01:00.9
Ang naririnig ko lamang dito
01:05.8
At kung minsan ay iniihipan ang mukha ko habang natutulog ako
01:10.2
Kumaga pinaglalaroan ako nun
01:14.5
Kaya noon ay wala akong matinong tulog
01:16.7
Yung takot ko sa dugaw ay napalitan ng pagkabanas
01:20.9
Sinasabihan ko pa nga itong lumayas sa katawan ko pero
01:27.0
Naririnig ko na lamang ang pagtawa niya
01:28.7
Hanggang sa nasanay na lamang ako
01:32.5
Hindi ko na pinapansin
01:34.9
Isang araw ay may sinabi si Manong Romy kay lolo
01:39.4
May tao umano na kaduda-duda ang kinikilos nun
01:44.0
Noon daw itong nasa eskwelaan ako habang ang lolo ko naman ay nasa Carmen
01:49.5
May pinunta na kaibigan
01:55.5
Na mga sandaling ito
01:57.0
Hapon at kung hindi ako nagkakamali
01:59.5
Kauhupa pa lamang ng ulan
02:02.0
Sa pagpapatuloy ni Manong Romy
02:05.5
Lalaki umano ang tao
02:07.8
Panaysipat sa bahay
02:10.2
At balik doon sa tindahan malapit sa bahay
02:13.4
Para bang may sadya pero
02:16.2
Halatang masama ang sadya noon
02:19.1
Ayon pa kay Manong Romy
02:22.0
Baka magnanakaw umano
02:27.0
Buong maghapon siyang nagbantay sa bahay
02:29.9
Yung tuba na bahal na lamang umano
02:33.4
Dahil hindi niya inihatid
02:35.7
Hanggang sa pagsapit ng hapon
02:39.1
Muli umanong sumipat yung taong yon
02:42.0
Tapos ay nagtungo doon sa punong patay
02:51.6
Siyasigay hayaan lang natin
02:52.8
Kapag bumalik yun at nagkataong narito ako
02:55.7
Sabi ko na siya ay umano na siya
02:56.5
Sabihan mo ko kaagad ha
03:00.1
Habang nakikinig ako sa pag-uusap
03:03.8
Naglalakbay sa isip ko noon
03:06.2
Ang maraming tanong
03:07.1
Wala naman kasing naging opinion si lolo
03:10.5
Maliban na lamang kay Manong Romy
03:13.3
Na sinabing magnanakaw yung tao
03:15.1
Kinagabihan ay nagtanong ako kay lolo
03:19.1
Kung ano ba ang posibleng sadya ng taong yon
03:22.7
Ang sabi sa akin ni lolo
03:25.9
Ang sabi sa akin ni lolo
03:26.5
Hindi umano magnanakaw yon
03:28.9
At ang posibleng sadya umano ay walang iba
03:34.5
Marahil ay may kaalaman ng taong yon
03:38.6
Nakatulad ng aming angkan
03:40.1
Yung pagpunta sa punong patay
03:43.4
Masasagot na kaagad doon ang sadya
03:46.4
Malaki ang posibilidad na gusto akong masilayan gawa ng
03:51.1
Baka alam ng taong yon
03:53.4
Na nasa akin ang dungaw
03:55.3
At ang posibleng sadya umano ay walang iba
03:56.5
Magamat na ipaliwanag ng maayos ng lolo
03:59.6
At nagbukas ang aking pananaw
04:02.2
Pero may nanatili pa rin tanong
04:05.6
Bakit naman gusto akong masilayan?
04:10.5
Huwi ka ako sa sarili ko
04:11.9
Hanggang doon lang ang sinabi ni lolo
04:16.6
Kaya noon ay nagkaroon ako ng kurisidad
04:19.8
Gusto kong makita ang taong yon
04:22.9
Para na rin mapanatag ako
04:24.4
At nangyari na ako
04:24.8
At nangyari na ako
04:26.5
Ilang araw pa ang nakalipas
04:28.4
Dito na nagmungkahi ang lolo
04:31.0
Na pwede na akong makauwi
04:32.4
Wala na raw problema ang dugaw
04:35.4
Hindi piligro at ayos lamang umano
04:38.4
Ang pagdadala ko dito
04:39.8
Nasabi ko kasi kay lolo noon
04:43.0
Na pinaparingkan ko ang dugaw
04:44.7
Huwag mananakit ng tao
04:47.2
Lalo na kung miyembro ng pamilya namin
04:49.8
Kung anong gusto kong mangyari
04:52.8
Ay dapat sumunod ito sa akin
04:54.5
Lagi ko yung pinaparinig
04:57.4
Nakalimutan ko pala na ang dugaw
05:00.7
Ang dapat kong pakinggan
05:02.0
Imbis na siyang makinig sa akin
05:07.3
Pagkatapos kong umuwi ng amin
05:08.9
Dito na nagpapakita sa akin ang dugaw
05:12.3
Sinasabihan kong itong huwag magpapakita sa mga magulang ko
05:17.3
Nagalit sa akin nun
05:19.8
Ang sabi ako lang daw ang nakakakita sa kanya
05:24.5
At naiirita umano siyang laging pinagsasabihan
05:27.2
Alam niya umano ang ginagawa niya
05:30.4
Pinagmukha ako umano siyang paslit na utusan
05:33.6
Hindi daw siya utusan kung hindi kaibigan
05:37.8
Kinabahan ako noon
05:41.3
Kasi ang tono ng pananalita niya ay para bang gusto akong saktan
05:47.9
Nakadungaw sa mga mata ko
05:50.5
Nanginginig ang katawan ko noon
05:53.3
At gusto kong sumigaw pero
05:54.7
Nagpipigil lang ako noon
05:57.4
Wari ba'y matapang lamang ako kapag wala na ang dugaw pero
06:02.1
Nang magpakita ito sa akin ay
06:05.2
Para akong lutang na kaluluwa
06:10.4
Aminado ako na sinabi ko sa kanya ang gusto kong mangyari
06:14.2
Pero galit na galit ito habang nakatitig sa akin
06:18.2
Kung kaya noon ay hindi na lamang ako nagsalita
06:23.3
Sa tuwing magpapakita siya sa akin noon
06:28.3
Kung ano ang sinasabi ng nilalang
06:32.9
Dahil lahat naman ng mga salaysay sa akin ng dugaw
06:36.6
Para ding bukang bibig ng tatay ko
06:39.6
Puro paalala noon
06:42.2
Hanggang sa isang umaga
06:45.6
Habang patungo ako sa eskwelahan noon ay
06:49.1
Napansin kong tila may sumusunod sa akin
06:53.3
Napapadaan kasi ako noon sa pilapil
06:55.9
Kung kaya't nalalaman ko kaagad kung may nakasunod
06:59.3
Kaduda-duda pa ang kinikilos noon
07:06.8
Sinisipat ko lang pero pabilis nang pabilis ang lakan niya
07:11.6
Hanggang sa mga dalawang dipa na lamang siguro ang layo namin ay
07:16.1
Bigla na lamang itong nagsalita sa likuran ko
07:23.3
Sumama daw ako sa kanya dahil kung hindi
07:25.2
Sasaktan niya ako noon
07:27.7
Napahinto ako noon
07:31.1
Hindi ako nakagalawa
07:33.7
Binalot ako ng pangamba
07:36.4
Hanggang sa umabante pa siya ng lakad at hinawakan ang balikat ko
07:41.6
Tinulak niya ako noon
07:44.6
Hanggang sa makarating kami
07:47.1
Sa dulo ng pilapil
07:49.8
Kapag lumilingon ako sa kanya
07:53.3
Hinihigpitan niya ang pagkahawak sa balikat ko
07:57.5
Pumiglas ako noon pero ang lakas niya
08:01.3
Ang sabi pa niya sa akin ay kapag sumigaw daw ako ay papatay niya ako noon
08:06.4
Tinulak niya ako ng tinulak hanggang sa makarating kami sa kalsada
08:12.2
Doon ay may nakita akong van
08:15.5
Sa maniwala man kayo o sa hindi
08:18.7
Mabilis na pumasok sa isipan ko na kikidnapin ako ng tao
08:23.3
Nang malapit na sa van
08:26.4
Bigla na lamang akong binitawan ng tao
08:29.7
Dito naman ay nagtataka ako
08:35.7
Umatras siya at parang takot na takot noon
08:39.3
Tapos yung driver ng van
08:42.1
Sumisigaw na ipasok na umano ako sa van
08:45.6
Pero hindi nangyayari yun
08:48.1
Hindi lumalapit yung tumutulak sa akin
08:53.3
Dito na ako tumakbo
08:55.1
Patungo ako noon sa masukal na damuhan
08:58.6
Bumaba ang driver at narinig ko ang pagsigaw nito habang sumusunod
09:04.5
Ang sabi ay bat daw ako pinakawalan at panay pa ito ng bigkas ng mabibigat na salita
09:11.1
Ako naman noon ay walang tigil sa pagtakbo hanggang sa naabutan ako ng driver
09:17.1
Sa maniwala man kayo o sa hindi
09:21.8
Pagkasakal na pagkasakal niya sa akin noon
09:25.8
Bigla na lamang natilapon yung tao na
09:29.4
Wari ba may tumamang malakas na bagay dito na hindi nakikita
09:34.2
Hindi na yun bumangon pa
09:37.7
Matapos sumubsub sa lupa noon
09:40.7
Tatlo silang lahat
09:43.7
Bukod sa driver at yung tumulak sa akin
09:46.7
Ay may isa pang nasa loob
09:50.5
Paparating na rin yun sa kinaroon
09:51.8
Pero nagulat ito ng ilang distansya na lang
09:55.7
Na yun bang gusto sana akong dakmain pero
09:58.7
Bigla na lamang umatras noon
10:01.4
Kitang kita ko na dilat na ang mga mata
10:05.5
Na wari ba yung nakakita ng sobrang nakakatakot na nilalang
10:11.1
Nangilid na ang luha ko noon at marahan akong umatras
10:16.8
Pagtalikod ko ay narinig kong may dumaing
10:22.1
Binalikan ko ng tingin yung tao
10:25.1
Hanggang sa ganoon na lamang ang panlalaki ng mga mata ko
10:29.6
Dahil dalawa na ang nakatumba sa lupa
10:33.7
Ano bang nangyayari noon?
10:40.9
Lumis ako ng daan
10:42.2
Pinagpatuloy ko ang pagtakbo
10:44.7
Hindi na sa pilapilan kung hindi sa kawayanan
10:49.7
Binilisan ko ang pagtakbo noon at hindi ko sa paralyzedaniya
10:51.8
hindi ako dumerecho sa amin.
10:55.0
Dumerecho ako sa bahay ni Lolo.
10:58.6
Nagsisisigaw ako malayo pa lang.
11:01.4
Bumungad ang Lolo ko na habang papalapit ako noon,
11:04.8
ay nakikita kong nagtataka siya.
11:08.9
Kagad kong sinabi na may nagtangkang dumukot sa akin,
11:13.1
tinuro ko pa kung saan banda.
11:16.5
Nagmungkay naman si Lolo kay Manong Romy na puntahan nila yon.
11:19.8
Walang sabi-sabing nagtangkil ng itak si Manong Romy,
11:25.2
habang si Lolo naman ay may dalang itong kung anong bagay na nakasukbit sa may tagiliran niya.
11:32.2
Hindi naman patalim yon.
11:34.5
Basta kahoy na kulay itim at pahaba.
11:39.5
Ako naman noon ay sumunod sa kanila.
11:42.6
Malakas ng loob ko dahil may kasama na ako.
11:47.1
Hanggang sa makarating kami sa kalsada,
11:49.8
naroon pa rin ang van at nakita ko yung humatak sa akin.
11:54.3
Tinuro ko ito at sinabing,
11:58.7
yun po yung dumukot.
12:00.6
May kasama pa yan.
12:02.0
Naroon po sa damuhan oh.
12:03.7
Bigla na lang bumulag tay.
12:06.0
Tumakbulan po ako ng tumakbulo.
12:09.2
Kagad naman nilapitan ni Lolo yung taong tumulak sa akin.
12:13.6
Dinuro niya ng kamay ito at sa maniwala man kayo o sa hindi.
12:18.2
Sumandal sa van yung tao,
12:19.8
at parabang hindi ito makagalawa.
12:26.8
Ano ang pakay ng mga ito sa akin?
12:33.3
napag-utusan lamang daw sila.
12:39.3
Tinanong naman ni Lolo kung sinong nag-utos
12:42.3
hanggang sa may binanggit na pangalan ng lalaki noon.
12:46.8
Doon ay parabang nagulat si Lolo.
12:49.8
Nakakunot ang mukha nito habang nakatingin sa malayo.
12:54.8
Lumapit naman ako.
12:56.8
Tinanong ko kung anong problema.
12:59.8
Pero habang nangyayari yon,
13:02.3
nakatitig ako doon sa tao.
13:05.8
Iwas ito sa akin.
13:07.8
Yung mga mata ay napakalikot.
13:10.8
Pero hindi nagsasalita ang Lolo noon.
13:16.3
tinungo nito ang direksyon kung saan ko tinuro
13:18.8
ang ibang mga kasama.
13:21.8
Dito pa lamang nakagalaw yung lalaki.
13:24.8
Lumapit naman si Manong Romy.
13:27.8
Sinabihan itong huwag magkakamali ng kilos dahil tatagain siya nito.
13:34.8
May mga tao na noon na nakakakita,
13:37.8
maging ang ilang istadyante naroon din.
13:41.8
Nahiya naman ako kung kaya kaagad kong sinunda ng Lolo.
13:44.8
Doon ay nakita ko si Lolo
13:49.8
na kinakalabit ng paa ang mga taong nakaiga sa lupa.
13:53.8
Buhay pa naman naman ang mga ito pero
13:56.8
halatang may masakit sa katawan.
14:01.8
baluktot ang paa.
14:03.8
Sa isip ko ay nabali ang paa noon pero
14:07.8
malaking katanungan sa akin kung bakit.
14:11.8
Hanggang sa nagsalita si Lolo,
14:14.8
nagtanong ito sa akin kung ano daw ba ang ginawa ko sa kanila.
14:20.8
Naguluan ako sa sitwasyon pero sinabi ko kay Lolo na wala naman.
14:26.8
ang mga tao pa ang may ginawa sa akin noon.
14:30.8
Basta nakatayo lamang ako noon at bigla na lamang natilapo ng isa.
14:36.8
Tumangon naman si Lolo.
14:39.8
Tapos ay binalik ka ng lalaki doon sa van.
14:42.8
Hindi na ako sumama.
14:45.8
Nahihiya akong magpakita noon.
14:48.8
Tingin ko pa ay may mga kaklase pa akong nanonood.
14:51.8
Lalo't maaga pa at alam ko sa sarili ko na maraming dadagsang studyante.
14:57.8
Mabuti na lamang at walang pulis.
15:00.8
Tiyak na magkakagulo na.
15:03.8
Nakikita ko naman ang van.
15:06.8
Maya maya pa ay kinawayan ako ng Lolo.
15:09.8
Nakuha ako naman kaagad ang ibig sabihin noon.
15:16.8
Sinalubong ko si Lolo sa Pilapil.
15:19.8
Nagtanong ako kung anong nangyayari.
15:22.8
Aminado naman ako na balak akong dukutin pero gusto kong malinawan ang isip ko.
15:29.8
Pero iba ang sinabi ng Lolo noon.
15:32.8
Huwag na umano akong pumasok.
15:35.8
Pagkatapos noon ay naglakad na ang Lolo pa uwi noon.
15:38.8
Inawakan naman ako ni Manong Romy sa kamay.
15:43.8
Hila-hila niya ako habang binabagtas namin ang maliit na daanan.
15:48.8
Sa mga sandaling iyon, hindi ako umuwi ng bahay.
15:53.8
Sumama lamang ako kay Lolo.
15:56.8
Alam ko sa sarili ko na tatanungin ako ng mga magulang ko kung bakit hindi ako pumasok.
16:03.8
Hirap namang ipaliwanag yung sitwasyon ko diba?
16:06.8
Biruin mo, dinukot.
16:09.8
Liyak na mag-aalala mga magulang ko noon.
16:13.8
Isa pa, wala akong marason noon.
16:17.8
Kung kaya pinili kong sa bahay na lamang ng Lolo.
16:21.8
Kinukulit ko si Lolo noon.
16:24.8
Sang katutak na tanong ang sinabi ko.
16:27.8
Kasama na yung nangyayari sa dalawang lalaki.
16:31.8
Dito ay sinabi ni Lolo na hindi siya sigurado pero
16:36.8
parang gagawin daw akong alay.
16:39.8
Papatayin ako at kukunin ang dugaw sa katawan ko.
16:44.8
Idadaan muna sa pag-aalay para malipat ang dugaw.
16:48.8
At ang taong minsang nagmasid sa bahay,
16:52.8
iyon ang taong magsasagawa ng alay at nagutos na ipadukot ako noon.
16:59.8
Kilala ni Lolo ito,
17:02.8
na itago na lamang natin sa pangalang
17:08.8
Ayon sa Lolo Juan,
17:11.8
itong si Victorio Umano ang matinik na mangkukulam.
17:15.8
Noon ay bumibisita Umano sa lugar namin.
17:19.8
Naging matunog kasi ang pangalan ito patungkol sa hiwaga ng patay na sinukuan.
17:25.8
Nakausap ito ng Lolo noon at balak kumuha ng kapirasong kahoy ng sinukuan.
17:31.8
Pero binigyang babala ng Lolo.
17:34.8
Na ayos lang namang kumuha,
17:37.8
yan daw ay kung walang mangyari.
17:40.8
Gawa ng kahit itong si Lolo,
17:43.8
hindi tinangkang kumuha ni kapirasong tipak ng kahoy noon.
17:49.8
Isang gabi Umano ay may mga taong dumako sa lugar.
17:53.8
Nakita ni Lolo na naroon papunta sa puno.
17:57.8
Hinayaan lamang ng Lolo Juan.
18:00.8
Alam niya sa sarili noon na grupo ito ni Victorio.
18:04.8
Minasdan niya lang.
18:07.8
Hanggang sa nagsigawan Umano ang mga ito at nagpulasan.
18:11.8
Nakita ni Lolo na tumatakbo sa palayan.
18:15.8
Nabulabog pa nga Umano sina tatay noon.
18:18.8
Natitiyak ang Lolo na nagpakita o hindi naman kaya'y nagparamdam ang dugaw.
18:26.8
Nagdag pa ng Lolo Juan.
18:29.8
Yung nangyari Umano kanina sa dalawang lalaki.
18:32.8
Kagagawan Umano iyon ng dugaw.
18:35.8
Mabuti na nga lang Umano ay hindi na matay iyon.
18:40.8
Sinabi ko naman na hindi nagpakita ang dugaw at wala ding paramdam sakin.
18:45.8
At papanong naging dugaw ang dahilan?
18:50.8
Sino ba sa tingin mo ang gagawa noon?
18:53.8
Hindi mo man siya nakita pero natitiyak akong siyang dahilan.
18:58.8
Kita mo naman yung pinsala, di ba?
19:00.8
Yan ang sinasabi ko sa iyo.
19:03.8
Babantayan ka ng dugaw sa anumang banta.
19:08.8
Matapos kong marinig ang mga sinabi ng Lolo, hindi na ako nagsalita pa.
19:15.8
Nagbihis na lamang ako noon. May mga damit naman ako sa bahay ni Lolo.
19:21.8
Sabi ko pa ay huwag akong isusumbong sa mga magulang ko.
19:26.8
Ang tugon naman ni Lolo ay hindi niya gagawin iyon.
19:30.8
Magiging abala lamang daw at magdudulot ito ng tensyon sa tatay at nanay ko.
19:37.8
Buong araw ako noon nasa loob ng bahay.
19:40.8
Kinakausap ko ang dugaw pero hindi tumutugon.
19:45.8
Hanggang sa pagsapit ng hapon.
19:48.8
Kasalukuyan noon may ginagawa si Lolo.
19:51.8
Hindi karaniwan sa akin ang ginagawa niya.
19:55.8
Naggukot-kot ito ng uling sa may putan ng kaldero.
19:58.8
Nilagay niya ang uling sa dahon ng buyo tapos ay binalot at isinubo sa bibig niya.
20:06.8
Iniisip ko noon na parabang nagnganganga si Lolo.
20:11.8
Ninunguya niya kasi iyon.
20:14.8
Akala ko pang ay lulunukin kaso dinurahan niya ito sa nagbabagang uling.
20:20.8
Maya-maya pa ay nakita ko ang Lolo na tumatango para itong baliw na nagsasalitang mag-isa lang.
20:28.8
Dahil na rin sa pagtataka ko noon,
20:31.8
tinanong ko ang Lolo kung ano bang ginagawa niya.
20:35.8
Ang sabi niya sa akin ang tawag o manudoon.
20:41.8
Siyempre wala akong alam sa pagtatawas na iyon pero
20:45.8
pinaliwanag niya sa akin na para daw itong naghuhula.
20:52.8
At maraming pamamaraan ng pagtatawas noon.
20:55.8
Kahit nasa matinding tensyon ako dulot ng pangyayari.
21:01.8
Napatawa ako kay Lolo.
21:04.8
Paano ba naman kasi ay para siyang kumain ng pusit?
21:08.8
Habang nagsasalita siya ay ang itim ng kanyang mga ngipin.
21:12.8
Pinagalitan ako ni Lolo at ang sabi huwag daw siyang pagtawanan
21:17.8
dahil balang araw o mano ay mararanasan ko ang mga ginagawa niya.
21:22.8
Kung kaya noon ay natahimik ako.
21:25.8
Nagpatuloy naman sa pagpapaliwanag ang Lolo.
21:29.8
Inaalam niya umano ang kondisyon ng paligid.
21:33.8
Bali sinusuri niya kung may mga itinanimba na sumpa si Victorio.
21:38.8
Dahil itong si Victorio umano ay maalam din at tipikal sa mangkukulam
21:44.8
ang magtaning ng sumpa sa isang bahay kung saan may balak na masama.
21:49.8
Mabuti na lamang umano at naisipan ni Lolo iyon.
21:53.8
Dahil kung hindi, hindi namin malalaman na may sumpa nga.
22:00.8
Oo sapagkat totoong may nilagay umano si Victorio.
22:05.8
Ito ang aalamin ni Lolo kung saan banda nilagay.
22:09.8
Tumayo ang Lolo at nagtungo sa bakuran.
22:13.8
Sinisipat niya ang mga haliging kawayan hanggang sa makarating doon sa tarangkahan.
22:19.8
Tapos ay may kinalakal siya sa lupa noon.
22:24.8
At noon ay nakita ko na may dinampot ang Lolo.
22:28.8
Tela ito na kulay dilaw at ang laman ay dalawang garapa.
22:34.8
Panaybitaw ng mabigat na salita ni Lolo.
22:38.8
Sabi niya ay pangbasag umano ang nilagay.
22:42.8
Basag ng puder para malayang makakapasok sa lugar ang kulam.
22:46.8
Halos wala akong maintindihan sa mga sinabi ni Lolo.
22:52.8
Ang malinaw lamang sa akin ay ang tatagang kulam noon.
22:57.8
Ayon pa kay Lolo, kung maaari ay huwag muna akong papasok sa eskwela.
23:04.8
Dahil matinde ang pagnanais sa akin ng mangkukulam na si Victorio.
23:09.8
Ito naman ang siyang labis kong pinaproblema noon dahil tiyak na bababa ang marka ko sa eskwela.
23:16.8
Hinaabol ko pa naman noon ang antas na mabigyan ako ng gawad bilang may mataas na marka.
23:23.8
Isa pang problema ko, bagaman walang alam ang mga magulang ko sa nangyari sa akin pero,
23:30.8
magkakaroon sila ng agam-agam kapag hindi ako pumasok.
23:35.8
Kaya hindi maiiwasang malalaman talaga nila ang lahat sa uli.
23:40.8
Sinabi ko ang problemang yun kay Lolo.
23:43.8
Ang tugon naman niya sa akin, siya na ang magpapaliwanag sa magulang ko noon.
23:50.8
Wala din naman umanong mapagpipilian kung hindi pa daw nagtanim ng sumpa ang mangkukulam.
23:57.8
Posibleng mababaw lang ang interest noon sa akin.
24:01.8
Pero dahil nga sa natuklasan niya, alam ni Lolo na delikado talaga kahit pa umano may gabay akong dugaw.
24:10.8
Dahil ang mangkukulam umano.
24:13.8
Parang albularyo lamang din.
24:16.8
Pwedeng alisin ang dugaw sa katawan ko.
24:20.8
Wala umanong magagawa ang dugaw lalo na kapag napapailalim sa orasyon.
24:25.8
Kahit labagman sa loob ko ay sumang-ayon na lamang ako noon.
24:30.8
Kinabukasan, maagang pinuntahan ng Lolo ang mga magulang ko.
24:35.8
At ilang sandali lang ay bumalik na ito.
24:38.8
Pero kasama si Tatay,
24:40.8
makikitang ang bigat ng itsura.
24:44.8
Pinutakte ako ng sermon.
24:47.8
Sinaluko yung lahat.
24:49.8
Kasama na kung bakit daw ako nagmatigas at lumapit pa talaga sa punong patay.
24:54.8
Nasapian na umano ako ng ingkanto.
24:58.8
At ito pa ang mag-uudyok sa akin sa kapahamakan.
25:02.8
Nakatingin lamang ako kay Lolo noon pero hindi ito kumikibo.
25:07.8
Wari ba'y hinahayaan ang Tatay na makikita?
25:10.8
Kapag palabas ng sama ng loob.
25:13.8
Hanggang sa maya-maya pa ay dumating na rin ang Nanay at kasama si Ate Helenon.
25:19.8
Alam niyo bang papaluin sana ako pero pinigilan ng Lolo.
25:24.8
Ang sabi ng Lolo ay huwag daw ako sasaktan dahil nasa loob ko ang dugaw.
25:29.8
Baka magalit ito.
25:32.8
Kaya noon si Nanay ay umiyak na lamang.
25:36.8
Habang si Tatay naman ay ilang saglit lamang ay huminahon na.
25:40.8
Sinabing napasubo na umano.
25:43.8
Harapin na lamang namin ang problema.
25:47.8
Nagdanong pa siya kay Lolo kung anong dapat gawin.
25:51.8
Ay naman sa Lolo ko.
25:54.8
Ang unang gagawin ay dapat walang makakaalam na iba maliban na lamang sa amin.
26:00.8
Si Lolo na ang gagawa ng paraan.
26:03.8
Wala namang ibang harap sa mangkukulam kung hindi siya na lang.
26:10.8
Ako nang pupunta sa eskwelahan.
26:13.8
Baka bigyan ka ng konsiderasyon.
26:16.8
Ipapaliwanag ko doon na may karamdaman ka.
26:19.8
Kung tatanungin ka sabihin mong totoo ha.
26:26.8
At marami pang gawain sa bahay.
26:29.8
Ikaw naman Helen, maigi sigurong samaan mo ang kapatid mo dito sa bahay ng Lolo mo.
26:34.8
Uwi ka ng Tatay noon.
26:36.8
Tumangu lamang ako at si ate naman ay nagpaiwan.
26:40.8
Pumayag ito na samahan ako.
26:43.8
Akala ko pa nga ay galit ang ate noon pero nag-aalala pala ito sakin.
26:49.8
Hindi na ito mabigat magsalita.
26:52.8
Napaka malumanay at nakakapanibago.
26:56.8
Ang sabi pa ng ate ay magdadasaluman siya.
27:00.8
At tutulong sa Lolo sa kung anong gagawin.
27:03.8
Napangiti naman ang Lolo at ang sabi ng Lolo.
27:06.8
Si ate daw ang may kalidad na pwedeng maging katulad na maliban sakin.
27:12.8
Ako daw kasi gawa lang ng kakulitan.
27:16.8
Yun ang nangyari.
27:19.8
Naging maayos naman ang lahat.
27:22.8
Si Tatay ay nakapagpaalam na pero malaki pa rin ang posibilidad na bababa ang marka ko noon.
27:28.8
Sa pagkakaalala ko noon si nanay at tatay doon na rin sa bahay ni Lolo na nanatili.
27:36.8
Humuuwi na lamang kapag inaasikaso ang mga alaga namin na para bang lumipat na kami ng bahay noon.
27:44.8
Ay naman kay Lolo, mas mabuti nang nasa iisang tahanan lamang kami dahil natitiyak niyang ligtas kami at walang madadamay.
27:54.8
Nagakda ang Lolo ko noon ang araw kung kailan siya kikilos.
27:59.8
Pupunta niya umuno si Victor.
28:02.8
Isasama niya si Romy.
28:04.8
Kukomprontahin niya umano ang mangkukulam at kapag hindi nadala sa pakiusap noon,
28:10.8
mapipilitan siya makipagkombate dito.
28:14.8
Sabi ko naman ay isasama ako pero hindi pumayag si Lolo.
28:19.8
Humadlang din ang tatay dahil napaka-piligroso umano ang kalagayin ko noon.
28:25.8
Hanggat maaari habang hindi pa natatapos ang problema,
28:29.8
mananatili ako sa bahay.
28:34.8
Hanggang sa isang gabi, kasalukuyan noon kausap ni Lolo si Manong Romy.
28:40.8
Naririnig ko ang pinag-uusapan nila.
28:44.8
Ito ay patungkol sa pagalis nila.
28:47.8
Dapat daw ay hating gabi sila tutungo at mamaya na iyon.
28:52.8
Alam naman naman noon ang Lolo kung saan nakatira dahil nakuha niya sa pagtatawas ang kinaroroonan.
28:59.8
Namangha ako kay Lolo noon.
29:01.8
Biruin mo, sa ganoong paraan ay malalaman niya talagang sitwasyon.
29:07.8
Naroroon sila sa likod ng bahay, sa kusina na kung saan may mahaba ang antigong lamesa.
29:15.8
Habang ako naman noon ay nakadungaw lamang sa bintana doon sa may silid.
29:20.8
Maya-maya pa ay naghanda na si Lolo.
29:24.8
Nakita kong may nilabas pa itong baril at yung tabak niyang mahaba.
29:29.8
Inilapag niya ito sa may lamesa.
29:33.8
Hindi niya alam na nanonood lamang ako sa kanya.
29:37.8
Inakala ng Lolo'y natutulog na ako pero tinandaan ko kung kailan sila aalis noon.
29:45.8
Nilapag niya rin ang dalawang medalyon niya at sa pagkakaalam ko ay ito yung San Benito at Saturn na binanggit sa akin ang aking ama.
29:56.8
Itimang kulay na waribay gawa lang niya.
29:59.8
Pagkakaalam si Lolo.
30:02.8
Hanggang sa hindi malamang dahilan, bigla ko na lamang narinig ang boses ng dugaw.
30:09.8
Ang sabi nito ay mapapahamak umano si Lolo.
30:13.8
Dagdag pa ng dugaw, samahan ko umano si Lolo noon.
30:19.8
Ang dugaw na umano ang bahala.
30:23.8
Nagpakita sa akin ang nilalang.
30:26.8
Pero anino lamang ito na tumama sa dingding?
30:30.8
Mabuti na lamang at tulog sila nanay at tatay noon.
30:34.8
Hindi ko alam kung papayag ba ang Lolo.
30:38.8
Lumabas ako ng bahay.
30:40.8
Nagulat pa siya nang makita ko.
30:43.8
Tinanong niya kung bakit pa ako gising.
30:47.8
Hindi kaagad ako nakapagsalita.
30:50.8
Iniisip ko pa ang sasabihin.
30:53.8
Hanggang sa maya maya pa ay bigla na lamang nagtayuan ang mga balahibo ko sa katawan.
30:59.8
Kasunod noon ay ang pagbuka ng bibig ko.
31:03.8
Nagsalita ako na kontra sa pagdikta ko noon.
31:07.8
Hindi ko alam kung anong nangyayari.
31:11.8
Ang sabi ko ay sasama ako sa Lolo ko at tutulong ako sa pagsupil sa mangkukulam na iyon.
31:18.8
Matapos noon ay parabang nagkaulirat ako.
31:22.8
Nanlalaki ang mga mata ko dahil alam kong hindi ako yung nagsasalita.
31:29.8
Kung hindi ako nagkakamali.
31:35.8
Sila Lolo at Manong Romy ay nagkatitigan.
31:39.8
Halata sa mga ito ang paggagulat.
31:42.8
Hindi ko alam kung bakit tumangu ang Lolo ko na wari ba'y pumayag ito.
31:48.8
Dapat pagagalitan ako eh.
31:51.8
Inaasaan ko na iyon.
31:53.8
Pero iba ang reaksyon ng Lolo.
31:55.8
Hanggang sa nagsalita na si Lolo pero hindi ako ang kinakausap.
32:02.8
Dahil ang sabi nito.
32:05.8
Mas maigi kung ikaw nga ang haharap pero hindi ko iiwan ang apo ko.
32:12.8
Ngayon tayo aalis.
32:22.8
Tama ba yung narinig ko?
32:25.8
Nakikita mo siya?
32:27.8
Huwag ka na magsalita dyan apo.
32:30.8
Hindi ko siya nakikita pero dam ako ang pahiwatid niya.
32:34.8
Alam kong hindi mo kayang sabihin sa akin ng mga katagang iyon.
32:40.8
Puro ka lang kakulitan.
32:46.8
Tutulong ang Dugaw.
32:48.8
Mungkahi ng Lolo nun.
32:51.8
Hindi na lamang ako nagsalita nun.
32:53.8
Naging sapat na sa akin ang pagtugon ng Lolo.
32:57.8
Pero sa mga sandaling iyon ay parang sasabog ang dibdib ko sa tindi ng kaba.
33:03.8
Ilang saglit lang ay sinrana ni Lolo ang pinto ng bahay at pinatay pa ang ilaw sa may kusina.
33:11.8
Matapos noon ay nagmungkahi na ang Lolo na aalis na kami nun.
33:16.8
Sumusunod lamang ako sa kanilang dalawa ni Manong Romy.
33:19.8
Naglakad lamang kami nun.
33:24.8
Sobrang payapa nang makarating kami sa may kalsada.
33:28.8
Wala man lamang bukas na tindahan.
33:31.8
Mga alas 11 na nun.
33:33.8
Akala ko pa ay sasakay kami pero naglakad kami sa mahabang kalsada.
33:42.8
Isang oras na lakaran.
33:44.8
Pero habang nangyayari iyon,
33:46.8
naririnig ko ang paghangos ng dugaw na wari ba'y galit na galit ito.
33:54.8
Hanggang sa makarating kami sa kasunod na lungsod,
33:58.8
dito ay sinabi ng Lolo na malapit na daw ang bahay ni Victorio.
34:03.8
Sa labas lamang daw kami magantay at hayaan ng dugaw sa kung anong gagawin.
34:09.8
Kapag nakawala daw ito sa katawan ko,
34:12.8
magiging malakas ito pero kapag nahuli umano ako,
34:16.8
habang nakulong ang dugaw sa katawan ko,
34:19.8
malaya ang mangkukulam para gawin ang kanyang isasagawang pag-aalay.
34:26.8
Ahadlangan daw kasi nito ang paglabas ng dugaw nun.
34:31.8
Hindi ako kumikibo nun.
34:34.8
Lamang sa akin ang matinding tensyon.
34:37.8
Hanggang sa nakarating kami sa parang subdivision.
34:42.8
Basta may magkakasunod na bahay noon at lahat ay kongkreto ito.
34:47.8
Dito na sinabi ng Lolo na huminto na kami.
34:51.8
Nasa gilid kami noon ng mahaba at mataas na pader.
34:55.8
Pero ilang saglit lang,
34:58.8
bigla na lamang akong nakaramdam ng panghihina.
35:02.8
Yun bang para akong hihimatayin?
35:05.8
Niyugyug ko pa ang ulo ko noon.
35:08.8
Nawala naman kaagad yun.
35:11.8
Nagtaka ko at sinabi sa Lolo ko kung ano ang nararamdaman ko.
35:16.8
Ayon naman sa kanya.
35:18.8
Wala na umano ang presensya ng dugaw.
35:21.8
Lumabas na umano yun sa katawan ko.
35:24.8
Marahil ay gumagala na umano ito sa paligid ng kabahayan.
35:30.8
Tumangu lamang ako kay Lolo.
35:33.8
Balot ako ng halong emosyon noon.
35:38.8
pagkatakot at pagkamangha.
35:43.8
ganun palang isang gabay.
35:45.8
Ewan ko lang sa iba,
35:48.8
dahil may gabay naman ng ilang mga may karunungan.
35:51.8
Wala akong idea kung anong ginagawa ng gabay nila noon.
35:58.8
lahat naman ng bihasa ay sobrang higpit para sa sarili.
36:01.8
Ayaw ipagsabihan kung anong meron sila.
36:07.8
balik tayo sa kwento.
36:09.8
May isang oras din yung paghahantay namin sa labas.
36:12.8
Hanggang sa maya-maya pa ay may nakita akong nagtatakbuhang mga tao sa bandang likuran.
36:20.8
Kita dito ang pagkataranta.
36:23.8
At mabilis kong napagtanto na ang kinatatakutan ng mga ito
36:28.8
ay ang paggambala ng dugaw.
36:31.8
Ang sabi ng Lolo ay para lamang daw ginambala ng demonyo ang mangkukulam.
36:37.8
Tiyak nakatikim na umano sa mga sandaling iyon.
36:40.8
Sa lupit ng inkanto.
36:44.8
Hanggang sa ilang saglit lang,
36:47.8
sinabi pa ng Lolo na puntahan namin ang bahay.
36:51.8
Doon ay sumunod lamang ako sa kanya.
36:55.8
Nakabuntot naman si Manong Romy na waribay sundalo na nagtitiktik.
37:00.8
Hanggang sa nakarating kami sa tapat ng malaking bahay noon,
37:05.8
nanlaki ang mga mata ko gawa nang nakita ko yung van na ginagawa.
37:10.8
Pagkakamit noong kamuntikan na akong madukot.
37:14.8
Nakaparada ito sa labas.
37:17.8
May tao doon na parang baliw na nakatulala
37:21.8
habang nakasandal sa dingding ng bakod.
37:25.8
Ang sabi ng Lolo ay yun na daw si Victorio.
37:29.8
Hindi ako makapaniwala noon.
37:33.8
Para itong iniwan ng diwa.
37:36.8
Literal na nakatulala lang.
37:38.8
Nasa labas ng bakuran nito.
37:42.8
Lumapit ang Lolo at sinuri yun.
37:45.8
Pero bigla namang kumaripas ng takbo patungo sa loob ng bahay.
37:50.8
Yun bang parang nakakita ng sobrang nakakatakot ng masilayan si Lolo.
37:56.8
Ilang saglit lang ay bumalik si Lolo at ang sabi,
38:00.8
Pwede na umano kaming umuwi.
38:03.8
Dagdag pa niya ay hindi daw sinaktan ang mga tao.
38:06.8
Pero tinakot lamang umano ito ng halimaw.
38:12.8
Nagtanong pa ang Lolo nung bumulong na ba sa akin ang dugaw pero ang sabi ko hindi.
38:19.8
Tumangon na lamang siya noon.
38:22.8
Tapos na daw ang problema namin.
38:25.8
Malamang sa malamang ay naramdaman ng mangkukulam ang presensya namin.
38:30.8
Pero ang hindi nito napaghandaan ay ang presensya ng dugaw na iyon.
38:36.8
Para lamang kaming gumala noon na akala ko pa mapapalaban ako at mapapahamak.
38:43.8
Ganun lang pala kadali.
38:50.8
Sobrang tua noon ang tatay ng malaman ng mga sinabi ng Lolo.
38:55.8
Hindi na umano magtatangka pa yung mangkukulam.
38:59.8
Tiyak na pati umano kaluluwa nito.
39:02.8
Basag na kasama ang kaalaman.
39:04.8
Nang dahil yon sa dugaw.
39:08.8
Hindi ko na idedetalya dito ang reaksyon ng buong pamilya.
39:15.8
Naging masaya at payapa ang lahat.
39:18.8
Pero ang ipinagtatak ako noon ay hindi na nagpaparamdam sa akin ang nilalang.
39:23.8
Pagkatapos na pagkatapos ng tagpong yon, wala na.
39:29.8
Ilang araw yon hanggang sa umabot pa ng isang buwan.
39:34.8
Samantalang panay naman ang pangungulit ko sa nilalang na yon.
39:38.8
Hanggang sa nakita ko ang dugaw na naroon na ito sa puno ng sinukuan.
39:44.8
Akala ko pa noon ay dumalaw lamang sa teritoryo pero
39:49.8
nakausap ko siya.
39:51.8
Nilubayan niya daw ako dahil nalalagay lang daw sa piligro ang buhay namin noon.
39:57.8
Mabuti sana umano kong ako lang dahil nasa katawan ko siya.
40:01.8
Pero madadama ay umano ang ibang tao noon.
40:06.8
Hindi ako nakaramdam ng lungkot noon.
40:10.8
Bagos ay tuwang tuwa pa ako pero
40:15.8
bagamat nasa teritoryo siya,
40:18.8
papasok at papasok pa rin umano siya sa katawan ko.
40:22.8
Ano mang oras na gustuin niya.
40:25.8
Iniisip ko noon na para akong sasakyan.
40:28.8
Gawa nang dahil sa akin ay makakagala ang nilalang pero
40:33.8
hinayaan ko na lamang yon.
40:36.8
Hanggang sa ngayon,
40:38.8
nakikita ko ang dugaw.
40:41.8
Albularyo na ako kagaya ng inaasahan ko
40:46.8
Totoo pala talaga mga nilalang.
40:49.8
Noong nagkaroon na ako ng karunungan,
40:52.8
hindi lang ang dugaw ang nararamdaman at nakikita kong elemento.
40:56.8
Sobrang dami nila.
40:59.8
Iba't ibang klase.
41:03.8
hindi niyo magugustuhan kapag nagpakita sa inyo.
41:13.8
Hanggang dito na lamang po ang kwento ko.
41:18.8
kung magpapadala ako sa susunod ng sulat,
41:21.8
patungkol naman sa pagiging albularyo ko.
41:23.8
Pero kaakibat ko pa rin dyan ang dugaw,
41:26.8
gawa nang doon ako humihini ng tulong sa kanya.
41:29.8
Lalo na kapag kinabibilangan na ng elemento,
41:33.8
ang nire-resolva kong
41:53.8
Sobrang buildings nila lang.
41:55.8
Thank you for watching!
