01:30.0
At wala akong nababalag kang nangyari sa paligid.
01:32.8
Dahil na rin siguro sa halos magkakakilala ang lahat ng mga taong naninirahan doon.
01:38.6
At kanya-kanyang sikap sa buhay, makaahon lamang sa kahirapan.
01:44.5
Kahit nga gabihin ka pa sa daan pa uwi o abutin ka ng madaling araw ay wala kang kababalagang mararanasan.
01:52.6
Yung sinasabi nilang aswang o ibang mga nilalangat elemento,
01:57.4
walang ganito sa lugar namin noon.
02:00.0
Ang ibig kong sabihin ay wala pa akong naririnig na hakahakang may nanggagambalang ganong klasing mga nilalang sa lugar.
02:10.2
Madalas pang ang kapag malaki at bilog ang buwan noon sa kalangitan na siyang nagbibigay ng liwanag sa kapaligiran
02:17.0
ay saka naglalabasan ang mga tao at kabataan sa baryo para maglaro sa kalaliman ng gabi at magkwentuhan ng kung ano-ano lang.
02:30.0
Siyempre, kahit walang kababalaghang nangyayari sa aming paligid noon, ay hindi mawawala ang mga kwentuhan tungkol dito.
02:40.9
Mga kwentong matatanda na hindi na ganon pinaniniwalaan ng nakakarami sa amin.
02:48.6
Pero kahit ganun pa man ay mas kinatatakutan ng lahat ang mga ligaw at mababangis na hayop mula sa kabundukan na napapadpad sa aming baryo.
03:02.3
Tulad na lamang ng mga naglalakihang ahas at iba pang mga mababangis na hayop.
03:08.3
Madalas kasi ay may namamataang ahas sa lugar namin at mga ligaw na bayawak.
03:14.7
Malapit lamang din kasi ang mga nagtataasang bundok sa lugar namin noon.
03:19.2
Kaya naman hindi na bago sa amin na makakita ng mga ligaw na hayop.
03:24.7
Halos karamihan sa mga kabahayang nakatirik sa baryo ay gawa pa lamang sa mga pawid ang bubungan at kawayan ng dingding.
03:35.2
Samantalang ang saig naman ay gawa sa kahoy na tabla.
03:39.6
Meron namang may mga batong bahay na, pero kalahati pa lamang ito at gawa pa din sa pawid ang bubungan.
03:47.6
Kahit na nasa may dulo naman,
03:48.6
na kami ng baryo namin nakatira,
03:51.5
ay nagsisikap ang mga magulang ko na may ipaayos ang bahay namin.
03:56.6
Nang sa ganoon ay unti-unting matupad ng aking ina ang pangarap niyang magkaroon ng magandang bahay.
04:04.6
Na mga panahon din yun ay may matalik akong kaibigan na tawagin na lamang natin sa pangalang Anselmo.
04:12.7
Kaidaran ko lamang ang kaibigan kong ito.
04:15.8
Pero hindi kaya ko na lumaki kasama ang buong pangalaman.
04:18.6
Ang pamilya at mga magulang
04:19.9
ay si Anselmo ang tanging
04:22.8
ang abuela niya na lamang na sinanay-pasing ang siyang kasakasama niya sa bahay.
04:29.6
Bata pa lamang ako nang lumipat sila Anselmo sa baryo namin para dito na manirahan.
04:35.4
Hindi namin alam kung nasaan na ang mga magulang nito.
04:38.8
Dahil magmula nang tumira sila at naging kalapit bahay namin
04:42.4
ay ang abuela niya na lamang ang kasama niya.
04:47.3
Ayon naman kay Anselmo,
04:48.6
sa tuwing tinatanong niya sa abuela niya kung ano ang nangyari sa mga magulang niya,
04:54.7
paiba-iba umano ito ng sagot.
04:58.0
Merong nang ibang lugar umano para maghanap buhay.
05:01.7
Merong pumanaw na
05:02.7
at meron din namang nalunod sa sabaw.
05:07.0
Sa kabila ng mga sinasabi nitong biro ay
05:09.5
isa lang ang madalas nitong sinasabi sa kanya
05:11.8
na hindi nagbabago.
05:15.6
Yun ay ang iniwan si Anselmo ng kanyang ina sa abuela niya.
05:18.6
Magmula nang iwan sila ng kanyang ama para sumama sa ibang babae noon.
05:26.3
Magmula noon ay hindi na rin nagpakita pa ang kanyang ina
05:29.2
at sa palagay niya ay nasa maayos na itong kalagayan sa ibang lugar.
05:36.0
O yun ba nag-asawa na yun?
05:38.5
Kaya hindi na naisip ang balikan ng kaibigan ko.
05:44.9
magulo at komplikado kung babalikan mo ang pinaggagalingan ng buhay ng kaibigan.
05:48.6
Dahil maging siya naman ay hindi niya alam kung ano ang pinaniniwalaan niya.
05:55.8
Kaya naman ipinagkibit balikat niya na lamang ito at hindi na pinagtunan pa ng pansin.
06:02.5
Napupunan din naman ang kanyang abuela mga pangangailangan niya.
06:06.8
At ito na mismo ang tumayong ama't ina sa kanya.
06:11.6
Naitataguyod siya nito at napag-aral pa kahit na
06:14.0
pangihilot lang ang tanging inabubuhay nila noon.
06:18.6
Hindi albularya si Nanay Pasing.
06:22.1
Kaya naman tumatanggap ito ng bayad sa tuwing may nagpapahilot sa kanya.
06:27.3
At marami din itong pananim na iba't ibang klaseng gulay na
06:30.8
inilalako naman ni Anselmo sa tuwing aanihin naman ngayon.
06:37.4
Magmula nga ng maging magkapitbahay na kami ay naging malapit na kaming dalawa ni Anselmo sa isa't isa.
06:43.9
Lalo pa at nag-iisang anak na lalaki lamang ako ng mga magulang ko.
06:48.3
Pag-iisang anak na lalaki lang ako ng mga magulang ko.
06:48.6
Puro babae na kasi ang mga sumunod sa akin at ang panganay namin.
06:53.3
Bali pangalawa ako mula sa panganay.
06:56.2
Kaya naman lahat ng mabibigat na gawain sa bahay,
06:59.4
sa akin nakatoka.
07:01.8
Gaya na lamang ng pangangahoy, ng panggatong at pagigib ng tubig.
07:07.5
Naging magkasanggang dikit kami ni Anselmo.
07:11.0
Halos magkapatid na nga ang turingan namin sa bawat isa.
07:14.7
At parati kaming magtasama sa ping may ginagawa kami sa labas ng bahay.
07:18.6
Tulad ng pangangahoy at pagigib ng tubig nun.
07:23.8
Lalong-lalo na ang kinahihiligan naming gawin tuwing sasapit ang gabi at kabilugan ng buwan.
07:29.9
Amang huli ng isda,
07:31.9
hipon at iba pang lamang tubig tabang
07:34.4
sa sapang nasa likuran lamang ng bahay nila Anselmo.
07:39.4
Konektado kasi ito patungo sa malaking ilog sa lugar namin
07:42.6
at marami talagang isda at iba pang lamang tubig roon ang nakikita sa tuwing kabilugan ng buwan.
07:48.6
Kung ang ibang mga kabataan sa aming baryo ay nakikipaglaro at nakikipagkwentuhan
07:54.8
ang pinagkakaabalan sa tuwing kabilugan ng buwan.
07:59.0
Kami naman ay binabaybay ang sapa sa baryo namin
08:01.7
hanggang sa umabot kami sa malaking ilog na kung tawagin sa amin.
08:09.3
Kahit pabutin kami ng hating gabi ay walang kaso sa amin yon.
08:15.0
makarami kami ng huli ng sa ganon kinabukasan ay may maibenta.
08:18.6
At may ulam kami.
08:21.7
Maging mga palakang bukid ay hindi pinalampas ni Anselmo.
08:26.3
Ayon pa dito ay paborito umano ng kanyang abuela ang palakang ilog na yon.
08:31.5
Lalo na kapag inadobo ito.
08:34.4
Kaya't sa tuwing nangunguha kami ng isda o hipon ay nangunguha rin siya.
08:39.9
Samantalang ako naman kahit tubong probinsya
08:42.1
ay hindi talaga ako kumakain ng palaka.
08:46.9
Ang arte mo naman.
08:48.6
Ang sarap kaya nun.
08:50.2
Lasang hita ng manok to kapag naluto na.
08:53.5
Minsang wika ni Anselmo sa akin ang sabihin ko sa kanyang
08:56.3
huwag na siyang manghuli ng palaka dahil marami naman na kaming nahuling isda at hipon.
09:03.9
Sapat na to sa atin.
09:05.6
Ang dami na itong nahuli natin oh.
09:07.9
Pakawalan mo na yan.
09:10.2
Huwi ka ako at pinakita pa sa kanyang pinaglagyan namin ng mga nahuli
09:13.5
na halos malapit ng mapuno.
09:16.8
Huwag. Sayang din to.
09:18.6
Lamang tiyan na rin to.
09:20.9
Natatawang saad niya.
09:22.6
At nilagay sa lalagyan ng palaka.
09:25.8
Napapailing na lamang ako at pinagpatuloy ng panguhuli namin nun.
09:32.4
Basta bilisan mo nalang dyan manghuli ng palaka para makauwi na tayo.
09:39.7
Sa paglipas nga ng ilang minuto,
09:42.8
habang binabaybay na namin ang sapa pa uwi,
09:45.8
ay napansin kong bigla na lamang natahimik
09:51.0
Bihira niya itong ginagawa dahil
09:52.9
likas na sa kanya ang pagiging makulit at madaldal.
09:57.7
Kaya't sa tuwing namamataan ko siyang tahimik,
10:00.8
ay batid ko na may dinadala siyang problema.
10:05.3
May problema ba pre?
10:07.7
Parang bigla kang natahimik dyan ah.
10:13.1
Lumipas pa ang ilang minuto bago ito tumugon sa tanong ko na halatang
10:16.8
nagdadalawang ito.
10:18.6
Ang isip pa bago niya sabihin nun.
10:26.9
Kapag may ipinamana sa'yo yung mga magulang mo,
10:32.1
Tanong niya sa akin nun.
10:35.4
Seryosong tinignan niya pa ako sa mga mata.
10:39.3
Sandali akong hindi makasagot at napapaisip tungkol sa sinabi ng matali kong kaibigan.
10:46.0
Oo, syempre naman oh.
10:48.6
Ano kung lupain niya noong mahalagang bagay ang ipamamanas sa'yo?
10:52.2
Aba hindi ko talaga tatanggihan yan.
10:55.7
Masayang tugon ko sa isipin mga ganong klaseng bagay ang mamanahing tinatanong ng kaibigan ko.
11:04.8
Paano kung kaalaman?
11:07.9
Yung ano, ang hirap ipaliwanag.
11:13.0
Anong klaseng kaalaman ba yung sinasabi mo?
11:16.3
Kasi kung sa kabutihan naman ang tinutukoy mo,
11:18.6
huwag ka na magdalawang isip na tanggapin yun.
11:22.1
Kung sa tingin mo, para din naman sa ikabubuti mo yan, pero
11:25.0
syempre kung sa kasamaan,
11:29.6
hindi ko na natuloy ang sasabihin ko
11:31.6
nang biglang makarinig kami ng kaluskusan sa talahiban.
11:37.1
Hindi kalayuan sa gilid ng sapa.
11:40.8
Kaya naman saglit kaming natahimik noon at nakiramdam sa buong kapaligiran.
11:46.7
Ilang sandali pang nakalipas,
11:48.6
ay mas lalong lumakas ang kaluskusang naririnig namin.
11:53.5
Kaya naman agad na rumihistro sa isipan ko
11:56.5
na baka may ligaw na hayop o ahas ang naririan lamang sa paligid namin.
12:04.5
Pero ilang sandali pa ay biglang umalinsangan ng paligid at
12:07.9
nakaamoy ako ng napakabahong amoy
12:11.3
na para bang may patay na hayop sa kung saan banda.
12:20.3
Takang tanong ni Anselmo.
12:22.9
Agad na inilawan ng hawak niyang dibatidiyang flashlight ang paligid
12:26.5
kung saan namin banda naririnig ang kaluskus.
12:33.4
Siguro may mga walang hiyana naman na nagtapo ng patay na hayop sa tabi ng sapa.
12:39.5
Saglit pa kaming nagkatinginan ang kaibigan ko na para bang
12:42.6
nag-aabangan kung ano ang susunod namin gagawin.
12:47.4
Nakaramdam na rin ako ng takot na mga sandaling yun.
12:51.7
At baka kung anong hayop ang bigla na lamang bumulaga sa amin.
12:56.8
Lalo natin itong mga nakaraang araw lamang
12:59.1
ay may nababalita ang malaking ahas sa kagubatan.
13:03.5
Malapit mismo sa baryo.
13:06.6
Naisip ko agad na baka ahas yun.
13:10.6
magiging katapusan na naming dalawa ni Anselmo kapag natuklaw kami nito.
13:17.4
Tara na! Umalis na tayo!
13:19.8
Nagmamadali kong sabi sa kaibigan ko.
13:22.6
Agad ko na siyang hinatak.
13:25.0
Pero sa mahinang boses lang.
13:28.0
Sa takot na baka maalerto ang anumang hayop na nagtatago lamang sa talayban.
13:35.3
Umalis na tayo dito, Anselmo.
13:37.8
Baka mayari tayo eh.
13:40.1
Baka iyong ahas talaga yan.
13:43.7
Swerte na lang natin kung makauwi pa tayo ng buhay sa bahay.
13:47.4
At magtatalikod na ako.
13:52.1
At aalis na nang mapansin kong
13:53.9
tila napaku na si Anselmo sa kinatatayuan niya.
13:59.1
At nabitawan niya pa ang hawak niyang dibateryang flashlight.
14:05.1
Bumagsak yun sa tubig na agad nawalan ng ilaw
14:07.8
dahil pinasok na ng tubig ang loob at nabasa ang baterya nun.
14:15.1
Nang muli ko siyang balingan ay nakatakot.
14:17.4
At narinig ako ng kakaibang huninang ibon.
14:21.1
Sa pakiwari ko noon ay huni ito ng uwak na naririnig ko lamang sa gitna ng kabundukan.
14:28.5
Pero nang sandaling marinig ko ito,
14:32.2
ay biglang nagtaasan na mga balahibo ko sa katawan.
14:40.4
Tara na, Anselmo.
14:45.0
Natataranta ng bulalas ko sa kaibigan.
14:47.4
At dali-dali ko nang dinampot sa tubig ang flashlight na nahulog ni Anselmo.
14:53.6
At dahil yun lang ang tanging pangilaw namin ay binalot kaagad ng dilimma
14:58.2
ang buong paligid noon.
15:01.6
Maliba na lamang sa liwanag na nililika ng buwan.
15:05.7
Dahilan para maaninagan ko pa rin
15:07.8
ang aming kinaroroonan.
15:13.0
At manghihilahin ko na sanang muli si Anselmo nang dumako ang paningin ko.
15:17.4
Kung saan nakatoon ang kanyang pansin.
15:22.8
Nang naroon na ang titig ko ay napakunot na upa ako dahil
15:26.8
sa may naaninagan akong
15:29.8
tila bang babaeng nakatayo sa unahan namin.
15:37.3
Paano ko na lamang babae ito?
15:40.0
Sa kadahilan ng nakatungtong lang naman ito sa itaas ng bato.
15:44.9
Walang kasuplot-suplot sa buong katawan.
15:47.4
Kaya naman kitang-kita ko ang maumbok at bilugan nitong dibdib.
15:55.3
Idagdag pang mala Coca-Cola ang katawan nito at makurba.
15:59.9
Kaya pala titig na titig ang damo kong kaibigan.
16:03.7
Dahil nakakita pala ito ng kaaya-ayang tanawin.
16:08.5
Napalatak na lamang ako at magsasalita na sana nang biglang
16:11.8
takpan ni Anselmo ang bibig ko
16:15.7
at sumenyas ito na huwag akong maingay.
16:21.2
Sabay tingin muli sa babaeng nasa itaas ng bato
16:24.0
na noong mga panahon na yon.
16:28.7
Tumutuwa-tuwad na.
16:32.6
Muling napakunot ang noo ko sa nakita ko
16:35.2
at tila ba parang kinakamot na babae ang katawan niya
16:40.1
at napapalya dito noon.
16:44.3
Ilang sandali ba?
16:45.7
Ay narinig ko na naman ang kakaibang huninang ibon
16:48.4
na sa tansya ko ay nagmula ito sa babaeng nakikita namin.
16:54.7
Ang kaninang huni kasi ay napalitan
16:56.8
ng may hinang pagungul at halinghing.
17:04.0
hindi lang balahibo ko ang nagtaasan ng mga sandaling yon.
17:10.0
ang hindi dapat tumayo.
17:14.1
Dahil sa nakikita ko,
17:15.7
tiyak kong dalaga ang babaeng yon.
17:18.1
Base na lamang sa tindig ng katawan niya.
17:22.7
Maya-maya pa ay kamuntikan akong mapamura sa gulat.
17:27.1
Nang biglang umilaw ang flashlight na hawak-hawak ko noon.
17:32.2
At saktong nakatutok ito sa kinaroroonan ng babae.
17:37.7
Dali-daling na palingon sa amin ang babaeng nasa itaas ng bato.
17:42.9
Halos hindi kami makagalaw sa kinatatayong babaeng.
17:45.7
Kailuan naming magkaibigan.
17:48.7
Nilukuban agad kami ng takot.
17:52.1
Kitang-kita namin ang nakakatakot na itsura ng babaeng yon.
17:57.3
Ang kaninang inakala kong dalaga,
18:00.9
kabaliktaran ito.
18:03.6
Sobrang tanda na ng babaeng yon.
18:07.1
Kulubot ang balat.
18:09.5
Lalo na ang balat nito sa muka
18:11.4
na kulang na lamang ay hihiwalay na.
18:16.6
Puting-puti na rin ang buhaghag niyang buhok
18:19.4
at kitang-kita ko ang maiitim nitong mga ngipin.
18:25.0
Dahil panay ang pagbuka-buka ng bibig niya na animoy.
18:29.5
May nginangatang kung ano.
18:33.0
Panay pa ang paglalaway nito.
18:37.0
Halos butot balat na lamang din ang katawan nito
18:39.5
at ang kaninang nakikita kong kinakamot niya.
18:42.7
Ay marami ang maiitim na babaeng.
18:45.7
Ang nagsisitubuan roon.
18:50.6
Grabing takot at hilakbot talaga
18:53.1
ang naramdaman ko ng mga sandaling yon.
18:56.7
Lalo na ng bigla itong umatungal
18:58.9
ng pagkalakas-lakas na animoy.
19:02.9
Baboy na kinakatay.
19:06.3
At mang susugod na sana sa amin ang matandang babae.
19:11.2
Kaya naman dalidali ko ng hinila si Anselmo
19:14.0
at nagtatatakbo na kami pabalik.
19:15.7
Sa pinanggalingan namin.
19:18.6
Walang ingay na kumaripas kami ng takbo.
19:22.5
Dahil wala din naman kaming mapapala kung magsisisigaw pa kami nun.
19:27.4
Batid kasi naming nasa parte na kami ng walang katao-tao at kabayan.
19:33.3
Magsasayang lamang kami ng lakas at boses kapag nagsisisigaw pa kami.
19:38.8
Kaya naman binilisan na lamang namin ang pagtakbo.
19:42.5
Hindi na namin alintana ang mga matutulis na batanggol.
19:45.7
At magtanda dulas-dulas pa kami dahil binabaybay pa rin namin ang sapa na iyon.
19:54.4
Nang sa ganun ay sa likod ng bahay pa rin kami nila Anselmo makakarating.
19:59.8
Abang hindi kami magkandamayaw sa pagtakbo,
20:03.5
ay ramdam na ramdam namin ang paghabol ng matanda sa amin.
20:08.4
O mas mabuting sabihin na
20:10.1
ang paghabol sa amin
20:16.6
Rinig na rinig kasi namin ang ingay na nalilika nito sa tubig.
20:22.1
Maging ang pag-angil ng nilalang na parang bumubulong na lamang sa tenga.
20:28.4
Ito mas lalong nabigay sa amin ng lakas ng loob na tumakbo pa ng mabilis
20:32.7
para makatakas sa nilalang na iyon.
20:39.3
kahit nagkukumahog na kami sa pagtakbo,
20:41.5
ay hindi ko pa rin binibitawan ang laggayan ng mga nahuli naming isda at hipon.
20:49.7
Bahala na kung anuman ang mangyari,
20:52.8
basta't ang mahalaga ay may maiuwi kaming pangulam.
20:57.8
Hindi ko nga lang alam kung may laman pa ba ito kapag nakauwi na kami.
21:04.5
Makalipas ang mahabang minutong takbuhan,
21:08.1
sa kabutihang palad,
21:10.3
nakarating din kami sa likod.
21:11.5
sa likod ng bahay nila Anselmo.
21:14.4
Mabuti na lamang at hindi na kami sinundan pa ng nilalang.
21:19.1
Kahit na may kaba at takot,
21:21.8
natawa na lamang kami sa sinapit namin at hindi makapaniwala sa nangyari.
21:29.5
na nagawa pang tumigas ni Manoy ng akalain kong dalagang nakita kong nakaubad.
21:36.4
Dahil sa bukas naman ang pintuan nila Anselmo sa likuran ng bahay,
21:41.5
parang na rin kaming pumasok.
21:44.3
Nang tuluyan na kaming makapasok ay napansin kong
21:46.8
tahimik na ang loob ng bahay nila.
21:50.9
Tanda na tulog na ang abuela ng kaibigan ko
21:53.2
at nag-iisang gasera na lamang ang nakasinde.
21:58.7
Kaya naman nagdahan-dahan na lamang kami para hindi makagawa ng inay.
22:04.2
Saglit na nagpaalam si Anselmo sa akin para magtungo sa silid tulugan niya at magpalit ng damit.
22:09.0
Basang-basa na kasi ito
22:12.0
dahil ilang beses siyang natumba sa sapa.
22:16.1
Dahilan para mabasa ang damit niya.
22:23.9
Nang makapasok sa silid niya si Anselmo,
22:27.4
ay tinignan ko ang mga nahuli naming isda,
22:30.7
hipon at ang palakang bukid na nakuha ng kaibigan ko.
22:35.4
Habang tinitingnan ko ang mga ito dahil medyo konti na lang,
22:39.0
at natapon na yung iba,
22:42.0
ay nakarinig ako ng ingay na parang,
22:45.1
parang bumubulong na nagdadasal.
22:49.2
Hindi ko maintindihan ang ingay na iyon.
22:52.3
Dahil nauulinagan ko lang ito.
22:55.6
Saglit ko pang hinintay si Anselmo na makabalik.
22:59.9
Pero dahil sa kurisidad na namuo sa akin ay,
23:03.4
hindi ko na ito nahintay pa.
23:06.1
Kusa na lamang gumalaw ang mga paakot.
23:11.6
na parabang hinahatak ang aking paa,
23:15.3
patungo sa silid na tinutulugan ni Nanay Pasing.
23:20.6
Pakiwari ko kasi noon ay,
23:23.0
doon nagmumula ang ingay na naririnig ko.
23:28.2
Nang makalapit nga ako sa pintuan ng silid nito,
23:31.5
ay nakita kong nakaawang ito ng konti.
23:35.0
Kaya naman napasilip ako doon at nakita kong,
23:38.0
may mga nakasinding kulay-itim na kandila sa altar ng silid.
23:44.5
Natanaw ko pang nakaluhod si Nanay Pasing.
23:48.1
Nakatalukbong ito ng kulay-itim na tela.
23:51.5
Namukha lang nito ang nasisilayan ko.
23:55.6
Nakapikit pa ang mga mata nito,
23:58.3
habang bumubuka-buka ang bibig na tila ba nagdadasal siya.
24:03.8
Mahina lamang iyon,
24:05.3
pero sa hindi ko maipaliwanag na dahilan,
24:08.0
ay para bang may kung anong itim na henerhiya
24:11.2
ang bumabalot sa loob ng silid
24:14.0
na mas nagbigay sa akin ng pakiramdam ng takot at kilabot.
24:21.2
Lalo pa nang makita kong may hawak-hawak siyang hugis-bungo,
24:26.0
pero hindi ko lubos matukoy kung bungo ba yun ng tao o ng hayop.
24:34.9
Nang marinig ko ang langit-ngit ng pintuan ng silid,
24:38.0
ay dali-dali akong bumalik sa may kusina kung nasaan ang lagayan ng mga nahuli namin.
24:47.0
Nang makarating ako sa kusina ay butil-butil na pawis ang tumatag at taksano ko.
24:53.1
Hindi ko alam kung mas matatakot ba ako sa aswang na humabol sa amin
24:56.7
o sa kakaibang nasaksihan kong ginawa ng abuela ni Anselmo.
25:03.6
Hindi na kasi bago sa akin ng mga usapin
25:06.1
tungkol sa kusina.
25:08.0
sa mga mambabarang
25:09.2
na gumagamit ng kulay
25:15.8
nasasaksihan o naririnig na mga
25:17.7
kababalagang nangyayari
25:21.7
Ay may mangilan-ngilan naman akong
25:25.6
sa mga karatig lugar namin na tungkol
25:27.9
sa ganitong uri ng kababalagan.
25:32.2
ng mga binabarang at kinukulam.
25:33.8
Hmm, paring Waldo
25:38.6
ikaw na yung maghati-hati
25:40.8
ng mga nahuli natin para makapagpahinga
25:44.7
Grabing takot pa rin kasi yung nararamdaman ko
25:49.2
Anyan ang kaibigan ko
25:52.8
sa akin dahil sa bigla
25:54.7
na lamang itong nagsalita sa likuran ko.
25:59.4
O sige, paring Anselmo
26:01.3
ako na yung bahalang
26:04.6
Teka, sandali lang.
26:08.5
Pasimple akong nagpahinga
26:09.7
ng malalim bago minadali ko na
26:11.5
hatiin ang mga nahuli namin sa sapa.
26:15.9
ng hatiin ay kaagad ko nang binigay
26:17.6
sa kaibigan ko ang parte niya.
26:20.7
Nagpaalam na akong
26:23.4
Nilalamig na kasi ako.
26:27.0
Nang mga sandaling yun ay kinakabahan pa rin ako.
26:32.0
kung ano ang dapat kong gawin.
26:37.2
Mag-iingat kapag uwi mo, ha?
26:40.6
Agaran na akong umuwi sa bahay namin
26:42.5
na ilang metro lang ang layo mula sa bahay
26:47.2
Halos lakad, takbo na
26:48.3
ang ginagawa ko. Makarating lang ako
26:50.0
kagad sa bahay namin na yun.
26:55.5
Ano ba itong kamalasan
26:56.4
na nangyari sa akin ngayon?
26:58.9
Hinabol na nga kami ng aswang.
27:01.2
May nakita pa akong
27:02.5
kakaiba sa bahay ng kaibigan.
27:07.7
Nanginginig ang buong katawan ko nun.
27:11.9
Nagmakarating na nga ako sa bahay namin.
27:15.1
Nagmadali na akong
27:16.1
maglinis ng katawan.
27:20.2
Tinakpan ko lamang sa lamesa
27:22.7
kung saan nakalagay ang mga hinuli namin
27:27.1
At mabilis na akong nagtungo sa silid tulugan.
27:31.8
Kahit ilang minuto nang nagdaan ay hinulog.
27:33.5
Hindi pa rin maalis-alis
27:34.7
ang kabang nararamdaman ko.
27:37.1
Sa tuwing sumasagi sa aking isipan
27:39.5
ang katakot-takot na wangis
27:43.6
Para akong babangunguti nun.
27:48.1
Matapos ang gabing yon
27:49.3
ay bihira na lamang kaming magsama
27:53.4
Parati na akong sinasama ng aking ama
27:55.3
sa pagbubukid at pagkakarpentero.
27:58.9
Hindi naman maaring sumama
28:00.0
si Anselmo sa amin
28:01.8
dahil nabalitaan kong nagkasakit ang kanyang
28:03.5
abuela at kinakailangan niya
28:06.0
itong bantayan at talagaan.
28:10.7
Makalipas ang ilang araw
28:11.9
ay hindi ko na rin
28:13.7
namamataan na lumalabas
28:16.0
ng bahay nila si Anselmo.
28:19.1
Hindi din naman ako
28:19.9
makahanap ng tsyempo na puntan siya
28:21.9
dahil kung hindi ako
28:23.7
abala sa pagbubukid ay
28:25.0
abala ko sa ibang bagay.
28:29.3
nagkasakit din ang aking ama at ako ang
28:31.3
umaalalay sa kanya.
28:33.5
Napag-usapan na rin naman namin
28:36.0
na hindi muna kami manghuhuli sa sapa
28:38.0
at wala kaming ibang pinagsabihan
28:40.5
sa naging karanasan namin
28:41.7
tungkol sa aswang.
28:44.0
Dahil tiyak din naman namin na
28:45.6
walang maniniwala sa amin at kung
28:47.8
meron man. Hindi kami
28:49.7
sigurado kung ano mangyari.
28:54.3
Sa pagiging abala ko nga
28:56.0
ay hindi ko na malayang
28:58.0
dalawang linggo na pala ang lumipas.
29:01.7
huling kita namin ng kaibigan ko.
29:06.0
ang naisip ko yun
29:07.0
ay nagpasya na akong silipin ito
29:09.6
sa bahay nila ng abuela niya.
29:13.7
Kahit na may agam-agam akong
29:15.5
nararamdaman dahil sasariwa pa rin
29:19.3
ang nasaksiyan kong kakaibang ginagawa
29:23.6
Ipinag sa walang bahala ko na lamang yun.
29:27.5
Inisip ko na baka nagdadasal lang talaga
29:29.5
ang abuela ni Anselmo
29:30.6
at wala namang ibang ginagawa.
29:33.5
Baka ako lamang ang nag-iisip
29:35.5
ng kakaiba para dito.
29:39.5
pagkagaling ko sa bukid
29:43.5
na akong naglinis ng katawan
29:45.5
para magtungo sa bahay nila.
29:47.5
Pagka uwi kasi namin
29:49.5
ni tatay ay nakita kong bukas ang pintuan
29:53.5
Kaya natitiyak kong naroon ang kaibigan ko
29:55.5
at hindi ito umalis.
29:59.5
Matapos kong nga makapaglinis ng katawan
30:01.5
at nakapagbihis ay pumunta na ako
30:03.5
sa bahay ng kaibigan ko.
30:05.5
Sa labas pa lamang ay tinawag ko na
30:07.5
kaagad ang pangalan nito.
30:09.5
Nang sa ganun ay alam niyang naroon ako
30:11.5
sa kanilang bahay.
30:13.5
Pero ang ipinagtataka ko,
30:15.5
nakailang tawag na ako kay Anselmo
30:19.5
pero wala pa ring sumasagot sakin.
30:23.5
Nasa naman kaya ang kaibigan ko na yun, diba?
30:27.5
Dahil nga sa wala namang sumasagot
30:29.5
ay napagpasyan ko ng sumilip
30:31.5
sa nakabukas nilang pintuan.
30:35.5
ay narinig ko ang boses ng kaibigan kong
30:41.5
pigil na pigil siya sa pag-iiyak nun.
30:45.5
Kagad na nabahala ako sa mga narinig.
30:49.5
pang tinawag ang pangalan niya
30:51.5
at tuluyan na akong pumasok
30:53.5
para hanapin siya sa loob ng bahay.
30:57.5
Pagkapasok ko ay agad ko siyang namataan
30:59.5
sa silid ng kanyang abuela.
31:01.5
Rinig na rinig ko ang
31:03.5
pagdangoy-ngoy niya habang
31:05.5
sapu-sapu si Nanay Pasing.
31:11.5
Pag-aalang tanong ko sa
31:15.5
nagmadali ko na siyang nilapitan.
31:17.5
Hindi nagsasalita
31:21.5
Salip ay panay lang ang pag-iling
31:25.5
at tuloy-tuloy lamang sa pag-iiyak.
31:29.5
si Nanay Pasing na putlang-putla
31:33.5
nakapikit na ang mga mata.
31:35.5
Saglit akong natigilan
31:37.5
ng mapagtantukong
31:39.5
wala nang buhay ang matanda.
31:43.5
Nang hawakan ko ang katawan nito ay
31:47.5
Habang pinagmamasdan ko
31:49.5
ang kaibigan ko ay hindi ko
31:51.5
mapigilang tumulo ang mga luha.
31:53.5
Hindi ko kasi alam
31:55.5
kung paano ko siya dadamayan
31:57.5
ng mga sandaling iyon.
31:59.5
Alam kong iyon na ang pinakamahirap
32:01.5
na tagpo sa buhay niya.
32:03.5
Ang mawala ang nag-iisang tao
32:05.5
na umaagapay sa iyo
32:07.5
mula pagkabata mo.
32:11.5
na rin maiwasang magloksa noon.
32:13.5
Kahit pa paano ay naging
32:15.5
malapit din ako sa abuela ni Anselmo.
32:17.5
Kamakailan lamang
32:19.5
ako nakaramdam ng takot rito pero
32:21.5
kung tutuusin naman
32:23.5
ay mabait naman si Nanay Pasing.
32:25.5
Dala na rin siguro ng katandaan
32:29.5
kaya ito pumanaw.
32:31.5
At dahil mag-isa na lamang si Anselmo
32:35.5
hindi na nito pinatagal pa ang burol.
32:37.5
Tatlong araw lamang ay inilibing na
32:39.5
kaagad ang katawan ng matanda.
32:41.5
Marami man ang nakiramay
32:43.5
at gusto pa sanang
32:45.5
paabutin ng isang linggo ang burol
32:47.5
gaya ng mga nakagawian.
32:49.5
Ay napagpasya na lamang
32:51.5
ng mga magulang ko at mga taga-barangay.
32:55.5
nailibing na agad ito
32:57.5
sa kadahilanang simula
32:59.5
nang matagpuan ko si Anselmo
33:01.5
at ang bangkay ng kanyang abuela.
33:03.5
Magmula noon ay hindi
33:05.5
na nagsasalita pa ang kaibigan ko.
33:09.5
Panay lang sa pagtulo
33:11.5
ang mga luha nito.
33:15.5
Naisip ng nakararami
33:17.5
na maigi ng agahan ang paglibing
33:19.5
nang sa ganon ay mabawasan
33:21.5
ang pigating nararamdaman niya.
33:25.5
Makalipas ang ilang araw mula
33:27.5
ng mailibing ang bangkay ni Nanay Pasing
33:29.5
ay walang pinagbago
33:33.5
Masyado talaga itong naapektuhan
33:35.5
sa nangyari sa kanyang abuela.
33:39.5
Kahit na palagi ko itong sinasamahan
33:41.5
para mabawasan ang pagdadalamhati niya
33:43.5
ay wala itong epekto
33:47.5
lumala pa ang kanyang sitwasyon.
33:49.5
Araw-araw ay hindi ko
33:51.5
makakalimutang magatid ng pagkain
33:55.5
Kung minsan ay ang mga kapatid
33:57.5
at magulang ko ang nagbibigay rito dahil
33:59.5
hindi na nito kayang kumilos pa.
34:03.5
Batid din kasi naming mahirap
34:05.5
ang pinagdadaanan niya.
34:07.5
Pero hindi naman pwedeng
34:09.5
sa kanya lang nakatoon ang atensyon namin nun.
34:11.5
May sariling buhay
34:15.5
Inaaalalayan ko pa ang aking ama
34:17.5
sa tuwing may trabaho ito.
34:19.5
Hanggang sa naging abala
34:21.5
na ulit ako, at hindi
34:23.5
ko na siya napagtuunan pa ng pansin.
34:27.5
kontratahin kami ni Itay na magtrabaho
34:29.5
sa kabilang baryo.
34:31.5
May kalayuan sa lugar namin
34:33.5
ang pinagtatrabahuan namin nun.
34:37.5
mag-iisang buwan kaming namamalagi dun.
34:41.5
sa pagiging abala,
34:43.5
nawaglit din sa isipan ko ang
34:45.5
matalik kong kaibigan.
34:51.5
nasabing baryo kami ni Itay,
34:53.5
kung saan kami nagtatrabaho,
34:55.5
ay may namataan akong
34:57.5
isang lalaki ang naglalakad
35:01.5
Madungis ang itsura nito
35:03.5
at halatang halata na
35:05.5
isa itong palaboy.
35:09.5
Nung una ay hindi ko pa ito pinansin
35:11.5
at kahit na nasa probinsya kami,
35:13.5
hindi na rin bago sa amin
35:17.5
o kaya ay baliw na naliligaw
35:21.5
Ang iba kasi sa mga ito
35:23.5
ay sinasadyang iwanan ng mga kamag-anak
35:27.5
o iligaw ng mga sindikato
35:29.5
kapag malala na ang tama sa ulo.
35:37.5
ng papalapit sa kinaroroonan ko,
35:45.5
ng kaba na para bang kilala ko
35:47.5
ang palaboy na iyon.
35:49.5
Hanggang sa tuluyan
35:51.5
na itong makalapit sa amin
36:01.5
Lalapitan ko na sana
36:03.5
ang lalaki nang bigla akong pigilan ni Itay.
36:09.5
May trabaho pa tayo.
36:15.5
at itinuro ang lalaking
36:19.5
Pero matapos ko yung maturo,
36:23.5
na ang lalaki at nagmamadali
36:25.5
ng maglakad papalayo.
36:29.5
gagawin ni Anselmo dito?
36:31.5
Paano iyon aabot dito?
36:33.5
Eh nasa malayo tayo, anak.
36:35.5
Maang natanong ng aking ama.
36:39.5
sigurado sa nakita ko ay napabuntong
36:41.5
hininga na lamang ako noon.
36:43.5
Baka nga nagkamali lang ako
36:47.5
Sa isip ko noon ay
36:49.5
baka dalal lang ng pagod at pag-aalal
36:51.5
ako sa kaibigan ko
36:53.5
kung ano ang lagay niya sa baryo namin.
36:57.5
Matapos ang araw na iyon ay parati
36:59.5
ko nang namamataan ang lalaking palaboy
37:03.5
pinagtatrabawuhan naming dalawa ni Tatay.
37:07.5
Bagamat hindi ako sigurado kung
37:09.5
ang kaibigan ko ba ang palaboy na iyon,
37:11.5
makailang beses ko
37:13.5
na rin itong tinangkang lapitan.
37:17.5
pagtatangka ko ay ang siyang biglang
37:23.5
O hindi naman kaya ay tatakbo palayo
37:25.5
na parabang takot sa ibang tao.
37:29.5
Daladala ko na ang agam-agam ko
37:31.5
hanggang sa matapos
37:33.5
namin ni Itay ang trabaho namin at
37:35.5
makauwi kami sa baryo noon.
37:37.5
Nasasabik na rin ako
37:39.5
makita ang kaibigan ko at kamusta
37:41.5
nito kung maayos na ba ang kanyang kalagayan.
37:43.5
Nang tuluyan na nga kaming makauwi,
37:47.5
hindi na ako nagpaalam
37:49.5
sa mga magulang ko at dumiretso na ako
37:51.5
sa bahay nila ang Selmo.
37:53.5
Pagpasok ko pa lamang
37:57.5
ay napansin ko nang tila ba
37:59.5
wala nang nakatira sa bahay na iyon.
38:03.5
Sira-sira na ang pinto,
38:05.5
pati ang dingding ng bahay.
38:07.5
Magulo na rin ang bakuran
38:09.5
na noong huling kita ko ay maayos
38:11.5
at marami pa ang pananim.
38:15.5
Dali-dali kong tinawag ang pangalan ng
38:19.5
hinanap siya sa buong bahay.
38:21.5
Pero naikot ko na lamang
38:23.5
ang paligid ay hindi ko pa rin nakikita
38:25.5
ang kaibigan ko na iyon.
38:29.5
Kuya, bihira na lang
38:31.5
umuwi dito si Kuya Anselmo.
38:33.5
Ilang linggo na yung nakaraan.
38:37.5
ng nakababata akong kapatid noon.
38:41.5
sa kaibigan ko ay hindi ko napansing
38:43.5
sumunod pa lang kapatid ko.
38:45.5
O anong ibig mo sabihin?
38:47.5
Anong bihira na lang
38:49.5
umuwi si Anselmo?
38:51.5
Eh, saan siya nagpunta?
38:55.5
simula nung umalis ka para magtrabaho,
38:57.5
nagbago na si kuya.
39:03.5
Ang ibig kong sabihin,
39:07.5
naging palaboy na lang siya.
39:09.5
Hindi na nga kami pinapalapit
39:11.5
ni Mama sa kanya gawa ng nananakit siya eh.
39:13.5
Nakakatakot lapitan.
39:17.5
Paanong nangyari iyon?
39:21.5
bumalik na kami sa bahay namin.
39:23.5
Doon na'y nalaman ko
39:25.5
sa aking ina na bihira na
39:27.5
lamang kong umuwi sa bahay nila
39:31.5
Parati na itong nasa labas
39:33.5
at hindi alam ng aking ina
39:35.5
kung saan ito pumupunta.
39:37.5
Nagtanong-tanong pa ako
39:39.5
sa iba naming kababaryo
39:41.5
kung may nakakaalam ba
39:43.5
kung saan napupunta ang kaibigan ko.
39:47.5
nakapagsabi sa akin na
39:49.5
umaabot ito sa malalayong baryo.
39:55.5
umuuwi pa rin daw ito sa baryo namin
39:57.5
kahit gaano siya katagal lumaboy.
39:59.5
Kaya naman inabangan ko
40:01.5
ang pag-uwi nito.
40:03.5
Umabot pa ng ilang araw
40:11.5
mga dakong alas 10 na,
40:13.5
tulog na tulog na
40:15.5
ang mga magulang at kapatid ko.
40:17.5
Dahil hindi ako makaramdam
40:19.5
ng antok ay naisipan kong
40:21.5
magkape na lamang muna.
40:23.5
Habang nagkakape ako
40:25.5
sa balkonahe at nagpapahangin
40:27.5
ay bigla na lamang
40:29.5
akong nakarinig ng kalabog
40:31.5
mula sa bahay ni Anselmo.
40:35.5
ingay na iyon sa bubungan nila
40:37.5
na parabang isang bugkus
40:39.5
ng niyog ang bumagsakron.
40:41.5
Dali-dali naman akong
40:43.5
napatayo at napatakbo papunta
40:45.5
sa bakuran nila pero
40:47.5
bago pa man ako makalabas
40:51.5
ay agaran naman akong nakarinig
40:53.5
ng isang nakakapangilabot
40:55.5
na mahinang huni ng ibon
40:59.5
nagpanindig ng mga balahibo ko.
41:05.5
noong unang beses
41:07.5
na nakainkwentro kami ni Anselmo
41:13.5
Kinabahan ako at bumalik
41:15.5
sa isipan ko ang nangyari
41:19.5
Kaya naman napatigil ako
41:21.5
sa may tarangkahan namin
41:23.5
habang tanaw-tanaw ko ang bahay
41:27.5
Nagdadalawang isip ako na baka may
41:29.5
kung ano na pumasok doon
41:35.5
ang huning naririnig ko
41:37.5
na mas lalong nagbigay
41:41.5
At mangbabalik na ako
41:43.5
sa bahay namin nang matanaw ko
41:45.5
ang isang bulto ng taong
41:47.5
gumagapang sa loob ng bahay
41:51.5
Nanlaki ang mga mata ko
41:53.5
nang makita kong may
41:55.5
mapupulang mga mata
41:57.5
at halos balutin na
41:59.5
ng balahibo ang buong
42:03.5
Gaya ng sabi ko ay
42:05.5
sirasira na ang dingding at pintuan
42:07.5
ng bahay nila na halos
42:09.5
matatanaw mo na ang loob noon.
42:13.5
kabilugan ng buwan
42:15.5
kaya natanaw ko ang nilalang
42:19.5
Pakiwari ko ng mga sandaling
42:21.5
iyon ay sinisikmuraan
42:25.5
takot na takot ako at halos
42:27.5
hindi ako makahinga.
42:29.5
Nang mabawi ko na
42:31.5
ang lakas ko ay mabilis na akong pumasok
42:33.5
sa loob ng bahay.
42:35.5
Kinandado ng mabuti ang pintuan
42:39.5
Nang gabing iyon ay hindi
42:43.5
Magdamag kong inisip kung anong
42:45.5
nakita ko at bakit nasa
42:47.5
bahayon ang kaibigan ko.
42:49.5
Hanggang sa hindi ko
42:53.5
na nilamon na pala ako ng antok.
42:57.5
nang magising ako.
42:59.5
Kung hindi pa ako
43:01.5
niyugyog ng kapatid ko ay hindi
43:03.5
pa ako magigising nun.
43:07.5
umuwi na si kuya Anselmo.
43:11.5
Bumangon naman ako at napatanong
43:13.5
paano mo nalaman?
43:17.5
Ayon sa kanya ay tuwing uuwi
43:21.5
may kakaibang amoy itong dala
43:29.5
Gawa ng halos hindi na umano ito
43:35.5
pupuntahan ko siya.
43:37.5
Tuluyan na akong bumangon.
43:39.5
Matapos kong maghilamos ay
43:41.5
naalala ko ulit ang nakita ko
43:43.5
kinagabihan lang.
43:45.5
Kaya naman hinanap ko muna ang aking ina.
43:49.5
kung may nasasagap ba siyang
43:51.5
balita tungkol sa mga
43:55.5
katulad ng aswang
43:57.5
na gumagalas sa baryo namin.
43:59.5
Ayon naman sa kanya ay wala naman umano.
44:01.5
Ganon pa rin ang baryo.
44:03.5
Tahimik at payapa.
44:05.5
Pero sa karating na iyon
44:07.5
ang nabalitaan nila ay may
44:09.5
namiminsala nga daw aswang.
44:11.5
Hindi umano nila alam
44:13.5
kung saang lupalop na gula
44:15.5
ang mga nilalang na iyan.
44:19.5
nagdaang linggo lang
44:21.5
may buntis at batang sanggol
44:23.5
ang nabiktima sa karating
44:27.5
Kawawa yung buntis.
44:29.5
Wakwak daw yung tiyan.
44:31.5
Tapos yung bata naman wala
44:35.5
Dagdag pa ni inay.
44:39.5
Pero sigurado kayo nai ah.
44:41.5
Walang namamataan dito sa
44:45.5
Kahit tune o kung ano.
44:49.5
ba't ba paulit ulit ang tanong mo ah?
44:51.5
Nasabi ko nangang wala.
44:55.5
alam ko nangang wala.
44:57.5
Tsaka alerto yung mga tanog dito.
44:59.5
Naiirit na na ang tugo ni nanay nun.
45:01.5
Kaya naman nanahimik na ako
45:03.5
at nagtungo na lamang sa bahay
45:07.5
Nang makalabas na ako
45:11.5
natanaw ko na ang bahay ng kaibigan ko.
45:15.5
napatakbo patungo sa loob.
45:17.5
Nakita ko kasi siyang
45:19.5
nakahandusay sa may pinto
45:21.5
at puno ng sugat ang katawan.
45:23.5
Nang makalabas na ako,
45:25.5
makalapit ako sa kanya ay
45:27.5
sisigaw na sana ako at hihingi ng tulong pero
45:33.5
napigilan na niya ako sa pamamagitan
45:35.5
ng paghahawak niya ng
45:37.5
mahigpit sa braso ko.
45:39.5
Sapu-sapu ko na rin
45:41.5
kasi siya nang makalapit na ako sa kanya.
45:45.5
may paliwanag ang pag-aalala
45:47.5
at awang nararamdaman ko
45:49.5
ng mga panahong iyon.
45:51.5
Halos maligo na ito sa sarili niyang dugo.
45:55.5
sa aking sugat sa likuran at hita.
45:57.5
Pero sa tingin ko
45:59.5
ay hindi naman iyon ganun kalalim
46:05.5
Tanging sambit nito
46:09.5
nag-aagaw buhay na?
46:11.5
Anong nangyari sa iyo?
46:13.5
Bakit ganito yung itsura mo?
46:15.5
Sinong gumawa nito
46:19.5
Sunod-sunod na tanong ko nun.
46:21.5
Hinakay ko siya patungo
46:23.5
sa papag na malapit
46:25.5
sa kinaroroonan namin.
46:27.5
Pero niisa sa mga tanong ko,
46:29.5
hindi nito sinagot.
46:33.5
Tinignan niya lamang ako sa mga mata.
46:35.5
Bakas ang lungkot
46:37.5
at bigat ning nararamdaman nito.
46:39.5
Kaya naman hindi ko na napigilang
46:41.5
hindi maiyak sa sinapit
46:43.5
ng matalik kong kaibigan.
46:45.5
Tama nga ang sinabi
46:47.5
ng kapatid ko nun.
46:49.5
Isa ng palaboy ang kaibigan ko
46:53.5
sa ilong ang amoy niya.
46:57.5
napagtantong hindi ako nagkamali
47:01.5
nung nagtatrabaho pa lamang kami ni Itay
47:03.5
sa malayong baryo.
47:05.5
Siya ang lalaking nakikita kong
47:07.5
nagpapalaboy-laboy roon.
47:11.5
ng luha ko ay saglit ko itong
47:15.5
Kumuha ko ng panlinis para sa
47:17.5
sugat at katawan niya.
47:19.5
Dahil wala na akong nakitang
47:21.5
matinong pamunas ay damit ko na lamang
47:25.5
Kumuha ako ng tubig.
47:27.5
Nang makabalik ako ay
47:29.5
napakunot ako ng unuonang
47:33.5
dinidilaan ni Anselmo ang sugat
47:35.5
niya sa hita noon.
47:37.5
Sa gulat ko pa ay
47:39.5
dali-dali kong hinila ang mukha niya
47:41.5
palayo sa hita niya.
47:43.5
Baka kasi makakain siya ng kung anong
47:45.5
mikrobyo na nasa sugat na iyon.
47:47.5
Napatingin lang naman ito
47:49.5
sa akin at tumingin ulit sa sugat
47:53.5
Nang tingnan ko iyon,
47:55.5
nakita kong dahan-dahan
47:57.5
itong gumagaling.
47:59.5
Kaya sa kanya naman ako
48:01.5
napatingin na may pagtataka.
48:09.5
Anong nagpagaling diyan?
48:11.5
Magsabi ka sa akin.
48:13.5
Sunod-sunod na tanong ko
48:15.5
at nakaramdam na ako
48:19.5
naguguluhan ako sa mga nangyari noon.
48:23.5
Ikaw ba yung nakita kong
48:27.5
aswang na lumapag dito?
48:29.5
Prankang tanong ko sa kanya.
48:33.5
Tumingin lang naman ito sa akin saglit
48:35.5
at ibinaling ka agad
48:37.5
sa malayo ang kanyang tingin.
48:39.5
Kahit na hindi niya
48:41.5
sinasagot ang mga tanong ko,
48:43.5
ipinagpatuloy ko pa rin
48:45.5
ang pagpunas sa katawan at sa mga sugat niya.
48:51.5
namatayan ng kapatid noon.
48:53.5
Kapatid na talaga ang turing ko
48:57.5
At malakas ang kutob kong hindi na tao
48:59.5
ang matali kong kaibigan.
49:01.5
Walang humpay ang
49:03.5
pagpatak ng mga luha ko habang
49:05.5
nililinisan ko siya.
49:07.5
Matapos iyon ay tumabina lamang ako
49:09.5
sa kanya at naghihintay ng himala
49:11.5
na magsalita at bumalik siya
49:15.5
Hindi pa sira yung ulo ko.
49:17.5
Hindi pa sira yung ulo ko.
49:19.5
Hindi pa sira yung ulo ko.
49:21.5
Pero kapag nagugutom ako,
49:23.5
nawawala ako sa katinuan.
49:25.5
Nawawala ako sa katinuan.
49:27.5
Biglang wika nito.
49:29.5
Matapos ang halos dalawang oras na katahimikang
49:31.5
namamagitan sa aming dalawa.
49:33.5
namamagitan sa aming dalawa.
49:37.5
Anselmo, magsabi ka sakin.
49:41.5
Anselmo, magsabi ka sakin.
49:43.5
Doon ay nagsimula na itong magkwento
49:45.5
habang nakatingin sa kawalan.
49:47.5
Na halatang pinipigilan ang
49:49.5
pagtulo ng mga luha niya.
49:55.5
ng gabing maranasan naming habulin
49:59.5
ay ang gabing gumawa ng ritwal
50:01.5
ang kanyang abuela
50:03.5
para ipasalo sa kanya
50:05.5
ang kaalaman nito sa pambabarang.
50:07.5
ang kaalaman nito sa pambabarang.
50:09.5
Isang itumang mambabarang ang kanyang lola
50:11.5
isang itumang mambabarang ang kanyang lola
50:13.5
at malakas ang tangan nito
50:15.5
Masambao man na ito sa alagad ng dilim.
50:21.0
Inakala ni Anselmo na kaya niya ang tangang kaalaman nito, kaya sinalo niya yun.
50:28.9
Ayon na din sa kagustuhan ng kanyang lola.
50:32.8
Hindi niya lubo sa kalaing ikakasira pala ito ng kanyang sarili.
50:38.2
Dahil sa hindi niya makontrol ang mga tangan ng kanyang yumaong abuela,
50:41.8
ay siya mismo ang kinontrol ng mga ito kung kaya't nawala siya sa kanyang katinuan.
50:49.5
At namalayan niya na lamang na isang gabi, naliligo na siya sa sapa kung saan bilog na bilog ang buwan.
50:58.6
Doon ay may babaeng lumapit sa kanya.
51:02.4
May ipinasang bagay ito sa pamamagitan ng kanyang bibig.
51:09.0
Hindi niya kilala kung sino at ano ang babaeng.
51:11.8
Basta't ang natatandaan niya lang ay may isinalin ito sa kanya na nagpakalam ng sobra sa kanyang sikmura.
51:22.7
Kahit anong kain ang gawin niya, ay hindi talaga siya mabusog-busog at isinusukan niya lamang ito,
51:31.3
sanhi ng mas lalong lumala ang gutom na nararamdaman niya noon.
51:37.6
Hanggang sa hindi niya na namamalayang nawawala na siya sa kanyang sarili,
51:41.8
nagpalaboy-laboy na kung saan-saan,
51:46.0
nang sa ganun ay mahanap niya ang pagkain inaasam-asam ng kanyang sikmura
51:51.5
para maibsa ng gutom na nararamdaman niya.
51:57.7
Matapos niya makakain,
52:00.1
ay namamataan niya na lamang ang sarili niyang nasa bahay na ulit ng kanyang abuela.
52:05.8
Puno ng dugo at sugat,
52:10.3
malansa at napakadumi,
52:13.9
Maging siya ay naguguluhan ng una,
52:16.8
nang mapagtantu niyang tumitinu lamang siya kapag natikman niya na ang pagkain hinahanap-hanap
52:22.4
ng kanyang kalamnan.
52:26.0
Doon sa kamalas-malasan,
52:28.1
ay natitiyak niyang hindi lamang siya isang mambabarang,
52:33.1
kundi isa na rin siyang aswang.
52:36.4
Dahil tanging laman ng tao at dugo ng hayop lamang ang nakakapagpabusog sa kanya,
52:47.5
Hindi man siya literal na nambabarang ay nagamit niya naman ito nang hindi sinasadya,
52:53.1
kapag nawawala siya sa katinuan.
52:56.3
Kaya naman mas pinili niyang magpalaboy-laboy na lamang sa ibang lugar,
53:01.2
nang sa ganun ay hindi siya makapanakit ng mga kababaryo namin.
53:07.3
Matapos maikwento ni Anselmo ang karanasan niya,
53:11.8
ay hindi ako makapaniwala sa mga narinig ko.
53:15.0
Kahit anong pilit ko na hindi maniwala at isiping kalokohan lamang ang lahat,
53:20.7
nasa harapan ko na mismo ang pruweba.
53:24.0
Ang mga sugat niya sa katawan na gumagaling,
53:27.6
ang nagpapatunay na isa nga siyang aswang.
53:31.6
Sinabi din kasi nitong isa sa kakayahan ng aswang,
53:35.1
ang magpagaling ng mga sugat nila hanggat abot ito ng kanilang dila at malalawayan.
53:41.8
Tanging ang sugat niya na lamang sa likod ang hindi gumagaling dahil hindi niya ito abot nun.
53:50.2
Kaya naman yun ang nilapatan ko ng gamot.
53:55.0
Hindi ko alam kung bakit hindi ako nakaramdam ng takot na mga sandaling yun sa kaibigan ko.
54:01.5
Mas nanaig sa akin ang awa at pagkahabag sa sinapit nitong alam ko na hindi niya ginusto.
54:10.2
Napakapait ng kapalaran niya, sir.
54:11.8
Nang araw na yun ay tila ba bumalik na sa dating Anselmo ang kaibigan ko.
54:20.1
Madaldal na siya na animoy walang pinagdadaanan sa buhay.
54:25.6
Nagpaalam na rin ito sa akin na magpapakalayo-layo na umuno siya.
54:30.0
Nang sa gano'n ay hindi niya masaktan ang mga taong malapit sa kanyang kalooban.
54:35.1
Lalo na ang pamilya namin na naging sandalan nila ni Nanay Pasing noong hikaw sila.
54:44.8
Buntis ang nakakatanda kong kapatid na babae.
54:48.4
Kaya habang kaya niya pang lumayo ay gagawin niya nang sa gano'n.
54:52.7
Ay hindi niya ito mabiktima.
54:55.7
At ramdam niyang may kakaibang nilalanga ang nasa loob ng sikmura niya.
55:01.8
May nag-uudyok sa kanya na kunin ang sanggol sa sinapupunan ng kapatid ko na yun.
55:08.8
Bago pa umano yun mangyari ay lalayo na siya.
55:12.7
Sinabi niya rin sa akin ang mga alam niyang pangontra sa aswang
55:15.9
na maaari namin gamitin nang sa gano'n ay maging ligtas ang pagbubuntis ng nakakatanda kong kapatid.
55:25.3
Ayon pa dito, panahon na lamang umano ang bahala.
55:30.4
Kung muli pa bang pagkukrusin ang landas naming dalawa.
55:35.4
Sinabi nitong ipangako ko sa kanya na wala akong ibang pagsasabihan tungkol sa katauhan niya.
55:41.8
Tiyak din naman niyang magmula ng mayanggaw siya.
55:45.4
Ni isa sa mga kabaryo namin ay wala siyang tinangkang aswangin.
55:50.2
Kaya nga mas pinili niyang lumaboy sa malalayong lugar kahit na pwede naman siyang mambiktima sa lugar namin nun.
55:59.7
Naging mahirap para sa akin ang pagpapaalam ng matalikong kaibigan.
56:04.7
Pero wala na akong ibang nagawa sa kadahilan ng magkaiba na ang uri namin.
56:10.7
Naisip ko na siya.
56:10.8
Naisip ko na siya.
56:10.8
Naisip ko na siya.
56:10.9
Naisip ko na siya.
56:10.9
Naisip ko na siya.
56:11.2
Naisip ko na siya.
56:11.2
Naisip ko na siya.
56:11.2
Naisip ko na siya.
56:11.3
Naisip ko pa sana itong pigilan.
56:13.9
Pero buo na ang desisyon niyang magpapakalayo-layo na siya nun.
56:19.0
Nakakain na umano siya ng karne ng tao.
56:21.9
Kaya wala nang pag-asang gumaling pa siya kung ipapagamot ko man siya sa albularyo.
56:29.6
Papatayin lang din kagad siya nito.
56:35.3
Kinahapuna noon, nang makauwi ako sa bahay namin,
56:39.8
tinanong ko ang nakakatandaan.
56:40.8
Nakakatanda akong kapatid kung may nobyo ba ito.
56:44.8
Mariin naman itong sinabi na nahihibang ako at wala siyang nobyo.
56:49.3
Pagalit pa ito kung sumagot.
56:52.5
Dahil sa naging tugon ito sa akin, kaya naisip ko na baka mali ang sinabi sa akin ng kaibigan ko.
56:58.8
Paano mabubuntis ang isang babae kung walang nobyo, di ba?
57:04.5
Hindi pa rin ako lubos makapaniwala sa mga nangyari ng araw na iyon.
57:08.1
Napagalitan pa ako dahil pinagpipilitan ko sa mga magulang ko
57:12.9
na buntis ang nakakatanda akong kapatid.
57:17.7
Maging ang mga ito ay hindi naniniwala
57:19.7
dahil nag-aaral pa ang ate ko at wala itong pinapakilalang nobyo.
57:26.9
Hanggang sa kinagabihan,
57:29.3
hindi na naman ako makatulog
57:30.7
dahil sa init na nararamdaman ko.
57:34.6
Nang gabing iyon ay kakaibang alinsangan ng nararamdaman ko
57:37.9
na para bang walang hangin ang pumapasok sa loob ng bahay.
57:43.4
Kaya naman lumabas ako ng silid para uminom ng tubig.
57:47.6
Nang makalabas na ako at nagtungo na sa kusina,
57:51.1
ay naabutan kong umiinom din ang tubig ang nakakatanda akong kapatid
57:54.4
at pawis na pawis ito.
57:57.3
Ilang sandali pa ay pareho kaming nagulantang
58:00.0
nang biglang may bumagsak sa bubungan namin.
58:05.0
Kasunod noon ay ang mga paang nagmamadaling maglakad
58:09.8
Sa gulat ay napasigaw pa ang kapatid ko
58:12.7
at napitawan niya ang baso.
58:17.6
Agad akong napatingin sa bubungan namin
58:19.6
dahil sa mga yapak ng paang naririnig ko nun.
58:23.3
Panay ang takbo nito sa bubungan namin
58:25.5
hanggang sa bigla na lamang itong gumulong pabagsak sa lupa.
58:32.4
Rinig na rinig namin ang paggulong noon sa bubunga
58:35.8
dahil gawa pa lamang sa paggulong.
58:37.8
Nagpapawid ang bubungan namin noon.
58:41.1
Nagising naman agad ang mga magulang ko
58:43.2
at dagli-dagli kaming pinuntahan.
58:46.7
Maya-maya pa ay nakarinig kami
58:48.4
ng malalakas na pag-angil ng dalawang hayop sa labas ng bahay.
58:53.5
Nang silipin ko ito sa butas ng dingding namin
58:56.1
ay nakita ko ang dalawang naglalakihang pusa na kulay itim
59:01.3
na may nakakapang hilakbot na itsura.
59:06.8
Nagpapambot na ito.
59:07.8
Nagbuno ang mga ngayon.
59:09.7
Walang tigil sa pagpapalitan ng kalmot at agat
59:12.6
na tila ba mga pusang may pinag-aagawang pagkain.
59:18.6
Pilit na pinipigilan ng isang pusa ang isa na nakalapit sa bahay namin.
59:24.2
Gustong gusto kasi ng pusang isa na makapasok talaga sa loob.
59:28.2
At sa bawat pagtatangka nito ay siyang pagdumog naman sa kanya ng isa pa.
59:34.7
Hanggang sa nakita kong napuruha ng isa,
59:37.8
nagmadali itong tumakbo papalayo.
59:41.9
Agad naman itong sinunda ng isa pang pusa.
59:45.5
Laking pagtatak ako sa nasaksiyan mga kagiliw dahil
59:48.6
noong balingan ko ng tingin ng mga magulang ko
59:52.0
at ang nakakatanda kong kapatid,
59:56.5
nakasilip na rin pala mga ito.
60:00.4
Nang gabi nga din yun ay napilitang magsabi ang kapatid ko na totoong buntis siya.
60:05.9
Natatakot siyang ipaalam dahil hindi siya magpapalitan.
60:07.8
Hindi pa sila legal ng nobyo niya.
60:10.3
Pero handa naman daw itong panagutan.
60:15.0
Sa nangyari din ng gabing yun,
60:18.1
naisip kong ang kaibigan kong si Anselmo
60:20.3
ang isa sa mga pusang nakipagdumogan sa aswang na nais bumiktima sa kapatid ko nun.
60:30.9
Kinaumagahanat ng mga sumunod pang araw,
60:34.3
hindi ko na rin siya nakita pa sa bahay nila.
60:37.8
Hanggang sa lumipas pa ang mga araw,
60:43.7
ay tuluyan ng hindi nagpakita sa baryo namin
61:07.8
Rip muna natatakot.
