Diabetes na Pinabayaan: Pwedeng Makasira ng Kidneys at Maka-matay. - By Doc Willie Ong
00:31.7
Yan ang number one sumisira.
00:33.6
Pangalawa lang yung high blood,
00:35.7
yung mga kidney stones.
00:37.0
So diabetes talaga kalaban natin.
00:39.9
Dati ang may diabetes sa Pilipinas,
00:43.7
Ngayon, siguro baka aabot na ng 10%.
00:46.8
Sa dami ng mabibili mo sa supermarket
00:56.1
talagang parami ng parami ang may diabetes.
00:58.9
nakikita nyo ang daming-daming dialysis center,
01:02.5
ang daming-daming nagkakakidney disease.
01:06.8
Tawag dito po, medical term,
01:08.6
diabetic nephropathy.
01:11.2
So bilang internist, cardiologist,
01:13.5
ito mga inaaraw din namin.
01:17.0
Pag nasisira na ang kidneys dahil sa diabetes,
01:22.6
Bukod sa sugar na lumalabas sa ihi,
01:26.1
diba, pag diabetes ka,
01:28.1
matasang blood sugar,
01:28.9
matasang blood sugar mo lalabas sa ihi kaya nilalagam yung ihi.
01:32.9
Meron ding protina na lumalabas sa ihi.
01:36.9
Kaya, kapag maraming protein,
01:38.9
ito kasi nasisira yung glomerulus ng kidneys.
01:42.4
So, pag nagli-leak yung protein,
01:44.4
dapat hindi siya nagli-leak.
01:46.9
mabulang-mabula yung ihi.
01:49.9
Para siyang iced tea.
01:51.9
Tapos, pag ginawa ng urinalysis,
01:53.9
makikita may albumin.
01:55.9
So, may plus 1, plus 2, plus 3.
01:58.9
may sira na ang kidneys.
02:00.9
Pero hindi naman lahat.
02:02.9
Mamaya, tuturo natin
02:04.9
papano tayo iiwas
02:06.9
na hindi makasali doon sa 33% na katao
02:11.9
na masisira ang kidneys dahil sa diabetes.
02:15.9
May magandang slides ako nakita.
02:17.9
May ibang slides na gamit ko kay Dr. Talaat.
02:19.9
Maganda yung gawa niya.
02:20.9
Diabetic nephropathy.
02:22.9
Ibig sabihin ng nephropathy,
02:26.9
Dahil sa diabetes, nasira yung kidneys.
02:28.9
Usually, in 10 to 15 years pa.
02:35.9
pag nagka-diabetes ka,
02:36.9
madalas pang matagalan to.
02:38.9
Unless mild lang yung diabetes mo na
02:41.9
mababalik pa natin sa normal.
02:43.9
Pero pag may diabetes,
02:45.9
after 10 years to 15 years,
02:50.9
isa sa tatlo, 33%,
02:53.9
masisira ang kidneys.
02:55.9
Pero may ibang tao naman,
02:59.9
papakita ko sa inyo
03:00.9
paano swertehin sa gamutan,
03:02.9
hindi aabot sa kidney disease.
03:06.9
1 in 3 with type 2 diabetes,
03:08.9
masisira ang kidneys.
03:11.9
Diabetes ang number 1 may kasalanan
03:15.9
kaya nagkakaroon ng kidney failure.
03:17.9
Kaya nagda-dialysis.
03:19.9
At ito po yung nakakatakot dito.
03:21.9
Sa type 1 diabetes
03:23.9
tsaka type 2 diabetes,
03:28.9
ang kinamamatay ay kidney disease.
03:32.9
So pag may diabetes,
03:34.9
diabetes maraming komplikasyon, diba?
03:37.9
Diabetes, namamanhid ang kamay,
03:39.9
namamanhid ang paa,
03:40.9
may napuputulan ng paa.
03:42.9
Diabetes, lumalaboy yung mata,
03:45.9
Diabetes, may nasisira yung puso,
03:47.9
na heart attack, na stroke.
03:49.9
Pero ito, diabetes, kidney failure naman ang tinatamaan.
03:55.9
Diabetes, ano yung mga nagiging problema?
03:58.9
Cause of death, stroke, heart attack,
04:01.9
heart failure, sudden death, at kidney failure.
04:06.9
Kaya dapat makontrol ang blood sugar.
04:09.9
Isa to sa pinakamahalaga
04:11.9
para hindi umabot sa kidney disease.
04:14.9
Ito nga healthy na blood sugar eh,
04:16.9
99, 100 and below milligrams per DL.
04:20.9
Pero pag 126 na pataas, mataas na to.
04:24.9
Yan ang fasting blood sugar.
04:26.9
Yung isang test ng blood sugar,
04:29.9
hemoglobin A1c, maganda po ito.
04:31.9
Ito yung blood sugar ng tatlong buwan.
04:34.9
Makikita mo ano ang blood sugar in 3 months.
04:36.9
Mas accurate nga ito.
04:38.9
Dapat nga mababa, 5.6.
04:40.9
Pero kahit 6.5 and below, pupwede na yan.
04:43.9
Sa mga diabetes, 6.5 and below, 126 and below.
04:47.9
Kung diabetic ka, mapababa natin ng ganyang level,
04:50.9
maganda-ganda na yan.
04:52.9
Ano ang senyales na nasisira na ang kidneys?
04:55.9
Lasa may diabetes kayo.
04:57.9
Ano binabantayan natin?
04:59.9
Masyado mabula yung ihi.
05:02.9
Pag pinacheck ang urinalysis,
05:04.9
may protina, may albumin.
05:07.9
Yung blood pressure, tumataas na.
05:10.9
Pag tumataas na ang blood pressure,
05:12.9
pwede talagang may high blood
05:14.9
o pwede nasisira na ang kidneys.
05:16.9
Nagmamanas ang paa.
05:18.9
May komplikasyon na sa mata.
05:20.9
Meron ng diabetic retinopathy.
05:23.9
Ibig sabihin, pag in-examine ng ophthalmologist,
05:26.9
meron na nakikitang mga ekstra ugat sa mata.
05:29.9
Ibig sabihin, pag yung mata may depresya na,
05:33.9
dahil sa diabetes, yung mga artery nasisira na,
05:37.9
malamang pati yung kidneys nasisira na rin.
05:40.9
Pati yung artery sa puso, baka nagbabara na rin.
05:43.9
Pati yung artery sa utak, nagbabara na rin.
05:45.9
Pati yung artery sa paa, lumiliit na rin.
05:48.9
Kaya mas namamanhid yung paa.
05:51.9
At pwede nga magsugat sa paa na hindi gumagaling.
05:54.9
Nagmamanas. Ihi ng ihi.
05:57.9
Tumataas na ang blood pressure.
05:59.9
Sign na tinatamaan na yung kidneys dahil sa diabetes.
06:03.9
Leg cramps. Marami naman nagle-leg cramps.
06:05.9
Pero ito talaga yung pinaka-sign.
06:09.9
Anemic na. Kasi ang kidneys
06:12.9
ang gumagawa ng isang hormone, erythropoietin.
06:16.9
Ang trabaho nitong hormone na ito, pataasin ang dugo sa katawan.
06:21.9
Gumawa ng red blood cell.
06:24.9
So, kidneys nag-uutos sa mga buto na gumawa ng red blood cell.
06:28.9
Pag nasira ang kidneys, wala nang taga-utos.
06:33.9
Kaya basta na kidney failure, lahat sila anemic.
06:37.9
At pag nag-anemic ka na, lalo masisira yung katawan.
06:41.9
Kulang ka sa oxygen. Kulang ka sa dugo.
06:44.9
Ano ang mga risk factors na nakakadagdag sa problema?
06:50.9
Mas matanda, syempre.
06:52.9
Tulad ng sinabi ko, mas matagal yung diabetes.
06:54.9
15 years or more, doon na nag-uumpisa.
06:57.9
Kaya mas matanda, mas matagal may diabetes, mas hindi maganda.
07:01.9
Lalaki. Usually a little more lalaki tinatamaan ng kidney disease.
07:05.9
May ibang sakit. May high blood.
07:08.9
Mataas ang overweight. Mataas ang kolesterol.
07:13.9
Nakakadagdag din yun sa sira sa kidneys.
07:16.9
At syempre, sigarilyo. Bawal talaga.
07:19.9
Pag diabetic talaga, zero smoking talaga.
07:23.9
Malaki talagang sira.
07:25.9
Paano malalaman na may sira ng kidneys?
07:28.9
Check ang urinalysis.
07:30.9
Pag laging may albumin, eh yun na po ang sign.
07:35.9
Ang kidney disease may stages.
07:37.9
Stage 1, stage 2, 3, 4, 5.
07:40.9
Pag stage 5 na, ito na mataas yung creatinine.
07:43.9
For dialysis na siya.
07:45.9
Stage 1, stage 2, tulad nga na sinabi ko kanina.
07:49.9
Pag 10 years na ang diabetes mo, pwede na masira ang kidney disease.
07:54.9
May protina na sa ihi lumalabas.
07:58.9
At dito nga, pag stage 3 na, high blood na.
08:01.9
Nasisira na yung mata. Nagkakakomplikasyon na.
08:04.9
Ito lang basically pinapakita ilang years na may diabetes.
08:11.9
5 years, 10 years, 15, 25 years.
08:14.9
At ito, pababa ng pababa yung kidney function.
08:18.9
Pahina ng pahina yung kidneys hanggang mag-dialysis.
08:22.9
Gusto natin makontrol ito.
08:24.9
Gusto natin makontrol siya.
08:26.9
Ito na po, paano natin makokontrol?
08:29.9
Ito yung pinakagusto kong slide eh.
08:32.9
Sabi sa slide na ito, mga medical studies ito.
08:35.9
Dito tayo kakapit lahat ng diabetic.
08:38.9
Pag nakontrol mo lang ang blood sugar mo.
08:42.9
Mababa mo lang sa halos normal.
08:45.9
Kahit 126 mg per dl.
08:48.9
Mababa mo lang yung blood sugar mo.
08:50.9
Iwas matatamis. Bawas pagkain.
08:53.9
Pag nakontrol mo lang, ito yung malaking benepisyo.
08:56.9
Ano itong yellow na nakapoint pa baba?
08:59.9
Ibig sabihin, hindi ka magkakaroon ng komplikasyon.
09:06.9
Hindi ka ma-heart attack, 14% less.
09:09.9
Hindi ka ma-stroke, 12% less.
09:11.9
Hindi masisira ang kidneys mo. Hindi masisira mata mo.
09:17.9
Kung makokontrol mo ang blood sugar mo.
09:21.9
Lahat na nakontrol ang blood sugar, panalo.
09:24.9
Lahat na hindi nakontrol, talo.
09:28.9
Proven siya. P.001.
09:30.9
Alam ng mga doktor yan.
09:32.9
May medical benefit yung pagkontrol ng blood sugar.
09:36.9
Ito na pinakamahalagang slide sa ituturo ko sa inyo.
09:43.9
Itong 7, pag nagawa ng lahat ng diabetic, hindi kayo aabot sa kidney disease.
09:50.9
Baka hindi na rin aabot sa heart attack.
09:53.9
Pwedeng mabuhay ng normal.
09:55.9
Pero kailangan susundin itong 7. Ano itong 7 na ito?
10:00.9
Actually, ang nephrologist nyo, internist nyo, ang doktor nyo.
10:05.9
Siya po ang magagagabay sa inyo.
10:08.9
Tsaka itong mga ibang gamot, i-re-reseta nyo sa inyo.
10:11.9
Pero kailangan alam nyo rin para susundin ninyo.
10:15.9
Number 1, ang blood pressure nyo dapat 130 over 80 or lower.
10:20.9
Ibang usapan ito.
10:22.9
Alam nyo high blood, 140-90. Ito iba pa.
10:25.9
Pag diabetic ka, gusto natin ganyang kababa.
10:29.9
Kung 120-80, mas maganda.
10:31.9
Hindi pwede lalampas sa 130-80.
10:34.9
Iba ang level ng blood pressure sa diabetes.
10:37.9
Ito, binibigay ng gamot.
10:40.9
ACE inhibitor, parang enalapril.
10:43.9
ARB, parang losartan.
10:45.9
Pipili na isa doon.
10:47.9
Binibigay yung gamot para hindi masira ang kidneys.
10:49.9
Mamaya explain ko ito.
10:51.9
Blood sugar, dapat less than 6.5.
10:59.9
Pag hindi bumaba, masisira ang kidneys.
11:02.9
Bad cholesterol, dapat less than 100.
11:09.9
Anemic, ang hemoglobin mo dapat mataas 11-12.
11:13.9
Pag naging anemic, nagkakakomplikasyon.
11:16.9
Ito para maprotektahan yung lining ng mga artery natin.
11:21.9
Aspirin. Pero doktor lang magbibigay ng aspirin.
11:24.9
Doktor magdideside kung pwede ka o hindi ka pwede ng aspirin.
11:29.9
At sigarilyo, zero.
11:33.9
Pag nagawa niyo itong pito, safe na kayo.
11:38.9
Paano ibababa yung blood sugar?
11:40.9
Pinakamahalaga dito ang blood sugar.
11:42.9
Siyempre, yung mga bawal na matatamis.
11:44.9
Diba kaya lagi ko sinasabi, tubig lang talaga.
11:48.9
Ano iinumin ko, Dok?
11:50.9
Kahit anong liquid pumasok, tubig.
11:52.9
Gusto mo, black coffee.
11:54.9
Gusto mo lang, konting lagyan ng lemon water.
11:57.9
Gusto mo, konting tsaa.
11:59.9
Pero tubig pa rin.
12:01.9
Ang gigigil ka sa soft drinks, wala tayong magagawa.
12:07.9
Hindi talaga po pwede.
12:10.9
Lalo na kung may diabetes.
12:12.9
Ito nangyayari sa diabetic kidneys.
12:15.9
Lumalaki itong isang arterio, lumilit itong sa.
12:19.9
Para maayos ito, binibigyan natin ng gamot.
12:23.9
Punta kayo sa nephrologist ninyo.
12:25.9
Wala tayong choice.
12:27.9
Basta diabetes at tumataas na creatinine.
12:30.9
May protein na nasa ihi.
12:33.9
Babalik tayo sa nephrologist ninyo.
12:35.9
Every 3 to 4 months.
12:37.9
Kahit walang pera, walang choice.
12:39.9
Kasi pag hinayaan natin, hindi kayo magpapacheck up.
12:42.9
Baka pagbalik nyo ang taas na ng creatinine, dialysis,
12:46.9
gagastos tayo ng milyon.
12:49.9
Hindi lang daan libo.
12:50.9
Daan libo hanggang milyon aabutin sa dialysis.
12:54.9
So pag ganun tayo, pag inaad-aad mo,
12:57.9
yung kakatuloy-tuloy ng dialysis mo,
12:58.9
makaka tuloy-tuloy ng dialysis for several years,
13:01.9
aabot ng milyon siya sa gastos.
13:03.9
Kaya nga, mas maganda maaga pa.
13:05.9
Itong dalawang gamot, either or e.
13:09.9
Pipili lang na isa.
13:10.9
Pwedeng ACE inhibitors,
13:11.9
tulad ng mga generic lang ito,
13:13.9
enalapril, captopril, lisinopril,
13:16.9
or ARB, losartan, valsartan, irbisartan, lahat ito.
13:21.9
Pwede bibigyan kayo ng kidney doctor nyo ng maintenance nito
13:27.9
at sa tamang pasyente.
13:30.9
Hindi lahat na nakikinig iinom nito mali po.
13:36.9
Dapat early stage lang ng kidney disease.
13:40.9
Kasi pag late na,
13:42.9
super taas na ang creatinine,
13:44.9
nagloloko na yung potassium,
13:46.9
hindi na rin pwede ito.
13:48.9
Sa umpisa pa lang.
13:50.9
So meron siyang tamang timing lang.
13:52.9
May tamang timing lang.
13:54.9
Strategies to use.
13:56.9
Pagbuntis, bawal ito.
13:58.9
May balak magbuntis, bawal ito.
14:01.9
Kung may high blood, mas maganda ito.
14:04.9
Hindi siya sinasabay.
14:05.9
Choose one lang tayo.
14:07.9
Punta kayo sa doktor.
14:09.9
Kung may diabetes kayo,
14:11.9
at medyo matagal na diabetes ninyo,
14:13.9
malamang bibigyan kayo nitong gamot.
14:15.9
Siyempre, other tips,
14:19.9
Tigil alak, tigil sigarilyo, blood sugar,
14:23.9
bawas stress, kasama naman yan.
14:25.9
Blood sugar goals.
14:30.9
Meron pa tayong other tips.
14:32.9
Tubig, kailangan maraming inom.
14:36.9
Habang wala pang kidney failure.
14:38.9
Minimum 8 to 12 glasses.
14:40.9
Para malabas yung mga dumi sa katawan,
14:42.9
gumana yung kidneys.
14:44.9
Alat, babawasan sodium.
14:46.9
Protein na, binabawasan na
14:48.9
pag medyo ending na.
14:50.9
Yung exercise, wag din sobrang
14:52.9
wag sobrang pagod, sobrang takbo.
14:54.9
Kasi yung muscle protein yan,
14:56.9
may muscle breakdown.
14:58.9
Wag magpapasuntok, boxing,
15:02.9
Pag nabugbog kasi, pwede masira.
15:08.9
Nasisira ang muscle,
15:10.9
masisira ang kidneys.
15:12.9
Potassium, binabantayan.
15:14.9
Kasi pag end stage kidneys na,
15:16.9
end stage kidney disease na,
15:18.9
tumataas na yung potassium.
15:21.9
Pag tumaas na ang potassium,
15:23.9
tumaas na ang creatinine,
15:25.9
hindi na natin makontrol yung diabetic kidney,
15:27.9
abot na sa dialysis.
15:29.9
Merong hemodialysis,
15:31.9
peritoneal dialysis, kidney transplant.
15:33.9
Ayaw natin umabot dito.
15:35.9
Kaya nga natin tinuturo.
15:39.9
para sa blood sugar.
15:45.9
i-check ang blood sugar.
15:47.9
Nagluloko ang blood sugar pag may sakit.
15:49.9
Pag na-hospital, biglang tataas yung blood sugar.
15:51.9
Proteina, huwag sobrang dami.
15:55.9
Isang porkchop lang, isang isda lang.
15:57.9
Huwag yung sobrang-sobrang karne.
16:01.9
Artificial sweetener,
16:03.9
bawal, iwas na lang.
16:05.9
Huwag masyado marami.
16:07.9
Kasi kung puro artificial sweetener,
16:09.9
hindi rin maganda.
16:15.9
Nakakasira din ng katawan.
16:17.9
Ayaw natin mag-dehydrate.
16:19.9
Ayaw natin mainit.
16:21.9
Pag diabetic, ayaw natin mainit.
16:23.9
Mag-dehydrate, kulang sa tubig,
16:25.9
masisira din ang kidneys.
16:29.9
tumataas ang blood sugar.
16:33.9
Alam nyo naman yung mga bawal,
16:35.9
ingat, kahit yung mga sarsa,
16:37.9
yung mga may kidney disease,
16:39.9
mga nagda-dialysis,
16:41.9
alam nila, mga ketchup, maalat, matamis.
16:45.9
pwede naman kumain pag wala pa kayong sakit.
16:47.9
Ang point ko, hindi sya unli.
16:49.9
Hindi sya unli gravy na
16:51.9
isang baso ilalagay mo sa kanin.
16:53.9
Yung normal kain lang,
16:55.9
artificial sweetener,
16:59.9
matatamis, alam nyo na naman.
17:01.9
Soft drinks, alam nyo naman, bawal.
17:05.9
Ayan, alam nyo na naman, bawal to.
17:09.9
Fast food kasi, syempre,
17:11.9
high carbohydrate, high fat.
17:15.9
Sobrang alat, sobrang tamis.
17:17.9
Diba? Kaya mas maganda pa rin,
17:19.9
pwede kumain pa minsan-minsan,
17:21.9
pero mas maganda pa rin sa bahay.
17:23.9
Ano pwede kainin?
17:25.9
Kahit nga spaghetti, ang alat din eh.
17:27.9
Diba? Maalat o matamis.
17:29.9
Maganda, sariling luto.
17:31.9
Pag sariling luto kasi, controlled mo eh.
17:33.9
Controlled mo yung nilalagay
17:35.9
na asin. Syempre, pag sa restaurant,
17:37.9
hindi naman nila gagawin, pang diabetic
17:39.9
to eh. Gagawin nila masarap
17:41.9
para bumalik-balik kayo.
17:43.9
Para sumarap, dapat maalat at matamis.
17:47.9
Sana pa nakatulong ng mga tips
17:49.9
para makaiwas sa diabetic
17:51.9
kidney disease. Punta tayo po
17:53.9
sa inyong doktor. Pacheck ng
17:55.9
urinalysis. Mga kidney specialist,
17:57.9
nephrologist, ang pupuntahan
