Alagaan ang Atay (Liver). Tips Para Hindi Masira ang Atay. - By Doc Liza Ramoso-Ong
00:31.9
Baka naman nagkukulay iced tea na yan
00:34.2
Tapos tignan nyo yung mata ninyo sa salamin
00:36.6
Tsaka yung inyong balat, baka naninilaw kayo
00:40.4
Yan po yung kadalasan na senyales ng pagkakaroon ng sakit sa atay
00:45.2
Bukod pa dun sa masakit yung tiyan, nagtatae o kaya naman eh
00:50.3
So number one, huwag nyo hung susobrahan yung inyong paracetamol
00:55.2
O yung acetaminophen
00:56.7
Kung kayo ho ay nasa abroad
00:59.2
Kasi ito pong paracetamol na rin, nakasama po sa mga 600 kinds ng gamot
01:04.6
Lalo na yung mga gamot sa trangkaso o yung gamot sa sipon
01:09.4
Ang pwede lang ho, actually ang kailangan lang naman natin mga 4 tablets a day
01:13.7
So huwag ho kayong susobra ng 8
01:15.5
Kasi every 4 hours naman dapat yun
01:18.2
Kasi po sensitive ang ating atay pagdating sa paracetamol
01:23.8
Lagi ko nga number 2
01:26.7
Safe sex para iwas dun sa hepatitis C
01:30.2
So isang klase din po ito ng hepatitis
01:32.9
Safe sex, tignan nyo po bago kayo magpatatoo
01:36.3
Safe ba dun, malinis ba yung mga needles
01:39.5
Tapos sariling pang ahit lang ang gagamitin nyo sa katawan nyo
01:44.2
Huwag yung nagamit na ng ibang tao
01:46.4
Tsaka syempre, kung mayroong may dugo dyan
01:49.5
Huwag nyong mahawakan, kailangan mag-gloves tayo
01:52.7
At huwag makikishare o huwag gagamit ng needle
01:55.7
At huwag makikishare o huwag gagamit ng needle
01:56.6
At huwag makikishare o huwag gagamit ng needle
02:01.7
Meron din naman, baka naman nasasobrahan kayo
02:06.1
O baka may side effect kayo dun sa bagong ininom yung gamot
02:09.6
So bago tayo uminom ng gamot, tignan natin o basahin natin
02:13.6
Diba may kasama siyang kahon o kaya papel
02:16.8
Basahin yung magbuti, kasi baka magka side effect kayo
02:20.0
Halimbawa, nakita nyo, nanilaw yung inyong balat o inyong mata
02:24.4
Nag-darken o nagkulay ng gamot
02:26.6
iced tea ang inyong
02:28.6
ihi. Tapos, parang
02:30.2
hindi nyo alam yung nangyayari.
02:32.5
Tapos, pagod na pagod kayo, o kaya
02:34.4
inaantok. Parang nasuso ka,
02:37.2
masakit ang tiyan,
02:38.8
baka may bago kayong ininom na
02:40.4
gamot, supplements,
02:42.7
o kung ano man yung sinubok ninyo,
02:45.0
balik ho kayo dun sa doctor
02:46.6
ninyo, at isabi yung
02:48.4
mga ganyan. Kasi, maaaring
02:50.7
side effect ng ininom yung gamot.
02:52.5
Kasi, dun ho na may metabolize
02:56.0
liver. Number four,
02:58.7
iwas talaga sa alak.
03:00.5
Kasi, more than three drinks
03:02.4
a day, eh, parang maiwasan
03:04.5
natin yung fatty liver. May tinatawag na
03:06.3
alcohol-related fatty liver.
03:08.7
Ibig sabihin, sobrang pag-inom
03:12.4
nagiging hepatitis, nagiging
03:14.5
cirrhosis, at maaaring mauwi
03:16.5
sa liver cancer. So,
03:18.4
iwas ho tayo dyan.
03:21.8
laging tanong. Nabasahan ang fatty
03:23.8
liver kasi ang dami ho
03:25.3
epidemiko ang fatty liver.
03:27.8
So, iisa-isahin natin to.
03:29.6
In general, may mga pagkain
03:32.0
bagay sa liver, para
03:33.8
hindi mamaga yung ating liver.
03:36.1
At iwas din naman, dun sa mga
03:37.8
mamantika at matatamis na pwedeng
03:40.0
mag-cause ng pamamaga
03:41.4
ng inyong liver. So, mamaya, isa-isahin
03:47.5
ito, number six na tayo,
03:49.8
hugas kamay palagi
03:51.4
para iwas sa hepatitis A.
03:55.3
bago magluto, bago kumain,
03:57.7
at pagkatapos, gumamit
03:59.7
ng banyo. Lalo na,
04:01.6
kung kayo po ay nasa fast food
04:03.6
or ang trabaho ninyo,
04:05.4
e mag-serve ng pagkain.
04:08.0
So, hindi lang ho,
04:09.6
para sa atin, pati dun sa
04:11.3
ibang tao, kung kanino tayo
04:13.5
nagsuserve. Sabi nyo, e bakit
04:15.4
kailangan na exercise? Liver naman yan,
04:17.7
nasa tiyan naman yan. Yes,
04:19.5
kailangan ho nating
04:20.8
mag-ehersisyo para tama yung
04:23.3
timbang natin. Magamit natin,
04:25.3
mabuti yung ating
04:27.0
insulin, mapawaba yung
04:29.4
triglycerides. So, protection
04:31.2
ho natin, ang pag-exercise
04:35.7
fatty liver disease.
04:37.8
Ito po yung mga fatty liver
04:41.1
mabasahan tayo. Exercise.
04:47.6
sa mga toxins o yung mga
04:49.2
chemical na ginagamit natin.
04:51.1
Pwedeng nagagamit natin sa bahay
04:53.3
o kaya dun sa ating trabaho
04:55.3
produkto, pampatay ng insekto,
04:57.7
pang-spray sa halaman. Kasi nga,
04:59.9
ang trabaho ng liver
05:01.2
ay tanggalin yung mga toxin.
05:03.9
So, gumamit ho tayo ng
05:05.6
gloves, ng mask, ng
05:07.5
goggles, para hindi
05:09.6
pumasok sa loob ng katawan natin
05:11.7
at pumunta sa liver itong
05:13.5
mga toxins o mga chemicals
05:17.7
Number nine, lagi ho tayong magpapacheck
05:20.0
up. Trabaho ho natin
05:23.5
once a year, meron tayo
05:25.3
yung check-up sa doktor
05:27.0
at yung mga nagkasakit sa liver
05:29.4
maaring, or nanilaw,
05:31.4
mahinga ng biopsy, CT scan,
05:33.9
MRI. Ang pinakamadali
05:35.6
hong test, isa sa pinakamadali
05:37.5
at palaging hinihingi ng doktor,
05:39.7
abdominal ultrasound. Wala
05:43.3
Hihiga lamang kayo.
05:45.4
Makikita na yung mga laman
05:47.3
ng inyong tiyan. Kasama ho dun yung
05:49.3
liver. So, lahat ho
05:51.6
ng problema sa liver, sa gallbladder,
05:53.8
makikita sa isang
05:55.3
TV. So, wag ho kayong matakot
05:57.2
dyan. Yan yung walang tusok.
05:59.6
At syempre, once a year,
06:01.1
kailangan meron tayong blood test. Ano po
06:03.0
yung mga blood test para sa ating atay?
06:05.5
Yun yung mga albumin,
06:09.7
SGOT, o yung titag na
06:13.0
alkaline phosphatase. Yan po yung mga
06:15.0
example. So, pag tumaas
06:19.1
na kayo. At syempre, titignan
06:21.1
nyo rin. Lagi sabi ko nga, anong kulay
06:23.2
ba ang ihi ninyo? Anong kulay ang
06:25.3
tatan nyo ng inyong skin?
06:27.8
Nakikita na ho dun, o kung
06:29.2
laging sumasakit yung tiyan nyo.
06:31.3
At syempre, isa pa rin protection natin,
06:37.4
Punta lang ho kayo sa inyong mga doktor.
06:39.9
Kaya nga, di ba, babies
06:41.2
pa lang ngayon, bata pa lang, pinapabakunahan
06:43.9
na sa hepatitis B.
06:46.5
Ito naman ang mga
06:47.4
bagay na pagkain para sa ating
06:49.4
atay. Number one,
06:51.7
oatmeal. Ah, marami
06:53.5
ho yung fiber. So, mayroon,
06:55.3
ito, papayat kayo, mawawala yung
06:57.4
bilbil ninyo. Ah,
06:59.6
makakaiwas din kayo sa sakit
07:01.5
sa atay. Number two,
07:03.7
gulay. Ito pong pamilya
07:07.3
repolyo, at syaka
07:09.0
ng cauliflower. Maganda ho
07:13.2
Laban sa non-alcoholic
07:15.3
fatty liver disease. So,
07:17.5
gulay, prutas, maganda ho lagi.
07:19.6
Pagdating sa inumin, sabi ko nga,
07:21.5
iwas sa matatamis. Green
07:23.4
tea na lang ang inumin ninyo.
07:25.3
Kasi may antioxidant
07:27.3
yan, nakatikin. Protection
07:29.2
nyo po yun sa liver cancer.
07:32.2
Nagpapababa po ng mga
07:33.4
liver enzymes na sinabi ko,
07:37.3
So, maganda sya talaga.
07:39.1
Ah, huwag nyo na lang kung lagyan ng
07:40.9
sugar para less sugar.
07:43.3
But at least, may lasa yung iniinom nyo.
07:49.2
bagay yung mga coffee lovers,
07:51.4
maganda po ang kape sa inyong
07:53.4
liver. Kasi meron
07:55.3
syang taglay na antioxidant.
07:57.2
Nagluta tayon. So,
07:59.3
bagay ang para hindi ma-damage yung
08:01.1
liver cells. At, nagpapapababa
08:03.8
din ang risk ng liver
08:05.5
cancer at sya ka ng risk
08:07.3
ng liver cirrhosis.
08:11.3
na trabaho ang ating
08:13.4
kape. And syempre, ang favorite
08:15.1
natin, yung number five, tubig.
08:17.6
Tubig, maa-attain mo
08:19.1
yung tamang timbang. Huwag ko kayong
08:21.0
magpapadehydrate. Number
08:23.1
six, kailangan mo natin ng mga nuts.
08:27.5
kasoy, yan ho yung marami
08:29.4
sa atin. Butong pakwan,
08:33.8
kasi meron syang mga
08:35.4
vitamin E. So, tsaka nakita nila
08:37.7
itong mga nuts laban sa
08:39.4
fatty liver disease.
08:41.8
Ito pong mga green leafy
08:45.3
number one na lagi natin
08:47.3
kakainin, spinach.
08:49.3
Ito po yung mga kangkong, alukbatis,
08:51.4
saluyot, kulitis, may
08:53.2
antioxidant. Dito kasi ito.
08:55.3
Nag-gluta tayon para sa inyong
08:59.4
ang gagamitin yung pampalasa
09:01.1
ng inyong niluluto? Herbs and
09:03.3
spices na lang kasi may healthy
09:05.0
polyphenols. At the same
09:07.3
time, mababawasan yung asin
09:09.1
dun sa inyong niluluto. Pero, mas masarap
09:11.4
yung lasa ng inyong niluluto.
09:13.6
Number nine, ito po
09:15.1
yung mga grapefruit or kaya
09:17.1
mga citrus fruit, katulad
09:25.3
maganda po lahat yan. Kasi
09:27.3
meron siyang antioxidants na
09:29.4
naringenin, tsaka naringin.
09:32.0
So, nagpapababa yun
09:33.3
ng pamamaga o inflammation
09:35.1
ng mga cells. Tsaka, at the same time,
09:37.6
protection nyo din sa inyong
09:41.2
Berries, maganda in general.
09:44.1
Ang meron lang po tayo dito
09:45.2
sa Pilipinas, blueberries.
09:47.4
Pero, pwede na rin yung...
09:49.3
Ah, strawberries. Pero, may nabibili na rin
09:51.4
yung blueberries, tsaka cranberries.
09:55.3
yung taglay nila, yung mga anthocyanins.
09:57.3
Kaya, okay din. Ano ang inyong
09:59.5
uulamin? Sana more
10:01.3
isda. Kasi yung isda, mayaman
10:03.3
sa omega-3 fatty acid.
10:05.1
Pababa ng triglyceride,
10:07.1
anti-inflammatory. Ano naman
10:09.2
ang gagawin na, ang gagamitin natin
10:11.2
healthy oils? Olive oil
10:13.3
o kaya avocado oil. Pwede din.
10:15.5
Kasi yung olive oil, mas nakita
10:17.5
nila, mas konti yung natitirang
10:19.6
taba dun sa liver. Tsaka,
10:21.4
mas gumaganda din yung liver
10:23.1
enzyme. Kaya nga nauso,
10:25.3
mas gusto yung Mediterranean diet.
10:27.3
Kasi gumagamit po yun ang olive oil.
10:29.5
Meron naman humurang klase ng olive
10:31.5
oil. Yung pomace, yun na lang yung
10:33.2
gamitin nyo. Ako yun po yung ginagamit
10:37.4
bawang naman, ito.
10:39.2
Mga pampalasa, pampabango, aromatics.
10:43.2
favorite natin. Kasi may sulfur yan.
10:47.9
yung liver enzymes natin.
10:49.6
So, mas ilalabas yung toxins.
10:51.3
Tsaka, ang bawang, may selenium.
10:54.2
Ah, pinatataas yung
10:55.3
mga antioxidants dun sa
10:59.9
At, pagdating sa ulam,
11:01.5
syempre gusto natin lean protein.
11:03.8
So, sabi ko nga, isda,
11:05.7
manok, tanggalin ho yung
11:07.4
mga taba dun sa baka at
11:09.4
sa baboy. Ano naman yung mga
11:13.5
konti yung kakainin natin?
11:17.3
Syempre, yung mabilis bilin, usually
11:19.2
yung mabilis bilin, usually
11:19.3
prito yan eh. Ang problem
11:21.4
lang, saturated fats.
11:25.3
saturated fats, mahirap kasi
11:27.2
para sa atay natin. So, mas
11:29.0
mamamaga, mas mai-inflame yung
11:31.3
atay, magkakaroon ng scarring
11:35.3
So, liver cirrhosis po ang
11:37.1
tawag dun. So, iwas dun.
11:39.1
Iwas din sa matatamis na
11:41.2
desserts at inumin. Dapat
11:43.1
treats lang yun. Kasi,
11:45.2
ang trabaho ng liver, i-convert yung
11:49.2
Sa fat. So, pag dumami yung
11:51.0
fat dun sa inyong liver,
11:53.4
fatty liver disease.
11:57.1
sa mga desserts at matatamis
11:59.1
na inumin. Pagdating
12:01.2
naman po dun sa mga halaan, shellfish,
12:05.3
talaba, kailangan lang po
12:07.4
niluluto mabuti. Kasi,
12:11.2
meron din mga bakterya.
12:13.0
Kapag hindi niluto mabuti at
12:14.8
affected yung ating liver. So, dapat
12:17.1
yung ating mga shellfish eh,
12:19.3
lutong-luto. At syempre,
12:21.1
bawas sa alkohol. Yan
12:23.2
talaga ang number one kalaban
12:25.3
ating atay. Huwag na po
12:27.2
kayong iinom. So, maraming
12:29.2
salamat po dito sa ating mga tips.
12:33.2
sa sakit sa atay para magkaroon din tayo
12:35.3
ng healthy liver gawin ito.
