00:33.4
nagdadala ng malaking ilaw ang moon tuwing gabi.
00:36.4
Kung wala na ito, mas magiging madilim ang ating mga gabi.
00:40.1
Kung mahilig ka manood ng mga stars sa kalawakan tuwing gabi, good news ito sa'yo.
00:45.0
Kung wala ng moon tuwing gabi, mas marami tayong makikita na stars at iba pang celestial bodies
00:51.2
dahil hindi na sila natatakpan ng liwanag ng moon.
00:54.3
Siyempre, kung mawawala ang moon, ang pinakamahapektoan ay ang ating mga tides.
01:00.0
Ang gravity ng moon ang pinakamalaking rason ng mga tides sa Earth.
01:04.2
Kaya kung mahilig kang mag-surf, ang moon ang dapat mong pasalamatan sa mga magagandang waves.
01:10.0
Kung mawawala ang moon at ang gravity nito, magiging maliliit na lang ang ating tides.
01:15.2
Sa katunayan, ayon sa ilang eksperto, mas magiging maliit ito ng 75% kumpara kung may gravitational pull ang moon.
01:22.9
At dahil dito, may mga sea creatures sa tidal zone ang maaapektuhan.
01:28.2
Ilan sa mga ito ay ang mga crabs.
01:30.0
Mussels at sea snails.
01:32.0
Siyempre, dahil maaapektuhan sila, maaapektuhan din ang mga malalaking hayop na kinakain ang mga maliliit na creatures na ito.
01:40.0
Makakaapekto din ito dahil ang mga tides ang nagsa-circulate ng mga viral nutrients ng dagat mula sa ocean floor papunta sa ibabaw.
01:49.0
At ang nagdadala ng surface water na may oxygen papunta sa ilalim ng dagat.
01:53.0
Maliban dyan, may ilan pang mga hayop na maaapektuhan.
01:57.0
Ang red crabs na ginagamit ang ilaw ng moon.
01:59.0
At ang red crabs na ginagamit ang ilaw ng moon.
02:00.0
Bilang signal na kailangan na nilang mag-migrate sa baybayin pagkatapos nilang tumira sa mga bukid.
02:06.0
Maaapektuhan din ang mga pagong dito.
02:08.0
Ginagamit ng mga baby turtles ang ilaw ng moon upang makapunta sa kalapit na dagat.
02:13.0
Mahihirapan ang mga baby turtles na ito dahil sa artificial lights.
02:17.0
Ano na ang mangyayari kung wala ng ilaw mula sa moon?
02:20.0
May mga tides pa rin.
02:22.0
Pero ang gravitational pull na gagawa nito ay mula sa mas malayong sun.
02:26.0
Ang sun ay may average distance na 93 mm.
02:29.0
93 million miles mula sa Earth.
02:31.0
Kaya hindi kasing lakas ang tides na gagawin nito.
02:34.0
Sa Great Barrier Reef, tuwing November sa bawat taon,
02:38.0
kapag may full moon sa kalawakan sa gabi,
02:41.0
naglalabas ng milyon-milyong eggs at sperm sacs ang coral colonies sa ilalim ng dagat sa buong reef.
02:47.0
Halos sabay-sabay nila itong ginagawa upang bumuo ng panibagong corals.
02:52.0
May ilang ekspertong naniniwala na may naitutulong ang full moon sa prosesong ito.
02:57.0
Kaya kung mawawala ang moon, maaapektuhan ang pagkabuo ng bagong corals.
03:02.0
Posible din itong makaapekto sa ating psychology dahil nasanay na tayo na nandyan ang moon at nakikita natin ito tuwing gabi.
03:10.0
Posible itong makaapekto sa ating mood at sa ating pag-iisip.
03:14.0
Siyempre, may epekto din ito sa kultura ng iba't ibang grupo ng mga tao na naniniwala sa hiwagan ng moon sa loob ng libu-libong taon.
03:23.0
Noong unang panahon,
03:25.0
4 hours lamang tumatagal ang pag-ikot ng Earth sa axis nito.
03:29.0
Sa madaling salita, sa mga panahong iyon, apat na oras lang ang isang buong araw.
03:34.0
Dahil sa gravitational pull ng moon na siyang nakakagawa ng malalaking tide sa iba't ibang parte ng planeta,
03:40.0
bilang pinakamalapit na celestial body sa Earth.
03:43.0
Napapabagal nito ang rotation ng Earth. Ito ang rason kung bakit 24 hours na ang buong araw natin ngayon.
03:50.0
Kaya kung mawawala ang moon, posibleng bumilis ng 3 to 4 times ang rotation ng Earth.
03:53.0
Kaya kung mawawala ang moon, posibleng bumilis ng 3 to 4 times ang rotation ng Earth.
03:54.0
Kaya kung mawawala ang moon, posibleng bumilis ng 3 to 4 times ang rotation ng Earth.
03:56.0
Sa katunayan, ilang eksperto ang naniniwala na kung mangyayari ito, magiging 6 to 8 hours na lang ang buong araw.
04:01.0
Sa katunayan, ilang eksperto ang naniniwala na kung mangyayari ito, magiging 6 to 8 hours na lang ang buong araw.
04:02.0
Sa katunayan, ilang eksperto ang naniniwala na kung mangyayari ito, magiging 6 to 8 hours na lang ang buong araw.
04:04.0
Sa pagbili s ng pag-ikot, posibleng ding magkaroon ng napakalakas na hangin.
04:06.0
Sa pagbili s ng pag-ikot, posibleng ding magkaroon ng napakalakas na hangin.
04:08.7
Posible itong magkaroon ng lakas na 480 kilometers per hour at kung mangyayari yan, maraming mga ibon at insekto ang hindi makakasurvive.
04:18.5
May malaking epekto din ito sa space exploration.
04:21.8
Ayon sa mga balita, may plano ang NASA na magpadalang muli ng mga astronauts sa moon pagdating ng 2024.
04:29.0
Tinutulungan sila ng SpaceX ni Elon Musk para dito.
04:32.2
Sa katunayan, gumastos na ng malaking halaga ang NASA, pati na rin ang SpaceX para sa misyon na ito.
04:39.8
Pero kung wala ng moon, wala na silang mapupuntahan at sayang lang ang kanilang mga paghahanda para sa moon landing.
04:47.1
May epekto din ito sa ating weather.
04:49.3
Ang mga tides at tidal currents ay nakakatulong na imix ang malamig na arctic waters sa mainit na tubig mula sa tropics.
04:56.7
Ang pagmix na ito ang nagbabalansi sa ating temperature pati na rin sa ating klima.
05:02.6
Kung walang moon at walang malalaking tides, magiging imposible ang pag-forecast kung ano ang paparating na weather sa planeta.
05:10.0
Ayon sa mga eksperto, mas extremes ang epekto nito sa ating weather.
05:14.7
Mas magiging mainit ang mga tubig sa malapit sa equator habang mas lalamig naman ang tubig malapit sa North Pole.
05:20.4
Sa ngayon, nakatilt ang Earth sa 23.5 degrees. Nakastedy lang ang pagtilt na ito dahil sa gravitational pull ng moon na nasa malapit.
05:30.2
Kung wala ng moon, wala ng gravitational pull.
05:32.2
At masisira ang stable na pagtilt ng ating planeta.
05:36.0
Aalog-alog ang Earth. Kung mangyayari ito, at ayon sa mga eksperto, palipat-lipat lang ang pagtilt nito mula sa 10 degrees hanggang 45 degrees.
05:45.9
Ano nga ba ang epekto nito?
05:47.6
Ayon sa mga eksperto, noong unang panahon nag-iba din ang tilt ng Earth ng mga isa hanggang dalawang degrees.
05:54.4
At naniniwala sila na ang pagbabago ng tilt na ito ang rason kung bakit nagkaroon ng ice age.
06:00.5
Isipin mo na lang kung anong klaseng tilt na ito.
06:02.2
Ang pagbabago sa weather ang dadalhin ng 10 hanggang 20 degrees na pagkakaiba ng pagtilt.
06:08.3
Pusible itong magdala muli ng ice age sa planeta.
06:12.4
Pero huwag kang magalala kung mangyayari yan dahil may ilang mga scientist na naniniwala na pusibling ma-stabilize ng gravitational pull ng Jupiter ang tilt ng Earth.
06:22.5
Sa katunayan, may mga naniniwala na maapektuhan ang tilt ng Earth sa gravitational pull ng ilan pang mga planeta sa kalawakan.
06:29.7
Kaya ang tanong, may posibilidad nga ba?
06:32.2
Kung hindi mo pa alam, habang tumatagal ay mas lumalayo ang moon mula sa ating planeta.
06:39.1
Bawat taon ay gumagalaw ang moon papalayo sa Earth ng 1.5 inches.
06:44.0
Sobrang liit lang nito kung iisipin mo, pero pagkatapos ng maraming taon, magiging malaki na rin ang diferensya nito.
06:50.8
Sa katunayan, noong unang panahon, naka-orbit ang moon sa Earth sa distansya ng 14,000 miles.
06:57.0
Pero ngayon ay nasa 250,000 miles na ang layo ng moon mula sa Earth.
07:02.2
Sa madaling salita, noong unang panahon, napakalaking moon ang nakikita nila sa kalawakan tuwing gabi.
07:08.7
Ngayon ay makikita mo na ang diferensya sa paglayo ng moon mula sa Earth.
07:12.7
Aabot kaya ang panahon na talagang mawawala na ang moon?
07:15.8
Walang nakakaalam, at iisa lang ang sigurado.
07:19.4
Kung mangyayari ito, may masasamang epekto ito sa ating planeta.
07:32.2
Pagkatapos ng maraming taon, magiging malaki na rin ang diferensya na rin ang diferensya ng moon.
