Mga Pagkaing Nag-aalis ng Dumi sa Colon. - By Doc Willie Ong ( Internist and Cardiologist)
00:54.0
Marami ng mga articles na pataas ng pataas ang colon cancer sa kabataan.
01:02.2
Dati, edad 50-60 bago may colon cancer.
01:05.4
Ngayon, merong 40s pa lang colon cancer. Merong 30s pa lang.
01:10.9
Ano ba nangyayari?
01:12.9
Isa lang ang masisisi nila. Nagbago yung pagkain ng tao.
01:17.5
Dati, ang kinakain, siyempre lubang pa nun. Puro gulay, puro fresh.
01:23.0
Eh ngayon, lahat na lang fast food.
01:25.5
Pag inaraw-araw mo, tinuloy-tuloy mo yung prito, mantika, hotdog, processed meat, paulit-ulit, hindi po maganda.
01:35.6
Pwede siguro once a week, twice a week, kumain ng fast food.
01:39.3
Hahaluan mo ng mga good foods.
01:42.1
Sigarilyo, alak din. Nakakataas ng risk for colon cancer.
01:46.8
Ano yung mga senyales?
01:48.6
Normally kasi po, pag colon cancer, pag very early, maliit pa,
01:53.0
maliit pa yung bukol, wala pang sintomas eh.
01:58.6
Pero yung iba, kahit maliit pa, nagkakaroon ng bleeding.
02:03.5
Sine-check yung dumi. Baka may occult blood, may bleeding.
02:07.5
So, pag may bleeding, pwedeng almoranas lang, or pwedeng colon cancer.
02:13.9
Pwede na sabihin, most likely, almoranas lang siya.
02:16.7
Pero, hindi mo pa rin masabi, lalo na pag edad 50, 60, pataas.
02:21.5
Kaya kung meron kayong nararamdaman,
02:23.4
maganda mapacheck na rin po.
02:25.9
Okay? May dugo sa dumi, kailangan pacheck.
02:29.9
Constipated, nagtitibin, nagtatae.
02:33.6
Pwede natin sabihin na stress lang, misa nagtatae.
02:37.4
Pero, kung may edad na, anemic, namumutla, masakit ang tiyan, bandang kaliwa.
02:45.0
Okay? Kadalasan dito yan, colorectal.
02:48.8
Sa kaliwa, sa baba ng tiyan, medyo ingat tayo.
02:54.3
At pag yung dumi, lumiliit na, parang pencil.
02:57.6
Ang dumi natin dapat malaki, diba?
03:00.0
Malaki siya, para siyang hotdog na malaki.
03:02.3
Pag ganito na lang, kailang nipis ang dumi,
03:05.0
isipin natin, baka may nakabarang bukol na malaki.
03:09.3
So, yan ang mga senyales.
03:11.1
Constipation, diarrhea, narrow stools, anemic, may dugo sa dumi,
03:16.3
masakit ang tiyan, nanghihina, namamayat.
03:19.9
Minsan, late na yun.
03:21.0
Hindi agad-agad namamayat.
03:23.0
Ano yung mga risk factors?
03:27.3
Sino yung mas nagkakaroon ng colon cancer?
03:31.4
Pag may lahi ng cancer, mas mataas ang risk.
03:35.0
Yung mga edad 50 pa taas, pero ngayon hindi na edad 50 pa taas.
03:41.1
Pabata kasi ng pabata.
03:43.3
Yung mahilig sa fast foods.
03:44.8
Yung araw-araw na lang, ganyan ang kinakain.
03:47.9
Puro hotdog, bacon, fried chicken.
03:53.0
Karne, alak, puro yan na lang.
03:55.4
French fries, donut, soft drinks, paulit-ulit na lang.
03:59.4
Pag puro yan, mababa kasi siya sa fiber.
04:04.0
Itong mga fast foods, wala siya nitong mga fiber.
04:07.3
Itong mga walis-walis.
04:08.8
I-compare mo itong mga hotdog, fried chicken, at karne.
04:12.8
Compare mo sa kangkong.
04:15.1
Kangkong spinach.
04:16.1
Di ba yung kangkong, ang daming fiber siya.
04:18.9
Kailangan mo itong maraming fiber na parang sinulid,
04:24.0
Para pag marami itong fiber,
04:26.1
imagine mo, kumain ka ng dalawang platong kangkong,
04:28.9
ang daming fiber na yan.
04:30.7
Tuloy-tuloy yan, nililinis niya yung bituka mo.
04:33.4
Para siyang walis.
04:34.8
So, pag dumumi ka,
04:36.8
ang daming mga fiber kinain,
04:38.5
kumain ka ng maraming gulay,
04:39.9
ang ganda ng pagdumi mo.
04:42.2
May bulk, may bulk, tuloy-tuloy siya.
04:45.1
Makakalabas siya.
04:47.1
Pero pag puro ganito,
04:48.9
walang fiber, ay hindi maganda.
04:52.4
Ang bulk, ang dumi.
04:53.5
Tsaka ayaw natin constipated.
04:55.9
Pag constipated ka limang araw, hindi ka pa dumudumi.
05:00.4
naka-stuck lang sa large intestine.
05:03.4
Hindi natin masabi,
05:04.7
syempre, dumi yun.
05:06.1
May bakteriya yun,
05:07.3
kakadikit dun sa lining ng colon.
05:11.0
baka maging colon cancer.
05:12.9
Possible din mangyari yun.
05:15.1
Kasi meron nga nagsasabi, lahat ng tao may
05:19.0
Pero natutulog lang yung cancer cells.
05:24.4
Kasi itong mga cancer cells,
05:26.4
pag na-trigger mo,
05:27.4
pwedeng lumaki, pwedeng kumalat
05:29.4
kung sa ano-anong parte ng katawan.
05:31.4
Diba, mula colon cancer,
05:33.4
kakalat sa liver, kakalat sa baga,
05:37.4
So, ayaw natin ma-trigger.
05:39.4
Itong mga bad foods, nakaka-trigger.
05:42.4
Ano pa nakaka-trigger?
05:45.4
Sigarilyo, pwede rin ma-trigger yung cancer cells.
05:48.4
Ang daming cancer, connected to smoking.
05:53.4
Kasi preserved foods, may mga nitrites ito.
05:55.4
Sunog na pagkain, nakaka-trigger din.
05:58.4
Air pollution, possible din yan.
06:02.4
Overweight, hindi rin maganda.
06:05.4
Kulang sa exercise.
06:06.4
Pag kulang ka kasi sa exercise,
06:09.4
mas mabagal din ang pagdumi mo eh.
06:12.4
Pero pag nag-exercise ka, kita mo,
06:15.4
talon-talon, mamaya gagalaw din yung bito ka,
06:18.4
madudumi ka na rin.
06:19.4
So, gusto mo everyday sana nakakadumi.
06:25.4
Kulang sa physical activity risk factor.
06:28.4
Ito yung colon natin.
06:30.4
Maraming colon cancer dito sa babae.
06:33.4
Colorectal cancer.
06:35.4
Nag-uumpisa siya as polyp.
06:38.4
Kaya maganda nga itong colonoscopy for age 50 above.
06:42.4
Pag nakita may...
06:44.4
Ito, test to ginagawa ng doktor.
06:46.4
Pag nakita may polyp, tinatanggal na agad.
06:49.4
Kasi itong mga polyp,
06:50.4
parang siyang maliit na laman.
06:51.4
Pwede siya maging colon cancer in the future.
06:55.4
So, inuunahan mo siya.
06:58.4
Ang maganda lang sa colon cancer,
07:01.4
pag nakita siya ng maaga.
07:04.4
Let's say, nanonood kayo sa video natin.
07:07.4
Parang mahina pakiramdam ko.
07:09.4
Parang laging puno yung tiyan ko.
07:11.4
Masakit dito sa kaliwa.
07:12.4
Wala namang masama.
07:13.4
Pacheck tayo sa doktor.
07:15.4
Lalo na kung edad 50, 60 na kayo.
07:18.4
Pacheck ko sa doktor.
07:19.4
Number 3 cause of cancer.
07:20.4
Si dating president, Cory Aquino.
07:27.4
Ang daming may colon cancer.
07:31.4
So, pag colon cancer,
07:34.4
napacheck niyo maaga.
07:36.4
Stage 1, stage 2.
07:38.4
Pag maliit pa, stage 1, stage 2.
07:41.4
Stage 3, stage 4.
07:42.4
Kasi kumalat na yan.
07:44.4
Ito, pwede na kumalat yan.
07:47.4
Kung maaga, maagapan.
07:50.4
O operahan agad to ng surgeon.
07:52.4
Puputulin yung malaking bituka.
07:56.4
Pag matanggal natin yung cancer ng maaga.
08:02.4
Hahaba ang buhay.
08:05.4
Kasi nga, nagkakalat siya ng cancer.
08:08.4
Nandito pa lang yung sunog, yung problema.
08:10.4
Pinatay mo na yung apoy.
08:12.4
So, maghihintay ka nila kung may tutubo pa sa ibang parts.
08:15.4
Pero, pag na-late tayo.
08:17.4
Kasi nga, walang pera. Walang libre.
08:21.4
Lalo na itong mga laboratory test.
08:25.4
Pag walang libre.
08:26.4
Umabot sa stage 3, stage 4 ang kababayan natin.
08:29.4
Kahit madala mo sa ospital.
08:32.4
Eh, hindi na rin magagamot.
08:36.4
May opera. May chemotherapy.
08:38.4
Lalo na kung kumalat na sa atay.
08:40.4
Paano mo naman tatanggalin yung atay?
08:42.4
Kumalat sa baga. Paano mo tatanggalin yung baga?
08:46.4
Hindi mo naman tatanggal yun.
08:49.4
Kaya mas maaga, mas importante.
08:51.4
Kaya yung senyala is very important.
08:54.4
Paano iiwas sa colon cancer?
08:57.4
Dok Liza, pakita natin konti.
08:59.4
Number 1, exercise.
09:01.4
Kasi nga, sinabi ko nga.
09:02.4
More exercise, mas maganda pagdumi.
09:05.4
Number 2, huwag overweight.
09:07.4
Pag overweight, kung ano-ano pinakain,
09:09.4
mas maganda nga, gutom eh.
09:11.4
Number 3, quit smoking.
09:13.4
Smoking, nakaka-trigger ng cancer cells.
09:26.4
Magpapaaraw konti.
09:28.4
Maraming gulay nakakatulong.
09:30.4
Pakita natin yung mga good foods.
09:32.4
Ito yung mga medical studies.
09:35.4
Ito meron mga evidence eh.
09:37.4
Ano yung mga bagay nagpapataas ng risk of colon cancer?
09:42.4
Processed meat talaga eh.
09:44.4
Yung mga hotdog, salami.
09:45.4
Hindi porke kumain ka nun, magkaka-cancer agad.
09:48.4
Tumataas lang yung risk.
09:53.4
Doon sa pag-aaral, parang meron ako nakita mga pag 3 times a week eh.
09:59.4
So kung talagang mahilig yung mga bata,
10:02.4
bata pa naman, malayo pa sa cancer.
10:05.4
Pero mas maganda, huwag sanayin.
10:07.4
Ako, kumakain din ako ng hotdog minsan pag malayo.
10:11.4
Pero siguro, tinatry ko once a week lang o birang-birang.
10:16.4
Processed meat, nakakataas kung marami.
10:20.4
Alcoholic drinks, karne, red meat, pag sobrang dami.
10:24.4
Puro yun na lang ang kinakain.
10:26.4
Pati mga fast foods.
10:29.4
Physical activity, nakakabawas ng risk o decreases risk.
10:33.4
May medical studies.
10:35.4
Gulay, lahat ng gulay, nakakababa.
10:38.4
Prutas, nakakababa.
10:40.4
Whole grain, mga wheat bread, nakakababa.
10:43.4
So, more healthy foods.
10:44.4
Kahit anong lettuce, kangkong, spinach, okra, celery, broccoli, cauliflower, repollo, carrots, lahat yan.
10:55.4
Garlic, onion, lahat yan, very healthy po yan.
10:59.4
Kailangan nga, ilang tasa ba everyday?
11:02.4
Dapat makakatatlong tasang gulay kayo everyday.
11:05.4
Gaganda pag dumi, makakaiwas pa sa colon cancer.
11:09.4
Hindi lang colon cancer, lahat ng cancer, mababawasan ng pagkain ng gulay.
11:16.4
Apple, banana, strawberry, orange, pears, pwede rin.
11:20.4
So, ito yung mga pagkain iiwasan.
11:24.4
Ito, soft drinks.
11:26.4
Sunog na pagkain.
11:27.4
Ingat tayo sa barbecue na sunog.
11:31.4
Bawasan, paminsan-minsan.
11:33.4
More ito ang kakainin.
11:35.4
Kasi nga, nagbago yung pagkain ng tao.
11:39.4
Puro ito na lang nakikita sa restaurant,
11:43.4
kaya pabata ng pabatangay ng may colon cancer.
11:47.4
Parami ng parami.
11:49.4
Lumang panahon, puro ganito kinakain natin.
11:54.4
So, sana po nakatulong itong video natin
11:57.4
para sa colon cancer prevention.
12:01.4
Alcohol, iwas, exercise,
12:04.4
stop smoking, eat fruits and vegetables
12:07.4
para maging mas healthy.
12:09.4
Sana po, abmalay natin, may matulungan tayo sa video natin.
12:13.4
Kasi, very very common ang colon cancer.
12:18.4
Pero lahat naman nasa kamay natin.
12:20.4
Pilitin natin maging healthy
12:22.4
at nasa choice natin sa mga kinakain natin.
