02:14.7
umabot na sa sobra sa isanarang libo katawang namatay sa drug overdose, karamihan ay dahil sa fentanyl.
02:23.0
Kung babalik ilang taon na ang nakararaan, taong 2018,
02:27.9
kinumpirma ng CDC na ito ay ito ay ito.
02:29.2
Kasi sa CNN na ang fentanyl ay ang pinakanakamamatay na droga sa buong Amerika.
02:35.1
Sinabi rin sa The Economist na libo-libo ang pinapatay ng fentanyl taon-taon sa Estados Unidos.
02:41.2
Mga kabataan, pati yung may mga edad ay hindi nakakatakas dahil sa matinding adiksyon.
02:47.1
At ayon sa ulat, ang iligal na droga ay maaaring papunta na sa Europa.
02:52.4
Pati nga sa Asia ay ganun na rin.
02:54.3
Sinabi ng East Asia Forum noong taong 2020,
02:59.2
tungo na sa isang sakuna na dulot ng fentanyl.
03:02.1
Kaya marami ang nagtatanong kung bakit napakatindi ng epekto ng droga nito,
03:07.6
lalo na kung hahaluan pa ng zombie drug na xylacine.
03:12.9
Ang pahayag ng Centers for Disease Control and Prevention o CDC
03:17.4
na ang fentanyl ay isa sa mga synthetic opioid o droga ang gawa sa laboratorio
03:22.9
na ang epekto ay kahalin tulad sa opium, nakakahay at nakakamanhid ng katawan.
03:28.4
Parang morphine na gamit sa ospital kung ang isa ay nakararamdam ng sobrang pangingirot
03:33.9
at ang heroin na nakakarelax ng pakiramdam.
03:37.8
Pero nakaka-addict at maraming side effects sa utak at katawan.
03:42.5
Ang hindi alam ng karamihan na ang fentanyl ay limampung beses na mas matindi pa sa heroin.
03:48.9
Tama ang narinig mo, limampung beses na mas matindi
03:52.7
at isa na rang beses na mas malakas kaysa sa morphine.
03:56.6
Mantyakin mo ang lakas ng tama nito sa mga gumagamit.
04:01.4
Ang xylacine ay isang tranquilizer para sa mga ayop at masarap ang epekto nito sa pakiramdam ng tao
04:07.9
pero matindi ang peligro kung hindi titigil sa paggamit.
04:12.2
Kung magpapatuloy naman, magdudulot ito ng tinatawag na necrosis o pagbagal ng daloy ng dugo
04:18.3
at paghina sa pintig ng puso kaya tinawag na zombie drug.
04:22.8
Buko dyan, magsusugat ang balat at ihina ang takbon.
04:26.6
Ang utak, makikita sa mga balita yung mga gumagamit na tila estatwa sa tabi ng kalsada.
04:32.7
Kalat ito sa siyudad ng Philadelphia mula pa nung pumasok ang COVID-19.
04:37.6
Pero ngayong taong 2024, kalat na ang track sa buong Amerika.
04:42.6
Matindi ang epekto ng pinagsamang fentanyl at xylacine kaya naging crisis ito sa ibang bansa.
04:48.7
Pati nga ang White House ay naalarma na.
04:52.7
Marami ang naghihinala na ang mga synthetic opioid
04:55.8
na pumapasok sa Amerika ay mula sa bansang Mexico.
04:59.7
Siyempre nga naman, sino pa ba ang paghihinalaan?
05:02.7
Dahil sa reputasyon ng mga kilalang drug cartel na gumagalaw sa Latin America.
05:07.8
Kaya maraming politiko ang nagsulong ng kanilang kanilang proposisyon
05:11.1
para sugpuyin ang malaking problema.
05:13.8
Katulad ng binalita sa AP News na yung ilang kandidato sa pagkapresidente ng Amerika
05:19.0
ay gustong issue to kill ang mga drug smugglers sa border nila.
05:22.9
Yung isa, gustong magpadala ng military drugs.
05:25.8
May special forces sa Mexico upang tapusin na sa huling pagkakataon ang lahat ng drug cartel.
05:32.8
Pero ang hindi nila alam na ang ugat ng problema ay wala sa Mexico.
05:48.7
Kung sisipati ng mga synthetic opioid katulad ng fentanyl,
05:53.5
mapagtatanto na ang mga ito ay haluhalong kapatid.
05:55.8
Ito ay isang mga chemical na sa laboratorio lang nagagawa.
05:59.0
Hindi katulad ng ilang klase ng methamphetamine na maaaring gawin gamit lang ang mga panghugas ng lababo at kubeta.
06:06.0
Pero ang fentanyl ay isang ori ng piperidin o N-1-2-phenethyl-4-pipridinil-N-phenyl-propanamide
06:15.3
na may mga elementong 22 carbon, 28 hydrogen, 2 nitrogen at 1 oxygen.
06:22.8
Malaking elemento na hindi basta-basta nagagawa.
06:25.8
Kailangan muna nito ng tinatawag na drug precursor o mga maselang sangkap
06:31.0
at hindi ganung kaabanseng ang mga drug cartel sa Mexico.
06:35.7
Kaya noong nakipagugnayan ang pwersa ng drug enforcement ng Amerika sa pinakamataas na kinaukulan sa Mexico
06:42.6
at naglonsad ng mga plano paano papasukin ang lungga ng mga cartel upang tapusin na ang pagkalat ng droga,
06:49.8
marami ang hindi sumang-ayon sa proposisyon.
06:52.4
Dahil bagamat dumadaan sa Mexico ang droga,
06:55.8
ang pasilidad sa bansa na may kakayang makabuo ng mga maselang sangkap o precursors ng fentanyl.
07:01.9
Sa madaling sabi, middlemen lang sila.
07:05.3
Kaya binalita ng BBC na pati ang presidente ng Mexico ang nagpahayag na hindi raw sa kanila talagang nagmumula ang droga ang fentanyl.
07:14.3
At mayroon silang matibay na pruweba.
07:17.3
Nang mga sangkap ay mula sa bansang China.
07:25.8
Ang hinala ng marami na sa China nga nagmumula ang mga sangkap sa paggawa ng fentanyl.
07:55.8
Ang hinala ng marami na sa China nga nagmumula ang mga sangkap sa paggawa ng fentanyl.
07:57.9
Noong panahon ng pandemya, taong 2019 nagugnayan ang dalawang bansa hinggit sa iligal na droga ang ginagawa sa China.
08:05.0
Ngunit hindi ito napahinto.
08:07.1
Bagkusay, mas lalong lumaganap.
08:09.8
Sinabi sa PNA noong taong 2020 na matapos lang ang ilang buwan ng pagbabawal sa mga sangkap ng fentanyl,
08:17.2
nagbago agad ng modus operandi ang mga laboratorio at paggawaan doon.
08:21.6
Katulad ng pagbago sa pangalan ng mga sangkap para makalusot sa custom.
08:25.8
Tapos yung iba, pinadadala ang droga sa mga malalayong probinsya na maluwag ang patakaran
08:31.4
at saka iluluwa sa Meksiko at doon hinahalo para gawing fentanyl.
08:37.3
Taong 2020, opisyal na pinahayag ng Drug Enforcement Agency sa Amerika
08:42.3
na ang China ang pinaka pinagmumula ng fentanyl at ng mga sangkap nito.
08:48.7
Ilan pa sa mga pagbabagong ginawa ng mga sitikato upang makalusot sa batas
08:53.2
ay ang pagtaguyod ng ilang laboratorio sa ibang bansa, katulad ng India.
08:58.2
Bukod dyan, nakaugnayan ang mga sindikato ang ibang komunistang bansa sa Asia,
09:03.6
katulad ng Vietnam at Laos.
09:05.9
Dahil noong ding taong 2020, binalita sa Reuters na nasa kote ang pinakamalaking fentanyl drug bust
09:12.6
sa kasaysayan ng Asia.
09:14.7
Sa madaling sabi, nakarating nasa bakura ng Pilipinas ang synthetic opioid
09:19.3
at ang pintuan ng nakamamatay na droga ay ang tinatawag
09:23.2
na Golden Triangle.
09:25.7
Ang Golden Triangle ay ang teritoryo sa gitna ng tatlong bansa ng Laos, Burma at Thailand
09:31.6
na nasa bandang ibaba lamang ng China.
09:34.6
Dito malakihan ang kurako at pagdating sa fentanyl.
09:38.0
Kaya pati ang United Nations ay nabahala na rin.
09:41.1
Sinabi sa DW noong taong 2020 na nagbabala ang UN
09:45.3
na ang Golden Triangle ay maaaring maging global supplier ng nakamamatay na synthetic opioid.
09:51.7
At ang sentro ni China,
09:53.2
ito ay isang napakalaking kasino, ang King's Romance, na nasa gilid ng Mekong River.
09:59.0
Kilala ito sa drug trafficking, sa human trafficking, money laundering at wildlife trafficking.
10:04.9
At ang may-ari nito ay naliligo sa salabi.
10:08.1
Isang bilyonaryong injek.
10:11.1
Nakapagdududa ba kung papaano na itatawi ng mga sakap mula sa China?
10:16.1
Ang nasa kote sa Golden Triangle ay ang pinakamalaki saksaysayan ng Asia.
10:21.0
Kasama sa nahuli ay halos 200.
10:23.2
milyong metamfetamin pills,
10:25.6
sobra sa lima narang kilo ng crystal meth,
10:28.3
at 3,700 litro ng metifentanyl,
10:32.5
isang uri ng fentanyl na madaling mailusot sa customs.
10:36.2
Marami ang nagsasabi na eh di wow,
10:39.3
sapagkat hindi naman raw ito makakalusot ng Pilipinas dahil sa mahigpit ang mga politikong sa bansa.
10:45.2
Ah, iyan ang akala nila.
10:48.1
Dahil inulat sa The Star noong isang taong 2023
10:51.3
na naalarma ang kinauukulan sa Pilipinas
10:54.3
dahil sa mga imported na nakamamatay na fentanyl
10:57.3
na mula sa Laos, Myanmar at Thailand.
11:00.3
Oo, mula sa Golden Triangle.
11:04.3
Ito din ang ulat sa GMA Network na sinabi ng PIDEA
11:07.8
na ang fentanyl ay bagong umuusbong na problema sa droga dito sa Pilipinas.
11:12.8
Huwag mong kalimutan na ito ay limampung beses na mas malakas pa kumpara sa heroin.
11:18.3
Kaya ang epekto nito sa atin ay siguradong malubha.
11:21.3
Bukod diyan, dati nang problema ang mga iligal na droga mula sa China.
11:25.3
Katulad noong taong 2022, pinahayag ng PNP
11:29.3
ang paghuli sa isang Chinese kingpin na may isang bilyong pisong halaga ng shabu.
11:34.3
Tapos, noong isang taong lang 2023, inulat ng South China Morning Post
11:39.3
ang nahuling inchik na may kalahating tonelad ng droga na nakakahalaga ng apat na bilyong piso.
11:46.3
Siyempre, hindi lahat ng inchik, pero tila ba palaging kasangkot sila pagdating sa droga?
11:51.3
Kaya noong isang taong din 2023, sinabi sa CBS na tinatarget na ng Amerika ang lahat ng bansang nagsusupply ng fentanyl na may ugnay sa China.
12:02.3
Dahil sa mukhang haharap ang buong mundo sa panibagong salon, ang pagkalat ng fentanyl na mas masahol pa sa shabu, mas matindi sa heroin.
12:12.3
Pero kung nababahala ka, pakinggan mo ito kamakailan lang ayon sa CNN na may natagpuan pang mga synthetic opioid,
12:19.3
sampung beses na mas matindi sa fentanyl.
12:22.3
Ang mga nitazines, binansagang grim reaper o kamatayan.
12:27.3
Marayal hindi pa natatapos ang problema sa zombie drug.
12:30.3
At heto, may susunod pang mas masahol na kailangan harapin ng pidea bago makapasok sa Pilipinas.
12:38.3
Anong arahal ang mapupulog dito?
12:42.3
Ang kalakal na brand made in China sa international trade ay nakagiliwa ng buong mundo.
12:49.3
Lalo na ng sa Pilipinas.
12:51.3
Pero hindi lahat ng produkto mula sa mga komunista ay mapapakinabangan ang kumakalat na fentanyl.
12:58.3
Isa itong salot na sisira sa kinabukasan ng marami at sa ngayon ay pumapatay ng libo-libo sa Amerika.
13:04.3
Sa Pilipinas, hindi pa huli ang lahat kung maaagapa ng pidea at ibang sangay ng pamahalaan ang pagdagsa nito.
13:12.3
Subalit, kailangan muna silang mamili.
13:15.3
Buhay ng mga Pinoy o bulsa ng mga politiko.
13:19.3
Buksan mo ang iyong isip at hayaang lumalim pa ng lubusan ng iyong pangunawa sa mga kasaysayang kapupulutan ng maraming aral.
13:31.3
Tandaan, katotohanan ng susi sa tunay na kalayaan.
13:49.3
Men씨walazz lalo'.
14:05.3
Kato na si rapport.
14:18.3
Thank you for watching!
14:48.3
Thank you for watching!
15:18.3
Thank you for watching!
