01:00.0
At kapatid na si Estong.
01:04.4
Mas nakakatanda ako sa kanya ng dalawang taon.
01:08.6
Maliban pa diyan.
01:10.6
May isa pang kasama kami sa bahay.
01:13.6
Ito yung anak sa labas ni tatay,
01:18.4
Kapatid ko ito sa labas.
01:21.4
Bago kasi nakapag-asawa si tatay ay may kalaguyo ito noon
01:24.7
na siya namang namatay at naiwan sa kanya ang Ati Fate ko.
01:30.0
Nasa edad labing pitong taong gulang o di kaya higit pa ang edad ng Ati ko.
01:35.8
Mahirap ihayag ng maayos gawa ng sobrang tagal na kasi nito.
01:40.9
Magpaganon pa man,
01:42.9
pipilitin kong bigyang buhay para maging malinaw sa inyong lahat.
01:49.7
Itong kapatid kong si Estong,
01:56.0
At dahil dito ay naging pipi na rin siya.
02:00.0
Pero naiintindihan ko naman noon
02:02.1
ang mga pagsenyas-senyas niya
02:03.8
kasama ng mahinang pagungol.
02:07.3
Ang mga magulang namin na sila nanay, palinga, tatay, dong
02:10.6
laging abala sa kanila mga gawain.
02:15.2
Partikular sa kung anong ikinabubuhay namin noon.
02:20.1
Pagbubukid ang pinagkakaabala nilang dalawa.
02:24.1
Magpaganon pa man,
02:26.1
kahit papano'y nakakaraos naman kami.
02:30.0
Bagamat simpleng buhay, pero para sa akin ay wala itong katulad.
02:37.5
kami lamang na mga kapatid ko ang laging naiiwan sa bahay.
02:44.1
parang dinaana ng epidemya at sobrang tahimik ng bahay namin.
02:49.4
Wala kang ibang maririnig,
02:51.9
maliban na lamang sa tiraok na mga manok
02:54.0
at igik na mga baboy naming alaga.
03:00.0
si Ate Faith kasi hindi naman pipi noon,
03:02.3
pero tahimik lamang po talaga.
03:05.8
Ito namang kapatid naming bunso.
03:08.7
Puro senyas lamang ang kaya.
03:11.7
Kaya tuloy noon iniisip ko na,
03:14.2
ba't di kami pipi na?
03:17.2
Pero alam niyo ba,
03:19.4
awang-awa ako sa kanya noon.
03:22.3
Tila ba kinukurot ang puso ko noon?
03:25.4
Sa tuwing nakikita ko siyang mag-isa sa biranda namin.
03:30.0
na ako sa mga batang patungo at pauwi ng eskwelahan.
03:36.5
sa tuwing aalis na ako patungo sa eskwelahan noon.
03:40.5
Nakikita ko ang mga mata niya na tila ba nangungusap ito
03:43.3
at ipinapahihwating na gusto niya rin mag-aral.
03:48.5
Hindi kasi nakapag-aral si Istong.
03:51.3
Ang hirap ng kalagayan niya.
03:54.2
Hindi naman pwedeng isabay sa katulad namin dahil
03:56.7
ang ganitong kapansanan may espesyal na eskwelahan.
04:00.0
may espesyal na eskwelahan para sa kanila.
04:02.8
Meron naman sa lugar namin pero
04:04.5
sadyang napakalayo ito.
04:08.2
Hindi naman sa itinatanggi ng mga magulang namin pero
04:11.2
sapat lang ang kinikita nila sa pang-araw-araw naming pangangailangan.
04:17.9
Naiintindihan naman yun ni Istong
04:19.2
pero hindi pa rin maiwasan ang maingit ito.
04:25.0
Bagamat hindi nakikita sa kinikilos pero
04:27.3
alam na alam ko na sa loob-loob nito
04:30.0
naroroon ang sakit.
04:32.8
Kung kaya noon kapag umuwi ako
04:34.6
ako na mismo ang nagduturo sa kapatid ko
04:37.9
sa pamamagitan lamang ng senyas.
04:42.0
Nakabili kasi ang ate noon ng libro
04:43.6
kung saan makikita lahat ng lingwahing kamay lang.
04:48.4
Pinag-aralan ko yun.
04:50.7
Itinuro ko naman kay Istong.
04:54.1
Mahal na mahal ko ang kapatid ko, Sir Seth.
04:59.1
Wala akong ibig sabihin.
04:59.8
Wala akong ibang nakikita sa kanya kapag
05:01.6
nasisilayan niya akong hindi nakangiti.
05:05.9
Tatakbo agad si Istong tapos
05:07.4
lulundagan pa ako sabay yakap sa akin noon.
05:12.9
ginagala ko siya.
05:15.1
Kahit papanay, maaalaw din naman si Istong.
05:18.3
Hindi lamang yung puro detalye lang
05:19.9
ng bahay at paligid malapit sa amin.
05:24.8
Hanggang sa may natuklasan ako sa kanya.
05:26.8
Sa pamamagitan ng pagsenyo,
05:29.8
may nakikita o mano siya
05:34.1
na hindi namin nakikita
05:36.8
o hindi ko nakikita noon.
05:42.1
Kinukumpas niya ang kamay
05:43.8
tapos turo sa isang banda.
05:47.6
May begote o mano.
05:50.8
at kulay nakakulay ng lupa.
05:56.2
Umiiling naman ako
05:57.3
sa ipinapahihwating
05:59.8
ko sa kanya na hindi ko makita
06:08.6
Sabi ko pa ay samaan niya ako
06:10.2
at ituro sa malapitan.
06:12.8
Pero nakikita ko sa mukha niya na
06:14.9
natatakot ito tapos balisa
06:17.6
at hinihila pa ako pa uwi noon.
06:22.1
Doon ito banda sa lupain
06:23.4
ng lolo at lola namin.
06:26.8
Tara, huwag kang matakot.
06:29.8
Nandito ang kuya mo.
06:35.7
Pero syempre kasama na ng senyas noon.
06:39.8
Umiikot ang kanyang mga mata
06:41.2
na parabang nagdadalawang isip ito.
06:45.6
hanggang sa pumayag na lamang siya.
06:49.4
Nauna ako sa kanya.
06:51.9
Kung hindi ako nagkakamali,
06:57.6
At nakasama ko siya.
06:59.8
Yun lang naman ang panahon
07:01.1
makakagala kami kung saan-saan noon.
07:11.1
Baka guni-guni mo lang yung estong.
07:15.3
Sabi ko sa kanya noong nakarating na kami
07:19.4
yung tinurong banda.
07:22.7
Nakikita kong pinagpapawisan na siya.
07:26.2
Nakatitig sa gilid ng puno
07:27.8
at mahigpit na namin.
07:29.8
Nakakapit sa akin noon.
07:34.3
Tapos lumuha ang kanyang mga mata.
07:37.8
Dahil dito ay hindi ko na lamang siya pinilit noon.
07:41.8
Pinili ko noon na lumayo na lamang sa lugar.
07:46.4
Ilang distansya pa lamang kami.
07:49.5
Nakarinig ako ng mga
07:50.8
nagkabali-baling maliliit na tangkay.
07:55.3
Kaagad ko namang sinila yun dahil
07:57.0
nasa likod namin banda yun.
07:59.8
Nakita ko ang mga damo
08:05.2
pero wala akong nakikitang nagpapagalaw noon.
08:10.8
Hindi naman pwedeng hangin
08:12.4
dahil napakapayapa ng panahon na yun.
08:19.4
Hinila ko ng mabilis ang kapatid ko
08:21.3
hanggang sa tuluyan kaming makalayo.
08:27.2
Binalikan ko pa ng tingin ng lugar na yun.
08:29.9
Napapaisip ako na baka itong si Stong
08:33.0
nakakakita nga nang hindi nakikita namin.
08:39.0
Hanggang sa napapadalas na yun
08:40.6
at maging sa bahay namin
08:43.3
ay may nakikita na rin si Stong.
08:47.0
Ako lang ang nakakaalam nito
08:48.9
dahil aku lang naman ang nakakaintindi sa kanya ng lubusan.
08:55.0
Naniniwala ako sa kanya
08:56.2
dahil sa tuwing may nakikita siya
08:59.8
Alaman ko na meron talaga.
09:02.7
Ayon pa kay Estong, iba-ibang muka pero ang pinakapangit tumanoh.
09:10.5
Yun lamang ang nakikita niya sa lupain ng lolo at lola namin.
09:16.2
Yun lamang dinumanoh ang pinakamalaki.
09:20.9
Sa hindi malamang dahilan, bigla ko na lamang naisip noon na idulog itong kapatid ko sa albularyo.
09:29.8
Pero kami lamang dalawa.
09:32.7
Abala lamang kasi kapag ipinalam ko pa sa mga magulang namin.
09:38.8
Ayoko din namang malaman ang ate gawa ng itong si ate Faith.
09:43.4
Bagamat mabait pero kung titignan mo, napaka-istrikta.
09:50.1
Matalang ang nagdidikta.
09:53.2
Nakikita ko na ang totoong ugali niya ay para bang itinatago lang.
09:59.8
Napaka-matikiloso pa nito.
10:02.8
Ayaw na ayaw na makakita ng mga kalat sa bahay.
10:06.7
Eh makalat pa naman kami noon ni Estong.
10:09.9
Tahimik man ang ate pero padabog ito kung kumilos.
10:13.9
Kaya naman takot talaga ako sa kanya.
10:17.7
Noong bata pa ako ay lagi akong dinadala ng mga magulang ko sa kilalang manghihilot sa aming lugar noon na si Manang Suling.
10:26.2
Minsan na rin nadala dito si Estong.
10:27.9
At itong manggagamot na ito ang naiisip ko noong puntahan.
10:35.7
Pagsapit ulit ng weekend, hinaya ko si Estong nagagala na naman kami.
10:41.8
Umaga yon at kakaalis lamang nila nanay at tatay.
10:46.9
Si ate naman kung hindi ako nagkakamali, naglalaba ito.
10:52.2
Nga pala, para maging malinaw sa ating lahat ang postura ng lugar,
11:01.1
Ang bahay namin ay ilang distansya lamang ilog na.
11:05.4
Naas sa mataas na bahagi ito ng lupa.
11:08.3
At ang kinatitirikan ng bahay namin ay padahilig.
11:15.1
Isang palapag lamang ang bahay.
11:18.6
At gawa lamang sa amakan at pawid noon.
11:21.7
Dalawa ang silid tapos may sala na kung saan.
11:25.5
Dito ako laging natutulog kasama si Estong.
11:27.9
May daanan sa baba na kung saan dito masisilayan
11:33.3
ang mga estudyante na patungo at pauwi galing eskwela.
11:38.6
Nakabungad ang biranda namin sa gawing yon
11:40.8
at tanaw din dito ang ilang kabahayan na magkakasunod.
11:46.3
Tapos yung lupain ng lolo at lola.
11:49.2
Nasa kabilang parte ng burol na yon.
11:52.8
Kumbaga, talikuran.
11:55.9
May malapit naman kaming kapitban.
11:57.9
Ang bahay pero mga tagapan ay ito na nakabili ng lupain sa amin.
12:03.2
Balik tayo sa kwento.
12:06.0
Pumayag naman ang kapatid ko pero nagtanong siya sa pamamagitan ng senyas
12:10.1
sa kung anong gagawin namin doon.
12:14.1
Magpapagamot daw ba ako?
12:16.7
Ngumiti lamang ako sa kanya tumiling.
12:20.3
Itong kapatid ko,
12:21.8
sa oras na igala na ay sobrang seryoso na mukha.
12:27.9
Hindi sana matuwa pero
12:29.9
parabang nag-aalala.
12:33.4
Marahil nga dahil ito sa mga nakikita niya.
12:37.4
Malapit lang naman ang bahay ni Mang Suling pero nasa liblib ito.
12:42.4
Sa istong noon habang naglalakad kami
12:44.9
ay nararamdaman ko naman ang paghikpit ng kapit niya sa akin.
12:49.9
Nakangisi lamang ako dahil alam kong may nakikita na naman itong hindi maganda.
12:55.4
Pinapagaan ko ang loob niya.
12:57.9
Para isipin niyang hindi nakakatakot iyon.
13:02.4
Nang makarating kami sa bahay ni Manang Suling,
13:06.4
dito pa lamang ito kumalas sa akin.
13:09.4
Tapos ay nilibot niya ng tingin ang buong paligid pero
13:13.4
sa pagkakataong ito,
13:16.4
kapansin-pansin na masigla ang mukha niya.
13:19.9
Nagkataon namang naroroon si Manang Suling.
13:23.4
Kasalukuyan itong nagpapaliyo ng buli sa gilid lamang din ang bahay na iyon.
13:28.4
Gumagawa kasi itong si Manang Suling ng banig mula sa buli.
13:33.4
Binati ko ang matanda.
13:36.4
Tumangu naman siya.
13:38.4
Pero nakatoon lang ang atensyon sa trabaho.
13:43.4
Nagtanong si Manang Suling kung anong sadya namin sa lugar.
13:47.4
Dito ay sinabi ko naman sa kanya na ipapatingin ko ang kapatid ko.
13:54.4
May sakit daw ba umano si Estong nun?
13:58.4
Humiling ako noon at sinabing wala.
14:01.4
Eh, ano bang ipapatingin mo sakin?
14:05.4
Huwag mong sabihin na ipapagamot mo sakin ang paggabingin niya.
14:10.4
Maling tao yung nilapitan niyo.
14:13.4
Ito talaga mga batang to?
14:15.4
Nagagana ba kayo?
14:17.4
Bungad ng matanda noon.
14:20.4
Tapos na po, Manang Suling.
14:23.4
Hindi po patungkol sa paggabingin niya po eh.
14:29.9
Si Estong kasi Manang Suling.
14:32.9
May nakikita na hindi ko nakikita.
14:36.9
Ano po bang meron sa kanya eh?
14:38.9
Yung sinesenyas ng nakikita niya,
14:43.9
Kaya naniniwala ako sa kanya Manang Suling.
14:47.9
Tumindig ng maayos sa matanda.
14:50.9
Halata dito na nagtataka at nakasimangot ang mukha na
14:54.9
para bang may gustong sabihin.
14:57.4
Pero hindi kaagad nagbibitaw ng kataga.
15:01.4
Nagbuntong hininga si Manang Suling.
15:04.4
Tapos ay nilapag ang maliit na kutsilyo sabay lapit sa amin noon.
15:10.4
Tinitigan niyang maigi si Estong.
15:13.4
Alam kong walang alam si Estong sa mga sinabi ko kay Manang Suling.
15:17.4
Bininga ito, di ba?
15:20.4
Kaya noon ay kinakalabit ako ni Estong.
15:22.4
At nagsenyas kung anong nangyayari.
15:26.9
Umiti na lamang ako.
15:29.9
Natakot pa si Estong na lumupo sa kanyang harapan si Manang Suling.
15:34.9
Yung pagtitig ng matanda ay walang putol.
15:38.9
Muling nagbuntong hininga si Aling Suling sabay sabi na,
15:42.9
Pumasok daw kami ng bahay.
15:46.9
Kagad naman akong tumangoon noon.
15:48.9
Hinila ko si Estong tapos pumanik kami ng hagdan.
15:54.4
Nakaangat kasi sa lupa ang sayag ng bahay ni Manang Suling.
15:58.4
Nang makarating kami sa biranda, nakita ko pa ang kaibigan ni ate.
16:05.4
Apo ito ni Manang Suling na si Berto.
16:08.4
Abala yun sa pagkudkod ng iyog.
16:11.4
Siguro'y magagata silang pamilya noon.
16:14.4
Naupo muna kami sa biranda.
16:16.4
Kinukulit naman ako ni Estong.
16:19.4
Ano daw ang ginagawa namin doon sa lugar na iyon?
16:22.4
Pero sinenyesan ko lamang siya na umupo nang maayos at baka malaglag.
16:28.4
Hinaantay namin noon si Manang Suling.
16:31.4
Tinatanaw ko pa ang gilid ng bahay nila pero wala na roon ang matanda.
16:36.4
Hindi ko alam kung saan nagbunta.
16:39.4
Maya-maya pa bumalik ni Estong.
16:42.4
Pero may bitbit itong bunga na nganga.
16:46.4
Bunga ito ng palm tree.
16:49.4
At bukod pa dyan ay may bunot din siyang dala.
16:52.4
Nilapag niya iyon sa may sahig.
16:55.4
At nasa tapat namin ni Estong.
16:58.4
Ilang saglit lang.
17:00.4
Nagmungkay ang matanda na umalis muna ng bahay si Berto.
17:04.4
Nagtanong pa si Berto kung bakit pa si Estong nilalagay.
17:08.4
Nalagay si Estong.
17:09.4
Nagtanong pa si Berto kung bakit naman umano.
17:13.4
Basta umalis ka muna.
17:16.4
Hayaan mo muna yung trabaho mo.
17:19.4
Mamayang gabi pa naman yan.
17:21.4
Gagamitin ko yan para gawing lana.
17:25.4
Doon ko palang napagtanto na para maging langis pala ang sapal na iyon.
17:30.4
Akala ko kasi magagatapang ulam.
17:34.4
Makikikain sana kami.
17:35.4
Pero nagtataka ako noon kung bakit pinapaalis ni Manang Suling ang apo niya.
17:43.4
Parang napakaselan kasi kong iisipin na wari ba may gagawin ng matanda na hindi dapat makita ng iba.
17:51.4
Pero naroon naman na ako.
17:54.4
Hindi niya sinita.
17:56.4
Hindi na lamang ako nagsasalita noon.
17:59.4
Minabuti kong magantay na lang sa kung anong gagawin ni Manang Suling.
18:06.4
Yung bunga, biniyak ito ni Manang Suling.
18:11.4
Tapos yung maliit na laman, sinubo niya sa bibig niya at ginuya ito.
18:18.4
Napakunot pa ang mukha ko noon.
18:21.4
Napakapakla ng bunga ng palm tree.
18:24.4
Pero sa nakikita ko sa matanda, napakakalmado lang.
18:31.4
Yung bunot ay nilagyan niya ng konting lana.
18:35.4
Nilagyan ng kapirasong baga mula sa kanilang abuhan.
18:40.4
Inihip-ihipan ito ni Aling Suling hanggang sa lumakas ng lumakas ang usok noon.
18:47.4
Tapos yung usok noon, itinapat sa kapatid ko.
18:52.4
Mabuti na lamang at hindi gumalawat na asiwa si Estong na parabang naiintindihan na nito ang ginagawa ng matanda noon.
19:00.4
Ilang saglit lang ay dinura ni Manang Suling ang inunguya sa palad niya.
19:06.4
Tapos ay nagdakot ng konti dito at pinahid sa noon ni Estong.
19:12.4
Napangiwi pa ako noon. Nandiri ako.
19:16.4
Sira-sira kasi ang ngipi noon ni Manang Suling.
19:20.4
Sumalangit na wa sa'y Manang. Pumanhin po.
19:24.4
Maya-maya pa ay nilapag na ni Manang Suling yung bunot.
19:27.4
At dito, hindi ko alam kung totoo ba ang nakikita ko pero may lumitaw sa likuran niya.
19:40.4
Pero tagusan na waribay espirito lang. Walang mukha yon.
19:47.4
Sa puntong yon ay kumapit ng mahigpit sa akin ang kapatid ko.
19:52.4
Napamura ako kahit hindi ko naman nakaugalian yon.
19:57.4
Nagtanong ako kay Manang Suling kung ano bang nilalang ang nasa likuran niya.
20:05.4
Kapatid ko siya. Matagal na siyang yumao. Kambal ko at siya ang gabay ko.
20:14.4
Pinapakita ko lamang sayo kung ano ang nakikita ng kapatid mo lagi.
20:20.4
Masdan mo ang kapaligiran.
20:23.4
Hindi ko alam kung totoo o hindi pero amin na ako.
20:27.4
Pinaginado ako na ang napapansin o ang nasisilayan ko ng mga panahon na yon.
20:34.4
Talagang nakakakilabot.
20:37.4
Halata namang totoo dahil ang kapatid ko ay dilat na dilat ang mga mata.
20:43.4
Nakatoon din doon.
20:45.4
Kinukumpas pa ang kamay nito at ipinapaintindi sa akin na may nakikita na naman siya.
20:52.4
Ang sabi ko naman kasabay ng pagsenyas ay nakikita ko rin ang nakikita niya nun.
20:59.4
Sa maniwala man kayo o sa hindi. Maliban sa elementong nakikita ko sa likod ni Manang Suling.
21:09.4
Pagala ako ng tingin sa buong paligid. Halos himatayin ako sa kilabot nun.
21:16.4
Ibat-ibang elemento ang nakikita ko.
21:19.4
Ipapaliwanag ko sa inyo isa-isa.
21:23.4
Base sa mga naalala ko nun.
21:26.4
Ang nasa likod ng bahay ni Manang Suling ay parang palaka itong nakadapa.
21:32.4
At napakapangit ng mukha.
21:35.4
Parabang may kaliskis. Tapos ang lalaki ng mga mata.
21:40.4
Sa bandang kanto ng bakuran ay parabang nakatalikod na tao.
21:46.4
Ang suot nito ay itim na waribay sina unang toksido.
21:52.4
Sa hagdan, may nakadungaw doon na parang tiyanak.
21:58.4
Maliit ito na sinlaki lamang ng sanggol nakakasilang pa lang.
22:03.4
Nakausli ang tiyan. Mapupula ang mga mata. At napakaitim ng balat.
22:10.4
Nakangisi ito na wariba tuwang tuwa pa nun.
22:13.4
Yung iba, padaan-daan lang. Tila ba may sariling mundo. May tao din pero karamihan mga impakto.
22:28.4
Tinuro ko pa sa kapatid ko ang mga ito. Tumangu lamang ito sa akin tapos nagsenyas na nasanay na umano siya sa nakikita niya.
22:39.4
Pero ang nasa likuran numano ni Aling Suling.
22:43.4
Noon niya palang umano nakita iyon.
22:46.4
At nakakaramdam siya na parang hinahaplos ang kanyang pisngi.
22:52.4
Ito namang manggagamot na kapagtatakang kalmado at parang wala lang.
22:58.4
Tumawa pa ito at sinabing,
23:01.4
Huwag ko na lamang umanong pansinin.
23:04.4
Tinawag niya umano lahat ng mga elemento na nakatira lang sa lugar namin.
23:10.4
Dagdag pa ng matanda.
23:11.4
Ang kapatid ko umano.
23:14.4
Bagamat may kapansanan pero nabibiyayaan siya ng kakaibang abilidad.
23:19.4
Kung nakikita niya ang mga nilalang sa paligid.
23:23.4
Dapat parati nang nagkakasakit itong si Estong.
23:27.4
Gawa ng mababati siya ng mga ito.
23:30.4
Pero hindi siya ginalaw.
23:33.4
Isang pahiwatig lamang na nagugustuhan si Estong ng mga elementong iyon.
23:37.4
Alata naman umano dahil ang kapatid ni Manang Suling hinahawakan siya ngayon.
23:45.4
Bagamat nasa likod siya pero ang presensya nito ay katabi namin.
23:51.4
Natutuwa umano sa kapatid ko ang gambay na matandang iyon.
23:57.4
Kulang lang ng pagiya si Estong.
24:01.4
Ayon kay Manang Suling napakalaki ng potensyal umano ni Estong na magiging manggagamot.
24:07.4
Lalo pat kasunod daw nito ang mga elemento na siyang makakatulong sa kapatid ko.
24:15.4
Habang nagsasalita si Manang Suling, kinukumpas ko naman ang kamay ko para ipaintindi kay Estong ang lahat.
24:23.4
Bingi at napakahirap.
24:26.4
Nagkabuhol-buhol na lamang ang kamay ko noon.
24:30.4
Maidiktal lamang at malaman niya ang lahat ng sinabi ng manggagamot.
24:35.4
Tumatangu-tangu lamang si Estong na para bang naging kampante ang muka nito.
24:43.4
Kumalas na kasi sa akin iyon.
24:46.4
Pero hindi nawawala ang takot ko noon.
24:49.4
Tinitiis ko lang.
24:52.4
Ilang sandali lang, pagpatay ni Manang Suling sa baga doon sa bunot.
24:58.4
Bigla na lang nawala ang mga elemento.
25:01.4
Tumayo na ang matanda.
25:03.4
Hinapuha pang ulo ni Estong.
25:07.4
Hindi lang mga elemento ang makikita ni Estong.
25:11.4
Kaya din niyang kilatisin ang isang tao kagaya ko.
25:15.4
Bukas siyang pandama.
25:17.4
Ang ikatlong mata ng kapatid mo sa kababalagan.
25:21.4
Na siyang biyaya at bihira lamang mangyaring sa isang tao.
25:26.4
Hindi dapat katakutan ng mga elemento.
25:30.4
Dapat bigyan natin sila ng lugar at respeto.
25:34.4
Dahil katulad natin, nakatira din sila sa lupa.
25:39.4
Ang ima dyan, mga kaliluwang hindi matanggap ang kamatayan.
25:44.4
Kaya nananatili sa lupa.
25:47.4
Ito yung mapaghiganting si Espiritu.
25:51.4
Kagaya ng kapatid ko.
25:53.4
Ginahasa kasi ito.
25:56.4
At gusto niyang makapaghigante.
25:58.4
Paglilinaw ni Manang Suling nun.
26:02.4
Wala lang sa akin ang mga sinabi niyang iyon.
26:05.4
Ang pake ko lang.
26:07.4
Yung nararamdaman kong takot.
26:10.4
Dagdag pa ni Manang Suling ay dapat intindihin umano palagi si Estong.
26:15.4
Kung ano ang mga sinasabi nito.
26:18.4
Pusibling may punto.
26:20.4
Si Estong din ang magiging pader ng paligid ng bahay namin.
26:24.4
At ito ang mga sinasabi nito.
26:25.4
Dahil si Estong nabukod sa malakas ang pandama.
26:28.4
At merong ikatlong mata.
26:31.4
Mapapalakas din umano ang pangitain nito.
26:34.4
Nagtanong ako kay Manang Suling kung papano niya nalaman.
26:38.4
Ang sabi naman ng matanda.
26:41.4
Matagal na umal siyang albularya.
26:44.4
Marami nang napagdaanan at matutukoy niya kaagad ang isang tao.
26:48.4
Maliban pa dyan ang mga sinasabi nito.
26:51.4
Ang mga sinasabi nito.
26:52.4
Ang mga sinasabi nito.
26:54.4
Maliban pa dyan ay bumubulong din sa kanya ang kapatid niyang gabay.
26:59.4
Tumangu lamang ako nun.
27:04.4
May katotohan ng sinabi ni Manang Suling.
27:07.4
Ilang saglit lang ay nagpaalam na kaming umuwi pero.
27:11.4
May pinasuot si Manang Suling kay Estong.
27:15.4
Kuwintas ito na may nakasabit na tangkay.
27:18.4
Kaagad kong tinanong kung para saan.
27:20.4
Para na rin maipaliwanag ko sa kapatid ko.
27:27.4
Dignom umano ng sinukuan.
27:30.4
Bagamat mabait umano kay Estong ang mga elemento pero.
27:34.4
Hindi maiiwasan na baka may magtangka sa bata.
27:38.4
Lalo na umano ang masasamang inkanto.
27:42.4
Ang katulad umano ni Estong.
27:45.4
Napakalapitin ng mga ganito.
27:48.4
Depensa lang kumaga.
27:51.4
Bumaba na kami ng bahay.
27:54.4
Sinabi ko pa kay Manang Suling na sa susunod na lamang ako magbibigay.
27:58.4
Gawa ng wala akong dalang pera nun.
28:01.4
Alam ko naman na isa sa pinagkakakitaan ng matanda ito.
28:05.4
Yung panggagamot.
28:07.4
Siyempre nakikita ko kasing inaabutan siya lagi.
28:10.4
Kapag may bumibisita sa kanya.
28:13.4
Pero pinapalagay lamang ni Manang Suling ito sa altar.
28:16.4
Sus, huwag na. Ikaw talaga.
28:21.4
Nilakasan mo pa talaga ang pagbigkas niyan. Malay mo may makarinig. Nakakahiya.
28:27.4
Bukas o sa makalawa, dadalawin ko yung kapatid mo.
28:32.4
Uwi ka ni Manang Suling.
28:35.4
Pero sinabi kong kami na lamang ang dadalaw.
28:38.4
Pagka uwi ko galing eskwelahan.
28:40.4
Dadalin ko ulit dito si Estong.
28:43.4
Sinabi ko ang dahilan kung bakit nun.
28:45.4
Ayaw ko kasing malaman na magulang ko ang patungkol kay Estong.
28:50.4
Baka kasing balutin ang mga iyon ng takot.
28:53.4
Tumangu lamang si Manang Suling hanggang sa umuwi na kami.
28:58.4
Si Estong ng mga sandaling ito habang kinukumpas ang kamay kasama ng mahinang pagungol.
29:05.4
Pinapaintindi niya sa akin na nagpapasalamat siya.
29:09.4
Kahit papano eh, may patunay na siya na totoo talagang nakikita niya nun.
29:15.4
Napaiyak na lamang ako nun.
29:18.4
Natutuwa ako sa kapatid ko.
29:21.4
Habang naglalakad kami, hindi na siya nakakapit sa akin.
29:26.4
Wari ba'y nawala na ang takot niya.
29:29.4
Kumakaway pa ito sa ibang banda.
29:32.4
Na tila ba may nakikita na naman ito.
29:37.4
Pero hindi ko nakikita.
29:40.4
Ako nun napapailing na lamang.
29:42.4
Ipinagdarasal ko na sana sa kanya lang mapakita dahil kung mangyari uli yung mga nakita ko.
29:49.4
Nako, baka mabaliw na ako.
29:54.4
Abande tayo sa mga importanteng bahagi ng kwento.
29:59.4
Kung hindi ako nagkakamali.
30:04.4
Palagi ko nang kasama si Estong.
30:07.4
Naglalaro itong mag-isa.
30:10.4
Tapos sisigaw na lamang bigla na hanapin ko mano siya noon.
30:16.4
Ako naman noon ay nakikiramdam lamang.
30:19.4
Minamastan ko maigi ang lugar kung saan nakatingin si Estong.
30:24.4
Nakikita kong para bang may dumanghangin sa mga damo habang tumatakbo ang kapatid ko.
30:32.4
Si ate noon alam kong naghihinala na.
30:36.4
Sumisipat siya kay Estong.
30:38.4
At ang samasama ng titig noon.
30:41.4
Napapansin ko ding tila gustong lumapit sakin at may gustong sabihin pero
30:46.4
nagkukunwari lamang ako.
30:50.4
Hanggang sa isang gabi, nabulabog ang bahay namin.
30:56.4
Paano ba naman kasi sir Seth?
30:59.4
Etong si ate Faith.
31:01.4
Bigla na lamang nagsisisigaw.
31:04.4
Naroroon ito sa silid habang nagtitiklop na mga damit niya noon.
31:09.4
Nagkumahog ang mga magulang namin.
31:12.4
At sinuri kung anong nangyari.
31:15.4
Ako naman noon ay nakiusisa din.
31:18.4
Nakita ko si ate Faith na nakatalukbong ng kumot.
31:22.4
Habang nakasoksok sa kanto ng dingding.
31:25.4
Umiiyak si ate noon.
31:29.4
Nang tanungin siya ng tatay kung anong problema.
31:33.4
Hinangat ni ate ang kanyang kamay.
31:35.4
Tinuro sa may ibabaw ng aparador.
31:41.4
Sabi niya, may impakto daw na nakapatong sa aparador kanina.
31:48.4
Nakikita ko noon na halos sabay pang sumimangot ang mukha nila nanay at tatay.
31:54.4
Kagad sinabi ng aking ama na wala naman umano.
31:58.4
Baka umano na mamalik mata lamang si ate.
32:01.4
Hindi malik mata yun tay.
32:06.4
Maniwala kayo sa akin.
32:08.4
Kitang kita ko na nga eh.
32:10.4
Parang lulundagan pa ako.
32:12.4
Ang pula ng mga mata niya.
32:15.4
Nakakakilabot po.
32:20.4
Umiling ang tatay at sinabing humayos umano si ate Faith.
32:25.4
Baka katulad ng iba.
32:27.4
Natuto na rin ito ng bisyo.
32:31.4
Sinanay naman ay lumabas ng silid na wari na wala ng gana.
32:35.4
Umiling-iling pa ito at sinabing nilayasan umano ng saktong katinuan si ate noon.
32:42.4
Patuloy sa pagyak si ate.
32:45.4
Dinitalye pa nito ang kabuang itsura ng nakita niya.
32:50.4
Mabalahibo at napakaitim ng katawan.
32:53.4
Yung mata lang daw ang nakita niya dito at yung bibig na nakangisi.
32:58.4
At may matutulis na mga ngipin noon.
33:02.4
Sa mga sandaling yon, nabaling ang atensyon ko kay Istong.
33:08.4
Nagtatatakbo ito sa labas na wari ba may tinataboy na aso.
33:13.4
Makikita naman sa kinikilos niya, kahit hindi nakapagsasalita pero,
33:19.4
yung pagkumpas niya ng kamay.
33:22.4
Parang nagtataboy talaga ng aso.
33:26.4
Nagdampot pa ito ng bato sabay bato sa madilim na direksyon.
33:32.4
Dahil sa binabagabag ako noon ay lumapit ako kay Istong.
33:36.4
At nagtanong sa pamamagitan ng senyas kung ano ang pinagkakaabalahan ni Istong sa labas noon.
33:44.4
Sa naiintindihan ko naman sa kanya base sa mga kamay, ang kaibigan niya o mano ay pinagkakatuwaan ang ate niya.
33:55.4
Tapos ay bigla na lamang humagikik ng tawa itong si Istong.
33:59.4
Yun bang ungol ng hagikik?
34:02.4
Wari ba'y tuwang tuwa at sapupa ni Tuang Chan?
34:06.4
Alam ko na kaagad ang nangyayari.
34:09.4
Maaaring si Istong ang dahilan kung bakit naging gano'n ang ate.
34:14.4
Nabanas ako sa kapatid ko noon.
34:17.4
Ikaw Istong ah, may kalokohan ka na.
34:21.4
Huwag mong gamitin yung mga kaibigan mo dyan sa pananakot.
34:25.4
Hindi magandang biro yan.
34:27.4
Huwi ka ako noon sabay ng pagsenyas sa kanya.
34:31.4
Pero imbis na matinag sa akin ay tumawa pa ito ng tawa.
34:36.4
Dinuro ang daliri nito ang tagiliran ng ulo ko at nagsenyas na.
34:43.4
Pinangdidilatan o manuwa ko ng mata ng kaibigan niya.
34:49.4
Yung galit ko napalitan ng matinding panghihilakbot.
34:54.4
Kasabay kasi ng pagsenyas ng kapatid ko.
34:59.4
Nakaramdam ako ng tila ba inihipan ng kung sino ang tenga ko noon.
35:05.4
Hindi ako nakagalaw.
35:08.4
Unti-unti kong ginigilid lamang ang mga mata ko.
35:13.4
Hanggang sa may nakita kong pares na mga mata na ubod ng pula.
35:21.4
Hindi ko alam pero nagtunog babae ang pagsigaw ko.
35:24.4
Dahil sa sobrang takot.
35:27.4
Si Estong naman ay bigla na lamang kumaripas ng takbo patungo sa kusina.
35:32.4
Idiwan pa ako ng bubuit.
35:38.4
Aatakin ako sa inyo ah.
35:40.4
Ba't ka nagsisisigaw diyan?
35:44.4
Parang ang babae badi ah.
35:50.4
Na paano yung kuya mo?
35:53.4
Sabay tanong kay Estong.
35:55.4
Si Estong namay hindi makawari.
35:58.4
Ang pagpapaliwanag nito sa pamamagitan ng kamay.
36:02.4
Nakikita ko noon na ibang dahilan ang sinabi nito.
36:07.4
Sa pagkakaintindi ko ay hindi niya alam kung bakit umano ako nagsisisigaw noon.
36:16.4
Sinusubo ko lang yung boses ko kasi plano kong sumalis sa choir.
36:21.4
Paliwanag ko noon.
36:23.4
Napapailing na lamang ako at pinilit kong magdahilan ng iba.
36:28.4
Pero hindi pa rin ako gumagalaw.
36:31.4
Hanggang sa maya maya pa ay kinalabit na ako ni Estong.
36:37.4
Nakangisip ang dugyot.
36:40.4
Ayon pa dito'y wala na umano ang kaibigan niya.
36:44.4
Sa galit ko noon ay piningot ko ang kapatid ko.
36:48.4
Muli kong sinabi sa kanya na huwag gamitin ang mga nilalang sa kanyang kalokohan.
36:54.4
Yun pa lamang ang unang beses kong makita ang kapatid kong tuwang-tuwa.
37:00.4
Bagamat nagalit ako sa kanya ay nahimas-masa naman kagad ako na huminahon.
37:06.4
Humingi ako ng tawad sa kapatid ko.
37:09.4
Baka kasi mailang na ito sa akin.
37:13.4
Isang hapon, napabisita si Manang Suling.
37:18.4
Sa pagkakataong ito ay kamilang dalawa ni Estong ang nasa bahay noon.
37:25.4
Natatawa pa nga ako noon dahil yun pa lang din ang makita ko ang ate ko na nanampalataya na
37:31.4
siguro'y ipinagdadarasal niya na lubayan siya ng impaktong nakita niya noon.
37:36.4
Parati kasi umanong nagpaparamdam ito sa kanya.
37:40.4
Kahit hindi niya nakikita pero
37:43.4
alam niya umanong na nasa loob lamang ng bahay noon.
37:47.4
Siyempre alam ko ang dahilan.
37:50.4
Dahil kaibigan nga yun ni Estong.
37:54.4
Balik tayo kay Manang Suling.
37:57.4
Nakiusap ito sa akin.
38:00.4
Ang sabi ng matanda,
38:02.4
kung pwede ba daw naisama niya si Estong,
38:05.4
may pupuntahan lamang sila.
38:08.4
Nagtanong naman ako kung saang lugar at anong sadya.
38:12.4
Dito ay nagulat ako bila, Sir Seth,
38:15.4
dahil ang sabi ni Manang Suling ay may ipapakilatis daw siya kay Estong.
38:20.4
May pinaghihinalaan umano siyang aswang
38:25.4
at gusto niyang makumpirma iyon.
38:28.4
Dagdag ng matanda ay may matandang lalaki umanong napabisita
38:33.4
at ang anak nito ay nakunan umano ng makailang beses noon.
38:38.4
Hinala nila'y aswang ang dahilan.
38:42.4
Ito'y base na rin sa pagsasalaysay ng anak.
38:45.4
Maging ang asawa umano ng anak,
38:48.4
nakakita ng napakabilis umano ng paggalaw ng nilalang nayon.
38:54.4
Pumanhik na lang bigla ng bubungan.
38:58.4
Hindi ko alam kung papayag ba ako o hindi.
39:02.4
Alam kong totoo ang aswang.
39:05.4
Naniniwala ako sa mga impakto na umiiral.
39:11.4
Nagpatuloy sa pagpapaliwanag at pakiusap si Manang Suling.
39:16.4
Sa hindi malamang dahilan,
39:19.4
bigla namang lumapit si Istong.
39:22.4
Kinalabit ako nito sabay tango
39:25.4
at tingin kay Mamang Suling.
39:29.4
Nanlaki ang mga mata ko, Sir Seth.
39:32.4
Nakapagtatakang parang naintindihan ni Istong ang mga sinabi ni Manang Suling noon.
39:39.4
Wari ba'y may pandinig na ito?
39:43.4
Nagkumpas ako ng kamay at nagtanong kung ano ba.
39:46.4
Ano ang pinapahihwating ni Istong?
39:49.4
Dito ay nakumpirma ko.
39:52.4
Sa pamamagitan ng kanyang kamay at daliri,
39:56.4
gusto niyang sumama kay Manang Suling.
39:59.4
Indikasyon nito na talagang alam niya na parang hindi bingi.
40:04.4
Natuliro ako noon at namangha sa kapatid ko.
40:08.4
Parang hindi na normal na tao si Istong.
40:12.4
Parang may sa demonyo na ito.
40:14.4
Huwi ka ko sa sarili ko noon.
40:17.4
Hanggang sa nagsalita ko, Sir Seth,
40:20.4
nang walang kasamang pagkumpas ng kamay,
40:24.4
ang sabi ko ay sigurado ba umano si Istong?
40:28.4
Ano ang nakita ko sa kanya noon?
40:31.4
Tumangu si Istong.
40:34.4
Tango at naiintindihan niya ako.
40:38.4
Napabitaw ako ng dasal at napanguros noon.
40:42.4
Anong nangyayari?
40:45.4
Huwi ka ko sa sarili ko.
40:48.4
Bangamat ganoon ay pinilit kong lokohin ang sarili ko noon.
40:52.4
Naniwala akong nakakarinig na siya.
40:56.4
Tinitigan ko si Manang Suling.
40:59.4
Sinabi kong hindi ako papayag kapag hindi ako kasama noon.
41:06.4
Ngayon din, habang maaga pa,
41:08.4
baka kasi abutin tayo ng gabi at napapagalitan kayo ng mga magulang niyo
41:13.4
kapag naabutan kayong wala sa bahay.
41:16.4
Huwi ka ni Manang Suling noon.
41:19.4
Walang ano-ano'y sumunod kami ni Istong sa matanda.
41:24.4
Sumasaglit ako ng tingin sa kapatid ko.
41:27.4
Kumakaway-kaway kasi ito na wari ba may tinatawag noon.
41:32.4
Kung hindi ako nagkakamali noon ay sinama ni Istong ang mga kaibigan niya.
41:38.4
Hindi ko alam kung ilan at ano-ano ang mga ito.
41:42.4
Pero isa lang ang natitiyak ko noon.
41:46.4
Napakapangit nila.
41:50.4
Si Manang Suling naman, sumasaglit ito ng tingin kay Istong.
41:55.4
Tapos ay nagsasalita ito ng mahina pero naiintindihan ko.
42:05.4
maganda o manong gawing katulong ang mga elemento
42:09.4
at hindi siya nagkamali sa kanyang desisyon na kunin si Istong.
42:13.4
Lalot naging sanay na umano ito.
42:16.4
At malamang sa malamang ay alam ni Istong ang mga abilidad ng mga elementong iyon.
42:23.4
Kaya daw itong utusan ng kapatid ko.
42:27.4
Hindi naman kaila sa akin iyon dahil alam ko namang nauutusan talaga ng kapatid ko ang mga nilalang na iyon.
42:33.4
Ang ikinakatakot ko lang,
42:37.4
e baka ako naman ang pagkadiskitahan.
42:43.4
papasok na lamang sa isip ng kapatid ko na tirahin ako, diba?
42:48.4
Pero hanggang sa mga sandaling iyon, binabagabag pa rin ako kay Istong.
42:53.4
Kinakausap ko si Istong.
42:56.4
Halata talaga na nakikinig siya sa akin noon.
42:59.4
Kita ko ang kanyang mga mata na parabang nangungusap.
43:04.4
Halong kilabot at pagkamangha ang nararamdaman ko noon
43:09.4
na parabang binigyan siya ng pandinig ng kanyang mga kaibigan.
43:15.4
Iyon naman ang unang papasok sa isip natin noon.
43:21.4
Dahil sira talaga ang dalawang tenga ng kapatid ko.
43:25.4
Mula pa ito nang isilang siya.
43:28.4
Bingin na talaga ito.
43:30.4
Wala nang lunas noon.
43:33.4
Akala ko noon sa liblib na lugar ang punta namin.
43:37.4
Kaso sa sentro pala.
43:39.4
Kung saan malapit na dito ang merkado.
43:42.4
Panaisipat pa ako noon at baka magkataon pang makasalubong kami ni ate.
43:48.4
Hanggang sa may tinurong lugar ang matanda.
43:52.4
Ang natatanaw ko roon ay maraming bahay.
43:55.4
Magkakalapit lamang ang mga ito.
43:58.4
Sinabi ni Manang Suling na doon daw nakatira ang bumisita sa kanya.
44:03.4
At doon daw din nakatira ang anak nito na laging nakukunan.
44:09.4
Napapaisip ako noon.
44:12.4
Bakit kailangan pang humingi ng tulong si Mamang Suling sa kapatid ko?
44:17.4
E albularyo naman ito.
44:20.4
At marunong kumilatis ng tao.
44:23.4
Natanong ko ang matanda patungkol dito.
44:27.4
Ang sabi niya naman sa akin na hindi daw sa lahat ng pagkakataon ay kaya niyang alamin ang sitwasyon.
44:34.4
Pagamat albularyo siya,
44:37.4
may hangganan pa rin ang kanyang abilidad.
44:41.4
Lalong lalo na umano sa mga aswang.
44:45.4
Lalong lalo na at aswang pa ang kakaharaping problema.
44:50.4
Ang aswang umano ay napakagaling.
44:53.4
Kahit gaano pa kabihasa ang isang albularyo,
44:56.4
kaya nitong mandin lang.
44:59.4
Lalo na kapag ang aswang na iyon ay may alam din sa gawain ng albularyo.
45:04.4
Pero bakit si Estong po?
45:08.4
Manang Suling ang bata pa ng kapatid ko.
45:11.4
Wala pa po siyang alam dyan sa ginagawa niyo.
45:15.4
Ayon naman kay Manang Suling.
45:18.4
Iba umano ang kapatid ko.
45:22.4
Ipagpalagay na lamang umano naming parang sugo ang kapatid ko na iyon.
45:27.4
Hindi niya umano maipaliwanag ng maayos gawanang.
45:32.4
hindi ko maiintindihan.
45:35.4
Pero napakalakas umano ng kapatid ko.
45:39.4
Kung ang kapatid ko lamang umano ang kikilos ay mas may abilidad pa siya
45:44.4
kesa sa manggagabot.
45:47.4
Malalim umano ang ugnayan ni Estong sa kababalagan at misteryo.
45:52.4
Parang umanong nakakarinig na kung nakikita ko.
45:56.4
Lahat umano na mga kaibigan niyang elemento.
46:02.4
Kaya hindi malayong magkakaroon ito ng kanyang pagbabago.
46:08.4
Pagkarating namin umano doon sa lugar na pupuntahan,
46:12.4
malalaman ko pa ang ibang kayang gawin ng kapatid ko nun.
46:19.4
Tumangon na lamang ako at saglit na lumingon sa kapatid ko.
46:23.4
Gusto kong matuwa dahil nakakarinig na siya pero
46:27.4
nakakatakot talaga Sir Seth.
46:29.4
Kahit hindi ko nakikita mga nakikita niya ay para bang
46:34.4
may lumalarawan sa isipan kong
46:37.4
parang nakikita ko na rin sila.
46:41.4
Nang makarating kami sa lugar,
46:44.4
nakita ko ang bahay ng nasabing pamilya.
46:50.4
at masasabing talagang may kaya sa buhay.
46:54.4
Nakakatuwang isipin na naniniwala ang mga ito sa kababalagan.
46:59.4
Dalawang palapag ang bahay ng mga ito at mahaba pa.
47:03.4
Gawa sa simento lahat at may bonggang beranda.
47:07.4
Ang ibabaw kasi nito ay may nakalambiting mga halamang bulaklak.
47:12.4
Maraming mga bahay doon.
47:15.4
Magkakasunod at may mga tao ding nakatambay.
47:19.4
Ilarawan niyo na lamang sa isip niyo ang isang looban na may mahabang eskinita
47:24.4
at magkakasunod ang bahay.
47:29.4
Bumungad sa amin ang matandang lalaki.
47:33.4
Wari ko pa ito na siguro yung dumulog kay Manang Suling noon.
47:37.4
Katabi nito ang mag-asawang tila problemado ang mga mukha.
47:42.4
Narinig ko ang pag-uusap nila.
47:45.4
Ang sabi ni Manang Suling ay lilibutin daw namin ang buong lugar.
47:50.4
Malaki kasi ang posibilidad na nasa malapit lamang ang aswang na iyon.
47:54.4
Dagdag pa ng albularya.
47:59.4
Kapag nakita na namin iyon ay hahanap umano siya ng paraan para mapuksa ito.
48:05.4
Sumagot naman ang matandang lalaki.
48:08.4
Magiging panatag umano ito kapag nangyari iyon.
48:12.4
Narinig ko pang tatlong beses na umanong nakuna ng babaeng iyon.
48:17.4
Pagkatapos noon ay nilibot ni Manang Suling ang paligid ng bahay.
48:22.4
Nakikita kong tila may hinahanap ang albularya.
48:27.4
Hanggang sa tinawag nito si Estong.
48:30.4
Ako naman noon ay namamanghana lamang sa kapatid ko.
48:34.4
Narinig niya talaga ang pagtawag na hindi na ginagamitan pa ng pagsenyas.
48:40.4
Tumakbo pa ang kapatid ko palapit sa kanya at kagad akong sumunod noon.
48:47.4
Nasa gilid kami ng bahay na iyon, may mga halamang bulaklak doon na nagmistok.
48:52.4
Ang tulang bakod.
48:54.4
Tapos ang lupay na balot ng damong bermuda.
49:00.4
Sinabi ni Manang Suling na doon nung manobanda dumada ng aswang.
49:05.4
Nakakunot ang mukha ni Estong.
49:08.4
Minamasdan ko lang siyang maigi nito.
49:11.4
Umiling si Estong at tinuro ang ilalim ng makapal na damo.
49:16.4
May butas doon na kasya ang tao kapag gumapang.
49:19.4
Ang sabi naman ni Manang Suling, ang galing umano ni Estong.
49:26.4
Akala niya nagmumula sa pader pero sa ilalim pala dumaan.
49:32.4
Ayon sa albularya, kapag hindi daw nila nahanap ang aswang sa lugar,
49:38.4
aabangan nila Estong ito tuwing gabi sa butas na iyon.
49:42.4
Wala umanong ibang dinadaanan ng aswang.
49:45.4
Kung saan naroroon ang marka nito ay doon talaga ang daanan.
49:50.4
Ito lamang kasi ang ligtas na lugar na pinili ng mga ganong nilalang.
49:57.4
Masasabi kong ligtas talaga.
50:00.4
Paano ba naman kasi?
50:02.4
Ang butas na iyon ay nasa sulok at mahaba.
50:05.4
Hindi talaga mapapansin ang kung sino mang tao kahit may nakatambay pa sa kalsada.
50:12.4
Tagong tago ang lagusang iyon.
50:15.4
Parang daga pala itong aswang.
50:18.4
Wika ko sa sarili ko nun.
50:21.4
Ilang saglit lang ay nagsimula nang maglakad si Mamang Suling.
50:25.4
Sumunod lamang ako sa kanila.
50:28.4
Si Estong kasi ay nakabuntot na lagi kay Manang Suling nun.
50:32.4
Wari bang aso ito.
50:37.4
Nakikita ko pang kumikibot-kibot sa baykunot ng ilong na wari bang may inaamoy.
50:41.4
Hindi ko sila dinistorbo.
50:44.4
Sa pagkakataong ito ay kinakabahan na ako hindi dahil sa pangyayaring iyon,
50:49.4
kundi dahil malapit nang dumating ang mga magulang namin sa bahay.
50:54.4
Pinagdarasal ko pa nga noon na sana ay maging madali na lamang.
50:59.4
At piniguradong sisirit kami ng takpo ng kapatid ko pa uwi nun.
51:04.4
Marami kaming nadaan ng mga bahay doon.
51:07.4
Pumuslit pa kami sa isang tindahan at nanatili ng ilang sandali.
51:12.4
Pinakikiramdaman ni Mamang Suling ang magiging reaksyon ni Estong.
51:17.4
Hanggang sa nakarating na kami ng dulo.
51:20.4
At dito ay makikita na ang naglalakihang mga puno.
51:24.4
May bahay naman pero magkakalayo na.
51:27.4
At ang unahan pa,
51:29.4
ang isang mga puno ay magkakalayo na.
51:32.4
At ang unahan pa,
51:34.4
ang isang mga puno ay magkakalayo na.
51:35.4
At ang unahan pa,
51:39.4
Ang tawid nito ay gubat na.
51:42.4
Ang ilog na ito ay nakaugnay sa ilog na matatagpuan malapit lamang sa amin noon.
51:48.4
Dito ko naisip noon na sa tabi na lamang kami ng ilog dadaan para maging madali ang pag-uwi.
51:57.4
Hinahanap pa nila ang nilalang.
52:00.4
Ilang saglit lamang ay huminto si Estong.
52:04.4
At may tinitignang lugar.
52:07.4
Napakasama ng itsura ni Estong.
52:10.4
Nagkukumpas ito ng kamay.
52:12.4
Hindi naman yung lingwahe na sa pagkakaintindi ko doon ay
52:17.4
para siyang may inuutosan.
52:20.4
Sa maniwala man kayo o sa hindi.
52:24.4
Mga minuto lamang ang namagitan.
52:27.4
Tumingin si Estong kay Mamang Suling.
52:30.4
Sabay angat ng kamay nito.
52:33.4
Yung daliri ay nakaturo sa diretsyong tinitig.
52:36.4
Natanaw ni Estong kanina.
52:41.4
Malaki din pero luma na.
52:47.4
Isang buong angkan? Talaga?
52:50.4
Wika ni Mamang Suling.
52:53.4
Napapailing na lamang ako noon habang nagsasalita si Mamang Suling.
52:58.4
Kilay lamang ang senyas ni Estong bilang pagtugon.
53:01.4
Hanggang sa nagkumpas ng kamay si Estong.
53:07.4
At doon nanlaki ang mga mata ko.
53:10.4
Ayon sa pagkakaintindi ko ay gusto ba daw ni Mamang Suling napuntahan ni Estong ang bahay na iyon.
53:17.4
Dali-dali kong kinalabit ang kapatid ko.
53:21.4
Sinabihan ko siyang hindi pwede noon.
53:24.4
Sinabi naman ni Aling Suling na siya na lang.
53:28.4
Siya na ang bahala.
53:29.4
Tingnan niya umano kung hindi lalaya sa mga aswang na iyon.
53:35.4
Sandali po Mamang Suling. Ano pong gagawin niyo?
53:42.4
Ayon sa matanda ay tataniman niya ng parusa ang bawat paligid ng bahay.
53:47.4
Hindi ito malalaman ng mga aswang.
53:50.4
Basta't magkakasakit na lamang umano ang mga ito at hindi na lalabas ng bahay pa.
53:56.4
Gawa ng malalantad ang kanilang pagkatao.
54:00.4
Kahit pa man hindi nila ginustong mag-anyong aswang,
54:04.4
araw at gabi ay susumpong inumano ang pamilya ng pagiging aswang.
54:10.4
Dagdag pa ng matanda ay tama ang tinurong bahay ni Estong.
54:15.4
Hindi man siya nakakaramdam ng bakas pero naniniwala siya kay Estong.
54:21.4
Halata din naman kasi sa bahay na aswang ang nakatira noon.
54:26.4
Ilang saglit lang ay nagtanong ako kung tapos na ba sila ni Estong.
54:31.4
Dagdag ko pa ay dumating na ang mga magulang namin sa bahay ng mga oras na iyon.
54:37.4
Ang sabi naman ni Mamang Suling, yun lamang umano ang kailangan niyang malaman.
54:43.4
Kung saan nakatira at kung sino-sino ang mga ito.
54:48.4
Pero batay sa pahiwatig ni Estong noon, buong pamilya umano ng aswang ang nakatira sa bahay na iyon.
54:57.4
Makakauwi na kayo. Pero hindi ibig sabihin ito. Hindi na ako mangihingi ng tulong kay Estong.
55:06.4
Isipin niyo na lamang na mapapadalas na ito, badi.
55:10.4
Uwi ka ng matanda noon.
55:13.4
Walang ano-ano ay kaagad kong hinablot ang kamay ng kapatid ko.
55:18.4
Kumaripas kami ng takbo at doon kami sa ilog dumaan.
55:23.4
Laking pasasalamat ko na lamang noon nang makarating kay Estong.
55:27.4
Dahil hindi pa dumadating sila nanay at tatay.
55:31.4
Si ate lang nakasalukuyan noong nasa likuran. Ayaw nitong pumasok ng bahay kung walang kasama.
55:39.4
Ilang araw ang nakalipas ay muling bumisita si Aling Suling.
55:44.4
Ayon dito'y napalayas niya na umano ang aswang. Pero namatayan daw ang isa.
55:50.4
Pinili nitong manatili kahit paman tinamaan na ng matinding parusa.
55:54.4
Hindi nagawang makontrol ang sarili at lumabas ng bahay kahit may araw.
56:00.4
Pinagpiesta ng mga tao. Nahuli sa tabi ng kalsada at nagwawala pero nasaan yung aswang umano?
56:10.4
Naniwala ako noon kay Manang Suling dahil naging matunog noon ang balitang may namataan ngang nila lang na gumagala.
56:19.4
Pinatay ito ng mga tao. Nakilala pa ang aswang na iyon.
56:24.4
At ang buong pamilya nitong lumikas na.
56:27.4
Tinugis ng ilang kalalakihan ng mga ito. Yun din ay batay sa sinabi sa amin ni tatay.
56:34.4
Nang bumaba kasi ito ng bayan para makapamili ng konsumo, kabikabila na lamang ang tsismis noon.
56:44.4
Sir Seth, hindi pa dito nagtatapos ang kwento ng buhay ko. I mean buhay pala namin.
56:51.4
Naging sunod-sunod na kasi ang pagbisita ni Mamang Suling noon. At ang pakay nito ay walang iba kung hindi ang kapatid kong si Estong.
57:02.4
Siyempre walang ibang pinunta kundi makiusap ng tulong. Mas tinuturing ko pa ngang albularyo ang kapatid ko kesa sa matandang iyon.
57:12.4
Namu-problema si Manang Suling. Pinag-iinitan kasi siya ng mga aswang noon.
57:18.4
Hindi lang aswang, maging ang mga mangkukulam noon na hinamak ni Manang Suling gamit si Estong. Basta napakaraming suliranin ni Mamang Suling noon.
57:31.4
Pero sa susunod na bahagi na ito ng kwento, masyado na kasing mahaba, ang importante na simulan kong ibahagi ang detalye sa pagbabago ng kapatid ko.
57:48.4
Pagkakataon si Manang Suling.
