Sinabawang Gulay (Law-Uy): Anti-Kanser at Para Gumaling sa Sakit. - Luto ni Doc Liza Ramoso-Ong
00:44.5
Tapos lagyan natin ng konting paminta.
00:48.8
Tapos saka natin ipiprito sa mainit na mantika.
00:58.0
Lagyan natin ng asin.
01:00.1
Actually, mas maganda kung nauna nyo nang nilagyan ng asin para manuot na yung lasa.
01:07.9
Dahil wala tayong ihawan ngayon, prito na lang ang gagawin ko.
01:12.1
So yung tanigi, kapamilya naman yan ng galunggong.
01:18.6
Pag nga sa kapagalugan ang iniihaw namin, dalag o kaya hito, pwede rin.
01:28.9
Prito lang natin.
01:30.1
Tapos mamaya, eh, magpapakulu na tayo ng tubig.
01:35.0
Tapos ilalagay natin yung mga sari-saring gulay natin.
01:39.1
Pag sinabing sinabawang isda sa Mindanao, sa Cebu, Lauuy,
01:46.0
usually nilalagyan nila ng patola, gabi, saluyot, at laging may tanglad.
01:52.9
Ito yung pangpalasa dun sa ating sabaw.
01:56.7
So pag pwede naman kumain,
01:58.0
kumain ng pork, pwede rin ng pork ang pangsahog.
02:00.7
O kaya, iba't-ibang isda.
02:02.9
Sa Negro, tawag naman nila laswa o utan.
02:06.6
So nilalagyan nila ng mga dahon, dahon ng kalabasa, ampalaya.
02:11.5
Meron din nisan mga tulya, pampa, lasa.
02:16.6
So sa Tagalog, sinabawang gulay.
02:19.4
Sa Batangas, tawag naman nila bulang lang.
02:23.1
Tapos lalagyan ng bagoong.
02:24.6
Ito, pwedeng bagoong alamang.
02:27.3
O kaya, eh, yung tinatawag nating balayan bagoong.
02:34.3
So ito, nagprito na tayo.
02:36.7
At yan yung isasahog natin.
02:40.1
Balik tayo dun sa sinabawang isda.
02:42.8
Diningding naman sa bandang norte o inabraw sa Ilocano.
02:47.5
Nilalagyan din ng bagoong na isda.
02:50.1
Kasi maraming silang bagoong dun eh, na isda.
02:53.1
Pinakbet naman sa Katagalugan.
02:55.4
May bagoong dili.
02:58.4
Usually, pag pinakbet, usually gusto nila mapait-pait.
03:01.8
Pero yun, may luya, sibuyas, bawang.
03:05.2
At saka nilalagyan nila ng mga sitaw, bataw, kamote, sigarilyas.
03:11.1
So pagluto na yung inyong...
03:14.1
Kunin ko lang, pagpapalitin ko na.
03:16.3
Pagluto na yung inyong isda.
03:19.1
Yan, lalagay na natin dito.
03:22.0
Magpapakulo na tayo ngayon ng tubig.
03:25.3
Kasi, sinabawang isda.
03:27.3
Ang inyong isda nga eh.
03:29.3
So pakuluin natin yung ating tubig.
03:31.3
Yan, ito po yung sample.
03:35.3
So meron tayong tubig.
03:37.3
So pagkulo nung ating tubig.
03:39.3
Yan, lalagyan na natin ng sari-saring gulay.
03:43.3
So ang una nating ilalagay, yung kalabasa.
03:45.3
Kasi matagal siya eh.
03:47.3
Siya yung mauunang kailangan.
03:49.3
So ang unahin natin, kalabasa, okra, at saka talong.
03:55.8
So pag kumukulo na,
03:57.3
ilagay nyo na po yung inyong kalabasa.
04:01.3
Bahala na kayo kung gusto nyo maliliit,
04:03.3
para mabilis maluto ang hiwa.
04:05.3
Pero pwede rin na malalaki yung hiwa.
04:09.3
So meron na tayong kalabasa.
04:16.3
Saka yung ating talong.
04:18.3
Kasi ito yung mga mauunang dapat lutuin.
04:22.3
So sila yung una dyan.
04:27.3
So ang ganda, diba?
04:29.3
May kulay violet, may kulay green, at may kulay yellow-orange.
04:34.3
Dito natin ilalagay ngayon, yung ating kamatis.
04:39.3
Yan yung mga pampalasa natin.
04:41.3
Yan. Ang ganda po.
04:43.3
So kita nyo yung kulay, ang ganda-ganda na.
04:46.3
Lagay na po natin yung ating kamatis.
04:50.3
Doon tapos, isasama na rin natin yung ating isda na niluto kanina.
05:01.3
So yan yung pampalasa. Actually, pritong galunggong masarap din.
05:06.3
Tapos, ang panimpla natin, patis.
05:10.3
So nasa sa inyo na po.
05:12.3
Gusto nyo ba ng bagoong? Depende kung nasang lugar kayo.
05:15.3
Kung bandang norte kayo, maraming bagoong isda, bagoong gilis.
05:20.3
Pwede rin patis. Pwede rin asin.
05:23.3
Tapos, lagyan nyo ng konting paminta.
05:28.3
So meron na tayong patis. Ang pinili ko po, patis.
05:32.3
Kasi sa, pag talaga doon sa lauwi, mas gusto yata nila yung patis.
05:40.3
Pero kung norte kayo, mas gusto nyo yung...
05:43.3
Yan. Nilagyan ko rin ng konting paminta.
05:46.3
Pag bandang norte kayo, gusto nyo yung bagoong isda.
05:49.3
Tapos, pag nasa Batangas naman kayo, eh gusto nyo yung tiyatawag nating bagoong isda.
05:53.3
Tapos, pag nasa Batangas naman kayo, eh gusto nyo yung tiyatawag nating bagoong isda.
05:54.3
Tapos, pag nasa Batangas naman kayo, eh gusto nyo yung tiyatawag nating bagoong isda.
05:57.3
Ang sabi nga nila, kumain tayo ng maraming prutas at gulay para iwas o proteksyon sa cancer.
06:05.3
Ang bango-bango na pag pinagsama-sama nyo, kalabasa.
06:10.3
Siyempre, anti-oxidant yan. Anti-cancer. May beta-carotene.
06:15.3
Maganda pa yan sa inyong buto. Itong ating kalabasa.
06:19.3
Alam nyo ba? Kasi may calcium.
06:22.3
Tapos, yung vitamin A and C niya, nakakatulong din.
06:26.3
So, para tumibay ang ating buto. Iwas fracture.
06:29.3
May iron to. Kung may regla kayo, pagod, nage-exercise, kailangan nyo ng iron. Anti-anemic.
06:36.3
At siyempre, maganda to sa heart. At siyempre, kulay. Yellow-orange.
06:40.3
Lagi sila sabi ng teacher natin. Marami tong vitamin A, C.
06:46.3
At maganda ho ito sa cutis, sa mga gustong gumanda. Kasi may beta-carotene.
06:51.3
Iwas wrinkle. At kung may sugat kayo, para sa wound healing.
06:57.3
So, pakuloy nyo lang. Yan.
07:01.3
Pag sa ibang, pag yung pakbet, eh ito yung mga nilalagyan ng mga luya, sibuyas, bawang.
07:07.3
Pero doon sa Visaya, sa Cebu, ang tawagan nila lauuy. So, ano lang, papakuloyin lang nila.
07:16.3
Alam nyo ba? Yung ating okra. Yan.
07:20.3
Itong ating okra. Napakarami din itong anti-oxidants.
07:25.3
Flavonoids, catechins, quercetin, anti-cancer, may lectin, may folate.
07:31.3
At pwede po sa buntis or nagbe-breastfeeding. Kasi marami siyang folate.
07:36.3
Bukod pa din sa fiber, maganda sa chan. Ito po, maganda din sa buto.
07:41.3
So, napansin nyo ah. Itong mga niluluto natin, maganda sa buto.
07:45.3
Kung may arthritis daw. Okay lang.
07:48.3
Actually, pwede po eh.
07:50.3
Sinabi lang kasing hindi pwede dahil maraming buto-buto.
07:53.3
Pwede naman po itong ating talong. May manganese, folate, potassium, vitamin K, vitamin C.
08:01.3
So, anti-oxidant. Madami din.
08:03.3
Bagay ito. Pampababa ng blood sugar.
08:06.3
Pampapayat. Anti-cancer.
08:09.3
So, kain po tayo ng iba't-ibang prutas at gulay sa buong taon para protection sa cancer.
08:15.3
Tapos, marami din tayo dito. Ah! Itong ating tanglad.
08:19.3
Ito po yung magpapalasa.
08:21.3
Pwede nyo pong pit-pitin. Yes. Oo.
08:25.3
At tinali ko para hindi sumabog.
08:28.3
Ah! Yung pinakadahon ho din ngayon.
08:30.3
Actually, yung kulay puti nitong tanglad, dapat pinipit-pit natin para lumabas yung bango at saka yung lasa nung ating niluluto.
08:42.3
So, mamaya-maya, mabilis na lang maluto itong mga dahon natin.
08:47.3
Dahon ng alukbati.
08:50.3
Yung iba nilalagyan ng saluyot.
08:52.3
Talbos ng kamote. Napakasustansya ho nito.
08:56.3
Tapos, malunggay.
08:58.3
So, pag nakita nyo ho na luto na itong ating mga unang nilagay, eh ilalagay na ho natin yung mga alukbati.
09:07.3
Alam nyo alukbati tsaka saluyot.
09:11.3
So, mataas sa potassium A, vitamin A, Bs, manganese.
09:18.3
So, para sa mata, may lutein, zeaxanthin.
09:21.3
Tapos, alam nyo ba yung kamote?
09:24.3
Ang maganda sa kamote, matatalbusan nyo buong taon.
09:27.3
Napakaraming anti-oxidant.
09:29.3
Tsaka, maganda ang kamote para sa inyong atay.
09:33.3
Maganda pa sa blood pressure.
09:35.3
Tsaka, nakaka, pag meron kayong mga impeksyon, lumalaban siya sa mikrobyo.
09:42.3
Tsaka, maganda dito sa niluto natin, anti-inflammatory.
09:45.3
Kaya yung magtatanong, doon sa may arthritis, pwede ho itong ating niluluto.
09:53.3
So, buong taon, magandang itanim ang kamote kasi makukunan mo.
09:58.3
Tsaka, maganda sa kamote.
10:00.3
Matibay siya sa sakit ng mga halaman, pati sa peste, tsaka sa ulan.
10:05.3
Pero, ito po ang pinakamasustansya sa lahat ng ilalagay natin dito.
10:13.3
Tandaan nyo ito ha.
10:15.3
7 times mas mataas ang vitamin C ng malunggay kumpara sa oranges.
10:21.3
10 times mas mataas ang vitamin A kumpara sa carrots ang malunggay.
10:26.3
Ang malunggay, 17 times mas mataas ang calcium kumpara sa gatas.
10:33.3
9 times mas mataas ang kanyang protina kumpara sa yogurt.
10:38.3
15 times mas mataas ang potassium kumpara sa saging.
10:42.3
At sa mga anemic dyan,
10:44.3
25 times mas mataas ang iron kumpara sa spinach.
10:49.3
So, ano pang hinihintay nyo?
10:51.3
Eh, magluto na kayo ng ganitong anti-cancer recipe natin.
10:55.3
Lauuy, sinabawang isda, laswa, bulanglang, dininding, pinakbet.
11:02.3
Kung ano man po ang gusto nyong itawag, pwede.
11:06.3
Okay, so ilalagay na natin itong ating mga dahon.
11:11.3
Pinakahuli ang malunggay.
11:13.3
Kasi, ano eh, mabilis siya maluto.
11:16.3
So, ito po, iuhulog ko ng ating alokbati at saluyot.
11:25.3
Ilubog lang natin dito sa ating kumukulong sinabawan.
11:30.3
Pwede rin ho, gamitin ninyo yung hugas bigas.
11:33.3
Yung iba kasi mahilig maglagay din ng hugas bigas.
11:37.3
Tapos, yung ating kamote.
11:43.3
Yung ating kamote.
11:45.3
Talbos ng kamote.
11:49.3
So, huwag niyong mamatahin ah.
11:51.3
Huwag niyong sasabing, nako, kamote ka.
11:54.3
Isa yan sa mga tinatawag na superfoods.
11:57.3
Tsaka, kailangan ito ng ating bansa.
12:00.3
Kasi, buong taon, pwedeng magpakain sa maraming Pilipino.
12:04.3
And lastly, yung ating malunggay.
12:10.3
So, mabilis lang siya.
12:16.3
Yung sinabi ko sa inyong pinakamataas na sustansya niya makukuha ninyo.
12:23.3
So, eto na po ang ating finished product.
12:27.3
Ilang minutes bago maluto?
12:29.3
Usually, 10 to 15 minutes lang ito luto na.
12:32.3
Ayaw mo rin overcook?
12:35.3
Tapos, ilabas natin yung ating sahog na isda.
12:38.3
Natabunan na siya.
12:40.3
Pero, andyan lang yan.
12:43.3
Hahanapin ko na lang mamaya.
12:45.3
Anyway, ang silbi naman niya pang palasay.
12:48.3
Kaya, natin ilagay.
12:52.3
Yung tanglad, pagkakainin nyo na po, tanggalin nyo na.
12:57.3
Kasi, tapos na yung trabaho ng ating tanglad.
13:02.3
Tatabi na natin siya.
13:06.3
Yung isda, hanapin natin.
13:08.3
So, ito na po ang ating tinatawag na sinabawang isda or laurin.
13:14.3
Sinabawang gulay.
13:15.3
Sinabawang gulay na may isda at iba't ibang gulay.
13:20.3
Any isda po, pwede.
13:22.3
Kung ano yung meron nyo.
13:24.3
Iniihaw or kaya ay prito.
13:26.3
Maraming salamat po.
13:29.3
Pagkakita natin ulit.
13:36.3
Anti-cancer recipe po.
13:37.3
Ang sinabawang isda.
13:39.3
Nakita nyo ang gaganda ng kulay niya.
13:41.3
Ilabas natin ng iba't ibang kulay.
13:43.3
May pula, may yellow, orange, may green, may violet.
13:47.3
So, lahat na po ng kulay.
13:49.3
Pangpahaba ng buhay.
13:50.3
Diba sabi nga, eat a variety of colors para makuha nyo lahat ng benepisyo ng bawat gulay na kakainin natin.
14:06.3
Pagkakita pa natin kung ano yung meron.
