00:34.5
Na kung saan parang pinaghiwalay sila, no?
00:37.3
Pagkapanganak nila dahil gusto maghigante ni Olga kay Cecilia, no?
00:41.3
Although di ko alam kung ganun ba yung kwenta, no?
00:43.3
Magiging parehas pa rin ba yung trajectory ng development nila
00:46.5
kung magkakaroon sila ng ibang household, ibang parents, no?
00:50.0
Ibang caregiver and even ibang environment in general.
00:53.6
So ang sitwasyon na ito ay classic example ng nature versus nurture
00:58.1
in terms of human development.
00:59.8
So basically, ang tanong dito is yung bang development ng isang tao ay dala
01:04.0
ng impluensya ng mga bagay-bagay na nakapaligid sa kanya,
01:07.9
so yung environment, external,
01:09.7
or yung development ba ng isang tao is inborn,
01:12.5
kumbaga lahat ng pagbabago ng isang tao ay dala
01:15.1
ng nature niya, ng natural niyang pagbabago
01:18.1
na nakakode sa kanyang DNA or sa kanyang genes.
01:21.4
So yun ang pag-usapan natin sa second episode ng DevSci series natin
01:25.7
and welcome din pala sa ating bagong studio, no?
01:29.2
Kaya medyo natagalan din kasi ginagawa ko yung studio
01:32.0
pero ayusin ko pa ng konti ito kasi
01:34.3
siyempre, magde-develop pa tayo, di ba?
01:38.2
So anyway, huwag na natin patagalin, roll na natin yung intro!
01:47.1
By the way, kung matagal na kayo nanonood sa mga videos natin
01:50.5
and hindi pa kayo nakasubscribe
01:52.3
and parang gusto nyo naman yung mapapanood nyo dito
01:54.9
so you can subscribe naman, wala na mawawala
01:57.1
and try natin yung pabuti ng 100 subscribers.
01:59.2
100k for this year, 2024.
02:01.8
Di ba? Parang kulia tayo.
02:03.4
Anyways, so let's start discussing about this debate
02:05.9
by, well, defining the terms in this debate.
02:08.7
So unahin natin yung nature.
02:10.5
Pag sinabing nature, yun yung parang natural sa isang tao.
02:14.4
Di ba? Joke lang.
02:16.5
So di ba pag sinabing natural sa isang tao, parang pinanganak siyang gano'n yun, di ba?
02:20.7
Parang walang nagturo sa kanya maging gano'n.
02:22.6
So gano'n na lang talaga siya nung pinanganak siya.
02:25.2
So maraming natural sa ating mga tao.
02:27.4
Like, for example, natural sa ating maguto,
02:29.2
mauhaw, kumain ng marami pag nasa stress, di ba?
02:32.7
And kung i-apply natin ang concept na to sa human development,
02:35.9
eh, basically sinasabi na maraming bagay sa development ng isang tao ay natural.
02:40.4
So example, natural sa isang tao na mag-develop siya sa sinapupunan ng kanyang nanay for 9 months, di ba?
02:46.7
O kaya naman, natural lang sa isang bata, di ba?
02:49.1
Mga 4 years old na maging curious sa mundong kinagagalawan nila
02:52.5
or sa mga baby na kainin lahat ng maawakan nila and so on, di ba?
02:59.2
And then, of course, sa pag-uugali din or temperament ng mga baby, di ba?
03:06.0
Yung parang meron talaga silang kapagkapanganak nila, eh, may attitude na, kumbaga, di ba?
03:10.1
Merong iba na parang nung baby sila, masiyahin sila, nag-smile sila lagi.
03:14.2
Merong iba na parang bugnutin, no?
03:16.2
Merong iba naman na parang tulog lang ng tulog, di ba?
03:18.9
O kaya mukha siyang masungit and so on, di ba?
03:21.3
Parang natural dun sa bata na yun.
03:23.3
So walang nagturo sa kanya paano magsungit.
03:25.9
Kalagang masungit lang siya.
03:27.6
A.K.A. ako nung bata ko.
03:29.9
Sabi ng nanay ko, ganun daw ako.
03:31.8
And dahil walang nagturo sa mga bata, di ba, na maging magkaroon ng attitude na ganyan,
03:36.1
eh, masasabi natin na parang inborn, di ba?
03:38.8
Yung inborn na yan is dala, no?
03:40.8
Or determined by the genetic component ng isang bata or yung genes ng isang creature.
03:46.9
And usually, yung genes na toys na mamana natin from our parents
03:50.5
and even sa mga ancestors na nauna sa atin way back hanggang pa sa mga eukaryotic and prokaryotic era natin.
03:57.6
Pero huwag na natin puntahan yun.
03:58.7
So basically, ayun, namana natin yan sa ating mga ancestors, no?
04:02.7
And yung process ng pagpa-pass down ng mga genetic materials or ang genes ng isang tao from one generation to another
04:10.5
is sinatawag nating heredity, no?
04:12.7
Pag tinagalog natin yan, pamana yung Tagalog yan, di ba?
04:16.2
Yun nga lang, hindi ari-arian.
04:19.4
May mga nagsasabi na ang development daw ng isang tao is purely determined by our genetic makeup.
04:24.4
So, ibig sabihin kung paano yung genetic code natin, no?
04:27.8
Pinong pinangan ng tao.
04:28.7
Ngayon, eh, yun na yung magiging proseso ng development natin.
04:32.7
Kahit ano pang mangyari sa paligid natin, kung ano yung nasa genes natin, yun yung masusunod.
04:37.5
So, kung pinanganak ka ng may magandang genes for intelligence, magandang genes for height, magandang genes for look, eh,
04:45.1
ikaw na, the best ka, di ba?
04:48.7
So, on the other side of the debate naman is yung nurture.
04:51.5
And pag sinabing nurture, eh, basically, pag-aalaga, di ba?
04:55.5
And kung i-apply natin yan sa human development,
04:58.7
yung nurture is yung way kung paano pinalaki yung isang tao.
05:03.2
Kung inalagaan ba siya or minsan hindi inalagaan.
05:06.8
Sinuportaan ba siya ng full support, half support, no support?
05:11.2
Or sobra-sobra naman yung binigay sa kanya, to the point na kahit hindi kailangan, eh, binibigay.
05:15.3
O kaya naman, tinuruan ba siya kung paano maging magalang na bata?
05:18.1
Tinuruan ba siya kung paano makipag-usap, no, sa ibang tao?
05:21.2
Or tinuruan ba siya kung paano maging empathic or magmatulungin, di ba, sa ibang tao?
05:25.9
So, bukod sa influensya ng mga caregivers or ng mga parents, eh,
05:29.0
included din sa nurture yung environment in general ng bata.
05:32.4
Kung baga, yung environment niya ba is safe, di ba?
05:34.7
Secured ba yung environment niya?
05:36.7
No, parang highly stressful ba yung environment?
05:40.1
Marami ba silang resources na available?
05:43.7
Kasi malaki yung magiging epekto niyan sa development ng isang bata.
05:46.9
So, ang extreme position sa side na ito, eh, sinasabi na yung mga tao daw ay blank slate.
05:51.8
So, ang development daw ng pagkataor, ng traits, ng characteristics,
05:55.7
and even ang physical development ng isang tao,
05:58.8
is determined lang ng environment, no, ng mga magulang,
06:01.9
and ng mga resources available, and society at large.
06:05.7
So, ibig sabihin, kung matalino yung bata,
06:07.7
ayan, may magaling na tutor yan, no, maganda yung mga school na napag-aralan,
06:11.5
nasa top 3 school yan, kaya matalino, di ba?
06:14.2
O kaya naman, mabait yung isang tao, ayan, tinuruan ng mabuti ng magulang yan, di ba?
06:18.7
O kaya naman, kung napariwara yung isang tao, ayan, kasalanan ulit ng magulang yan, di ba?
06:23.1
Or kasalanan ng gobyerno, kasalanan ng kung sino,
06:26.9
And kung i-include natin yung physical, let's say, for example,
06:29.8
o matangkad yung taong yan, eh, binigyan, pinalaklak ng cherry pear,
06:33.6
tsaka ng growy, nung tumatanda, di ba?
06:35.5
Alam nyo pa ba yun, yung cherry pear, tsaka growy?
06:38.0
Parang, parang wala rin, face out na ba yun?
06:40.1
O mayroon pa? Anyway, comment nyo kung nakatikim na kayo ng growy, tsaka cherry pear.
06:44.6
Pero balita ko, di daw effective.
06:45.8
Anyway, and lastly, kung malakas yung pangangatawa ng isang tao, no,
06:49.5
or parang strong siya as a person, ayan,
06:52.2
tanungin natin si Saitama sa kung anong masasabi niya about dyan.
06:55.7
One hundred sit-ups.
06:59.3
One hundred push-ups.
07:02.0
Then a ten kilometer run.
07:04.1
And one hundred squats.
07:06.6
And ngayon alam na natin kung about saan nga ba yung debate,
07:09.2
eh, balikan natin yung issue.
07:11.0
Ano nga ba yung nagdadrive sa development ng isang tao?
07:14.3
Genes niya ba, or environment niya?
07:16.4
Nature ba, or nurture?
07:18.4
And as always, no, yung mga sagot sa tanong sa social sciences is,
07:25.7
So, kahit sinasabi na may debate, eh, in reality, yung mga scholars,
07:33.4
nag-a-agree naman sila na it's a bit of both.
07:35.7
Nature and nurture yan, okay?
07:37.6
So, for example, yung height ng isang tao.
07:40.0
Kung ang isang tao ay may jeans para tumangkad siya ng sobrang tangkad,
07:44.0
eh, magiging matangkad talaga siya, provided na meron siyang enough resources.
07:49.1
Ibig sabihin, meron siyang kumpletong nutrisyon.
07:51.5
Kasi kung may jeans nga siyang pampatangkad, no, pero wala namang protina,
07:55.7
na ilalagay sa katawan, no, para magsilbing building blocks ng kanyang pangangatawan,
08:01.0
eh, hindi siya tatangkad, diba?
08:02.8
Ang mangyayari nun is, yung katawan ng tao is mag-a-adjust sa na genetic level.
08:07.0
So, ita-turn off niya yung jeans for height, no?
08:09.8
Kung baga, sasabihin ng katawan, mamili ka, matangkad ka, o buhay ka pa, diba?
08:13.6
Siyempre, ipaprioritize ng jeans yung buhay pa siya, kesa namang anong gagawin mo sa tangkad mo,
08:18.1
kung sakitin ka naman, and so on.
08:20.2
So, magta-turn off yung height na jeans.
08:22.4
Basically, ang nangyari is, nag-respond yung jeans ng isang tao,
08:25.4
is ng isang tao dun sa environment niya.
08:27.5
So, nag-turn off yung height na jeans.
08:29.7
So, ang tawag sa turning off, or minsan turning on ng mga jeans na to,
08:33.6
depende, no, sa kanilang environment, or in response sa kanilang environment,
08:37.9
ay tinatawag na epigenesis.
08:40.7
So, yung concept ng epigenetics is also applicable din sa psychosocial and even cognitive development.
08:46.1
So, for example, sa intelligence, no, may genetic component yan,
08:49.0
yung parang jeans yung magsasabi kung anong upper and lower limit ng isang tao, diba?
08:54.2
Parang, kasi, jeans yung magdedetermine ng brain structure, brain chemistry, diba?
08:57.9
And there are some brain structures and brain chemistry na mag-result into something of a level ng intelligence.
09:04.7
So, iba-iba tayo niyan.
09:05.7
In short, jeans yung magdedetermine yung potential ng isang tao sa kanyang intelligence.
09:11.2
Pero, environment pa rin ang magdedetermine kung aling potential ang mafu-fulfill ng isang tao.
09:18.0
Let's say, for example, sa environment niya, yung mga magulang, very supportive, no?
09:21.4
Yung mga kamag-anak, very supportive sa kanyang...
09:24.0
kanyang studies, syempre, yung intelligence na yan ay matasong chance na pumunta siya dun sa upper limit.
09:30.2
Now, let's say, for example, sa isang environment na kung saan hindi sinusuportahan yung curiosity ng bata, no?
09:36.3
Yung talagang tinatrash-talk yung bata pag nakakurious siya, no?
09:39.4
Tignan nyo lang yung mga nasa jeep.
09:41.0
Pag nakakurious yung bata, tasasabihin ng mga...
09:42.7
So, ano mangyayari?
09:45.6
Masa-stifle yung intelligence.
09:47.0
So, imbis na makuha niya yung full potential niya, eh, baka mag-settle lang dun sa lower potential.
09:52.2
So, in other words, diba?
09:54.0
It really depends.
09:55.7
So, sa environment, kung aling potential yung mapupulfil na sinet ng genetics.
10:01.0
And another example din is sa mga psychological symptoms like depression and anxiety, no?
10:05.5
So, lahat tayo may tendency tayo to become depressed or anxious, no?
10:09.6
Merong mga iba na parang mataas yung resiliency nila.
10:12.2
Kumbaga, hindi sila prone ma-depressed or prone ma-anxious.
10:15.2
Pero kung yung environment naman eh, sobrang tindi, no?
10:18.5
Matindi yung stress, matindi yung pressure, matindi yung mga problema na pinagdadaanan.
10:24.0
Matatag yung genetic makeup ng isang tao, eh, pwede pa rin siya mag-break it down, diba?
10:28.7
On the other end of the spectrum din naman, merong iba na parang hindi sila ganun ka-resilient,
10:33.9
genetically speaking, sa depression at anxiety.
10:36.3
So, kahit konting problem lang, eh, mataas yung tendency na pwede silang magkaroon ng depression or anxiety, diba?
10:42.9
Environment na naman yung magdedetermine kung magta-turn on or magta-turn off
10:46.8
or ma-realize ba yung potential ng genes or hindi.
10:50.5
So, yung concept na to is similar dun sa stress diathesis model.
10:54.0
Yung environment model ng psychopathology na nandito.
10:57.8
So, click nyo lang dyan.
10:58.8
Wala kong dyan or dito, no?
11:00.3
Basta click nyo na lang lalabas din dyan.
11:02.9
Yung development or yung parang etiology ng mga psychological disorders.
11:07.2
Same concept but different mechanisms lang ng epigenetics.
11:11.4
Although napag-usapan din yung epigenetics.
11:18.8
So, ang nature and nurture debate, eh, matanda na yung debate na yan, no?
11:22.5
Even yung mga philosophers, eh.
11:24.0
Even yung mga philosophers, eh.
11:24.0
So, yung tanong na are people born good and they were just corrupted by the society, diba?
11:30.3
And then yung other side naman, eh, baka yung society pa daw yung nagbigay sa atin ng humanity natin, diba?
11:36.3
Matagal na yan, no?
11:37.4
Pero matagal na din yung sagot na sinasabi nila it's a bit of both.
11:41.7
Now, ang pinakatanong na lang ngayon is gaano kalaki yung ambag ng bawat isa, no?
11:46.6
Kasi parang iba-iba yung nagiging comment dyan.
11:48.6
Sabi yung iba, mas malaki yung biology, mas malaki yung genetics, mas malaki yung environment.
11:53.8
Hindi daw siya 50-50, baka 60-40, baka 70-30, and so on.
11:57.9
So, in terms of human development, parang merong partial na sagot yung mga developmentalist dyan.
12:02.6
Parang sabi, it depends on the stage of development.
12:05.6
Kasi sa earlier stages ng buhay ng isang tao, mas malaki yung influence ng biology.
12:10.2
But as we grow old, now as we become more conscious, mas na-absorb natin,
12:14.2
lahat ng mga nasa paligid natin, diba, sa environment natin, eh, mas lumalaki daw yung influence ng environment.
12:21.1
It really depends kung naasang stage na tayo.
12:23.8
Ayan ang development natin.
12:25.3
And to make it more complicated, merong mga characteristics or may mga traits, no,
12:30.3
na mas malaki yung influence ng genes, and then merong ding iba na mas malaki yung influence ng environment.
12:36.6
Diba, let's say, for example, sa eye color.
12:38.8
Yung eye color natin, talagang genetics ang magsasabi dyan.
12:41.8
Pero in terms of personality, beliefs, or attitudes in life, eh, medyo environment.
12:48.1
So now, isang way para malaman, no, kung alin nga ba yung mga traits or mga characteristics na mostly genetic,
12:53.8
yung influence, or mostly environmental, eh, gumagawa sila ng mga twin studies.
12:58.9
And actually, yung introduction natin, yung mga twins na pinaghiwalay ng pagtanda nila,
13:03.9
is basically ganun yung twin studies, diba?
13:06.1
Maghahanap yung mga researchers ng mga kambal na hiwalay lumaki,
13:10.0
and then titignan nila yung similarities and yung differences nila.
13:13.7
So parang assumption dyan, yung mga similarities, dahil similar sila, even though they have different environments,
13:18.9
malaki yung genetic factor dun.
13:20.9
And then sa mga factors or mga traits na para magkakataon,
13:23.8
yung mga iba sila, eh, matahil, eh, environmental yun.
13:27.0
So, I'm making this very simple, no, kasi mas complex yung twin studies, diba?
13:31.6
May mga sibling studies pa din yan.
13:33.2
But I think you get the point.
13:34.6
Siguro, para ma-visualize natin ang maayos kung paano ba yung nature and nurture debate, eh,
13:40.1
ikumpara natin yung tao sa isang binhe ng isang puno, diba?
13:44.0
So yung binhe na galing sa isang puno na mataas, matatag, masarap yung bunga,
13:49.0
eh, mataas yung chance na magiging ganun din siya, no, pagtanda nung binhe na yun.
13:53.6
Pag magiging siyang puno.
13:55.3
But, of course, depende pa rin yan, diba?
13:57.8
Depende pa rin yan kung itatanim siya in the first place, diba?
14:01.0
Or saan siya itatanim?
14:02.6
Matabang lupa ba? Matigang na lupa, diba?
14:06.4
Yung hardinero na mag-aalaga sa kanya, magiging maalaga ba?
14:09.7
Bibigay ba yung pangangilangan niya?
14:11.3
Tamang tubig ba ang bibigay? Lulunurin ba siya?
14:14.0
Minsan, pati yung weather, diba?
14:15.8
Yung weather, yung klima, diba?
14:18.4
Babagyuhin ba yan? Hindi babagyuhin.
14:20.1
Maganda ba yung kalalakihan niya?
14:23.6
Basically, yung tao.
14:24.8
Ibahin mo lang yung binhe.
14:26.0
Yung binhe, yun yung tao.
14:27.6
Yung hardinero, yun yung parents, diba?
14:29.3
Yung klima, yun yung environment in general, and so on.
14:32.7
So, basically, ang tao is produkto ng kanyang genes, no?
14:36.1
And yung interaction ng genes na yan sa kanyang environment na kinalakihan.
14:41.5
The good thing about human beings is that we can actually control our environment.
14:46.3
Sabi nga ni Skinner, diba?
14:47.8
If you want to modify your own behavior, modify your environment, diba?
14:51.5
So, ganyan din sa development.
14:52.7
If you want to have a good development, of course, you can always modify your environment.
15:01.8
So, dito nagtatapos yung video natin about nature and nurture.
15:05.3
So, sana may natutunan kayo and of course, nag-enjoy kayo kahit pa pano.
15:09.5
So, huwag niyong kalimutang i-like at i-share niyo na rin to sa matatalino niyong friends
15:13.1
and huwag niyong kalimutang mag-subscribe, no?
15:15.7
So, maraming maraming salamat din sa mga members natin na patuloy sumusuporta sa ating channel directly.
15:22.7
Magusto niyong supportahan yung channel natin, you can click join, diba?
15:26.3
And para sa mga members natin, sa mga higher tier ship members natin,
15:30.8
pwedeng makatulong yung perks for your review sa inyong board exam
15:34.5
kasi nag-deep dive tayo sa mga topics natin na dinidiscuss sa mga 15-minute videos na to.
15:39.8
And as of now, kumpleto na tayo.
15:41.4
Meron tayo sa I.O., meron tayo sa assessment, meron tayo sa dev-sign,
15:44.6
and meron din tayo sa psych assessment.
15:47.5
And bonus pa, meron din sa T.O.P., diba?
15:49.3
So, if you want to join, just click join.
15:52.7
So, makikita niyo naman sa baba.
15:54.0
So, I think that's it muna for today.
15:55.9
Maraming maraming salamat sa pananood.
15:57.5
And as always, enjoy learning.
16:05.4
Makikita niyo na yung t-shirt ko, Batman.
