01:54.6
Kaya pala sir, kasama ba sa konteksto nitong pang-iinsulto ng China sa Pilipinas, tsaka kay President Marcos, yung konteksto ng EDCA, na baka naman yung sinasabing close collaboration, tsaka mutual interest, baka ang base rin ng China dyan, in the event na talagang sakupin na nila yung Taiwan, pilitin na mapasailalim uli ng China, e talagang gagamitin yung Pilipinas bilang base ng Amerika.
02:22.0
Well, siguro kasama yan doon sa mga inaakala nila na maaring patunguhan yan.
02:30.5
Pero malinaw din naman yung posisyon ng Pilipinas.
02:34.6
Kahit nga nakikitungo tayo sa Taiwan, nandun pa rin yung limits.
02:41.6
We are still within the confines of the joint communique, yung tinatawag na one China policy, etc.
02:50.5
Malinaw doon na kinilala natin.
02:51.9
Malinaw doon na kinilala natin.
02:51.9
Malinaw doon na kinilala natin.
02:52.0
Malinaw doon na kinilala natin ang China bilang representatibo, basically yung communist government bilang representatibo ng China, at isa lang ang China na bansa.
03:01.2
Pero hindi natin sinabi doon na babaliwalain na natin ang Taiwan.
03:07.2
Hindi natin sinabi doon na totally isolate natin ang Taiwan.
03:11.4
Patuloy pa rin ang ating pakikitungo sa Taiwan.
03:14.1
Kasi ang gusto lang naman natin dyan ay kapayapaan.
03:17.2
At ayaw din natin na mangyari sa Taiwan.
03:20.2
Kumbaga, yung nangyari...
03:22.0
Kumbaga, yung nangyari sa Ukraine.
03:24.3
Ayaw natin na kukunin yan sa dahas dahil magkakaroon ng gulo.
03:30.0
E pag nagkaroon ng nangyari yun, e apektado tayo.
03:33.8
Kumbaga, hindi talaga tayo makakaiwas na maapektuhan yan kung sakaling gigirahin ng China ang Taiwan para makuha siya ulit.
03:42.6
Kasi nga, tayo yung pinakamalapit na bansa sa Taiwan.
03:46.0
So kung magkakaroon dyan ng humanitarian crisis, sigurado sa atin mag-i-spill over yan.
03:52.0
Sa atin mapupunta yung mga ganong klaseng epekto at problema.
03:56.6
Yung ating kalakal, yung maritime trade natin, nagdadaan dyan.
04:00.6
So apektado yun, sigurado, pag nagkaroon ng gulo dyan.
04:04.6
And in fact, kung magkakaroon nga ng armed conflict dyan sa Taiwan Straits,
04:10.8
at mga ibang bansa ay mapipilitan, yung mga barko ay mapipilitan na mag-reroute,
04:15.2
eh tayo din yung tatamaan ng rerouting na yun dahil siyempre iikot sila, iiwas sila.
04:20.3
Pero susubukin din.
04:21.9
At yun nila, nasa ibang lugar dumaan, eh nang hindi masyadong lumalaki yung gasto sila,
04:30.6
eh ibig sabihin nun, eh di sa loob na sila ng Pilipinas dadaan.
04:34.0
Dadami bigla yung mga barko na nagdadaan dyan sa ating inter-island waters para lang umiwas sa gulo.
04:41.2
Eh siyempre, malaki magiging epekto nun sa ating mga mahangisda at sa ating mga internal maritime activities.
04:49.1
At yun nga, yung pinakamalapit.
04:51.9
Ang pinaka-problema natin is yung thinking kasi ng China, no?
04:58.7
Yung kanilang strategy, no?
05:01.8
Kung aagawin nila or kung sasakupin nilang Taiwan, di kailangan nilang kumagamag-set up ng defensive perimeter, no?
05:10.8
At pipigilan nilang kahit sino na makalapit sa Taiwan.
05:13.5
Eh para magawa nila yun, eh baka isipin nila kailangin nilang sakupin na rin yung agawin na, bale, yung batanes at babuyan.
05:21.9
At maaari pang sa pinaka, yung northern portion, parang Luzon, no?
05:28.1
Para lang makontrol nila yung mga karagatan sa paligid ng Taiwan.
05:31.9
Eh so, malaking problema yun.
05:34.7
Para sa atin, it's actually a threat to our territorial integrity kung sakaling magkaroon ng kaguluhan dyan sa lugar na yan.
05:41.4
So kahit sabihin mo na ang gulo ay between mainland China and Taiwan, hindi mo maiwasang isipin na maapektuhan din tayo.
05:51.9
No, tsaka ang dami nating, ano, ang dami nating OFWs sa Taiwan, no?
05:55.7
Oo, yun pa. Yun yung pinaka mahalaga pa nga, no?
05:59.0
Na pinaka-immediate problem natin pag nagkaroon ng gulo, kailangan ilikas natin bigla 200,000 people ba yun, no?
06:05.9
Ah, napakahirap nun, no?
06:09.5
At sigurado pag lumikas yun, syempre marami ding magugusto na makisabay sa kanila.
06:15.1
Lalo ng mga Taiwanese na syempre gusto rin nilang makaligtas sa gulo.
06:21.9
Ito nga pala, sir, with the way China responded to a seemingly benign congratulatory message by President Marcos,
06:31.7
hindi naman kaya maging excuse ito para i-ramp up ng China yung pambubuli nila sa atin sa West Philippine Sea?
06:40.6
Well, maaari nilang gamitin yun na dahilan, no?
06:46.0
After all, wala naman sila.
06:49.4
Actually, kahit naman walang dahilan, nilang bubuli.
06:51.9
Hindi nilang bubuli din sila, di ba?
06:55.2
Maaring, kumbaga, gawin na lang nila yan na parang additional excuse sa kung paano nilang atayong tratuhin, no?
07:04.0
At ang hirap niyan, no?
07:05.7
Parang yung trend talaga ng diplomasya ng China.
07:09.8
Parang hindi talaga, kumbaga, wala man lang pakiramdam, no?
07:15.4
Hindi man lang niya tinitignan kung ano yung nagiging epekto ng mga asal at mga salita niya dun sa ibang...
07:21.9
Gusto niya, gusto niya magtiwala tayo sa kanila.
07:26.1
E paano ko magtitiwala kung ganyan ang asta nila, no?
07:29.8
Gusto nila makipagtulungan na lang daw, makipag-usapan na lang daw, no?
07:34.1
Magkaroon daw ng sincere na negosyasyon.
07:35.9
E paano ko makipag-negosyate kung ganyan ang trato sa'yo?
07:39.2
Nung kausap mo, di ba?
07:41.9
So, lalo lang sumasamatuloy ang relation, no?
07:47.3
Dahil nawawala talaga yung basic element ng...
07:51.9
Ang trust and confidence, no?
07:54.2
Lalo lang nawawala kung ganyan yung asal at salita nila.
07:58.3
May isang nagtanong dito na basa ko.
08:01.3
Posible ba na kumbaga bumitaw tayo rin sa one China principle or policy natin, no?
08:06.8
Siyempre, malaking gulo yun, no?
08:08.7
Pero sige, ano na, academic discussion.
08:11.5
Would that work for or against the interest of the Philippines
08:15.8
kung sakali mang i-retink natin yung one China policy or principle na yan?
08:20.0
Well, una kasi, yung...
08:21.9
I think one China policy, ang problema talaga,
08:24.6
from the beginning, hindi naman talaga siya, kumbaga, elaborate, no?
08:31.8
Actually, ang problema natin, yung over the years, no?
08:37.6
Yung implementation ng one China policy na yan,
08:41.0
eh, walang malinaw talaga and clear and consistent guidance.
08:46.8
Ang nangyayari, nagiging panakot siya sa pakikitungo natin sa...
08:51.9
At bigla, kahit na, kunwari, meron ko alam ng mga instance na matagal na tinatrabaho,
08:58.4
for example, ng Taiwan at ng Pilipinas na magkaroon ng, parang, kunwari, project, no?
09:05.3
Na tutuloy-tuloy yan, sige, mag-uumpisa yung usapan, magkakaroon ng kasunduan,
09:11.0
and then bago siya implement, biglang may magsasabi, ay, one China policy.
09:16.6
Tapos, everything just stops, no?
09:19.9
Nasasayang yung...
09:21.9
Ang daming nasasayang na effort, ang daming nasasayang na opportunity, no?
09:26.0
Dahil ang may biglang magsasabi ng one China policy,
09:28.7
wala naman talagang ibang nakakalam ko ng mga detalye, no?
09:32.9
Kaya prone siya to misinterpretation, eh, no?
09:36.1
May mga iba akong nabasa na mga salita ng ibang tao,
09:38.8
laging tinutukoy ang 1975 Joint Communique, for example,
09:42.8
o kaya yung UN Resolution tungkol sa Taiwan,
09:45.6
nung tinanggal siya sa Security Council at tinanggal siya sa membership para iupo ang China, no?
09:50.8
Pero, obvious na hindi naman...
09:51.9
Hindi naman nila binasa yung kung ano talaga yung nilalaman, no?
09:55.6
So, ganun ang nangyayari dito sa one China policy na ito.
09:58.9
Parang nagiging parangakot, eh.
10:01.2
Kung hindi mo naiintindihan kung ano talagang nilalaman,
10:03.8
eh, bigla kang atras na.
10:05.8
I-drop mo na lahat, bigla.
10:07.7
Kaya hindi nila tuloy nakita na marami tayong nakukuha din sa Taiwan
10:11.5
na benefits na pakikitungo natin sa kanila.
