01:34.9
sa ginanap na public hearing ng Senado dito sa Davao City.
01:39.2
Sa ginanap na public hearing ng Committee on Electoral Reforms and People's Participation
01:43.3
na pinangunahan ni Sen. Aimee Marcos, kasama si Sen. Christopher Bongo at Sen. Ronald Bato de la Rosa
01:50.9
na pagsabihan ng komite ang mga kinatawan ng Commission on Elections
01:54.9
dahil sa umunoy di tabang proseso ng pagbawi ng pirma.
01:59.3
Ang kaugnay ng People's Initiative.
02:01.5
Takot sila, nagpunta sila sa barangay dahil yung word na nakita nila doon na petition dahil hindi napaintindi sa kanila.
02:11.3
So meaning the reason bakit gusto lang i-withdraw yung signature nila
02:15.5
dahil hindi nila alam na ang pinirmahan pala nila ay People's Initiative na.
02:21.1
Nag-ugat ang pagsita sa mga opisyal matapos magtanong
02:24.4
ang isa sa mga resource persons na si Barangay Captain Rene Estorpe.
02:29.3
Kung paano mababawi ng kanyang mga nasasakupan ang kanilang mga pirma na bunga lamang ng panuloko
02:35.7
o panilinlang ng kontrobersyal na People's Initiative.
02:40.4
Actually sir, pwede rin sila pumunta sa office.
02:42.6
Pwede rin pumunta.
02:43.3
Mag-submit lang sila ng APDB para malaman namin na yung kumirman na itong tao na ito.
02:50.3
But after that, after that, meron na. Andyan na, andyan yung kanilang APDB.
02:54.9
After that, what will be your next action?
02:57.3
Hanggang take note of their...
02:59.3
Sabit lang, wala kayong...
03:00.7
Hindi pa rin ninyo ma-iris yung pangalan nila.
03:03.3
Claro naman, may epidabit sila, may pangalan.
03:06.0
So hanapin pala ninyo yung papel.
03:07.8
Ito yung pirma niya. O, itong pirma mo.
03:09.5
Irisin natin ha. Kasi gusto mo nang irisin.
03:11.8
You cannot do that.
03:13.5
We cannot... We can only take note of that, sir.
03:16.3
Until such time that the Commissioning Bank will give us the...
03:20.5
the guidance, sir.
03:24.0
Depensa ng mga public officials
03:25.8
ay naghihintay pa sila ng guidelines na nakakataas sa kanila.
03:29.3
Pero di naman ito pinalampas ng komite.
03:32.0
Kinwestiyon ni Sen. Aimee Marcos na siyang presiding officer
03:35.2
na nasabing public hearing ang proseso
03:37.8
at tila hindi malinaw at walang tamang panuntunan
03:41.3
para sa mga naisbawiin ang kanilang lagda.
03:45.8
Direktor Tambuang, nagugulan ako.
03:49.4
Ang dali-dali magpapirma.
03:52.2
Maski sino magpapapirma, kalat-kalat dyan sa mga barangay
03:55.4
na hindi nila kilala, hindi taga barangay.
03:59.3
Ang tao naliwanagan, sabi ni Kapitan,
04:02.1
ano yung pinipirmahan ninyo?
04:03.9
So yung tao, unang-una,
04:06.2
kailangan pumunta sa opisina ninyo,
04:09.9
Tapos gagawa ng apidabit.
04:13.0
Yung apidabit, kailangan notarize.
04:16.1
Kapag nabigay sa inyo,
04:17.9
magte-take note pa rin kayo,
04:20.2
pero hindi pa rin iwi-withdraw yung signature.
04:24.8
Apaka-komplikado naman ng withdrawal of signature,
04:27.9
napakadali naman na magpapirma.
04:31.0
Bakit ganon? Baliktad.
04:32.6
Dapat pareho lang ang sistema para mag-withdraw.
04:35.9
Ito, apidabit, notarize, pupunta ka sa Comelec.
04:39.5
Pinahirapan mo naman masyado yung tao.
04:42.9
Samantala sa ngayon ay hindi na tumatanggap ng signature forms ang Comelec
04:46.7
matapos makatanggap ng direktiba
04:49.1
simula noong ikadalawang putsyang ng Enero.
04:52.1
Ang tinutukoy nating Comelec,
04:54.7
yung regional officials
04:56.2
o yung local Comelec,
04:57.7
doon sa Dabao Region at lalo na sa Dabao City.
05:02.9
Kasi sa pagdinig lahapon
05:04.5
ng Senate Committee on Electoral Reforms and People's Participation,
05:10.1
doon ginanap sa Dabao City,
05:12.3
inimbitahan yung mga matataas na officials
05:14.6
ng Comelec sa Dabao Region at sa Dabao City.
05:18.4
Ngayon, isa sa mga napagusapan doon.
05:21.2
Ano bang mangyayari kung yung mga
05:23.5
kung yung mga nakaperma ay gustong bawiin yung perma nila?
05:27.7
Ano daw bang masasabi ng Comelec
05:32.9
kung yung mga pumerma
05:34.2
ay nagbago na ng isip
05:36.8
kasi nung pinumerma daw sila,
05:38.5
hindi naman nila alam yung pinermahan nila.
05:40.7
Ngayong naliwanagan na nila
05:42.1
na para pala yun sa People's Initiative o CHACHA
05:45.1
at hindi naman sila sangayon doon,
05:47.4
gusto nilang bawiin yung kanilang mga perma.
05:49.9
Ang tanong ngayon sa Comelec officials
05:51.6
na umaten sa pagdinig kahapon
05:53.4
ng Senate Committee on Electoral Reforms and People's Participation,
05:57.7
ang gagawin nila.
05:60.0
Sabi ng mga officials ng Comelec,
06:01.9
mag-i-execute ng affidavit
06:06.5
na gustong bawiin yung perma,
06:09.2
isasalaysay nila doon
06:10.5
na sila hindi na ipaliwanag sa kanilang maayos
06:14.4
pero nung ngayong alam na nila kung ano ito
06:17.3
ay gusto na nilang bawiin
06:18.7
dahil hindi naman talaga sila sangayon
06:21.2
sa People's Initiative at CHACHA.
06:23.8
Ang problema, ang naging sagot ng Comelec
06:27.7
Nung tinanong sila ng mga senador,
06:36.3
naggumawa na sila ng affidavit,
06:39.1
ito'y sinumpa ang salaysay na notaryado,
06:42.3
kaalisin na yung pangalan nila doon sa naka-perma.
06:45.6
Ang sabi ng officials ng Comelec,
06:47.8
hindi daw, hindi daw kaagad-agad.
06:50.4
Mag-secession pa raw ang bank,
06:53.3
para desisyonan kung
06:54.5
aalisin na yung mga pangalan na yun
06:56.7
doon sa mga naka-perma.
06:57.7
Di nagalit ngayon yung mga senador.
07:01.7
Sabi ng mga senador,
07:04.9
kung gaano pala kadali ang magpa-perma dyan,
07:07.3
ganyan nyo papahirapan
07:08.6
kapag magbabawi na ng perma.
07:10.5
Yun, yun yung ano doon.
07:14.6
Sabi ng mga senador,
07:17.0
nung nagpa-pa-perma,
07:21.8
nagbago na ang isip
07:23.0
kasi naliwanagan na yung mga pumerma,
07:25.2
papahirapan nyo pa ngayon.
07:26.9
Kailangan pa doon,
07:28.2
ng sesyo ng Comelec and Bank.
07:31.0
Kapag na-desisyonan na daw
07:32.2
ng Comelec and Bank,
07:34.8
pwedeng bawiin yung mga perma.
07:36.8
Kaya sabi ng mga senador,
07:39.6
ano ba naman kayo sa Comelec?
07:41.1
Kanino ba talaga kayo?
07:42.8
Kayo ba ay kampi dyan
07:43.9
sa People's Initiative na yan?
07:48.2
ang pagbawi ng perma?
07:49.6
Mayroon naman ng,
07:50.6
mayroon naman namang
07:55.3
Notaryado naman ito,
07:57.7
na napaniwala lang sila,
07:59.4
kaya gusto nilang bawiin.
08:01.3
pagbabawiin na pala yung perma,
08:05.0
actually yan mga kabunyog,
08:07.3
yan din talaga ang problema
08:09.9
Ito namang kasing si Comelec
08:12.8
siya talaga ang punot dulo niyan.
08:15.1
Sa simula't simula pa,
08:17.0
nagsabi na ang mga legal experts,
08:20.2
si Senador Coco Pimentel,
08:22.3
si Retired Senior Associate
08:27.7
wala pa talagang legal basis
08:30.7
yung mga pagpapaperma na yan.
08:34.4
yung mga naunang people's initiatives,
08:37.6
people's initiative noong panahon ni Ramos,
08:41.4
yung kay Divinicia,
08:43.3
Queen Estunico ni Santiago yun,
08:45.0
ni dating Senadora,
08:46.6
Miriam Defensor Santiago,
08:49.3
sa kaso ng Santiago versus Comelec.
08:51.5
At nanalo si Santiago dun,
08:54.8
na pawalang, ano yun,
08:56.3
walang saysay yung people's initiative.
09:00.0
hindi nag-comply sa requirements.
09:02.3
Sunod na naman na people's initiative case
09:07.7
yung kay Lambino.
09:09.2
Ito naman yung people's initiative
09:10.8
noong panahon ni Gloria.
09:12.5
Sabi rin ng Comelec,
09:13.6
hindi pa rin ito pwede,
09:15.0
itong people's initiative na ito.
09:17.8
sa napakarami ng kaso
09:19.1
tungkol sa people's initiative,
09:21.2
laging ang desisyon ng Korte Suprema,
09:24.6
yung mga people's initiative na yan.
09:26.3
So, kailangan pa talaga
09:28.2
marami pang aayusin.
09:31.0
ang ginawa kasi ni Comelec,
09:34.2
inorderan yung mga Comelec
09:35.6
na tunggapin yung mga forma
09:37.2
na pinagdadala sa mga opisina nila.
09:41.4
hanggang sa umabot na
09:44.0
sa almost 900 na cities
09:45.6
and municipalities na,
09:47.5
ang nakapagsubmit ng mga
09:50.9
yung mga permadong
09:52.2
forma ng people's initiative.
09:57.1
ang mga opisina ng Comelec,
10:00.6
diniklara ng Comelec,
10:02.2
nag-session sila Garcia,
10:06.2
walang legal basis
10:07.3
at maaaring magkaproblema sila
10:10.2
pagtanggap ng mga
10:14.4
nag-decide ang Comelec,
10:20.0
habang hindi pa na ilaayos
10:22.5
implementing rules and regulations
10:26.3
nasabing people's initiative.
10:31.8
ano nang gagawin doon sa mga na perma?
10:38.5
ina-advisean niya
10:39.5
yung mga nagsubmit
10:41.1
na mawiin na muna
10:42.3
yung kanilang mga
10:43.1
sinubmit na perma.
10:45.5
Ay, ang gulo-gulo talaga
10:53.7
O, yung lumalabas nga
10:58.1
hindi daw ganun kadali yun.
11:00.2
Kailangan daw munang
11:03.6
o sinumpaang salaysay.
11:06.4
kahit na pala may sinumpaang salaysay na,
11:09.1
ang magdidesisyon pa rin
11:10.5
kung baalisin yung pangalan sa perma,
11:13.5
ay ang Comelec and Banknaw
11:15.4
ay nagalit na yung mga senador.
11:18.4
Ano ba tong Comelec na to?
11:20.6
Yung pagpapaperma, madali.
11:22.7
Yung pagalis ng perma, mahirap.
11:26.3
paano kung napaniwala ka nga lang
11:28.1
at nagbago ka na ng isip,
11:30.0
gusto mo nang alisin yung
11:33.1
ay mahirap pala yun.
11:35.2
Yan na yung sinasabi natin
11:37.3
mga kababayan noon pa.
11:39.0
Dapat kasi ang Comelec
11:41.7
sa pagtanggap ng mga perma.
11:43.3
Hindi muna tinanggap yun.
11:44.8
Kung naalala nyo sa
11:46.0
diniscuss ko ito,
11:47.5
walang legal basis nga
11:48.8
ang pagtanggap ng Comelec.
11:53.0
na wala nga talagang legal basis
11:56.3
Kung paano ang rules
11:57.5
sa pagtanggap ng mga
11:59.0
people's initiative na yan.
12:00.7
O, saka nga nila ngayon
12:06.6
O, yan mga kabunyog,
12:09.2
Anyway, mga kabunyog,
12:16.7
halikan na kasama ka.
12:22.0
kapag buklot ay may pag-asa,
12:30.3
Sa bagong Pilipinas,
