi na maraming mga
21:40.6
doon sa existing law
21:43.5
on initiative and referendum.
21:45.6
Kaso, hindi siya part ng main decision.
21:47.9
Tama ba? Matagal na to, diba?
21:49.2
So, ritarado na yung mga yan. Pero ibig sabihin,
21:51.6
nandun yung ano, nandun yung idea.
21:54.0
So, parang gusto nilang subukan.
21:55.5
Baka namin yung current crop of
21:57.0
Supreme Court justices,
21:59.6
ganun din yung paniniwala. Tama ba?
22:01.4
Kasi laban lima naman yung mga yan, eh.
22:03.4
That's possible, no? That's true.
22:06.7
nadidiscuss naman nila yan amongst
22:09.5
themselves. So, siguro, nakakapasahan
22:11.5
ng mga kuro-kuro.
22:15.9
yung mga proponents ng
22:23.2
pag umakyat to sa Korte Suprema,
22:25.8
they can offer a good argument
22:27.5
to convince the court to
22:29.6
reverse the Santiago Doctrine.
22:33.4
Eto, hindi ko alam kung
22:34.8
nasusundan ba ng lahat ng mga nanonood sa atin
22:37.7
yung pinag-uusapan natin. Very technical, no?
22:40.1
Actually, may sumulpot nga isang
22:41.5
troll dito. Mukhang dumudugo
22:43.6
yung ilong, pero mukhang
22:44.9
nabayaran lang, no?
22:47.9
Walang masabi, nagmura na lang, eh.
22:51.6
Kumumura kanina, eh.
22:53.3
Nasaan na ba yun? Eto, nandito siya.
22:57.3
Yung handle pa niya.
23:01.7
Naku, tumira ka na naman.
23:03.1
Baklang Christian is gera.
23:05.1
Tapos dilawang, toot ka.
23:09.7
Mga ganyang comment talaga
23:11.2
pag hindi naintindihan.
23:12.8
Boss, kailangan maghanap buhay.
23:16.6
Pero hindi ko nasusundan
23:17.6
yung pinag-uusapan, eh.
23:18.6
Basta itroll mo lang. Dali itroll mo lang yan.
23:21.6
Baka nalang bakla. Okay na yan.
23:23.4
Mukhang gano'n yan, eh.
23:27.1
Ang point ko, hindi ito naintindihan ng marami.
23:29.5
Including itong troll na ito, no?
23:31.1
Magkala bang binaya dito. Baka isang daan piso lang.
23:33.9
Ang point ko, ganito.
23:37.1
Kapalang ba natin
23:37.9
itutuwid yung sitwasyon na
23:41.4
napapipirma sa ganitong initiative
23:43.5
na hindi naman tayo naintindihan yung issue.
23:46.0
Diba? Lalo may survey na hindi
23:47.4
ganong karami ang bilang ng mga Pilipino
23:49.3
na nabasa na nga.
23:51.6
Or, actually, naintindihan
23:53.7
yung Constitution. Diba? Ano tingin mo dyan?
23:57.8
Yan yung isa yan sa malaking
23:59.3
pangamba ko, eh. Na
24:00.6
marami pa sa atin,
24:03.5
close to 80% of us,
24:06.8
hindi sapat ang pagkakaunawa
24:09.6
sa saligang batas natin, no?
24:12.3
So, yung mga efforts
24:15.7
yung people's initiative, yung
24:17.2
didiretso ka sa tao, hihingyan mo ng
24:21.6
kaya sa ang description ko
24:23.6
is dubius, eh. Kasi
24:27.3
assure or how can you ensure
24:32.2
naiintindihan niya yung
24:37.3
Yung pinapagawa mo sa kanya, basically,
24:39.5
na amendahan natin
24:41.5
yung Constitution natin dahil
24:43.3
ganito ang mangyayari, ganito ang problema.
24:47.6
scenario na lang, isipin mo,
24:49.7
eh, na nag-uusapin,
24:51.6
na nag-uusap ba kayo ng matino?
24:53.6
Diba? Maganda ba yung usapan ninyo?
24:55.7
Yung diskurso ninyo? O
24:57.1
papapirmahin mo na lang
24:59.6
siya sa papel? Papabasa mo
25:01.5
kunwari yung amendment?
25:03.6
Diba? So, hindi maganda
25:05.6
yung, ano eh, hindi maganda yung
25:11.6
tayo nakakasigurado na
25:13.3
nakakaroon ng genuine
25:17.4
between the proponent
25:21.6
Kaya, ang ano ko dyan is, dubyos ako
25:24.0
dyan na, at this stage,
25:26.0
at this stage in our
25:31.0
hindi siguro natin
25:32.0
magagawa ng tama yan, yung
25:33.8
people's initiative.
25:36.1
With all due respect to
25:37.3
our fellow Filipinos naman,
25:39.7
but the reality is,
25:41.9
talaga, marami sa atin,
25:44.2
majority sa atin, 80%,
25:45.9
eh, hindi talaga sapat ang
25:47.7
pagkakaunawa sa ating Constitution.
25:51.6
Alam ko, matagal ko ng, ano eh,
25:53.3
ilang beses ko na rin naitanong sa ito, no?
25:55.1
Kasi hindi naman ito yung first time na napag-usapan natin
25:57.7
itong, ano, pagbabago sa
25:59.6
Constitution. Actually, Atty. Mike,
26:01.5
diba, ano ka? Tama ba?
26:03.2
Pabor ka naman na paritan
26:05.5
yung ilang provision, diba? Dahil hindi naman talaga
26:07.5
siya perfecto. Tama ba?
26:09.4
That's true. Napag-usapan natin extensively
26:11.9
the last time, yung
26:13.0
term period at term limits
26:15.9
ng mga local officials, no?
26:17.8
And I always said, kaya not,
26:21.6
I am in favor of reforming
26:24.1
that is, marami na mga pag-aaral
26:26.1
na nagsasabi na kailangan
26:28.1
na talagang baguhin yun.
26:30.0
Oo nga. Ito yung tanong ko, no?
26:31.8
Kung hindi ganung karami yung bilang
26:33.6
ng mga Pilipino na nabasa na
26:35.9
o naintindihan yung Constitution,
26:38.3
meron ba ano yan? Parang threshold
26:40.1
or at least yung, ano lang, minimum
26:41.9
na sana man na pagpumalo
26:44.5
ng ganito yung level of understanding
26:46.6
among specific number
26:48.4
of Filipinos, eh baka yun yung time
26:50.3
na mas magandang pag-usapan.
26:53.7
point is, aabot ba tayo sa ganun?
26:55.5
Kasi nga, may problema ng
26:57.3
educational system natin, no? Nandyan yung
26:59.5
manipulation panating sa social
27:01.6
media. Tapos, mag-e-expect
27:04.7
umabot tayo sa ganun punto?
27:07.2
I mean, I might be cynical, pero what do you think?
27:12.0
That's a legitimate concern,
27:15.5
kasi, napag-isipan ko na yan
27:17.5
at parang nag-give up na ako dun sa
27:24.0
or a specific percentage.
27:27.8
mahirap maabot yun, eh.
27:29.6
If we're going to wait for,
27:31.9
let's say, 50% of
27:38.5
30% na lang ang hindi sapat
27:45.3
you know, take a long time or
27:47.7
baka hindi na natin maabot yun
27:49.4
for some reason or another.
27:51.6
So, para sa akin,
27:54.3
parang to compensate,
27:58.5
ang sinasabi ko na lang
27:59.6
lagi, if we are going to
28:01.6
pursue constitutional reform,
28:05.2
integral component is
28:07.8
a parang comprehensive
28:16.0
Kahit yung mga basic principles
28:17.9
na lang, hindi na natin
28:19.1
hindi na natin pwede talaga himay-himay.
28:21.6
Yan yung saligang batas.
28:22.9
Kahit yung mga fundamental principles
28:25.0
like yung ano ba ibig sabihin
28:26.9
ng separation of powers,
28:29.4
gaano kahalaga ba yung rule of law,
28:32.0
gaano kahalaga ba yung
28:33.2
human rights, and also yung
28:35.2
decentralization, yung local autonomy.
28:38.4
Kahit yun ang repasuhin
28:39.7
natin na maganda naman,
28:43.3
And then, dun tayo mag
28:45.1
constitutional amendment
28:49.0
Parang ano yan, eh.
28:50.0
Pwede ko bang i-relate ng konti?
28:51.6
Ano naman yung mga troll na dinudugo
28:53.4
yung ilong ngayon? Simplihan natin yung usapan, oh.
28:55.6
Correct me if I'm wrong, ah.
28:57.2
Kung nag-a-agree ka dito sa aking
29:01.4
Diba marami naman dito sa atin, mga chismoso
29:03.6
tsaka chismosa, diba? May opinion
29:05.6
doon sa mga artista naghiwalay,
29:07.7
o ka doon sa kapitbahay, o kaklase na
29:09.8
medyo controversial yung
29:11.6
love life. Diba bago man na tayo
29:13.8
kumampe, ano ka ba, team
29:15.7
babae o team lalaki,
29:18.0
diba alamin mo muna yung facts of the case.
29:21.6
Kung baga, meron bang third party?
29:24.4
Napabayaan ba yung isang partido?
29:26.6
Meron bang nanloko?
29:27.8
Diba? Kung sa ganong
29:29.0
simpleng chismis,
29:31.7
we take positions,
29:33.6
pero before we do that,
29:35.8
inaalam natin yung basic information,
29:38.0
eh what more kung pag-uusapan natin
29:39.7
yung saligang batas, diba?
29:42.2
Ilang naisip ko dyan.
29:45.7
That's correct, no?
29:47.9
We have to make an effort then.
29:49.9
I mean, I suppose yun yung gusto
29:51.5
mo sabihin, ano, we have to
29:53.6
make an effort then as citizens
29:59.6
delikado kasi, Christian, is
30:01.7
yung nakikita natin mga
30:03.3
proponents of charter
30:07.8
ang feeling mo, they're taking
30:15.6
our people of the Constitution.
30:17.3
Yung gusto nilang
30:18.3
mang-mang ang taong
30:21.3
bayan sa saligang batas
30:23.1
para matulak nila
30:28.7
mapapansin mo, lalong-lalo na,
30:31.7
yung mga masyadong
30:33.6
magaling mag-offer ng mga
30:37.2
Kapag binuksan natin ang saligang
30:39.4
batas, ang economic
30:41.7
provisions, dadami
30:45.6
makakaroon tayo ng trabaho, etc.
30:49.3
nangangako ng buwan, as they say,
30:51.3
dun pa lang, dun ka na
30:53.2
magduda, no? Kasi
30:54.2
that's not really going to happen
30:57.0
automatically, di ba?
31:03.4
o pag-rebisa ng ating saligang
31:06.6
kailangan maunawaan natin bakit
31:09.2
natin ginagawa yun. And the
31:11.2
first thing to do that is
31:13.4
kailangan maunawaan natin, ano yung ating
31:18.8
Tapos ang isa pang problema dyan, Atty. Mike,
31:21.3
pag hindi naintindihan niyong
31:23.3
issue, mag-a-paid
31:25.2
lang to authority. Teka,
31:27.4
sinusulong ni congressman, matalinong
31:29.3
tao yan, believe ako dyan eh. It must be
31:33.1
Kung mag-a, hindi mo na ginagamit
31:35.7
yung sarili mong faculties or
31:37.1
capabilities to understand it.
31:39.1
Sabi mo na lang, hindi eh.
31:41.3
Masuportado ni congressman o ni mayor
31:42.9
o ni senator, eh okay na yan, di ba?
31:45.3
Matatalinong tao yan, nag-aral yan eh.
31:46.8
Di ba? Yung ganun ba?
31:49.4
Yeah, yun nga yung
31:50.9
nakakalungkot dun eh.
31:54.9
proponents na, most of them
31:56.8
are congressmen, no?
31:59.1
Yung, parang humuhugot
32:01.2
na lang sila ng mga kung anong
32:02.9
justification ba?
32:06.4
ma, meron lang yung
32:09.4
masabi sila na merong
32:17.3
for us, no? For us na
32:18.9
talagang pinag-aaralan yung constitution,
32:20.9
eh, nakikita naman natin na
32:22.9
wala namang katuturan
32:25.4
yung sinasabi nila, no?
32:27.4
Hindi siya evidence-based,
32:29.0
hindi siya evidence-influenced.
32:31.0
Kung hindi, yung parang meron lang hinuhugot,
32:33.7
may nabasa lang sa internet
32:35.2
or may nag-google lang,
32:37.3
eh, yun na kagad yung
32:38.9
dahilan para baguhin yung
32:40.9
ating constitution.
32:43.0
At ang nakakalungkot, dahil
32:45.1
meron siyang posisyon sa gobyerno,
32:47.2
eh, paniniwalaan siya
32:49.2
ng ilan natin mga kapatid.
32:54.9
medyo nakakalungkot, no? Pero ang tabayanan
32:56.8
natin, eh. Ang problema, yung mga
32:58.7
nagpapakilos niyan, ito yung mga in-elect
33:00.7
na mga tao, no? Ito yung
33:02.6
tinatawag nating representative democracy,
33:05.0
eh, binoto nyo yan, eh.
33:08.8
Siyempre, ibang senador binoto ko rin, no?
33:11.4
Pero hindi karamihan,
33:13.0
no? Hindi ka naman
33:14.7
binoto yung mga bugok, no? Pero
33:16.4
ang point ko, kumbaga
33:18.7
yung mga nakaupo ngayon dyan, binoto ng
33:20.7
tao, so sila yung representatives natin,
33:22.9
diba? So this is what we call representative
33:24.6
democracy. Ngayon, kung yung sinusulo nila,
33:27.3
eh, makakabuti sa atin,
33:28.6
eh, di okay. Pero kung hindi, eh, good luck.
33:31.0
Diba? Yan ang punto ko
33:34.0
So, basically, ang kailangan natin
33:36.6
parating sa mga nakikinig sa atin
33:40.5
people's initiative,
33:43.0
ah, yan dapat bantayan
33:44.6
natin, no? Lalong-lalo na kung may mga
33:48.6
government resources,
33:50.7
kung merong nagagastos na
33:52.6
pera ng bayan, that's
33:54.6
unlawful, no? Hindi tama yun
33:58.5
proponents, in the
34:00.7
process of gathering signatures,
34:02.7
et cetera, et cetera, ay ginagamit nila
34:06.2
resources at government funds.
34:08.7
That's wrong. So, yun ang dapat bantayan natin.
34:11.3
Pero yung effort ng Senado,
34:13.1
yung kay Senate President
34:16.8
I think we should take that seriously
34:20.7
tanungin natin siya, no?
34:29.3
And let's listen to the
34:32.7
Hindi naman pwedeng pangako lang na
34:34.8
kapag binago natin yun, eh,
34:36.5
magdadatingan yung mga investors, no?
34:38.9
Hindi naman ganun yun, eh. So,
34:41.3
magpakita siya, no? Magpakita siya
34:46.7
binuksan mo yung sektor ng edukasyon,
34:51.2
Kapag binuksan mo yung
34:52.8
sektor ng public utility,
34:55.4
tsaka ng advertising,
34:57.5
anong basis, no? Anong
35:01.1
masasabi natin na
35:02.8
paggawin natin ito, ganito yung
35:05.1
mga positibong mangyayari?
35:09.6
we should look at it. Hindi yung
35:11.1
usapan lang na, di,
35:13.2
kailangan natin buksan yan kasi nahuhuli
35:15.2
na tayo sa foreign direct investment.
35:17.0
I mean, hindi ila,
35:19.3
logical yung ganung reasoning, eh.
35:21.9
Actually, yung tinatawag na
35:27.3
no? Sana ginagawa consistently.
35:30.2
Well, maraming salamat,
35:31.1
Atty. Mike, for joining us, no?
35:32.7
Napakatsaga mo magpaliwanag, and
35:34.6
mukhang maganda dyan sa lugar mo, ha?
35:37.0
Ang ganda ng background mo, ha?
35:39.5
Maraming salamat,
35:40.8
Pishan, at mag-uubay ka.
35:44.9
May mag-ako sa likod, eh.
35:46.5
Hindi ko mahugot, eh. Anyway, maraming salamat,
35:49.3
Sa uulitan, maraming-maraming salamat.
35:50.9
Yes, sir. Maraming salamat.
35:52.8
Okay. Yan po si Atty.
35:55.1
Michael Henry Yusinko.
36:02.9
Yan, troll, hindi na bumalik, ha? Hinahanap ko siya.
36:05.1
Nasaan na yun? Yung kanina.
36:06.9
Yung pinost ko pa yung comment niya.
36:08.9
Nakakota ka na ba?
36:10.3
Dimang beses ka na gano'n, nag-post.
36:16.8
naghahanap buhay lang, no? Yung mga ganyan trolls kasi,
36:19.3
Ano yan, eh. Baka naman
36:20.5
gusto lang kumita para sa
36:22.9
pamilya. Pero ano yan? Mga insignificant
36:25.1
yan. Mga kuto lang yan
36:27.1
sa diskurso. Okay?
36:29.3
Ang gusto ko po ipunto
36:31.0
rito, no? Meron pala tayong
36:33.1
ilalabas tomorrow, no? Meron po tayong
36:34.8
ginagawang explainer tungkol
36:37.1
po dito sa People's Initiative.
36:38.8
Hopefully, makatulong po kahit papano
36:40.7
dun po sa mga manunood.
36:43.3
Pinapaliwanag po natin dito kung ano
36:44.9
ba yung modes of changing or amending
36:47.0
or revising the Constitution.
36:49.3
Ano po ba yung mga dapat nating bantayan
36:51.3
pagdating dito sa People's Initiative.
36:53.3
Ano to? Part of our
36:55.1
humble contribution para dito
36:57.3
sa public discourse. Panoorin nyo po
36:59.3
ipopost natin yan tomorrow. Para
37:01.0
tapos, kung meron kayong kilala
37:03.1
sa tingin nyo, mukhang dapat
37:05.0
malaman nyo itong impormasyon na to, ishare nyo na lang
37:07.2
po para mas maintindihan nila.
37:09.1
Ginawa natin very
37:09.9
easy to understand yung
37:13.0
pagpapaliwanag natin.
37:15.0
Kasi nga, complicated dyan, eh. Buti nga kayo.
37:16.9
Nakikita ko yung mga comments nyo. Ang gaganda ng mga
37:19.3
karamihan ng mga comments
37:21.6
dito, no. Ibig sabihin, talagang
37:23.3
concerned kayo sa issue.
37:25.3
Ang problema, iba mga kababayan natin, no.
37:28.1
baka talagang hindi
37:33.4
nagsisikap para unawain, eh.
37:35.3
At tama yung sinabi ng attorney Mike, no. Ito yung problema
37:37.5
minsan sa mga politiko natin at saka
37:39.2
dun sa ibang mga grupo na pwedeng
37:41.4
meron mga pansariling interest.
37:43.2
Baka yung na-exploit nila yung
37:44.9
kakulangan sa impormasyon.
37:47.1
Matapatin na natin, kamangmangan ng ilan sa
37:49.3
ating mga kababayan. Parating dito
37:51.3
sa issue ng konstitusyon, diba?
37:53.4
Imbis na tulungan silang mas maunawaan
37:55.5
yung issue, i-exploit pa sila.
37:58.1
Yan ang problema kasi.
37:59.3
Pagka-impormasyon, hindi nagagamit
38:01.2
sa tama. Kaya ang suggestion ko po,
38:03.2
I strongly urge all of you, no.
38:05.0
Yung mga nanonood dito, nakikinig dito
38:07.1
sa ating podcast.
38:09.2
In your own little ways,
38:11.7
subukan nyo pong magpakalat
38:15.2
impormasyon. Kunwara dito sa ano,
38:17.2
dito sa issue ng charter changes.
38:19.3
Para within your own circles,
38:21.6
ipaliwarag nyo ng konti. Ano ba yung issue?
38:23.4
Ganyan-ganyan, diba? So, makatulungan
38:25.3
lang tayo. Kasi nga yung epidemic
38:31.5
talagang it's all over, no?
38:32.9
Baka nga hindi na epidemic eh. It's a pandemic.
38:37.3
pa paano, medyo mabawasan
38:39.3
natin yung kamangmangan.
38:43.1
So, yun po. Pasensya na. Medyo sumabit
38:45.0
sa internet natin kanina, no? So, maraming maraming
38:47.0
salamat po for joining us. Bukas po, makita-kita.
38:53.3
ilalabas yung ating explainer.
38:55.0
Facts first explainer about
38:59.2
initiative. Okay? Maraming maraming
39:01.4
salamat po. And shoutout
39:03.4
kay John Mark, okay? Pahabol.
39:05.1
Kay Ma'am Eden Ulonan,
39:09.3
Kay Seven Samurai,
39:11.1
na mahilig sa club. Nakikita ko
39:13.4
yung mga post mo. Si Grace
39:15.2
Kitayama, maraming salamat sa'yo.
39:20.7
Ayan. Sige. At yung aking father-in-law
39:23.2
nanonood kanina. Si attorney
39:24.6
Oscar Bernardo. Ayan. Daddy,
39:27.4
maraming salamat po sa pananood.
39:29.6
Ayan. Okay. Sino pa ba?
39:34.3
Oo. Nakita na ba kayo
39:35.2
ni Seven Samurai? Madalas kayo mag-usap eh.
39:37.3
Ayan. Si Josephine
39:39.3
Ubalde, watching from Bulacan.
39:41.3
Ayan. Shoutout sa'yo.
39:43.4
Ayan. Bev, totoo yung sinasabi ko, no?
39:45.3
Kasi nga, pangit naman kung
39:47.0
nag-uusap-usap tayo dito sa
39:49.2
ating platform, pero hindi naman tayo
39:51.0
nakakatulong sa ibang mga kababayan
39:53.1
natin, no? Information
39:54.9
is key, no? The problem is
39:57.1
information is very much
39:59.1
manipulated in many cases now.
40:04.4
Sabi ni Young Moon,
40:05.8
ang linis ngayon ang audio mo.
40:07.4
Audio mo po. Hindi kasing linis
40:09.0
ng winners ng loto ng PCSO.
40:13.4
Mukhang pinagtitripan mo yung
40:15.0
doctored photo, no?
40:19.2
Edit na photo nung nanalo
40:21.3
sa loto, no? Nakakatawa, no?
40:23.0
Ang dali-daling hulihin eh. Pagkakita mo pala,
40:25.0
mukhang pinatong lang eh, no?
40:26.6
Mukhang kulang sa photoshopping skills eh.
40:28.9
Yung Canva, mas madali, ah.
40:31.3
Talagang mapapaduda ka eh, no?
40:32.9
Maiisip mo. Pero mo talagang nanalo eh.
40:37.3
Iba talaga, ano, no?
40:38.7
Ibang bansa natin eh, no?
40:40.1
Ang hirap mahalin ng Pilipinas eh, no?
40:41.9
Mahal na mahal mo, pero ang hirap mahalin eh.
40:46.1
O, sige. Maraming salamat po
40:49.2
Gana din. Watching from Siargao.
40:51.7
Ayan. Maraming salamat sa'yo.
40:55.8
Kita-kita po tayo bukas. Maraming maraming salamat po.
40:58.2
Ako po si Christian Esguerra.
41:00.0
Thank you, thank you, thank you.
41:19.2
Thank you for watching!
