8 Traydor na Sakit na Biglang Umaatake. - By Doc Willie Ong (Internist and Cardiologist)
00:50.1
So, ang aorta natin, abdominal aorta, siya yung pinakamalaking ugat mula sa puso, pababasat yan.
00:59.1
May thoracic aorta, may abdominal aorta, yan.
01:03.7
Samitin natin yan.
01:05.5
Dapat, ang ugat nito, yan ang pinakamalaking ugat, diretsyo lang.
01:10.5
Pero may tao, lumulobo.
01:15.2
Ayan, walang sintomas yan.
01:18.8
Ang pinaka-symptom yan, if ever, pag hinawakan mo yung tiyan mo, malakas yung pulso.
01:26.6
Or yung iba, sasakit.
01:29.1
Pero pag sumakit ito, ano na yun? Delikado na. Parang puputok na siya.
01:35.1
So, parang tawag nga dito, minsan time bomb. Parang time bomb siya.
01:39.6
Ticking time bomb siya.
01:41.5
So, yan, pinag-iingatan natin.
01:45.5
So, ano mga risk factors?
01:47.9
Usually, nagkakaedad, may high blood, may diabetes, minsan prone din yan.
01:54.3
Baka na aksidente, na car accident.
01:57.6
Biglang naging marupok ito, baka nasuntok sa tiyan, baka nag-infeksyon.
02:04.6
So, paano tayo iiwas? Usually, healthy diet pa rin, bawas asin, huwag maha high blood.
02:13.6
At syempre, kung may nararamdaman kayo, medyo sumasakit-sakit, o may pumupulso ng malakas, actually, bawal nga idiin eh, kung meron eh.
02:22.6
Makikita po ito sa ultrasound.
02:24.6
Abdominal aneurysm. Deadly yan.
02:27.6
Pangalawa, emergency yan.
02:31.6
Okay. Kung pumutok kasi, wala na magagawa eh.
02:37.6
Pero, pag na-discover na ganyan, nag-uumpisa pa lang, merong mga surgeon, vascular surgeon, pinapalitan nila.
02:46.6
Kaya palitan. Major operation.
02:48.6
Nilalagyan ng graft.
02:50.6
So, walang choice eh. Kailangan operahan.
02:58.6
Na talagang bumibigla.
03:00.6
Ito, narinig nyo siguro ito.
03:02.6
Aneurysm din, pero sa utak naman.
03:05.6
Sa brain. Ito, maliit.
03:07.6
Maliit na brain aneurysm.
03:09.6
Maliit siya, pero deadly.
03:11.6
Yung kanina, pinakita ko malaki sa tiyan.
03:14.6
Mga 4 cm yung mga gaya. Malaki.
03:17.6
Itong brain aneurysm, lagi ito napapabalita. Maraming artista.
03:22.6
Na bigla na lang sumakit ng ulo.
03:25.6
Pagsakit ng ulo. Bigla na lang nawala.
03:28.6
Namatay yung pasyente.
03:32.6
Kasi pumutok nga ito.
03:34.6
So, bakit may taong may brain aneurysm?
03:38.6
Ang problema nga dito, namamana.
03:41.6
Minsan, hindi mo lang alam. Basta namamana lang.
03:45.6
So, sa umpisa, kung meron man tayo, hindi natin malalaman.
03:51.6
Malalaman mo lang. Later on.
03:53.6
Siguro, pag tumatanda.
03:58.6
Pag nahahigh blood. Tumataas ang pressure.
04:03.6
Oras na magkaroon na kasi ng sintomas itong brain aneurysm.
04:10.6
Yan ang problema nga.
04:11.6
Kaya nga mga tridor na sakit eh.
04:13.6
Makakaramdam ka lang kung napupunit na. Kung nagli-leak na siya.
04:18.6
Kung may dugo na lumalabas.
04:20.6
Doon pa lang sasakit ang ulo.
04:25.6
Iba, nagkoconvulsion.
04:28.6
Pag may dugo na eh.
04:31.6
Dapat, habang konti pa lang, nag-uumpisa pa lang.
04:35.6
Let's say, may headache ka na pa ulit-ulit.
04:38.6
Na parang ibang hindi ka sure.
04:42.6
Na papacheck sa neurologist.
04:44.6
Brain specialist.
04:45.6
So, minsan ay MRI, CT scan.
04:53.6
So, risk factors nito.
04:57.6
Kung meron kayong lahi.
04:58.6
May kamag-anak kayo na biglang sumakit ang ulo.
05:03.6
Dumugo dito sa ulo.
05:05.6
Tapos, bata pang edad.
05:07.6
Hindi siya ordinary stroke eh.
05:09.6
Lalo na ito sa mga batang edad usually itong aneurysm.
05:15.6
Siyempre, kung meron na nakalobo na ugat sa ulo.
05:18.6
Bawal high blood.
05:19.6
Control high blood.
05:24.6
Kahit anong illegal na droga.
05:27.6
Lahat yung nakakadagdag.
05:28.6
Number 3 na deadly disease.
05:29.6
Kasi nga wala ring sintomas.
05:31.6
Usually ang colon cancer hindi mo mararamdaman.
05:52.6
Hindi mo kung maliit pa lang kasi yung cancer.
05:57.6
Wala naman siya unless talagang kung ganito kalaki.
06:02.6
Pag ganito na kalaki yung bukol,
06:04.6
stage 3, stage 4, ang dumi mo hindi na makakalabas maigi.
06:10.6
Ang dumi mo manipis na.
06:12.6
O pwede pag malaki na may dugo.
06:15.6
Pero hindi mo alam.
06:17.6
Colon cancer ba o almoranas.
06:21.6
Kung alam mo, colonoscopy, hindi naman lahat nagpapakolonoscopy.
06:25.6
Medyo mahal din yung colonoscopy.
06:29.6
So ang point is, hindi natin mamamalayan ito.
06:35.6
Pagdasal lang na lang natin mahuli na maaga.
06:38.6
Pero meron namang prevention tips.
06:41.6
Una-una, may lahi ba kayo ng cancer sa family?
06:45.6
Meron ba nagka-colon cancer?
06:47.6
So kung meron, medyo aware ka, oops, ingat tayo.
06:51.6
So pag-inita na natin yung prevention tips.
06:55.6
Bakit ba nagkakabukol?
06:57.6
Baka sobra tayo sa taba kumain.
07:00.6
Kung very fatty ang kinakain mo, pwede rin magkabukol.
07:06.6
Mas ayaw natin laging constipated yung isang linggo.
07:11.6
Hindi pa dumudumi.
07:12.6
Hindi naman proven yun na magiging risk factor.
07:15.6
Pero mas gusto mo araw-araw dumudumi.
07:17.6
Pag may dugo sa dumi, mas maganda pa check kung almoranas ba o ito.
07:23.6
Kadalasa naman almoranas ang cause ng pagdurugo.
07:26.6
Pero hindi mo masabi.
07:28.6
May testing din sa dumi for dugo.
07:31.6
Smoking, isa pa, kulang ka sa gulay.
07:35.6
Ang recommended nga para makaiwas sa colon cancer,
07:38.6
2 to 3 cups of vegetable.
07:41.6
Tatlong tasang gulay araw-araw.
07:44.6
Kasi pag maraming gulay, mas maganda ang dumi.
07:46.6
Nalalabas yung dumi sa katawan.
07:48.6
Siyempre, iwas na rin sa mga pagkahing duda natin.
07:51.6
Mga laman loob, hindi natin sure.
07:54.6
Mga laman loob, masyado maraming processed food, hotdog.
08:00.6
At inaaraw-araw itong mga processed meat, pwede rin mag-cause.
08:07.6
Number 4 deadly disease, breast cancer.
08:13.6
Ito talaga, lalo na sa Pilipinas.
08:16.6
I'm sure may kamag-anak kayo, may breast cancer, may kakilala kayo.
08:21.6
Sobrang dami nagkaka-breast cancer sa Pilipinas, kumpara sa ibang bansa.
08:26.6
Tayo, parang one of the highest, i-check nyo.
08:31.6
Ganon kataas sa ibang bansa siguro, mga 3% lang.
08:34.6
So hindi natin alam, bakit ang Pilipino ang dami nagkaka-breast cancer.
08:46.6
Palagay ko, there's something sa kinakain natin na siyempre mahalang gulay, mahalang prutas, puro nalang maaalat.
08:55.6
So sa pagkain rin yan, eat healthy food.
08:59.6
Limit air pollution.
09:01.6
Smoking, maraming naninigarilyo.
09:04.6
Kulang sa exercise.
09:08.6
So oras na makakapaan ng bukol sa breast.
09:11.6
Lalo na pag may edad.
09:14.6
Pero misa walang edad e.
09:15.6
Misan 30 years old, 40 years old.
09:18.6
So kailangan na na-examine ng breast.
09:21.6
Pag nakitang may bukol, pupunta tayo sa surgeon or OB-gyn ninyo para ma-check up.
09:29.6
Pag nakita masamang bukol, tatanggalin agad.
09:33.6
Basta tanggal agad.
09:35.6
Oras na may nakapaka kayong parang mongo.
09:38.6
Kahit kasing liit na mongo.
09:40.6
Hanggang kilikili.
09:41.6
Pag may nakapaka kayong kulani.
09:44.6
Kaya habang naliligo, kinakapa yung sa breast.
09:47.6
Oras na may makapa, tanggalin.
09:50.6
Yung iba, inihintay maging kasing laki ng parang tennis ball.
09:54.6
Na nagka-nana na.
09:56.6
Lumabas na yung nana.
09:57.6
Nabutas na yung balat.
09:59.6
Ang dami namin nakikita ganon sa mga charity hospitals.
10:06.6
Kailangan tanggalin.
10:09.6
Pag lalaki naman, prostate cancer.
10:12.6
Ito, number five out of eight ito.
10:15.6
Ng mga deadly diseases.
10:17.6
Ang prostate cancer, actually, medyo mas okay na cancer.
10:25.6
Ito sa lalaki naman ito.
10:28.6
Bakit siya mas maganda konti?
10:31.6
Kasi, usually, mabagal siya.
10:35.6
Usually, pag nahuli ang prostate cancer, may chance pa operahan.
10:41.6
Lalo na pag hindi pa kumakalat sa butok.
10:46.6
Papa ultrasound lang ng prostate.
10:51.6
Minsan nga, tulad na sinabi ko, walang sintomas eh.
10:58.6
Pag may edad, ihi ng ihi.
11:02.6
Pwede rin kasi malaki lang yung prostate eh.
11:05.6
Karamihan ng lalaki, about 50 years old, talagang mahirap umihi.
11:09.6
Malaki ang prostate.
11:10.6
Pero kung malaki ba ang prostate, o may prostate cancer, kailangan mo pa magpa-ultrasound.
11:16.6
Para ma-check kung ano.
11:21.6
Marami may back pain.
11:23.6
Baka masakit lang talaga likod.
11:25.6
Pero, yung prostate cancer ba kumalat sa buto, kaya nag-back pain?
11:30.6
Hindi natin masabi.
11:31.6
Yan ang problema.
11:33.6
So, papa-check up, ultrasound.
11:35.6
Pero, karamihan naman sa atin, wala namang pera magpa-ultrasound every year.
11:40.6
Ano ang risk factors?
11:42.6
Ito, sabi ng mga urologist.
11:46.6
Sabi ng urologist, para hindi lumaki ang prostate, hindi magka-prostate cancer, iwas sa karne.
11:54.6
Ayaw nila beef eh.
11:56.6
Alam ko masarap ang beefsteak.
11:58.6
Sa mayayaman, mahirap.
12:00.6
Masarap ang steak.
12:01.6
Pero, bawas daw sa beef.
12:04.6
Huwag daw araw-araw karne.
12:12.6
So, aging, nagkakaedad, may lahi.
12:17.6
Pero, mainly sa pagkain.
12:19.6
Siyempre, yung ibang bisyo na rin.
12:21.6
Sigarilyo, alak, iwas na rin.
12:25.6
Pagpipigil ng ihi, actually walang connection.
12:28.6
Prostate cancer prevention.
12:30.6
Actually, itong mga prevention, para sa lahat eh.
12:33.6
Effective to dito sa uwalong sakit.
12:35.6
Do not smoke, tigil sigarilyo.
12:37.6
Physically active.
12:39.6
Huwag lagi nakaupo.
12:42.6
Ang daming gulay.
12:43.6
Two and a half cups of gulay at prutas everyday
12:46.6
para mabawasan mo yung karne.
12:49.6
Yun ang ayaw nila.
12:51.6
Isda, manok, mas okay pa.
12:59.6
Siyempre, itong mga diabetes.
13:00.6
Parami ng parami ngayon.
13:02.6
Dati, konti lang may diabetes.
13:04.6
Ngayon, parang 10% na ba?
13:06.6
Dati, parang 4% lang yan eh.
13:08.6
So, dahil sa kinakain natin.
13:11.6
Dahil sa fast food.
13:12.6
Dahil sa cellphone.
13:14.6
Pataba ng pataba.
13:16.6
At ang diabetes, siyempre, maraming komplikasyon.
13:23.6
Mataas ang blood sugar.
13:26.6
Nilalanggam ang ihi.
13:28.6
Namamanhid ang paa.
13:35.6
Anong komplikasyon ng diabetes?
13:37.6
Maraming siyempre.
13:47.6
Nung nagkumpisa lang ang cellphone.
13:52.6
Nung nagkumpisa po social media.
13:55.6
Nag-compare, nag-compare.
13:59.6
Lagi mo kinukumpara yung sarili mo sa ibang tao.
14:02.6
Ba't siya mayaman?
14:03.6
Ba't siya nakaka-abroad?
14:04.6
Ba't siya pinagyayabang niya yung kotse niya?
14:08.6
So maraming nadidepress.
14:11.6
Lalaki, babae, nadidepress.
14:14.6
At dahil dito, pag-depress,
14:16.6
baka naninigarilyo, umiinom ng alak,
14:19.6
or may mangyayari.
14:22.6
Delikado ang depression.
14:26.6
pag meron ka na balita sa social media,
14:30.6
wala pang edad 30 years old,
14:34.6
Titignan mo yung bakit ano nangyari.
14:37.6
Kadalasan, depression.
14:39.6
Sarili mong isip ang kalaban eh.
14:41.6
Yan ang kalaban na yun.
14:43.6
Depression symptoms.
14:46.6
Laging malungkot.
14:47.6
Withdrawal from family.
14:51.6
Nag-iisip ng masama.
14:53.6
Parang may bumubulong ng masama
14:58.6
pero wala ka naman naririnig.
15:00.6
Diba? Misan may ganun.
15:02.6
Parang maysan meron tayong conscience na masama.
15:05.6
Parang ah, mahina ka.
15:06.6
Hindi mo kaya to.
15:07.6
Galit sa'yo lahat.
15:09.6
Lalo na pag nababash, maigi.
15:11.6
Diba? Maraming ganyan eh.
15:13.6
So, kailangan matigas yung utak mo.
15:15.6
Dapat confident ka sa sarili mo.
15:17.6
Alam mo ginagawa mo.
15:19.6
Wala kang pakailaman o sabihin ng ibang tao.
15:22.6
Kasi nga, hindi naman nila alam eh.
15:25.6
Basta nasa social media ka, mababash ka.
15:27.6
Kahit gano'ng kakabait.
15:29.6
Maniwala po kayo.
15:30.6
Kahit wala kayong kasalanan,
15:31.6
gano'ng kakabait.
15:33.6
Basta nakita nila na mas marami kang followers,
15:36.6
pag-iingitan ka talaga eh.
15:39.6
Gano'n talaga yun.
15:40.6
Kasali yun sa laro.
15:43.6
Kasi nga, nandun lahat eh.
15:46.6
Nag-iingitan lahat.
15:50.6
Na deadly diseased rider.
15:53.6
Maraming may high blood.
15:54.6
Hindi nila alam high blood sila.
15:56.6
Diba sabi nila, masakit lang ulo ko.
15:58.6
Pero pag chineck mo blood pressure,
16:03.6
Kailangang kayo huling nagpa-check na blood pressure.
16:05.6
Pag laging may high blood, delikado.
16:07.6
Pwede ma-heart attack.
16:09.6
Pwede ma-stroke anytime.
16:13.6
Pwede mag-heart failure.
16:16.6
Pa-check ang BP kung kailangang uminom ng gamot.
16:25.6
Huwag magpapataba para hindi magka-cholesterol.
16:28.6
Reduce blood pressure.
16:29.6
Regular exercise.
16:31.6
At nakita ko itong slide, cute eh.
16:34.6
Ano daw ang the best doctor?
16:35.6
Siyempre, kung meron kayong naramdaman,
16:37.6
papacheck kayo sa doktor.
16:38.6
Pero ang best doctors daw, tubig.
16:41.6
Lagi ko sinabi sa inyo,
16:42.6
8 to 10 glasses of water
16:44.6
or fluid in a day, maganda.
16:47.6
Ito, magpapasalamat sa blessings.
16:51.6
ang tingin mo dapat sa baso mo,
16:56.6
i-brainwash mo na sarili mo
16:58.6
na masaya ako sa araw na ito.
17:01.6
Pahinga lang dapat,
17:02.6
hindi lang physically, pati utak.
17:05.6
Kasi pag mas maganda yung kinakain mo,
17:08.6
mas masarap pakiramdam mo.
17:10.6
Stretching, good posture, maganda.
17:12.6
Pag maayos ang palakad-lakad,
17:14.6
kahit papano, may konting exercise for the day.
17:17.6
Ayan si Doc Lisa, nag-i-stretch.
17:20.6
Para gumanda yung circulation.
17:23.6
Konting araw, pampasaya, tumingin ng mga gandang bagay.
17:27.6
Huwag maiinggit sa ibang tao.
17:31.6
Self-love and good company.
17:34.6
Dapat mababait yung mga nakikita mo lang.
17:36.6
Sana pa nakatulong itong video
17:38.6
dito sa 8 deadly diseases.
17:40.6
Kung duda kayo, may nararamdaman kayo,
17:42.6
lalo na kung may edad na tayo,
17:46.6
pacheck po tayo sa inyong mga doktor.
