00:55.8
Okay. Pag galing ka sa Manila, yan na ba yun?
01:00.2
Okay. Pag napadpad ka sa Bangkok, diba? Sinasabi doon lagi.
01:04.4
Bangkok traffic is bad. Kung Pinoy ka, eto na ba yun?
01:09.6
Sana yung tayo dyan, no? Okay.
01:12.1
Pero hindi po traffic ang pag-uusapan natin.
01:14.8
Naisip ko lang yan kasi lahat naman tayo naiipit eh.
01:17.9
Parang okay, naiipit ako dyan sa traffic, no?
01:19.8
Pag-usapan natin itong budget, no?
01:22.3
Isa po ito sa mga issues na tinututukan natin dito sa Facts First.
01:25.8
Nga pala, bago kumakalimutan, no?
01:28.7
Meron po tayong bagong explainer.
01:30.7
Inapload ko na po kanina yan dito sa ating channel dito sa YouTube.
01:33.8
Available na rin po sa ating Facebook page.
01:36.0
Kung gusto nyo pong mas maunawaan,
01:38.1
ibat-ibang paraan ng pag-amyenda o pagpapalit sa ating konstitusyon,
01:42.9
available na po yung ating explainer, no?
01:45.9
Ang title po natin, Huwag Basta Basta Pipirma.
01:50.3
Yung Huwag Basta Basta Pipirma.
01:52.0
Ina-explain natin yung People's Initiative.
01:55.8
encourage po natin ang ating mga maya na
01:57.8
kung sakaling pipirma man kayo,
02:00.6
o gusto nyong pumirma,
02:02.0
punawaan nyo po muna yung pipirmahan nyo.
02:04.3
Dahil meron po implications yan.
02:06.0
At baka mabola kayo
02:07.1
ng mga politiko na merong vested interests, no?
02:11.1
Lalo kung totoo man.
02:12.5
Sana, I hope, hindi totoo
02:13.9
na meron daw kapalit na,
02:16.8
ano may, 100 pesos per signature.
02:18.6
Although, dinay-nay naman po yan ng mga
02:20.1
nasa likod ng grupong pirma.
02:25.8
pag-aralang mabuti yung issue.
02:28.1
Kung hindi nyo naintindihan,
02:29.8
eh, huwag kayong pumirma.
02:31.0
Baka magamit lang kayo.
02:33.3
So, pag-uusapan po natin ngayon yung budget.
02:36.6
Napaka-importante po
02:37.7
ng issue ng budget
02:38.9
dahil pera po natin ang pinag-uusapan.
02:41.4
At kung national budget po,
02:42.7
eh, dapat po bumabalik sa atin yan.
02:44.3
Simple lang naman yan.
02:45.4
Nagbabayad ka ng buwis.
02:47.3
miski wala kayong trabaho,
02:49.0
okay, estudyante pa lang kayo, ah,
02:50.7
lahat po nagbabayad ng buwis.
02:52.5
Hindi naman ako nagbabayad ng buwis, eh.
02:56.0
hindi mo binabayad income tax, no?
02:58.0
Pero bumili ka ng lata ng sardinas,
02:59.8
kumain ka sa Jollibee,
03:00.9
nagbabayad ka ng buwis.
03:04.2
pag-uusapan natin itong budget
03:07.8
meron pong revelation
03:12.4
nung tinetrace ko
03:13.4
kung paano umikit yung story na ito,
03:15.9
meron daw lumabas ng dokumento online.
03:18.4
nagsarita itong, ah,
03:20.6
House Committee on Appropriations
03:21.6
isa po ito sa mga pinaka
03:23.8
powerful na committee
03:25.3
sa House of Representatives,
03:26.7
if not the most powerful.
03:28.4
Ito po yung nag-ahandle
03:32.2
Napakaraming pong miyembro niyan.
03:33.5
Yung kasalukuyan pang pinuno po niyan
03:35.2
sa Kongreso na Zaldico,
03:38.0
nagsarita po sa isang interview
03:43.6
na meron na-allocate na
03:46.7
over the past 3 years,
03:48.8
kung hindi po ka nagkakamali.
03:52.3
ay si President Duterte,
03:53.9
yun daw po yung laki
03:54.9
ng budget na na-allocate
03:59.7
kung saan ang congressman
04:02.3
yung first district,
04:04.1
ng dating pangulo,
04:05.2
si Congressman Paulo Duterte
04:06.8
o si Pulong Duterte.
04:09.2
Yan ang pag-uusapan natin, no?
04:11.5
Marami pa sinabi si
04:12.5
Congressman Zaldico,
04:15.3
at titignan natin kung
04:16.5
mababakapan ba yun
04:19.9
kung totoo man, no,
04:20.6
51 billion in 3 years.
04:23.3
Na-imagine nyo ba
04:24.0
kung gano'ng kalaki yun?
04:26.0
Yan po yung pag-uusapan natin.
04:27.8
So, I'd like to welcome
04:30.0
Nag-ge-guess na po natin siya
04:31.8
ngayon nagbabalik siya, no?
04:33.6
Nagkaroon daw siya ng
04:34.3
social media hibernation.
04:38.4
na-invite natin siya uli
04:40.7
I'd like to welcome
04:41.3
the Executive Director
04:50.0
Always a tongue twister
04:51.5
kaya nahihirapan ako.
04:53.2
Budget Babe na lang?
04:54.4
Ito naman yung pangalan mo
04:56.4
Magandang gabi sa'yo.
04:58.7
Good evening, Christian.
05:04.4
Actually, isa ako doon, ha?
05:05.9
Habang nag-hibernate ako,
05:07.4
Facts First pinapalit.
05:08.2
Oo nga, nakikita ko nga.
05:15.4
Pwede nabang Zai na lang
05:16.5
para hindi na tongue twister.
05:18.1
Oo, nahihirapan ako, eh.
05:20.0
Ano ba yung iLead?
05:20.8
Ano ba itong grupo ninyo?
05:22.7
Ang iLead ay, ano,
05:25.7
Institute for Leadership,
05:29.1
Ang focus talaga namin,
05:31.9
at public budget.
05:34.1
yung pagtingin namin sa budget,
05:35.6
hindi lang siya doon
05:36.2
sa technical side
05:39.6
pero tinitingnan namin
05:40.8
yung konteksto nito
05:42.1
sa political economy
05:45.4
At lalong-lalo na
05:46.2
during budget legislation,
05:50.7
ng budget process.
05:54.2
Ikaw ang perfect resource person
05:56.2
Okay, pag-usapan natin.
05:57.1
Lagyan mo natin yung ating title.
05:59.0
Sinabi kasi na isang
06:01.7
Congressman Zaldico,
06:07.1
kung talaga lumabas
06:08.8
nagkaroon ng allocation
06:09.7
daw na 51 billion.
06:12.9
kung pinag-uusapan natin,
06:17.6
relatively speaking,
06:22.4
congressional district lang.
06:24.8
ikukumpara natin yan
06:29.1
mga budgetary requirements.
06:31.1
yung favorite example ko na
06:36.5
ng mga healthcare workers
06:37.7
noong COVID-19 pandemic.
06:39.8
kalaki yung requirement.
06:41.8
inabot ng tatlong taon
06:42.9
bago siya napondohan,
06:47.5
isa lamang distrito
06:49.0
ang binigyan ng allocation.
06:52.0
Tapos 51 billion siya
06:57.3
sinubukan kong tingnan
06:59.1
talaga kung tama ba
07:00.2
itong numero na ito
07:02.9
publicly released
07:06.4
and clean version
07:14.3
15.4 billion actually.
07:19.7
locally funded projects
07:26.2
kung isasama natin
07:28.3
nung naging matunog rin
07:30.0
sa Mal Island Davao
07:32.3
City Connector Project,
07:35.5
aabot siya ng 38.
07:37.3
kung kasama pa yung mga
07:38.2
ibang allocations
07:44.6
para sa mga soft projects.
07:46.5
may posibilidad nga talaga
07:48.9
51 billion pesos.
07:51.7
base sa publicly available
07:56.1
General Appropriations Act
08:00.7
nakita ko sa budget
08:05.1
siya naman nag-confirm, no?
08:06.1
Although sinasabi niya,
08:07.0
kinukuha pa niya yung
08:12.3
Pero, dahil siya naman
08:16.2
eh, dapat siya magpakita
08:20.9
dito kay Congressman
08:23.1
Ang gusto ko rin puntahan dito,
08:24.5
So, medyo malaki yan
08:26.3
Actually, parang,
08:27.0
kung totoo man, no?
08:27.9
Ayoko nang gamitin yung term
08:28.9
na relatively, eh.
08:29.9
Sobrang laki, no?
08:35.0
ano ba yung mga issues
08:36.3
na dapat tingnan natin dito?
08:38.0
kasi may mga binanggit din
08:38.9
si Congressman Zaldico, no?
08:40.1
Meron siyang binigay na range,
08:41.5
Doon sa panayam niya
08:44.6
pag 500M hanggang 1B,
08:47.3
parang yun yata yung range
08:49.7
na naaalat sa mga member
08:52.3
Pero, pag pumalo raw
09:02.4
bakit ba may ganyang
09:04.7
may ibang distrito
09:08.1
may ibang distrito
09:21.5
Sinasabi niya talaga
09:22.3
magkano bawat isang,
09:24.2
bawat isang legislator
09:28.5
ng administration.
09:30.6
hindi na naman din
09:31.5
talaga bago sa atin
09:33.5
na merong mga ganyang
09:34.4
allocations yung legislators.
09:36.7
unlike nung PIDAF,
09:37.6
kung naalala natin
09:38.6
mga 10 years ago,
09:40.4
naiskandalo na tayo
09:53.1
kung parang minor,
09:55.3
ally ng presidente.
10:04.3
nung tinignan ko yung,
10:08.0
para sa Davao City
10:13.6
ganyan naman din.
10:19.9
Pero bakit ganyan?
10:25.9
alam naman natin,
10:26.9
sky's the limit na ngayon
10:28.2
pagdating sa pork barrel
10:32.8
Bakit ganyan yung kalakaran?
10:35.0
tinatawag pa rin natin,
10:37.2
patronage politics
10:38.7
at the highest level
10:46.1
para magkaroon ng loyalty
10:49.8
allies na legislators,
10:51.5
mamimigay ng project.
10:52.7
At kailangan yun din
10:53.6
ng mga legislators
10:56.3
ng political system natin
10:58.3
hanggang sa mga barangay
11:04.2
alimbawa mga barangay captain,
11:10.3
Ang implication nito,
11:15.8
ng national budget
11:18.0
dahil sa mga ganitong
11:23.8
corruption-prone rin
11:28.2
Presidente Marcos
11:30.0
yung mga flood-controlled
11:32.1
corruption-prone yan
11:33.1
at dapat tinitingnan.
11:36.2
yung makikita natin
11:38.4
dun sa sinasabi niyang
11:46.2
pero kung ikaw ay
11:48.6
3 to 4 billion pesos.
11:54.0
Where do I begin?
12:01.9
Behave muna ako, no?
12:03.1
Benefit of the doubt.
12:10.4
kaya nagkakandara pa
12:11.5
yung mga congressmen,
12:15.7
in terms of projects, no?
12:17.7
Kasi, diba sa budget,
12:18.9
may tinatawag na PAP, ah?
12:20.5
Programs and Projects, no?
12:30.4
yung mga house members
12:32.1
allocation sa kanilang distrito.
12:34.6
i-assume na talagang
12:36.4
at sobrang committed lang sila
12:37.7
sa kanilang trabaho
12:39.6
lagyan ng proyekto?
12:41.2
Programs and Projects
12:42.5
kanilang mga distrito
12:44.9
ang representative
12:45.7
ng kanilang mga constituents.
12:47.9
yung pagtingin doon?
12:51.6
kung ako'y tatanungin mo,
12:56.4
lalo na alam natin
12:57.5
yung palakaran ng politika
13:04.7
para sa electoral favor
13:11.3
Marami na rin naman
13:14.6
kaso yun nga lang
13:16.2
yung maraming kaso
13:21.3
sa political system
13:23.1
kasi ng Pilipinas
13:24.1
yung patronage politics.
13:30.8
pangit man yung term
13:39.7
Para sa susunod na eleksyon
13:45.1
makakuha ng loyalty
13:47.1
kaya na sabi ko kanina
13:55.1
na political leaders.
13:59.2
ng prone to corruption
14:00.3
kasi marami naman
14:01.5
nagsasalita tungkol
14:04.1
si Davao City Mayor
14:05.7
Benjamin Magalong
14:07.5
I think last year
14:13.2
Yung mga examples
14:13.8
pa siyang binigay
14:18.1
kung magayang ganyang
14:21.9
pwedeng sabihin na
14:27.7
mapunta sa corruption.
14:29.4
hindi natin sinasabi
14:30.1
na ninakaw to ni Pulong
14:34.8
Masyado lang malaki.
14:41.5
as you mentioned?
14:42.1
Ah, prone to corruption
14:44.5
yung mga ganitong
14:45.3
klaseng projects.
14:47.1
mga insertions ito eh.
14:49.8
pinapasok namang ito
14:51.0
during budget legislation.
14:52.9
Nililista yung mga
14:57.4
itong projects na ito.
14:58.8
Sino ang nag-initiate?
15:00.6
Hindi ito katulad
15:05.5
Kasi dun sa DPWH,
15:07.6
at least meron kang
15:13.5
ipaprioritize na project.
15:15.2
Kasi may kinagamit
15:16.1
sila dyan na sistema
15:18.2
yung infrastructure
15:22.8
para rin planuhin
15:27.4
nung tinitingnan ko nga
15:28.6
itong allocations
15:38.0
niya mas malalaki
15:39.4
projects na proposed
15:50.8
dahil trabaho talaga
15:53.1
pagdating dun sa mga
16:01.1
ito yung mga projects
16:04.0
bicameral conference
16:06.6
committee meeting
16:17.3
ang funding level.
16:20.1
napaka-discretionary
16:22.7
of the legislators
16:30.6
at yung objective standards
16:32.4
na kailangang sundin
16:42.1
hindi transparent
16:44.2
Kasi hindi naman ito
16:45.0
katulad ng ibang mga
16:50.4
yung mga tinatawag
16:51.3
nating line items
16:52.3
na kahit pa paano
16:54.8
na pinag-de-debatihan
16:57.9
sa mga live stream
16:59.4
ng budget deliberations.
17:00.6
Yung mga ganitong
17:01.2
klaseng projects,
17:05.7
nililista lang siya
17:13.7
So, paano mo malalaman
17:15.5
yun talaga yung kailangan
17:23.1
May consultation ba
17:24.1
with the community?
17:25.7
impact assessment?
17:26.9
Hindi ito katulad
17:27.9
kasi nung mga dumadaan
17:29.4
sa executive agencies
17:31.4
na kahit pa paano
17:42.1
yung mga ganitong
17:43.0
klaseng projects.
17:53.1
yung transparency
18:04.0
na ang national budget.
18:09.1
discussion natin,
18:09.9
I think I misspoke
18:12.1
nabanggit ko yata
18:14.7
nabanggit ko bang gano'n?
18:19.7
nagkamali po ako, no?
18:22.5
Baggy City Mayor.
18:24.1
Baggy City Mayor.
18:25.1
Bakay lumabas sa bibig ko
18:26.2
Davao City Mayor.
18:34.7
Misspoke lang po yan.
18:38.7
Maganda yung binabanggit mo,
18:42.4
tagal na ito, no?
18:44.3
five years na yata, no?
18:45.9
I did a story before
18:46.8
about the budget.
18:49.3
Binisisikay yung mga items.
18:50.9
may mga nakita ko
18:52.6
parang duplication
18:54.9
common yan, di ba?
18:57.5
isa-isahin yan, eh.
18:59.1
So, makita ko may duplication.
19:01.1
Parang meron ng allocation
19:05.2
Tapos, bakit dito
19:07.4
may ilan akong mga examples
19:08.7
na sinayitin sa story.
19:11.3
confirm yung story.
19:13.2
lumabas yung story.
19:15.5
yung isa rin sa examples.
19:16.9
Congressman siya.
19:20.9
Akala ko magagalit
19:22.8
Ang sabi sa akin,
19:25.6
Nahanap niya yung number ko
19:28.0
Christian, nakita ko yung story mo,
19:31.1
Bakit naman ako lang?
19:32.6
Yan ang sabi sa akin.
19:34.7
Bakit naman daw ako lang?
19:36.0
Yan ang sabi sa akin.
19:37.4
siya lang yung example.
19:38.4
Eh, ang dami naman daw
19:39.3
double allocation
19:41.9
or items doon sa budget.
19:43.6
Ang tagal na noon, oh.
19:44.3
Medyo natawa lang ako.
19:45.6
matagal na siya nangyayari.
19:47.6
may kausap akong budget expert
19:49.8
Binabanggit sa akin.
19:52.6
Yung mga double allocations
19:58.1
Pag-usapan natin.
19:59.1
Ito, may mga nagbabanggit.
20:00.3
Ito, may nakita akong comment dito.
20:01.8
Bakit daw si Pulong Duterte
20:03.2
lang yung pinag-uusapan
20:04.2
hindi tingnan yung iba?
20:06.0
Okay ba yung gano'ng argument?
20:10.8
Kasi kung tutuusin,
20:13.7
dapat binubusisi natin
20:15.3
lahat ng napupunta
20:17.1
sa bawat distrito
20:18.0
ng bawat legislator.
20:20.1
yung involved na trabaho doon,
20:21.8
hindi naman natin pwedeng
20:22.9
iasa lang sa ating dalawa,
20:25.0
sa aming dalawa ni Christian
20:27.2
na kami yung titingin
20:30.1
Actually, kung tutuusin,
20:33.6
bahagi siguro ito ng
20:34.9
dapat maging civic duty natin
20:37.1
bilang mga taxpayers.
20:38.7
Kasi buwis natin ito.
20:43.4
meron tayong initiative
20:46.0
ano-ano ang napupuntang
20:48.7
at magkano ang napupunta
20:50.3
para sa mga distrito
20:53.0
ng mga binoto nating congressman.
20:57.0
telling din yung binanggit, no?
20:59.2
congressman Duterte,
21:00.6
diba naglaba siya
21:01.3
ng statement recently,
21:04.0
Ang naiwan daw na budget
21:06.2
para sa mga dabawenyo
21:10.4
500,000,000 pesos.
21:12.3
kung saan universe mo
21:15.8
relative naman siguro yan
21:16.9
kung ikukumpara mo
21:18.5
ni congressman Zaldico.
21:19.8
Diba yung pinag-usapan
21:20.5
ng ating range kanina
21:21.5
na kung ordinary congressman
21:27.5
for your district.
21:28.5
Tapos kung anak ka ng Panginoon,
21:30.3
nasa 2 to 3 to 4 billion.
21:34.6
Parang lumalabas dito
21:35.5
kung totoo to na misli
21:40.4
ordinaryong congressman siya.
21:42.2
At nung binabanggit mo kanina,
21:43.8
Binubusin siya yung budget
21:44.9
in the context of politics.
21:46.4
Mukha ito ba yun?
21:47.9
Yung interplay of politics
21:49.7
or fiscal legislation.
21:52.8
Mukhang nakikita na din natin
21:57.7
at saka nung cracks
22:02.0
what's interesting is
22:10.4
para sa distrito niya
22:12.4
kasabay ng pagtanggal din
22:14.1
ng confidential funds
22:15.5
nung kapatid niya
22:16.3
na si vice president.
22:19.3
Ang naiwan daw sa distrito niya
22:27.5
Well, compare nga naman
22:28.5
kasi dun sa mga dati niyang
22:43.3
And yung sinasabi ko nga kanina,
22:44.9
mukhang nakikita na rin natin
22:47.2
kung paano gumagalaw
22:49.3
politika na meron
22:53.7
Wala na ata talagang
22:55.6
yan nga sabi ko kanina
22:57.0
hindi lang naman yung
23:00.2
na tanggal na ng budget
23:02.4
VP Sarah Duterte.
23:09.8
sumunod na yung Senate, binigyan ng confidential funds.
23:12.6
Actually, nakita ko rin habang tinitingnan ko naman yung unprogrammed appropriations,
23:17.1
meron ding isang line item para sa, I think, OVP, another OVP line item.
23:25.4
Tinanggal rin yan sa program budget at nilagay nila, nire-allocate nila sa unprogrammed fund,
23:31.3
which means walang kasiguraduhan kung mapupondohan.
23:33.9
Meron lang tayong mga nakikita ng gano'ng appropriations sa budget,
23:38.9
pero kailangan pa ng mas in-depth na pag-analyze ng mga numero.
23:45.6
Kasi sa ngayon, nasa top line, ano pa lang kami, nasa top line figures
23:49.7
dahil ilang linggo pa lang na na-publish yung general appropriations.
23:55.3
Commercial muna, si Alan Herman nag-comment. Sabi niya, super random comment.
23:59.7
I wonder if I'm related to your guest. My middle name is Suzara.
24:04.2
Related ka ba kay Alan Herman?
24:07.0
Hindi ko po kilala.
24:08.9
Si Alan. Pero sa makakaalam ko, lahat ng Suzara sa Pilipinas ay related.
24:15.0
Oh, yan. Umuoka na lang. Baka magalit si Alan eh. Sensitive yan.
24:19.1
Ayan. Si Alan Herman, ano yan, isang veteran political strategist, campaign strategist.
24:25.8
Ayan. Siya ang presidente ng Agents International.
24:30.5
Anak siya nung batikang political and campaign strategist na si Relly Herman.
24:35.3
Sila yung nasa likod nung very successful.
24:38.9
Air up sa mahirap campaign.
24:42.3
Okay na ba, Alan? Nakabawi na ba ako?
24:44.9
Ini-invite ko ito kahapon eh. Dined ba ako eh. Mahina ako dyan eh.
24:48.5
Ayan. Hindi nag-guess. Ayan. Sinisingil ko ngayon yan. Binabasa. Kinokonsensya ko.
24:54.3
Okay. Turin natin usapan. Medyo naano lang ako rito. Kasi nga, sa totoo lang, alam niya naman din ito.
25:01.1
I don't know kung alam ito ng ibang mga nanonood at nakikinig sa atin.
25:04.0
Yung ganyang interplay between politics and budget legislation.
25:08.9
Matagal na naman nangyayari yan eh.
25:10.9
For instance, nung panahon ni Gloria Arroyo, di ba, pagka-away ka eh, wala kang pork barrel.
25:16.3
O wala kang allocation.
25:18.0
Nung panahon ni Pinoy, hindi ko matandaan eh.
25:20.4
Pero alam ko kung hindi binigay niyo mga kaaway, no?
25:24.9
Pero syempre, nandun din yung pagmalapit ka sa kusina.
25:28.4
Eh, mas marami kang proyekto sa distrito mo, no?
25:32.5
Nung panahon ni Duterte, ganun din naman.
25:34.5
Ang point ko, is there a way to minimize that kind of...
25:38.9
sickening scenario wherein budget allocation is dependent on your political affiliation
25:47.2
or closeness to whoever is in power?
25:50.1
Ini-English ko na lang po kasi I was born and raised in Canada, so nahihirapan ako.
25:55.9
Mas maganda lang dati pag-English eh, no?
25:58.0
Kaya nga, meron bang paraan to minimize that?
26:00.1
Kasi nakakasuka na sa totoo lang eh.
26:02.2
Di ba, kailangan malapit ka sa kusina.
26:03.6
Ito yung binabanggit mong patronage eh.
26:07.2
Actually, sa totoo lang,
26:08.7
napakahirap banggain at tibagin nung ganong klaseng sistema ng patronage politics.
26:14.8
Lalong-lalo na kung nakikita mo yung expression niya ng billion-billion sa budget.
26:18.9
So, importante dito, merong active na citizenry na nagde-demand talaga ng transparency
26:26.6
sa bawat proseso ng buong budget process, hindi lang yung budget legislation.
26:33.7
So, ang hirap siguro, mahirap gawin kung ilan-ilan lang.
26:38.7
Ang mga tao, ilan-ilan ng grupo ang gagawa nito.
26:42.2
Pero, the challenge kasi is that the budget in itself is such a technical issue.
26:51.6
So, ang hirap para sa isang ordinaryong tao sundan.
26:55.8
Minsan, maraming nai-intimidate pag nakita lalo yung numero, gano'ng kakapal yung budget document.
27:02.4
So, para sa akin, bago pa tayo umabot doon sa point na magde-demand tayo ng transparency,
27:08.7
sa bawat proseso ng budget legislation,
27:13.6
kinakailangan ng matindi-tindi rin na awareness raising at education
27:21.0
tungkol sa gano'ng ba talaga kasentral yung budget sa democratic governance.
27:26.5
Kung gusto talaga natin ng isang pamahalaan na gagamitin ang taxpayer's money para may results,
27:35.0
para ma-address ano yung kailangan talaga ng iba-ibang sektor.
27:38.7
Kailangan ng active citizenship yung iintindihin talaga natin at siguro kung posible magkaroon ng koalisyon ng iba-ibang sector.
27:53.8
Actually, sinubukan namin. Sinubukan namin nung pandemic gawin yung mag-demand ng mas people-centered at mas inclusive na budget noong pandemic.
28:06.3
Nag-convene kami ng ano.
28:08.7
Natawag na People's Budget Coalition at ambitious talaga yung hiningi ng grupo.
28:13.0
Kasama namin dito yung mga network ng mga labor unions, kasama namin yung mga beneficiaries ng 4Ps, kasama namin mga PUV drivers,
28:27.6
beneficiaries ng iba-ibang programs, health programs, ganyan, saka mga education programs.
28:36.3
Nag-demand kami pare-pareho.
28:38.7
Basically, nag-lobby kami sa kongreso.
28:42.9
Sinasabi namin, hindi people-centered at designed para sa recovery yung budget.
28:48.8
So, humingi kami ng 1 trillion pesos.
28:51.7
Normally kasi yung mga civil society organizations, natatakot silang humingi ng ganun kalaki sa kongreso.
29:01.6
Pero para sa akin, dapat ma-empower tayo.
29:05.6
Dapat maintindihan natin na budget natin yun.
29:08.7
Buwis natin yun eh.
29:09.9
So, bakit tayo mahihiyak humingi sa legislators kung yun naman talaga yung kailangan?
29:14.4
So, siguro kailangan ng isang malawakang koalisyon kasi I don't think may iba pang countervailing force para mabreak ang patronage politics.
29:27.4
Kung tayo mismo na taxpayers, wala tayong pakialam kung saan napupunta ang buwis natin.
29:33.1
Alam mo, Zai, completely agree niya sa mga binabanggit mo.
29:36.0
Gusto ko lang dagdaga ng konti.
29:37.6
At saka, medyo...
29:38.7
Very telling yung words na ginamit mo, no?
29:41.0
Sabi mo, one trillion for civil society.
29:44.2
Kasi, wag mahihiyang humingi sa mga legislators.
29:49.8
Medyo sumakit na yung tenga ko rin sa term na humingi, no?
29:52.9
Parang, imagine mo, tayo pahingi sa kanila.
29:56.1
Eh, pera natin yan.
29:57.3
Naalala ko tuloy.
29:58.2
Alam ko, nakwento ko na ito.
29:59.2
I don't know kung ikaw din kausap ko sa isang live interview, no?
30:02.7
One time, I was...
30:04.2
Nasa pa ano pa kanito eh.
30:06.3
Hindi ko alam kung inquirer ako noon or ABS-CBN.
30:08.7
Nag-cover ako ng Budget Deliberations Committee, ha?
30:15.0
Senador pa rin yung senador na kinobel ko noong time na yun, eh.
30:18.3
Medyo nabuisit lang ako kasi...
30:20.1
Alam niyo yung...
30:20.7
Alam niyo, nagdududuru siyang gano'n.
30:24.2
Di ba usually pag Budget Deliberations, committee level,
30:27.5
pupunta yung mga ahensya ng gobyerno,
30:29.6
ipapaliwanag kung paano nila ginasta,
30:31.7
o kung nag-agasta nila ng ayos,
30:33.5
yung budget na inalat sa kanila noong current year
30:36.6
to justify bakit sila nagre-request ito.
30:38.7
Ito yung isang panibagong budget na usually mas malaki.
30:41.3
So yung senador na ito,
30:43.3
hindi ko nababanggitin kung ano man siya, no?
30:45.2
Kung babae o lalaki.
30:47.2
Kadaling hulaan, eh.
30:50.1
Nagagano'n siya, sabi niya,
30:51.1
Oh, anong ginawa niyo rin sa binigay kong budget sa inyo before?
30:53.8
I gave you this budget.
30:55.9
Sabi ko, ba? Parang doon niya.
31:00.1
Nabila siya ata ako.
31:02.5
Parang may patagong pera, eh.
31:03.9
Gano'n siya pagsalita.
31:05.0
Ako naman, nandun ako sa bandal likod niya, eh.
31:07.2
Medyo napapaisip ako.
31:08.2
Hindi naman gano'n ka newsworthy yung story.
31:11.8
Wow, pera mo, ah.
31:13.3
Mga kumakasingil ka.
31:14.3
Yung parang nanay o tatay mo, no?
31:16.1
Sa mo din na rin yung baon mo last week.
31:18.3
Gano'n siya manita.
31:21.5
Hindi mo pera yan, ah.
31:23.3
Pwede ako yata dyan.
31:25.6
So, syempre, pwede excuse.
31:27.3
Eh, I'm representing the people.
31:29.0
Hindi, hindi ganun yung dating, eh.
31:30.2
Parang sarili niyang pera.
31:31.8
Ilang comment ko.
31:32.6
Number two, pwede ba natin dagdaga yung suggestion?
31:34.5
Yung binabanggit mo na how to lessen patronage politics sa budget.
31:39.1
Pwede ba dapat palakasin yung civil society?
31:41.8
At saka siguro sa school, no?
31:43.0
Baka pwede ituro yan sa mga bata to start early.
31:46.4
Kasi ang hirap pag ano na, eh.
31:47.6
Yung matatanda na, doon mo palang sasabihin, di ba?
31:50.1
Tapos number two, pwede ba magsimula tayo sa barangay level?
31:54.7
For instance, yung titignan natin.
31:57.1
O, barangay chairman, dapat nakapaskil yung financial statement dyan.
32:00.5
Yung budget, for instance.
32:02.4
Bakit puro basketball court?
32:03.8
Bakit puro waiting?
32:04.5
Yung waiting shed, no?
32:06.2
Pwede ba natin gawin yun?
32:07.1
Para mas ma-strengthen din yung accountability.
32:11.0
Actually, in an ideal world, dapat ganun talaga yung maging sistema ng budgeting.
32:16.8
Bottom-up nga siya dapat, di ba?
32:19.2
Based din sa grassroots.
32:21.8
Lalo-lalo na ngayon dahil yung Mandanas-Garcia ruling,
32:25.9
mas malaki yung allocations ng mga local governments.
32:30.4
Kahit nasabihin pa nilang hindi sapat yun.
32:32.2
But the point is, tumaas pa rin.
32:34.5
So, yung ganun klaseng budget engagement at budget advocacy ng mga taxpayers,
32:43.6
dapat talaga bumababayan hanggang sa community level.
32:49.3
Pero yun nga ang challenge.
32:51.6
Paano natin ituturo?
32:54.4
Paano tayo mag-train para makapag-organize yung mga local communities?
33:02.1
Actually, to be fair naman,
33:03.3
mayroon mga ilang LGUs na interesado sila na magkaroon ng sort of people's budget coalition at the local level.
33:14.5
Naalala ko, nag-pilot kami ng training sa Pasig LGU.
33:21.9
Mayroon din sa mga ilang major cities around the country last year namin ginawa yung initiative.
33:32.0
Kanina, nababanggit mo.
33:33.3
Yung term na pork barrel, no?
33:34.7
Hindi ba wala na raw pork barrel?
33:36.3
Di ba may Supreme Court decision?
33:37.6
Kaya doon nagkakamali 2013.
33:40.6
Sorry, ang hirap magtangatangahan.
33:43.6
Ang hirap maging in-character eh, no?
33:46.1
Di ba sabi nila wala na raw pork barrel?
33:47.8
Anong sinasabi mo kanina may pork barrel?
33:50.4
Oo, sinasabi nila yung ano, wala na kasi yung tinatawag na PIDAF, di ba?
33:55.2
Kasi kung maalala natin yung sistema sa PIDAF,
33:58.6
merong specific level lang ng allocation.
34:01.5
Alala ko parang 70 to 80 billion.
34:03.3
So, na wala na yun, abolish na.
34:06.2
Tapos, nung nagkaroon ng Supreme Court ruling,
34:08.8
sabi ng Supreme Court,
34:10.7
hindi na pwedeng makialam ang legislator sa budget execution.
34:15.4
Ito yung wala na silang post and actment authority.
34:18.1
Pero syempre, dahil napaka-creative at innovative ng ating mga legislators,
34:23.1
ginagawa na lang nila during budget legislation.
34:26.0
At ngayon, sky's the limit.
34:29.0
Kung gusto nyo maniwala na hanggang 4 billion lang yung ano,
34:33.3
yung mga pinakamalapit sa kusina,
34:38.2
Nung dati, nung nag-field reporting pa ako,
34:40.9
may ilan akong mga kongresisang tinanong tungkol dyan.
34:43.5
Kasi nga tama yan, di ba?
34:44.5
Yung Supreme Court decision sa PIDAF,
34:46.8
nung panahon ni Noy Noy Aquino,
34:49.2
ang pinagbawal yung pakikialam ng mga legislators
34:51.6
pag tapos na yung budget.
34:53.6
Kasi gawain nila yan, di ba?
34:54.9
Kung mag-execute mo na yung budget, pakikialam pa sila.
34:57.5
Kaya nagiging prone to corruption.
34:58.6
E nung tinanong ko, sabi ko,
35:00.8
may ganun decision ah, pero hindi ba pork butter?
35:03.3
Paral din itong ginagawa nyo dahil
35:04.7
depende kung sino malakas na sa presidente,
35:07.3
mas malaki na kukuha o mas maliit yung nakukuha
35:09.4
yung allocation ng mga projects and programs
35:11.6
para sa inyong mga distrito.
35:14.0
E sabi nila, e anong gagawin mo?
35:16.0
E trabaho namin ito bilang legislators, di ba?
35:19.2
We have to deliberate.
35:20.8
Di ba? Yun ang nag-excus nila.
35:22.8
Kapag inisip mo, technically,
35:24.8
oo nga naman, e anong gagawin nyo?
35:26.6
Pero sa akin, e bakit palakasan pa rin?
35:29.0
Which brings me to our next point.
35:30.6
I think ito yung pinaka-importante.
35:32.3
How do you make sure na equitable
35:34.4
yung distribution ng budget natin?
35:36.1
Kasi misan, nakakadismaya o nakakasuka,
35:39.1
nakakarimari, na nakikita mo,
35:40.9
may ilang mga komunidad dito sa Pilipinas
35:42.8
na hindi pa nakakita ng doktor,
35:47.0
wala pang kuryente,
35:48.6
ang daming mahirap,
35:50.0
tapos may iba, mas asenso.
35:52.0
Dahil yung congressman nila,
35:53.1
hindi ganun kadikit sa kusina,
35:55.7
o dahil prone to corruption,
35:56.8
dahil puro dynasties.
35:58.7
ang daming nating pera, to be sure,
36:00.1
ang laking nga ng national budget natin,
36:02.3
pero bakit hindi equitable yung distribution?
36:06.7
Actually, sa bansa kasi natin,
36:09.8
bukod sa port barrel,
36:11.3
ang isa pang pinakamalaking problema,
36:14.2
yung weakness ng capacity ng birokrasya natin.
36:17.5
Meaning, yung kakayanan ng birokrasya
36:21.6
nang dapat talagang pagkagastusan.
36:25.9
ilink yung pagpaplano,
36:28.0
yung planning and budgeting,
36:29.9
strategic planning and budgeting,
36:32.3
together, bago pa i-propose ang budget.
36:35.5
So, hindi naman sa sinasabi kong hindi maliit na factor
36:42.0
ang politika natin,
36:44.0
o yung patronage politics.
36:48.9
na naging abusive kasi,
36:51.6
and excessive yung port barrel,
36:53.6
kasi may ganung weakness sa birokrasya natin.
36:57.2
So, ang nagiging dahilan,
36:58.4
eh hindi naman kayang,
37:01.8
yung example natin na
37:03.6
kulang ng healthcare facilities
37:09.6
Ah, ang dali kasing sabihin
37:11.6
ng mga legislators na,
37:13.6
eh hindi kasing na-implement ng DOH
37:15.6
yung dapat niyang in-implement
37:17.1
kahit na nag-allocate kami ng budget
37:19.1
noong isang taon.
37:20.1
Totoo din naman kasi yun.
37:21.6
Hindi, hindi na gawa yung mga, ano,
37:24.9
yung mga, halimbawa,
37:25.9
schools na kailangan hindi na na-distribute yung gamot.
37:28.9
So, totoo rin yun.
37:30.7
at the end of it,
37:31.6
it boils down to the kind of leaders that we have.
37:35.4
Meron ba tayong leader na talagang
37:38.1
siseryosohin yung good governance?
37:40.1
Kasi, bahagi ng good governance,
37:42.4
yung pagpapalakas ng burokrasya
37:44.4
para magawa niya ano talaga yung trabaho niya
37:48.2
ma-execute niya ng mas maayos yung, ano,
37:51.7
So, kailangan ng ganong klaseng, ano,
37:54.7
institutional reform sa pamahalaan natin
37:58.2
para hindi siya nagagamit na lang palagi na,
38:02.1
At tinapyas na namin yung budget kasi hindi kaya ang i-spend.
38:05.1
So, nalagay na lang namin dun sa pet project namin.
38:07.6
Ganon na kasi yung nangyayari.
38:10.6
Naging talakara ng budgeting process natin dito sa bansa.
38:16.1
At idagdag pa natin dun yung weak ang political system natin.
38:20.1
So, talagang ang default, patronage politics,
38:22.6
hindi halimbawa kagaya sa ibang, ano,
38:26.6
more developed democracies.
38:28.6
More developed democracies.
38:31.6
Although may mga problema rin sila.
38:32.6
Kahit pa paano may mga, ano sila,
38:35.6
Yung usapan nila sa budget,
38:38.6
magamit may mga, siguro may mga pork barrel rin sila,
38:41.6
kagaya sa Amerika,
38:43.6
issue-based, policy-based yung, ano,
38:47.6
yung pag-compete nila sa budget.
38:52.6
Kasi alam nila, sisingilin sila ng constituents nila
38:56.6
kung hindi sila makapag-deliver para sa,
38:59.6
sa specific na, ano nila, na constituents nila.
39:03.6
Eh dito sa atin, yun nga,
39:05.6
eh co-opted na rin kasi tayo nung ganong sistema na
39:09.6
nakukontento na tayo sa dole out,
39:12.6
maliliit na ayuda, maliliit na livelihood projects.
39:15.6
Kahit na in fact,
39:17.6
nagde-demand talaga tayo dapat ng mas tama,
39:20.6
ng mas maayos na mga programa at servisyo.
39:24.6
Kasi nga, tayo yung nagbabayad ng buwis.
39:27.6
Malaking porsyento nung revenue na ginagamit
39:30.6
para i-finance yung budget kaling sa VAT.
39:33.6
So, dapat talaga may pakialam tayo,
39:35.6
bawat isa sa atin dyan sa, ano na yan,
39:37.6
usapin ng, ano, budget.
39:39.6
Kasi otherwise, kung hindi natin papakialaman yan,
39:41.6
tuloy-tuloy lang yung, ano,
39:43.6
yung sistema na, na, na, na ganyan,
39:46.6
hindi iaayusin ng burokrasya.
39:48.6
In the end, sinong nakikinabang?
39:52.6
Tama yan. Agree lahat ako sa sinasabi mo, no.
39:54.6
Nga pala, FYI lang sa mga nakikinig sa atin,
39:56.6
nung panahon na may pork barrel pa,
39:58.6
officially ha, meron pa naman niya yun,
40:00.6
pero nung official pa yung pork barrel,
40:02.6
I remember ang allocation dyan was
40:04.6
200 million per senator
40:06.6
and 70M per house member.
40:08.6
So, you do the math, no,
40:10.6
sa mga nakikinig tsaka nanonood.
40:12.6
Eh ngayon, yung binabanggit ni congressman sa Haldiko,
40:15.6
wow, 500 million per congressman.
40:20.6
Alam mo, Zai, isa pa sa akin,
40:22.6
ano, bago tayo magtapos,
40:23.6
isa rin sa mga kinakabusik ko rito,
40:25.6
yung bang, hindi na nga naayos
40:28.6
na nagagasos ng tama yung pondo
40:30.6
na kinukulekta sa mga buwis natin, eh, no.
40:33.6
Yung para bang ang laki pa ng utang na loob mo rin sa mga politiko
40:36.6
pag nagbigay sila ng konting proyekto.
40:39.6
Yung bang, di ba, nakakapala lang ako sa pagmamuka
40:42.6
doon sa maraming politiko natin, no.
40:44.6
Pag iintroduce ng proyekto, galing naman sa atin yun,
40:47.6
pero para bang hinugot nila sa bulsan nila.
40:49.6
Kaya nga naalala ko yung senador na binabanggit ko kanina, eh, no.
40:52.6
Pera mo po ba yan?
40:54.6
Kung makapagsalita kayo.
40:56.6
Tapos, di ba, may mga proyekto ngayon, di ba?
40:58.6
Kung nagpatayo ng ospital.
41:00.6
Wow, salamat po, no. Nagpatayo po kayo ng ospital.
41:03.6
Pero pera po namin yun, eh, no.
41:05.6
Yung para bang, ang example ko lagi dyan, Zion, eh, no.
41:08.6
Binibigyan ba natin ng, ano, ng plaque of appreciation
41:10.6
o certificate of recognition, yung security guard,
41:13.6
pag binantayan niya yung,
41:15.6
yung opisinang binabantayan niya at hindi niya ninakawan ng gabi?
41:20.6
yung machine mismo, binibigyan ba natin siya ng award,
41:23.6
pa nagdispensya ng pera?
41:25.6
Eh, bakit pag politiko, para bang,
41:27.6
lahat tayo maniklohod na nagpapasalamat?
41:30.6
I mean, yun ang point ko, eh.
41:34.6
Yun lang, sharing.
41:38.6
Na-speechless ka pala, eh.
41:40.6
Okay, sige. Tapusin na natin ito.
41:42.6
O, maraming salamat, Zai.
41:44.6
Si Budget Babe Suzara.
41:46.6
Budget Babe yun po yung pangalan niya sa Twitter. Tama ba?
41:49.6
Yes. Gakabalik pa lang ng, ano, Twitter this month.
41:53.6
Okay. O, sige. Maraming maraming salamat sa'yo, Zai,
41:56.6
for joining us, no? Dito sa Facts First.
41:58.6
Magandang gabi sa'yo.
41:59.6
Magandang gabi. Salamat rin, Christian, saka sa mga viewers ng Facts First.
42:04.6
Good night. So, ulitin.
42:06.6
Ayan. Nakausap po natin si, ah, Ziza Suzara.
42:11.6
Hirap ipronounce ang pangalan, ano.
42:15.6
O, si Pads Nosy, si father, nanonood, no?
42:18.6
Mukhang, ano, ah, triggered si father, ah.
42:20.6
Maraming triggered sa inyo. Mukhang meron kayong binagpapasalam.
42:23.6
Ang titipan na troll dito, no? Yung troll na matalino raw siya.
42:26.6
Hindi raw niya kailangan makinig dito. Eh, ba't nandito ka?
42:28.6
Hindi ko na yung matalino. Siguro ang taas ng IQ mo, no?
42:32.6
Kaya all caption sulat mo.
42:36.6
Bago tayo magtapos, meron po akong gustong batiin, no?
42:39.6
Talaga gusto ko magpasalamat sa kanya, si nanay, kay nanay Sita Gabona.
42:43.6
Okay? Mandiras daw po siyang manood.
42:45.6
And, ah, I was told by a very good friend, si Carlo Isla, na taga GMA7.
42:51.6
Nag-message siya sa'kin kanina. Sabi niya,
42:53.6
Nagalit daw si nanay Sita sa anak niya, eh.
42:56.6
Dahil nanonood daw ng YouTube, bigla raw in-skip yung ads.
42:59.6
Sabi niya, hindi ako marunong magbigay ng stars o super text, super likes, super stickers.
43:06.6
Sumusuporta raw siya sa programa natin by not skipping the ads. Eh, in-skip daw ng anak niya.
43:12.6
Eh, nagalit si nanay Sita.
43:14.6
So, huwag naman po kayong high blood, nanay. Baka ma-high blood kayo dyan sa nangyari, no?
43:20.6
Okay lang po yun, no? Maraming maraming salamat po.
43:23.6
Ayan, and as always, alam niyo po, ang talagang nakakapagbigay po sa atin ng maximum satisfaction ay yung idea na bawat episode meron po kayong natutunan.
43:35.6
Meron kayong positive or useful takeaway sa bawat discussion natin.
43:41.6
Minsan, di ba, may mga pinagkakatuwaan tayo pero importante pa rin meron kayong natutunan, bagong realization.
43:48.6
Ako rin po, marami ako natutunan dito sa mga pinag-uusapan natin.
43:53.6
Ayan, si Tune, nanonood ulit, oh. Si Anthony Durante. Maraming salamat sa iyo, bro. Okay.
43:59.6
Tapos si Medeline Averion. Ayan. Maraming salamat din po sa inyo.
44:05.6
Si Mel. Ayan, sabi niya, pakibati naman uli ang pinakamagandang misis sa balat ng solar system, si Angie.
44:14.6
Ah, sa perspective mo yan, oh. Kasi, eh, paano? Ibabatiin ko rin yung asawa ko ngayon, si Naomi. Eh, para sa akin, siya naman.
44:21.6
Si Naomi. Eh, para sa akin, siya naman yung pinakamaganda sa universe, oh. So, maglalaban tayo dyan, okay?
44:29.6
Ah, maraming salamat. Ah, ayan. Si Andrea Catolico, Ganitano, nanonood din. Si 7 Samurai, oh. Nanonood.
44:41.6
Ayan, si Eden. Ayan, late siya, si Eden. Pero oh, don't worry. Okay lang yan. Oh.
44:47.6
Shout-out kay Daisuke Rivera, watching from Japan. Ayan.
44:52.6
Nawala na yung troll natin
44:57.1
Si Frank Francisco
44:59.2
Watching from Ottawa
45:05.7
Shoutout sa kanyang beautiful wife
45:07.9
Watching from Shanghai
45:08.9
Puro kayo babati ah
45:10.1
Mukhang nag-away ba kayo
45:11.9
At ginagamit yung programa natin
45:14.1
Para magkaayos kayo
45:22.7
Maraming salamat din sa'yo
45:24.2
Si Chill Drive Bike Walk
45:27.8
Nabasa na natin ito
45:30.6
Hindi pa ako makain eh
45:31.9
May klase pa ako bukas eh
45:33.4
Si Ma'am Rose Williams
45:35.9
Siya madalas manon dyan
45:36.9
Si Erlinda Sarmiento
45:42.2
Maraming salamat sa'yo ah
45:43.9
May bigay siya ng super sticker
45:49.5
Kung hindi nyo pa siya
45:51.2
I-google nyo yung
46:02.5
Hindi nagtatagalit na si
46:11.9
May isa pang mister
46:12.9
Na sumisipsip sa misis
46:22.3
Binabati niya yung kanyang asawa
46:30.1
Ginagamit mo yung programa natin ah
46:36.9
Gandang gabi sa'yo
46:38.0
Si Domingo Castro
46:49.8
May malaking balita
46:57.1
Acquitted sa plunder
46:59.4
Diba may kulong pa rin yun
47:00.5
Na comment muna ako
47:03.2
Sana may justisya talaga
47:10.8
May kaibigan akong journalist eh
47:13.1
Pinanood niya yung ambush interview
47:14.7
Kay Jingo Estrada
47:16.6
Kinadala sa akin yung
47:22.0
Mababantot na tanong
47:23.0
Yung ibang mga reporter dun eh
47:24.9
Nakatulog po ba kayo
47:27.3
Kumusta na po ba kayo
47:33.0
Ang kanyang pagkakakundik
47:35.6
Tsaka indirect bribery
47:37.0
Dahil meron yung ano
47:43.9
Perpetual disqualification
47:45.5
From holding public office
47:47.4
Minsan talaga yung mga tanong
47:51.0
Pagpasensyahan nyo na
47:53.8
Pero malaking issue yan
47:54.9
Kaya tutukan nyo rin
47:56.8
Maraming salamat po sa inyo
48:08.4
Magagaling ng mga taga PCSO
48:20.2
Galingan nyo naman next time
48:22.0
Magsubscribe na kayo sa Photoshop
48:23.6
Gamitan nyo ng AI
48:24.7
Para maganda naman
48:25.7
Pero higit sa lahat
48:30.1
Maraming salamat po sa inyo lahat
48:32.3
Ako po si Chris Cherezquera
48:33.6
Kita kita po tayo sa lunes
48:35.3
May yung explainer po natin
48:37.0
People's Initiative
48:39.0
Dito sa ating channel
48:40.1
Maraming maraming salamat po
48:41.8
Magandang gabi sa inyo
48:50.2
Thank you for watching!
