00:41.6
Ako po si Christian Esguerra at welcome po sa ating episode ngayong araw.
00:45.1
Dito po sa ating Facts First Convos.
00:47.0
Napaka-importante po ng pag-uusapan natin.
00:49.5
Alam nyo kung bakit?
00:51.0
Wala sasakdal po ang Philippine media
00:53.1
because of this recent interview by this Australian journalist
00:56.3
kay President Ferdinand Bongbong Marcos Jr.
00:59.2
Yung tanong mayroon,
01:00.0
medyo matalim yung mga issues pagdating sa nakaw na yaman
01:03.6
tsaka sa human rights violations
01:05.1
noong panahon noong yumaong diktador
01:07.9
si Ferdinand Marcos Sr.
01:12.3
at mukhang nahihirapan sumagot yung ating mahal na presidente.
01:17.5
So ang comment sa social media
01:18.9
doon po sa nangyari interview na yan
01:21.0
eh sana yung mga Filipino journalist, ganun din.
01:25.1
So kaya ako nasasabi, nasasakdal.
01:30.0
Yung pagtingin ng marami ng Philippine media
01:36.1
Timid or docile in the words of the person that we're going to interview.
01:40.3
So kasama po natin ngayong araw dito po sa ating Facts First Convos
01:43.9
ang veteranong journalist na si Virgel Santos.
01:46.7
Maraming salamat po for joining us.
01:48.2
Maraming salamat din, Ian.
01:50.7
So ang controversy over the past several days
01:53.4
isa po sa mga issues na pinag-uusapan
01:55.7
yung interview ng Australian journalist na si Azara Ferguzo.
02:00.0
Ito kay BBM, okay?
02:02.3
Ang unang tanong ko po sa inyo,
02:03.9
base sa malawak na karanasan nyo bilang periodista,
02:07.7
fair ba yung comment ng marami sa social media
02:09.9
na yung Philippine media in general
02:12.0
medyo malamya at hindi kaya magtanong ng gano'n?
02:15.3
Ang totoo yun, matagal ng gano'n eh.
02:17.7
Actually, hindi lang naman ngayon yan.
02:19.5
Hindi lang sa panahon ni BBM.
02:21.6
Hindi lang sa panahon ni Duterte.
02:23.7
Sa panahon ni Gloria, ganyan din eh.
02:26.1
Panahon ni Pinoy, ganun din.
02:28.7
Ang tingin ko eh,
02:31.5
nasa kultura yan eh.
02:34.7
Kamukha rin nung kongres,
02:35.9
kung sino ang presidente,
02:37.1
dahil doon yung kongreso,
02:38.6
mukhang yung media,
02:39.9
pagdating ng kung sino presidente,
02:44.1
Hindi ba dapat hindi gano'n ng tradisyon?
02:45.6
Hindi talaga gano'n.
02:49.4
naatasan ng ating konstitusyon eh.
02:52.0
Na maging watchdog eh, ano?
02:54.8
Ng taong bayan eh.
02:56.5
Ang ibig sabihin yan,
02:58.7
dapat eh magmatsyag ka
03:01.2
para sa taong bayan.
03:02.7
Ang alam kong gusto ng taong bayan,
03:04.7
eh magmatsyag ka ng maigi
03:07.7
at nang matapang,
03:10.7
At nang walang kompromiso.
03:13.7
Yan ang, pero hindi gano'n ang ginagawa natin eh.
03:16.7
At totoong malamya.
03:18.7
Pero baka hindi lang malamya eh.
03:20.7
Ang tingin ko nga,
03:22.7
una, kultura yun,
03:24.7
at maaaring hindi alam ang ginagawa eh,
03:27.7
So, it's an issue of competence?
03:30.2
Maaaring gano'n, ano ah.
03:31.7
Kasi bakit wala man lang akong makita na,
03:38.7
to be taking on power
03:43.7
Kasi sabi ko nga, yung,
03:44.7
yung ano, yung press freedom,
03:46.7
parang trumpeta yan eh, no?
03:48.7
You cannot be timid with a trumpet eh.
03:51.7
Hindi pwedeng hawak akong makulang.
03:53.7
Tsaka hindi, even the blowing,
03:55.7
hindi pwedeng hindi bold.
03:56.7
Kaya nga trumpeta tawag dyan eh, no?
03:59.7
Even the word trumpeting is a,
04:02.7
eh, ang ibig sabihin dyan eh,
04:06.7
Eh, hindi gano'n eh.
04:08.2
Pero just to be clear,
04:09.2
baka sabihin naman ng iba,
04:10.7
is it a general consensus na gano'n ang Philippine media?
04:13.7
Or baka naman meron paring kakaunti,
04:15.7
hindi lang enough,
04:17.7
na kayang sumuwag?
04:19.7
Hindi naman, meron naman.
04:20.7
Meron naman ako nakikita ang mangilan-milan, no?
04:22.7
Pero, all in all,
04:24.7
talagang medyo may kalamyaan.
04:26.7
So, culture tapos competence,
04:28.7
I'm sure meron pa ibang reason yan, no?
04:30.7
Pero yung sa kultura,
04:31.7
kasi malawak yung karanasan nyo sa media, no?
04:33.7
Especially, nung panahon nung diktador.
04:37.7
Tenon din ba nung panahon na yun?
04:39.7
Kasi meron tayong mosquito press noon, di ba?
04:41.7
Or itong reality na nakikita nyo,
04:43.7
this was only somehow made more pronounced
04:47.7
during the post-EDSA era.
04:49.7
Bago noon, bago magkaroon ng martial law,
04:51.7
eh malakas ang media.
04:53.7
Kaya nga hindi matanggap ni Marcos eh.
04:55.7
Kaya nag-martial law eh, no?
04:57.7
Isa sa mga dahilan yan eh.
04:59.7
Kung bakit nag-martial law si Marcos.
05:02.7
Kaya nga, ang unang-unang ginawa ni Marcos eh,
05:05.7
sinupil yung media.
05:06.7
Tapos sa pagkatapos ng martial law.
05:09.7
So, malakas talaga.
05:13.7
Ang hindi tama si Marcos.
05:14.7
So, tama lang yun.
05:16.7
So, what changed?
05:17.7
Kung ganun ang situation?
05:19.7
Eh, I don't know kung ito eh,
05:23.7
hangover from martial law.
05:25.7
Although, hindi po pwede dahil
05:27.7
pagdating ng 1986 eh,
05:29.7
ang tatapang natin,
05:30.7
there was an explosion of press freedom.
05:36.7
Kasi naramdaman, how it is to lose it.
05:39.7
How it was to lose it.
05:40.7
Oo, muscled eh for 14 years.
05:44.7
Lumakas yung media.
05:48.7
doon ko nakita na lumakas man ang media,
05:51.7
eh hindi iyon ang kultura na na-establish
05:54.7
dito sa ating susidad.
05:58.7
Nagkataon lang na nanggaling tayo sa mazling,
06:04.7
unti-unti nawala na naman eh.
06:06.7
Sige, puntahan natin.
06:07.7
Kasi, pasensya na kayo medyo malalam yung pag-uusapan natin
06:10.7
pagdating din sa punta na ito, no?
06:11.7
Let's talk about journalistic traditions.
06:13.7
Kasi nung tinitingnan kayong comments sa social media,
06:16.7
sinasabi nila, bakit kayo sa Pilipinas,
06:19.7
o bakit tayo sa Pilipinas ganito medyo docile,
06:21.7
pero bakit sa Australia ganito?
06:23.7
I think it has to do with the journalistic traditions also.
06:27.7
Ano ba yung journalistic tradition natin dito?
06:29.7
Alam mo, ang pagpaperyodiko nung promelo,
06:34.7
ang unang nating nagisnaan na pamamahayag,
06:39.7
eh advocacy journalism talaga eh.
06:43.7
Kasi in the first place,
06:45.7
hindi naman tayo lumaya talaga ng gusto eh.
06:52.7
At ang ating kultura, eh kultura ng patronage eh.
07:00.7
Kailangan may patron eh.
07:02.7
In fact, ang memeari ng periyodiko, patron pa rin yan eh.
07:05.7
Yung pa rin ang tingin natin.
07:08.7
Kami nung araw eh,
07:10.7
pagka ang aming alam namin hindi namin mailalabas sa periyodiko,
07:16.7
yung gusto namin ilabas, nangyayari yun kahit nung araw.
07:19.7
Sinasabi ko, ang publisher, ang owners, at ang editor,
07:22.7
merong mga pag-uusap yan behind closed doors.
07:26.7
Hindi na nga nalala nung stuff eh.
07:30.7
Ang hinahanap na lang ng editor nakamukha ko, eh decent compromise.
07:36.7
Decent compromise.
07:37.7
Decent compromise.
07:38.7
So naintindihan ko naman yun.
07:40.7
Pero ako kahit anong mamamahayag ako,
07:42.7
na nakikita ko na hindi mo pwedeng, hindi pwedeng maging malaya ka ng gusto sa kagustuhan mo.
07:50.7
Sa iyong meme-are. Eh hindi mangyayari.
07:55.7
Kasi yun yung ownership structure.
07:56.7
Yung ownership structure.
07:57.7
Pero ano yung red lines nyo? May red lines yan diba kung journalist ka?
08:00.7
Ang ano, nagbago yan pagkatapos ng martial law, actually nagbago yan eh.
08:06.7
Nung araw, ang ginagawa namin,
08:09.7
pag hindi namin pwede ilabas sa periyodiko namin,
08:12.7
li-leak namin doon sa kabilang periyodiko, pwedeng maglabas.
08:18.7
Magkakabahan yung owner.
08:19.7
Diba? Mahalala nga yun yung owner.
08:21.7
O yung malaking story yan eh.
08:22.7
O mabuti pa, ang iniisip ko noon, ako mismo, hindi ko wala ko, iniisip tayo iba.
08:28.7
Pero ang iniisip ko noon, pag lumabas ito, mas lalakas ang bargaining position ko sa sarili kong owner.
08:36.7
You were strategizing.
08:37.7
Ay, nung mga panahon na yun, kahit malaking kabataan ko, bagong martial law,
08:43.7
nag-martial law 26 anos lang ako eh.
08:45.7
Although nasa periyodiko na ako ng mula 17,
08:50.7
So, pero nakita ko may culture ng patroon.
08:53.7
Pagkatapos ng EDSA, nung ako eh gawing editor ng Manila Times, Revive Manila Times,
09:01.7
matapang talaga ang mga periodista noon.
09:04.7
Ang aking staff talaga, I had the best, I've never had that kind of staff.
09:10.7
Sino-sino? Para maalala nila.
09:12.7
Nandyan si Sheila Coronel.
09:14.7
Nandyan si Malou Mangahas.
09:16.7
Nandyan si Alan Robles.
09:18.7
Nandyan si Manny Mugato.
09:19.7
Nandyan si Natelma El San Juan.
09:22.7
I started Conrad de Coroz writing, now and then, a piece, an opinion piece.
09:31.7
Nandyan si Lorna Calau-Tirol.
09:33.7
Some of the biggest names in Trinitin journalism.
09:36.7
Oo, si Rolly Fernandez.
09:38.7
Actually, si Tiglau, ginagawa kong, inaantay ko maging economics editor ko at the time eh.
09:44.7
Kaya lang, hindi nakabalik agad sa Amerika dahil pinagagamot niya tayong asal.
09:48.7
Pero nung mag-Coronican naman ako, ah, doon siya.
09:51.7
So yung kultura ng mga journalist noong time na yun, immediately after EDSA, matapang?
09:57.7
Generally, hindi siya more of an exception than the rule?
09:59.7
Oo. I don't know yung iba eh, pero ikaw naman pag matapang ka, yung iba, ganun yan eh.
10:06.7
Mabipilitan, tuwapang.
10:07.7
Mabipilitan, tuwapang.
10:08.7
Kaya wala pa two months pa lang nung malaan ko na merong crony money sa aking periyodiko.
10:14.7
I confronted their owners.
10:17.7
Sinabi ko na, ah, hindi po pwede ito.
10:21.7
Ah, ang kaming klaseng mga periodista hindi makapagtatrabaho sa ganitong periyodiko.
10:26.7
Dahil may conflict of interest.
10:27.7
May conflict of interest.
10:29.7
Sabi sa akin, oo na, anong gagawin natin?
10:32.7
Kailangan eh, mag-disinvest yung ano?
10:37.7
Okay, sabi niya, lapitan namin pa, pa-disinvest namin.
10:41.7
Si Ronnie Velasco yun, no?
10:45.7
Sabi namin, pagka hindi kami nakakita ang divestment paper, towards the end of the day, don't have a newspaper the next day.
10:51.7
Medyo, medyo ganun ang mga usapan naman. Kasi alam mo naman, yung temper nung mga panahon na yun eh.
10:57.7
Anong, Febrero eh.
10:59.7
February, March, mga bandang Abril na yun.
11:02.7
So did it happen?
11:03.7
So ginawa, nangyari.
11:05.7
Kala nila tapos na doon.
11:07.7
Sabi ko hindi, we'll have to come clean on page one.
11:10.7
Kailangan sulat natin.
11:11.7
Tama. Disclosure. Very important.
11:13.7
Disclosure. Kailangan.
11:14.7
Kailangan isulat natin. Abay, paano yan?
11:17.7
Meron ba kayong gustong sabihin, yung mga owners?
11:22.7
Ilalagay namin yung istorya dito. Sa tabi nun, yung sabihin nyo kung ano gusto nyo sabihin.
11:26.7
Para may side sila.
11:29.7
Pero hindi nagtagal eh.
11:31.7
After two weeks, sabi sa akin, malis na raw ako. Maliwanag yun.
11:35.7
At least nag-divest, pero tinanggal kayo?
11:37.7
Tinanggal ako. Tapos nag-walk out ang buong staff. Walang bumalik.
11:40.7
So you win some, you lose some.
11:43.7
Tapos naman kinuha naman kami ng Chronicle.
11:45.7
Nagkaroon din naman ang problema doon.
11:46.7
Dahil may roses pa rin doon eh.
11:49.7
Galing ako sa roses paper.
11:52.7
Tapos roses ang publisher si Chino.
11:54.7
So pag-ating doon sa kabila naman.
11:56.7
Actually malis ako eh.
11:58.7
Dahil I was conscripted into the Corrie government.
12:05.7
To help it rehabilitate the media infrastructure.
12:09.7
The official media infrastructure.
12:11.7
In fact, pati doon.
12:12.7
Medyo ang una kong, isa sa mga una kong employer.
12:19.7
Teddy Binigno. He was like a father to me.
12:21.7
So sabi niya sa akin, gawan mo nga ng study kung anong dapat natin gawin sa
12:28.7
infrastruktura ng media ng gobyerno eh. Mga na-sequester na ano.
12:33.7
Sabi ko sa kanila, alam mo kung ako tatanungin ko, alisin kong gobyerno dyan eh.
12:39.7
Sa lahat ng media. Ngayon.
12:40.7
I-privatize na lang?
12:42.7
Ngayon maaari siguro kunin yung information department.
12:47.7
Dahil may information function kayo eh.
12:50.7
Maaaring yung network, okay.
12:52.7
Kasi una nakikita ko naman, baka kailanganin yan.
12:57.7
Sa policy yan nalang magkakatalo.
13:00.7
So anyway, ang thinking sa loob ng gobyerno, nabibigay ko yung study na yun.
13:07.7
Mukhang hindi pa tama ngayon.
13:09.7
Kasi alam mo, gobyerno ganyan.
13:11.7
I could imagine. Dahil ang damage na ginawa ni Marcos eh, sobra eh.
13:16.7
Pagkatapos ng stint ko kay Cory, kinuha uli ako sa editor.
13:23.7
Alam mo ang deal sa akin ni Henny Lopez?
13:26.7
Wala akong pakialam kung may balitang masama tungkol sa aking pamilya at tungkol sa aking mga kaibigan.
13:33.7
Pero kaming pamilya, bago lang ninyo ilabas, tanungin nyo muna yung side namin.
13:40.7
Nasaan naman? Nasunod ba?
13:41.7
O nasunod. Alam mo, nasunod.
13:43.7
Lahat yan, sabi ko, tama lang naman yan eh.
13:46.7
So maayos kami. So wala kami ng diferensya ni Henny.
13:49.7
Ngayon sinasabi mo, bakit ganito?
13:52.7
Alam mo, kakatuwa itong sitwasyon natin ngayon eh.
13:56.7
Galing kayo to Duterte.
13:58.7
Sinalbahe tayo ng gusto ni Duterte.
14:01.7
First year pa lang ni Duterte, 20 milang patay.
14:04.7
Term yata sir, hindi lang sinalbahe. Binaboy.
14:10.7
Huwi na lang hiya.
14:11.7
Huwi na lang hiya.
14:12.7
Pagkatapos, pumunta sa Rusok, pumunta sa China.
14:16.7
Sinabi siya ay godless.
14:18.7
Yan ang mga nangyari.
14:20.7
Sobra ang ginawa sa Duterte. Maraming natakot.
14:23.7
Kinulong si Laila.
14:25.7
Kinasuhan si Maria.
14:28.7
Lahat mga nilabanan eh kung sino ang sinabahe.
14:33.7
So anong gagawin mo ngayon?
14:35.7
Dumating ngayon si Marcos?
14:37.7
O mas okay naman siguro ito?
14:39.7
Kaysa kay Duterte.
14:40.7
Mababait. Hindi nagmumura.
14:42.7
Oo, hindi nagmumura.
14:43.7
Tama ang isot ng barong.
14:45.7
Kaya kinalimutan na natin na ang kanyang pamilya
14:49.7
nag-plunder ng 10 billion dolyares
14:53.7
at siya mismo ay sinasabi ng husgado na magbayad ng 203 million in taxes.
14:58.7
Ayaw pa rin. Pero okay sa atin.
15:00.7
Kasi hindi nagmumura eh. Hindi pumapatay ng mga tao.
15:05.7
Correct siya sir. Hindi sa atin. Tsaka sa ibang nanonood eh.
15:09.7
Sa mga bumoto. Kasi ganoon eh.
15:13.7
At saka yung mga bumoboto naman, sabi natin,
15:16.7
siguro binoto nila si Marcos dahil yung nangyari nung una,
15:21.7
sama nung kay Duterte, ito na lang.
15:25.7
Oo, okay na to. Pero ang tingin ko hindi ganoon eh.
15:27.7
Kasi masasabi ko lang ganoon kung ang magkalaban ni Marcos at Duterte.
15:31.7
Pero dapat lagi meron standards eh.
15:34.7
Dapat nga may standards.
15:35.7
Kahit sino man yun na kayo.
15:36.7
Kahit sino man yun na kayo, may standards ka.
15:37.7
Hindi ibaba mo yung standards mo para mag-adjust sa nakupo.
15:40.7
Pero ang atin ay ganito eh. Hindi ito yung standards eh.
15:45.7
Ito ang reality ng psychology at kultura ng ating susidad. Ano yun?
15:53.7
Pagka ikaw eh, you've been wallowing in poverty for two, three generations.
16:00.7
Pagka lumapit sa iyo, pagising mo yung bukas ng umaga, ayos na yan.
16:05.7
Doon ka buboto eh.
16:06.7
Doon ka buboto eh.
16:07.7
Kasi pag ang mga ngako sa iyo, kasi halimbawa ako kandidato, hindi ako makapagsisinungaling.
16:13.7
Alam mo, kahit ako manalo, hindi ko naman kayo maiaahon agad-agad eh.
16:18.7
Baka isa, dalawad din yung rest yung pa-
16:20.7
Abay, ba't ka namin buboto?
16:22.7
Tsaka panipaliwanag pa kayo ng sistema.
16:24.7
Sistema? Papaliwanag ka?
16:26.7
Hindi na. Dito na lang kami. Baka sakaling merong ganoon.
16:29.7
Merong marunong mag-magic eh.
16:31.7
Akala nila ganoon.
16:32.7
Ang tawag doon, budol, di ba?
16:33.7
Yeah, budol ang tawag doon.
16:36.7
Budol ang tawag doon.
16:37.7
Oo, yung tawag doon.
16:39.7
So, yun nga yun ang nangyayari sa atin.
16:41.7
Pero yung ganyan, di ba supposedly, pag nasa media ka, you should know better.
16:46.7
Kasi supposedly, you were prepared to land that job.
16:51.7
To perform that role as a fourth estate.
16:53.7
So kung nakikita mo na binobobo yung tao ng mga politikong walang hiya, you should tell them.
17:00.7
And you use the power, the voice of media.
17:02.7
I agree with you, sir.
17:03.7
Birabanggit ko rin yan before sa mga episodes.
17:05.7
Patronage politics, pasok na pasok din sa media.
17:08.7
Sa media, ganoon din.
17:09.7
May patronage sa media.
17:10.7
May patronage din sa media.
17:12.7
Eh kasi nung araw pa, alam mo, kahit na bago pa si Marcos, nag-marshalo, alam mo may mayari ng media?
17:23.7
Lopez, ano, ibig sabihin yung talagang mga may kaya na maaaring gamitin yan.
17:30.7
Oo, the elite para protectahan.
17:35.7
Yung mga may mayari ng mga ano.
17:37.7
So ang ibig sabihin, yung mga malalaki rin yung tao may mayari ng media.
17:43.7
Kasi naman hindi ka naman, mahirap mo naman, hindi mong magagastusan.
17:47.7
Medyo capital intensive talaga yun eh.
17:52.7
Ang ano lang, actually yung ang media naman, hindi naman freedom ang ginagaransya niyan eh.
17:58.7
Plurality of voices lang yan.
18:00.7
Hindi naman yung freedom.
18:02.7
Hindi mo magagaransyahan talaga yun eh.
18:04.7
Kaya ganun ang nangyari nung araw.
18:07.7
So ngayon, I suppose ganun pa rin.
18:11.7
Ang problema natin ngayong malaki, iyon nga, yung ang kultura natin eh hindi ang kop doon sa gustong mangyari ng mga pilosopong nagsabing ang demokrasya ay ganito.
18:26.7
Hindi nila mapatupad yan.
18:30.7
Nangyayari sa ibang lugar.
18:32.7
Kasi maagang nag-mature na yung ibang lugar.
18:35.7
Kahit nauna pa tayo, biglang demokrasya sa kanila.
18:37.7
Oo. Matalang sa kanila.
18:39.7
Ngayon, inabo tayo ng lalong grabe pa.
18:44.7
Kasi, the nature of the times today, disadvantage sa pre-press eh.
18:52.7
Infrastructure sa disinformation.
18:56.7
Mismo, talo ang media.
18:58.7
Kaya ang sabi ko nga eh,
19:00.7
nung mawala, nung mawala ang mga media,
19:04.7
pag ibinalita yan, parang, parang ano lang eh, parang namatay lang ang isang korporasyon eh. Diba? Hindi.
19:12.7
Pag namatay ang media na kahit papaano, eh may, may boses. Ano ah?
19:18.7
In the plurality of voices, isa siya. Eh ang namatay niyan eh, isa sa mga species. Ang sabi ko, ang species yung press, yung free press.
19:29.7
Yun ang mga namamatay.
19:33.7
O paano ngayon ang gagawin natin?
19:35.7
Eh yun nga ang teknolohya eh,
19:37.7
ano eh, hindi advantageous sa atin.
19:39.7
So, technology plays a big part, no?
19:43.7
Kasi nandyan yung platforms na nagiging parang very susceptible to infrastructures of disinformation.
19:49.7
Pero sa akin, let's go back to the basics, no?
19:51.7
Kahit ganyan yung realidad ngayon, eh,
19:53.7
why should that keep, let's say, a journalist who gets an opportunity to interview Bongbong Marcos?
19:57.7
Why should that keep, let's say, a journalist who gets an opportunity to interview Bongbong Marcos?
19:59.7
from asking the questions that need to be asked?
20:03.7
Alam mo yan, wala talagang iskusa.
20:07.7
Walang iskusa na maging timid.
20:09.7
Walang iskusa para...
20:13.7
na hindi mo alam ang ginagawa mo, lalo na.
20:19.7
willfully negligent ka.
20:21.7
Nagdadahan-dahang ka talaga.
20:23.7
Dahil niisip mo, mas okay naman to, no?
20:25.7
Laban to sa China, eh. Di ba?
20:27.7
Mas okay naman to dahil hindi mapatay natin.
20:29.7
Mas okay naman to dahil hindi mapatay natin.
20:31.7
Mas okay naman ito at hindi nagmumura.
20:35.7
Wala sa, wala sa ano yun.
20:37.7
Wala sa bar yun, ano?
20:39.7
Hindi kasama sa kriteriya yun.
20:41.7
Hindi kasama yun.
20:43.7
Basta ikaw, eh, watchdog ka ng tao.
20:45.7
Basta ikaw, eh, watchdog ka ng tao.
20:47.7
Sabi mo sa tao kung ano nangyayari.
20:49.7
Yung tinanong noong Australian journalist
20:51.7
Yung tinanong noong Australian journalist
20:53.7
kay Marcos, eh dapat itanong
20:55.7
nang itanong nang itanong yun.
20:57.7
Agad hindi sinasagot.
20:59.7
Agad hindi sinasagot yan,
21:01.7
itanong mo nang itanong.
21:03.7
Ito pala, yung realities, no?
21:05.7
Ito pala, yung realities, no?
21:07.7
Yung beat reporting.
21:09.7
So ito yung sinasayit na excuse ng iba o dahilan.
21:11.7
Kapag reporter ka,
21:13.7
yung beat system po sa Pilipinas,
21:15.7
ibig sabihin naka-assign ka sa isang area of coverage.
21:17.7
Kapag reporter ka, yung beat system po sa Pilipinas,
21:19.7
ibig sabihin naka-assign ka sa isang area of coverage.
21:21.7
So ang problema ng ibang reporters,
21:23.7
eh nagko-cover ako dyan.
21:25.7
Kapag ako nang binanggahin yung Pangulo,
21:27.7
kapag tinanong ko siya at nabastusan siya,
21:29.7
mawawalan siya ng access.
21:31.7
It's not a valid excuse.
21:33.7
Hindi ka dapat mawawalan ng access.
21:35.7
Ang access does not necessarily mean proximity or closeness.
21:37.7
Ang access does not necessarily mean proximity or closeness.
21:39.7
Kasi hindi na ako makapunta dyan.
21:41.7
Kasi hindi na ako makapunta dyan.
21:43.7
Nung araw nga eh, ang sinasabi,
21:45.7
ayaw mo akong papasokin dyan?
21:47.7
Ayaw mo patignan sa akin ng mga files dyan?
21:49.7
Ayaw mo akong pakiusap dyan?
21:51.7
Meron akong ano dyan,
21:53.7
isa dyan ang tinatawag kong stink bomb.
21:57.7
Oo. I will explode stink bombs para lumabas siyang lahat na yan.
21:59.7
I will explode stink bombs para lumabas siyang lahat na yan.
22:01.7
Ayaw nyo sabi, tinatanong ko kayo.
22:03.7
Ayaw nyo sabi, tinatanong ko kayo.
22:05.7
Kung hindi, ilalabas ko lahat ito.
22:07.7
Itinatanong ko sa inyo nang wala kayo.
22:09.7
Nasasabihin ko, kaya ako ilalabas.
22:11.7
Dahil ayaw nyong subot eh.
22:13.7
Meron kang magagawa. Hindi dahil sa walang magagawa.
22:15.7
Tsaka syempre mas mahaba lang yung ruta.
22:17.7
Mas mahaba lang yung ruta.
22:19.7
Kasi pwede kang kumausap ng mga tao.
22:21.7
Mga ibang pupuntahan pa eh.
22:23.7
Sinasabi ko nga, kung ayaw mo nito, di susunod.
22:25.7
Ito yung example din yan.
22:27.7
Ito napapansin ko sa foreign coverage ito.
22:29.7
Based din sa experience ko.
22:31.7
Pag kinover mo yung presidente, for instance,
22:33.7
sa isang foreign trip. Kaya Australia, Melbourne.
22:35.7
Presidente natin ang pakiling magbiyahe.
22:37.7
May Germany, tsaka Czech Republic.
22:39.7
May Germany, tsaka Czech Republic.
22:41.7
21 trips to 15 countries.
22:43.7
In as many months.
22:49.7
Kaya kung journalist ka na
22:51.7
ang excuse mo coverage
22:53.7
pero gusto mo lang mag-junk it.
22:55.7
This is the perfect coverage.
22:57.7
Anyway, kung talagang matinungo ka naman journalist
22:59.7
na nandun ka, nagkocover sa presidente
23:01.7
let's say sa Australia.
23:03.7
Minsan kasi, di ba yung realidad, sir?
23:05.7
Yung pagkausap mo yung presidente,
23:07.7
pag nainis sayo, pwedeng i-ostracize
23:11.7
nung media ng Malacanang.
23:13.7
So, how should journalist deal with that?
23:15.7
Alam mo, kailangang magprepara ka
23:17.7
bago ko pala pumunta doon sa biyahe.
23:19.7
Alam mo, kailangang magprepara ka bago ko pala pumunta doon sa biyahe.
23:23.7
kung mangyari ito,
23:25.7
maaaring mabalang ka ng access.
23:29.7
So, dapat alam mo na kung ano gagawin mo.
23:31.7
Or cold treatment.
23:33.7
So, alam mo na anong gagawin mo
23:35.7
pag na-cold-treatment ka?
23:39.7
nang kukuwento mo
23:43.7
dito sa klase na presidente na ito.
23:47.7
At ako hindi ko mapuntahan ng presidente
23:49.7
dahil nag-alit sa akin yung cordon saniter.
23:53.4
So you can talk about your experience.
23:55.4
At ito ang mga tanong na dapat sanang sagutin nila
23:59.5
na ayaw nilang sagutin.
24:00.8
That's your statement.
24:01.2
Ito yung mga tanong.
24:04.2
Ano ang sagot yan?
24:06.9
Bakit walang sagot?
24:08.0
Bakit ayaw sagutin?
24:09.4
Maaaring ayaw sagutin dahil dito sa mga rason na ito.
24:13.0
So meron ka na ngayon na...
24:17.3
Yung komentaryo, okay lang yun eh.
24:20.3
It's fair o basta valid.
24:23.7
Pagka iniisip mo,
24:26.4
baka mamaya i-shout out ako nitong mga ito eh.
24:30.7
Huwag ka nalang sumama ko.
24:32.8
Huwag iisipin mo lang.
24:34.0
Pag ganun nangyari sa akin,
24:35.9
eh ano na lang ako,
24:37.1
kompromiso na lang ako.
24:39.7
Tsaka pag sumama ka sa kainan,
24:41.9
sumama ka sa kainan.
24:43.3
Pag yung sumama ng balita mo,
24:44.7
nagkakasitahan minsan dyan.
24:46.9
Oo, kain-kain ka dito.
24:49.0
Eh, tapos ang sumama ng balita mo.
24:51.8
ito madalas ko makita ito online eh,
24:54.5
nung panahon ni Duterte.
24:56.4
Bakit hindi nalang kayo tumulong sa media?
24:58.2
Sinagot ko na yan sa mga previous episodes natin.
25:00.4
Pero maganda madinig natin yung opinion ng isang veterano.
25:04.3
ano yung mali rin sa tanong na yun?
25:07.4
slanted technically.
25:08.6
Kasi mali yung tanong eh.
25:09.8
Kasi sinasabi ng iba online,
25:11.4
bakit kayo sa media,
25:12.4
puro kayo paninira,
25:13.7
at hindi nalang kayo tumulong
25:16.3
Hindi yun ang role ng media.
25:19.0
Pagkat tumulong kami sa gobyerno,
25:21.4
wala nang watchdog.
25:22.8
Gobyerno na tayo pare-pareho.
25:26.3
Lalaki lahat yan.
25:30.9
yung ano ng news,
25:33.5
definition ng news,
25:42.1
Yung talagang masama,
25:44.5
na magkakaroon ng masamang repercussions,
25:53.5
Yun yung kasabihan mo before na
25:54.5
bad news is good news.
25:57.0
pagka good news lang,
25:58.0
hindi mo kailangan yan.
26:00.5
Hindi mo kailangan ng good news actually eh.
26:03.0
Hindi mo kailangan eh.
26:04.5
Tsaka hindi mo na i-cover it good news.
26:06.0
Kasi yun dapat yung norm.
26:09.5
kinu-cover lang yan,
26:14.0
Eh, kailangan malaan ng tao,
26:16.0
dahil may dapat gawin ng tao,
26:18.0
in relation doon sa good news.
26:21.0
Anong gawin ng tao?
26:24.0
mas maraming beneficyo ang tao
26:27.0
dahil sa ginawa ng gobyerno.
26:29.0
Para kayo makakuha ng beneficyo,
26:30.5
anong gagawin nyo?
26:31.5
Kaya nyo lang sinasabi yun.
26:33.0
Example, extended na,
26:34.5
kunwari, 10-year validity ng visa.
26:38.0
So, meron yan eh.
26:40.0
yung mga tanong na yun,
26:42.5
may sagot lahat doon eh.
26:44.5
Ito rin napansin ko, sir,
26:46.0
nung 2022 press conference,
26:48.0
presidential campaign,
26:50.0
tinitingnan ko in particular,
26:54.0
mga panahon na yun.
26:55.5
Parang feeling ko,
26:57.0
dahil sa karanasan under Duterte,
27:01.0
tapos dahil sa bashing on social media,
27:03.5
there was a conscious effort
27:05.0
on the part of the producers,
27:06.5
I don't know kung sino ron,
27:10.0
Kaya ang badoy yung coverage.
27:12.5
Yung parang pinilit na bigyan ng equal airtime
27:15.0
yung mga kandidat.
27:16.5
Miski hindi newsworthy.
27:18.0
Kasi ayaw mga pagbintangan na kumikiling sa isang ano.
27:21.0
Although tama rin naman si Duterte,
27:23.0
nung 2016 may kinilingan kasi network, diba?
27:27.0
parang naging ridiculous tuloy yung reporting.
27:30.0
Talagang maniwanag ang terms of engagement,
27:34.0
Ako, ang kabise dito sa news organization na ito,
27:40.0
ako ang magsasabi kung sino ilalagay ko dyan,
27:43.0
sino hindi ko ilalagay.
27:44.0
Simple yan eh, diba?
27:45.5
Tsaka sino unang lalabas.
27:46.5
Kung sino lalabas.
27:47.5
Lahat yan, akin yan.
27:49.5
Ngayon, ewan ko yung iba.
27:51.5
Eh yung mga yan, may sarili silang media eh.
27:56.5
Doon lang talo ka na eh.
27:57.5
Dahil sila ilalagay doon, hindi yung iba eh.
28:00.5
Actually, nababalansi yan, ano eh,
28:04.5
as a matter of course.
28:06.5
Nababalansi yan as a matter of course.
28:08.5
Ang problema natin is,
28:12.5
pagka sinabi mo na equal coverage, lagi yun.
28:18.0
Kung dalawang minuto, dalawang minuto rin ako dito.
28:21.0
Equality in airtime is not fairness eh.
28:23.0
Hindi yun. Hindi yun.
28:24.0
Hindi fairness ang equality.
28:26.0
Ano? Hindi yun ang sense na equality na fair.
28:29.0
Sir, dapat eh, inaano yun?
28:31.0
Dapat eh, ipaliwanag yun.
28:34.0
Napansin ko rin yan, sir, sa ibang network, no?
28:38.0
Duho po ulit naman yung time na yun.
28:40.0
Oo nga, oo. Totoo.
28:41.0
Pero ganun din sa kabila estasyon eh.
28:42.0
Pansin ko eh, sa naalala ko.
28:45.0
Kaya nga sabi ko sa iyo, ano eh.
28:46.0
Iman yung ano, yung si Lenor Bredo nagpunta rito, nakipagkamay.
28:51.0
Wala namang balita.
28:52.0
Wala namang balita.
28:53.0
At saka gabi-gabi, hindi ko maalala.
28:54.0
Wala namang sinasabi itong presidente pero nasa TV gabi-gabi.
28:57.0
Hindi ko maintindihan.
28:58.0
Sa ISCO, nag-appear sa ganito.
28:60.0
Ang dami-daming hindi natin nakikita ang balita.
29:04.0
Ngayon, dapat pakita natin, pinag-uusapan natin kung anong klase ng politiko meron tayo.
29:10.0
Wala nang nagsasabi kung ano nangyari kay ISCO.
29:13.0
Kung meron bang sumobra doon sa kanila.
29:16.0
Kung doon sa kanyang kitty, may sumobra ba?
29:20.0
At kumita na naman.
29:21.0
Sa contributions.
29:22.0
O hindi ba malaking bagay yan ah?
29:23.0
Kasi yan eh, speaks to our culture eh.
29:26.0
Political culture.
29:27.0
Wala nang nagsasabi na yung mga ano, meron nagpunta sa Supreme Court eh.
29:34.0
Ang sabi ng daya raw si Marcos eh.
29:37.0
Wala akong naririnig.
29:39.0
Eh sinabihan na ng Supreme Court,
29:41.0
Uy, Komelik, ilabas nyo yan.
29:46.0
Pero hindi pa rin ilalabas, hanggang ngayon.
29:48.0
Wala rin nagsasabi.
29:50.0
Nung talunin si Marcos ni Lenis, pagka vicepresidente,
29:55.0
at magprotesta, ang lawyer niya si Garcia.
29:58.0
At wala nagsasabi si Garcia ang nasa Komelik ngayon.
30:03.0
Yung mga ganong klase, these things, these things speak critically.
30:12.0
In fairness, may mga nakikita naman ako. May mga nagbambanggit yan. Meron naman.
30:15.0
Hindi lang siguro ganong kaano.
30:17.0
It speaks to our culture eh. Yan ang mga dapat natin pag-usapan eh.
30:22.0
Yung role ng civics, related ba yun sa ganyang behavior ng media?
30:28.0
Yung tipong kakulangan?
30:30.0
Ngayon kasi nagugulat ako. I don't know what happened, sir, dito sa generation ngayon.
30:34.0
Parang nagkulang ba rin sa pagtuturo doon sa role of institutions in a democracy?
30:40.0
Kasi ito lang, hindi naman ito indictment ng buong henerasyon.
30:43.0
Pero base lang sa mga nakikita ko sa social media comments.
30:46.0
Parang hindi malinaw yung role ng media sa isang demokrasya.
30:49.0
Ano yung system of checks and balances within the branches of government.
30:54.0
Parang kailangan pa ipaliwanag in a very basic way.
30:57.0
Ang mahirap eh, ano eh, talagang mahirap ipaliwanag. Ano ah?
31:03.0
Mahirap magturo ngayon. Kasi marami kang kalaban.
31:07.0
Ang kalaban mo, social media. Nakutakot-takot na troll dyan eh.
31:11.0
Pag nagtuturo ka, sagutin ka pa ng tatuturuan mo. Sabihin sa'yo, hindi totoo yan.
31:16.0
Narinig ko sa social media. Anong sinasabing niyo sa akin? Diba?
31:20.0
So, napakahirap ngayon talaga. Napakahirap sa panahon na ito.
31:25.0
Itong panahon na ito, it is not conducive sa demokrasya to social maturity. Hindi conducive.
31:33.0
Kaya kung napag-iwanan ka na sa panahon na ito ng development, you have lagged. Ano?
31:41.0
In the movement toward development, lalong humihirap sa'yo.
31:46.0
Kaya yung gap ng have and have nots, lalong lumalaki imbes na lumiliit sa panahon ngayon.
31:55.0
At sa ibang bansa, ganun na rin eh. Although, yung mga demokrasya na solid at maayos ang kultura, talaga eh sila ang malakas.
32:09.0
Ito ang tayong mahina. Hindi solid ang kultura natin eh.
32:11.0
Pero kung now it's not conducive to democracy, does it mean that we have to give in? Or is it a time for us to make it work even more?
32:19.0
Ako, tinalong ako dyan eh. Paano ang gagawin natin?
32:23.0
Ako, sabi ko, namimili ako ng battles eh. Ngayon eh. Kasi hindi mo mamalabanan lahat eh.
32:29.0
Anong battles ko? Hindi lang battles ang pinipili ko. Namimili rin ako ng constituency na tutulungan kong iyan.
32:38.0
Kasi hindi mo maiyangat yung 110 milyones eh. Ano ha? Paano iyangat yan? Eh ang dami-dami niyan.
32:48.0
Geographically disadvantaged pa tayo. At ang kultura natin ganyan paka babaw. Paano gagawin mo?
32:56.0
So naniniwala ako na baka merong a constituency that comes up to a critical number. Ano yun? Siguro mga 10%.
33:11.0
So 10 milyones. Para sa akin, ano yan eh? Swing vote yan eh.
33:15.0
Yung youth? Women?
33:17.0
Like-minded people. Hanapin mo eh. Sign up mo. Like-minded people. Not necessarily youth.
33:25.0
Kasi alam mo yung chances are, pag yung matanda, eh maayos ang pananaw. Yung mga nakatapon noon, maayos ang pananaw. Malamang.
33:37.0
So yun ang makakasama mo. Ano? So ito na lang. Kung magtutulungan kami, kami magtutulungan. Ha? Eh pera muna iba.
33:46.0
Baka nagpakaingusin na si Marcos, tungkay humingi ng tulong doon kay Marcos. Dito sa amin, ito ang tutulungan. Ito yung iyangat namin.
33:54.0
Kami naman eh ang constituency namin. Hindi naman ito constituency ng puro mahirap eh. Ang constituency nito eh precisely halo-halo.
34:05.0
Dahil ito ang constituency.
34:06.0
Ang constituency na gustong magtulungan.
34:09.0
At gustong maiayos ang ating... Para sa akin, para sa akin eh, iyon lang ang magagawa natin in lieu of the unconstitutionality of a breakaway constituency.
34:26.0
You can break away the constituency. So might as well just set up your constituency within a constituency. But ganun ang gawin natin.
34:35.0
Basically, as a veteran journalist, so ano yung mga pwedeng iwan yung lessons or nuggets of wisdom doon sa... siguro mas batang journalist ngayon.
34:43.0
Although again, in fairness oh, ako mismo marami akong nakikitang bata, mga a few years pa lang sa industry. Pero matatapang. Diba? Mas matapang pa nga rin sa mga tinubuan na ng kalyod tsaka ng ulat. Diba?
34:55.0
Pero I mean, any advice on how to do the job properly given the context that we have now?
35:02.0
Alam mo, ang dapat eh hindi lang tapang eh.
35:03.0
Sama-sama yan eh. Pang-intindi. Dapat naintindihan mo kung ano ang role mo sa isang demokrasya.
35:13.0
Yung tapang, dahil the nature of your role, given the nature of your role, you are expected to be bold. Hindi po pwedeng malamya talaga.
35:26.0
You are expected, that's the nature ng trabaho mo eh. Yung nature ng constitutional role.
35:33.0
At remember yung press freedom. Ano ha? Highest rank freedom yan ha? Kaya nilagay yan. Bakit nilagay na highest rank freedom yan?
35:43.0
Kasi wala ka namang panlaban kundi yan lang eh. At ang kalaban mo, ang puder na kalaban mo, maraming panlaban.
35:52.0
Yung freedom mo, freedom din nila eh. Correct. Pero sila, meron silang army tsaka police tsaka BIR. So malaki talo ka talaga.
36:01.0
Pag maiintimidate ka, talagang pwede kang ma-intimidate. So ang kailangan yun nga at iimprove mo constantly ang iyong skills.
36:11.0
Kasi, skills yan eh. Both disciplined yan eh. Dapat naintindihan mo kung anong disciplines ang dapat mong pag-aralan para ma-enhance ang practice mo as a journalist.
36:32.6
kailangan meron kang
36:34.1
konti social anthropology
36:37.7
yung mga kailangan
36:40.8
mag brush up ka dyan
36:43.8
numeracy basic yan
36:47.0
dapat naiintindihan mo lahat yan
36:54.1
tuloy-tuloy ang pag-aaral mo yan
36:56.9
pati ang application mo yan eh
37:00.1
nagtetest ka ng mga applications yan
37:03.8
kasi hindi mo naman
37:05.2
itong ating klaseng
37:08.2
hindi naman sinasabi talaga dito
37:10.0
kung anong dapat mong gawin
37:14.2
yung dapat mong gawin
37:16.2
hindi naman step by step
37:17.3
yan ang sabi sa iyo eh
37:19.7
hindi hindi siya exact science
37:21.4
dapat ma-develop sa iyo yung
37:23.4
yung righteous instincts
37:27.8
para ma-develop yan
37:30.1
alam ka ng history
37:33.3
pag pinag-aaral mo history natin
37:35.9
medyo hindi ka na
37:39.5
nangyayari sa ating buhay eh
37:41.4
so dapat siguro iyon
37:46.5
kahit na periodista
37:48.2
maayos na mga businessmen
37:50.0
maayos na periodista
37:51.6
maayos na professionals
37:53.2
yun ang dapat magsama-sama
37:56.7
bayaan nyo na lang yan
37:58.2
wala kang magagawa dyan
38:02.2
na dapat magsama-sama
38:06.9
mas madali magkaayos eh
38:09.7
hindi ko manatindihan
38:11.0
tayo hindi magkaayos
38:13.1
baka dahil nag-iisip
38:15.4
sumosobrang pag-iisip
38:18.4
hindi yan sa dahil
38:19.6
sumosobrang mag-iisip
38:21.1
sumosobrang talino
38:24.7
hindi makapagbigayan eh
38:28.3
porsyentuhan lang yun
38:30.5
baka nagkaayos kayo
38:32.2
na itong porsyento
38:35.7
madali na mag-unify
38:36.6
madali na mag-unify
38:37.8
madali mag-uniteam
38:43.6
salamat for joining us
