00:53.3
napabalita mga sangkay na ang isa sa mga dam.
00:57.5
Malaking dam po ito, na nagsusuplay ng napakaraming tao pagdating po sa patubig,
01:03.3
eh ngayon ay namomroblema mga sangkay dahil nga po malaki na po ang ibinaba.
01:07.7
But anyway, before we start mga sangkay, pakisubscribe po muna yung ating YouTube channel.
01:12.5
Sa babaan ng video na ito mga sangkay, makikita niyo po yung subscribe button,
01:15.7
pindutin niyo lamang po yan, tapos i-click niyo yung bell at i-click niyo po yung all.
01:20.4
At sa mga nanonood po sa Facebook, huwag niyo pong kailimutan siyempre na i-follow ang ating Facebook page.
01:25.6
At ito may papagawa lamang po ako sa inyo saglit mga sangkay.
01:28.7
Sa mga nanonood po sa Facebook, ito gawin niyo po ito ng aktwal.
01:32.7
Abang kayo ay nanonood na itong video natin, ito mismo pinapanood niyo mga sangkay,
01:37.2
makikita niyo po yung tatlong tuldok bandang itaas sa video na ito, gawin niyo po ng aktwal mga sangkay.
01:42.4
Pindutin niyo po yung tatlong tuldok, okay?
01:45.2
Tapos may lalabas po dyan na show more, pindutin niyo po yung show more, okay?
01:49.2
Sana nasundan po ng lahat.
01:50.9
Alright mga sangkay, tingnan po natin itong balitang, ah, putok na putok.
01:55.6
Ngayon sa Pilipinas, itong patungkol po sa malaking dam ng ating bansa,
02:03.3
ito po ay ang Magat Dam, na malaki na diumano ang ibinagsak.
02:08.4
So ano nga ba ang nangyayari?
02:09.9
Malaki na ang pinawa ng level ng tubig sa Magat Dam dahilan sa El Nino.
02:15.2
So ang dahilan ay El Nino mga sangkay.
02:18.7
Bakit dumadaos dos ang tubig?
02:21.0
Remember, ang tubig po ay mahalaga sa ating lahat.
02:25.6
Kapag nawala po yung fresh water, iniinom po natin.
02:30.0
Aba, paano tayo magsusurvive niyan mga sangkay?
02:33.4
Isa sa mga lapuruhan ng Tagtiyot ay ang mga magsasaka ng mais sa Isabela,
02:39.0
kaya marami sa kanila bauna sa utang.
02:42.5
So yan po yung efekto ngayon, ah.
02:44.4
Yung efekt nitong, ah, let's say global warming and itong El Nino,
02:51.4
ito na mga sangkay ang nagiging resulta.
02:54.1
Live mula sa Nagustin.
02:55.6
Isabela, nagpa-patrol si Jervis Manahan.
02:58.7
Jervis, iyong bang mga tanim na mais ay namumunga na, aanihin na, o bagong tanim pa lang?
03:10.0
Yes, kabayan, marami dun sa mga tinanim na mais ay bago pa lamang at hindi na nga napapatubigan.
03:16.7
At dahil walang pagulan ay yung iba natuyot na at yung iba naman ay hindi na talaga lumaki pa.
03:22.2
Kaya naman problemado yung mga magsasaka ng mais dito.
03:25.6
Dahil lubha silang apektado ng El Nino,
03:28.8
hindi nila alam kung saan kukuha ng papayad sa mga inutang,
03:33.3
ngayong wala silang aanihin.
03:38.3
Daandang hektarya ang taniman ng mais sa barangay Mapalad, San Agustin, Isabela.
03:43.2
Grabe. Tignan nyo naman mga sangkay kung paano po natuyo.
03:47.4
Ganyan po katindi ang init ng panahon ngayon mga sangkay, dulot nitong El Nino.
03:53.1
Hindi po basta-basta.
03:55.6
Kaya hindi pinalad ang mga magsasaka.
03:58.4
Dahil natuyo ang marami dito, dahil sa El Nino.
04:03.2
May kaunting nakapag-ani dahil maaga nakapagtanim.
04:07.1
Pero marami ang tinabutan at natuyo.
04:10.1
Malaking dagok ito sa mga magsasaka tulad ni Rustico.
04:14.5
Na umutang ng 60,000 piso para makapagtanim.
04:18.7
Hindi na kasi lumaki ang itinanim niyang mais.
04:21.0
My goodness, nangutang pa ng 60,000 mga sangkay.
04:25.6
Tapos yan lamang po ang nangyari.
04:27.8
Walang magandang resulta dahil po sa El Nino.
04:32.1
Dahil walang ulan, wala na pong pag-asa.
04:35.9
Kasi January 9 na itanim, wala nang ulan.
04:41.9
Magmula nung maitanim.
04:44.0
Kaya tuntuyo na yung lupa.
04:46.6
Wala tayong pambahid ng utang, sir.
04:51.3
So hindi lang po nag-iisang may problema na ganyan.
04:55.6
Napakarami mga sangkay.
04:57.4
Buong Pilipinas po ay apektado po neto.
05:00.3
So kung dito sa Metro Manila, parang wala lang po sa atin.
05:04.5
Nako mga sangkay.
05:06.0
Yan na po ang nagaganap ngayon sa iba pang mga lugar.
05:09.3
Sa Metro Manila ang nararanasan natin yung grabing init.
05:12.3
Doon din naman nararanasan ng sobrang init sa mga probinsya.
05:15.8
Kaya nga lang, may mas malalang epekto.
05:18.3
Pero may isa pang problema tayo dito sa Luzon.
05:25.6
Ang tubig sa mga dam.
05:29.8
Ang puhunan yan, utang.
05:31.8
Hindi naman pwedeng sabihin doon sa pinagkautangan namin na wala kaming inani.
05:37.6
Huwag muna kaming magbayad.
05:39.9
Ito na po yung pinakamatindi.
05:41.3
Talagang wala akong anihin.
05:44.6
Magmula nung ako yun yung magtanim ng mais.
05:48.2
Ito na yung pinakamatindi.
05:49.7
Si J. Mar naman, hahanap na ng ibang mapagkakakitaan.
05:57.0
Wala siyang aanihin.
05:58.8
Hindi kasi abot ng patubig ang kanyang taniman.
06:02.1
Hindi ko na alam kung magtatanim pa ako sa susunod na tamnan.
06:07.8
O hindi na kasi wala na ng puhunan siya eh.
06:11.8
Tapos may utang pa.
06:14.8
Utang pa yung ibang puhunan.
06:18.3
Yan ang problema ko ngayon.
06:19.4
Mahigit dalawampung bayan na sa lalawigan ng Isabela ang nakakadama ng epekto ng El Niño.
06:25.6
Okay, doon pa lang po yan sa part ng Isabela.
06:29.5
20 na po na bayan.
06:31.2
Ganyan po karami.
06:33.5
Hindi pa po pinapakita dyan yung buong hitsura ngayon ng Pilipinas.
06:38.7
Na nakakaranas po nitong grabing init ng panahon dahil po sa El Niño.
06:43.6
Kaya ang mga lubhang apektado, humihiling na ng tulong mula sa gobyerno.
06:48.4
Ang aming LGU ay kung sa tulong.
06:53.5
Siguro we are not capable, lalo na sa mga seeds and fertilizers.
06:58.6
So siguro sa Department of Agriculture yan magkagaling seeds and fertilizers para sa mga affected talaga.
07:05.4
Para at least may puhunan ulit sila.
07:07.5
Bukod sa pagkatiyo ng mga bukid, may isa pang malalang epekto ang El Niño sa Isabela.
07:14.7
Dahil sa El Niño, bumaba din ang level ng magatdam.
07:18.1
Kapag normal ang level...
07:20.8
Bumababa na po yung level.
07:23.5
Nang dam na ito mga sangkay.
07:25.6
...level nito, umaabot ang tubig doon sa mga puno.
07:28.6
Pero sa ngayon, kita na ang malaking bahagi ng lupa.
07:31.8
Sabi ng pamunuan ng dam, huling umabot ng ganito ang water level, El Niño noong taong 2010.
07:38.8
Sa ngayon, nasa 173 meters ang water level ng magatdam.
07:44.5
Di hamak na mas mababa kumpara sa normal na level nito na 187 hanggang 190 meters.
07:52.3
Dahan-dahan na po siyang bumabagsak.
07:55.8
So, ano na ang mangyayari mga sangkay kung tuluyan itong babagsak?
07:59.7
So, kawawa po dito yung sinusuplayan ng patubig mula po dito sa dam na ito.
08:04.9
Ayon, sa pamunuan ng dam, kakayanin pa naman nilang mabigyan ng patubig ang mga palayan hanggang March 15.
08:13.6
Hanggang March 15.
08:17.3
So, anong mangyayari after March 15?
08:20.5
Eh kung lalo pang tuminti ang init ng panahon, eh di, my goodness.
08:26.9
Tapos nito, ititigil na ang patubig dahil hindi na kailangan ng mga palay.
08:32.6
Pero sabi nila, ang mas kailangan nilang paghandaan ay ang susunod na taniman.
08:38.8
With this elevation, maski madagdagan pa ng, tataas pa ng konti, talagang kulang na for the wet crop.
08:47.1
So, yun ang pinagplanohan po natin.
08:50.5
Hindi kaya na mapatubigan lahat yung 90,000.
08:53.3
So, mag-strategize tayo kung ano muna yung mga areas na unahin natin
08:57.9
habang hinihintay po yung mga pagdating ng mga pagulan.
09:01.2
Kasi nakikita natin na extended yung ating El Niño.
09:04.7
Sabi ng Department of Agriculture, pinag-aangalan pa rin nila kung ano pa ang pwedeng maitulong.
09:11.8
Limited kami sa budget, ano.
09:13.4
So, we'll maximize our budget na malagayin yung mga areas na mostly affected.
09:17.5
An alternative...
09:20.5
Ano talaga yung mga magsasaka dito kung hindi maibabalik sa kanila yung mga puhunan nila,
09:25.3
mga ginastos dahil po sa dulot nitong ano, epekto ng El Niño.
09:31.2
A way is to give them party yung crop insurance money, then alternative crops ang kanilang i-plant.
09:39.7
The effects of El Niño so far, medyo minimal lang eh.
09:44.8
In the, I mean, as a whole nation eh.
09:54.6
Meron talagang area na medyo natutuyo, pero meron naman area naman maraming tubig.
10:01.8
Hindi ata alam ni Sir yung nangyayari.
10:05.0
Ang dami na hapong...
10:06.2
Ito, Isabela pa lang, 20 na punabayan yung natutuyo.
10:10.8
Hindi ko alam kung kulang lang po sa kaalaman si Sir.
10:15.5
Ang sitwasyon ng Pilipinas ngayon matindi.
10:17.5
Dahil sa El Niño.
10:20.5
Hindi po nila baliwalain yan.
10:22.5
Matulungan po yan.
10:23.5
Kasi, kawawa po dyan yung mga magsasaka.
10:26.6
Ang biro ninyo, nangutang pa po yung iba para makapagtanim.
10:29.2
Tapos, dahil sa El Niño.
10:30.8
Though, hindi naman kasalanan ng gobyerno.
10:33.6
Pero, sana matulungan.
10:35.4
So, the overall effect is not that much.
10:38.8
Nagpadala na ng mga tauha ng DA sa iba't ibang probinsya
10:42.3
para alamin ang mga kailangan pa ng mga magsasaka.
10:50.5
Hindi naman inaasahang aabot sa critical level ang Magat Dam.
10:54.2
Pero, maasa sila na uulan na sa mga susunod na buwan
10:57.5
para may refill na ang water level nito.
11:00.8
Ang biro, maasa na uulan sa mga susunod na buwan.
11:06.0
Sana, mga sangkay, no.
11:07.1
Sana, kahit nga bukas, sana, umulan na eh.
11:11.5
Isa sa problema po dito sa Metro Manila din, yung dam natin.
11:16.2
Kapag ka bumagsak po yan, ang level.
11:18.4
Maghihinagpis po talaga ang Metro Manila.
11:21.8
Doon na naman papasok, mga sangkay, yung mga alternate na patubig sa iba't ibang mga lugar.
11:28.0
Halimbawa, Kaluokan, Quezon City, Makati,
11:32.7
at iba pang mga syudad dito sa Metro Manila.
11:37.5
Yan po yung tinitingnan nila, mga sangkay, itong dam dito sa Metro Manila
11:41.6
na nagsusupply ng patubig.
11:44.0
So, yan po yung nangyayari ngayon sa Pilipinas
11:46.4
na I hope maging aware mo.
11:48.2
Aware po tayong lahat at maging warning na rin po ito sa atin
11:51.5
na magtipid po tayo ng tubig.
11:53.5
Okay, so ano pong inyong opinion?
11:54.9
Just comment down below.
11:56.2
Now, I invite you guys, please subscribe.
11:59.2
My YouTube channel, ito po yung isa kong YouTube channel, guys,
12:01.7
na Sangkay Revelation, okay?
12:04.1
Hanapin nyo po ito sa YouTube, tapos i-click nyo po yung subscribe,
12:06.9
i-click ang bell, at i-click nyo po yung all.
12:09.2
Okay, ako na po yung magpapaalam.
12:10.9
Mag-iingat po ang lahat.
