00:59.0
Ibinoya daw siya ng kanyang mga magulang sa mura niyang edad ng 15 anos.
01:07.0
Pilit siyang pinagsama ng kanyang mga magulang sa lalaking hindi naman niya gusto at hindi pa niya nais mag-asawa.
01:17.0
Isang taon siyang nagdiis at lumaban.
01:21.0
Pero dahil gusto niya na makapagtapos at ituloy ang kanyang pag-aaral,
01:26.0
napagtagumpayan niya ang hamon ng kanyang buhay.
01:31.0
Tinakasan niya ang maagang pag-aasawa.
01:36.0
At ang lalaki na sana'y kanyang mapapangasawa ay sumukuring kaagad.
01:42.0
At hindi natiis umalis ito at hinayaan siya.
01:47.0
Pumapasok siya ngayon na walang paon.
01:51.0
Kumakain silang magkapatid na asin ang ulo.
01:54.0
Niyak naman ako. Kasi I feel. Tara nasa namin ito.
02:02.0
Ganyan din ako nung bata.
02:05.0
Sa takbo ng mga kwento niya sa akin, hindi ko napigilan ang aking pagluha.
02:12.0
Dahil ramdam na ramdam ko ang pinagtataanan ng batang ito.
02:20.0
Kaya't isang mahigpit na yakap,
02:22.0
ang aking ipinaramdam sa kanya.
02:27.0
Napakahirap daw ng kanilang pinagtataanan sa araw-araw na pagsubok.
02:33.0
Ang pag-aaral nasuntok pa sa buwan kung maipagpapatuloy.
02:39.0
Ang nakapanghihinayang kung hindi niya maitutuloy ang kanyang pag-aaral.
02:44.0
Napakatalino ng talagang ito.
02:48.0
Top 1 siya sa kanyang klase.
02:50.0
Top 1 siya sa kanyang klase.
02:51.0
Mga kababayan, narito po ang kwento ng kanyang buhay.
03:21.0
Pinabili ang ilaw na ito.
03:24.0
Narino ang masa ng Pilipino.
03:26.0
Maganda ang umaga mga kababayan. Nakita namin ang mga estudyante na naglalakad sa…
03:33.0
Ano ang lugar niyo?
03:39.0
Andi rin pa ito ng tapak. Pakibato District. Dabao City.
03:43.0
Anong pangalan mo?
03:44.0
Erna Onsala, Sir.
03:46.0
OK. Ilang taong ka na?
03:51.0
Pagkatapoy ka tutubong Lumad, anong tribo mo?
03:54.3
Lumad, sir. Matig-salog.
03:55.7
Matig-salog. So, from?
03:58.4
Taga-asag yun ka?
03:59.6
Taga-bukid nun ka, sir. Nag-eskwilar ako dito.
04:02.1
Okay. Saan ka sa bukid nun?
04:04.6
Sa bukid nun, good, sir.
04:08.0
Ah, okay. Napakalayo, ah?
04:10.7
Bakit dito ka pa nag-aral?
04:12.5
Dito raman ang dool, good, sir.
04:14.0
Ah, mas malapit dito kumpir doon?
04:15.8
Yes, sir. Kaya dito kaya daghan kay bayan.
04:18.0
Handa ko ang bayan sa iskwilahan.
04:20.5
Yawa, may motor nga.
04:21.6
Kanang sakyan-sakyan, magpapadito.
04:23.8
Okay. So, ang pamilya mo nandoon?
04:27.4
Okay. Tapos, nakikitira ka lang dito o nagbo-board?
04:32.0
Nakitira lang, sir.
04:33.1
Nakitira? Anong grade ka na?
04:35.9
Ah, grade nine. That is equivalent to...
04:38.2
Kaya naka-undang manggod ko, sir.
04:40.8
Naka-undang ko pa, sir.
04:42.5
Okay. Kamusta ang iyong pag-aaral?
04:46.0
Okay. Paano mo nasabing okay?
04:50.5
Kaya, bisagwa mi makaon, sir.
04:53.8
Kaya, kaya nangyayon ako nga mag-iskwila, sir.
04:56.6
Para, kaya nang...
04:57.8
Naku'y tinabukasan, sir.
05:00.9
Okay. Ilan pa kayo magkakapatid?
05:05.3
Pero, puro minyo na, sir. Tulo na lang, sir.
05:08.6
At, wala pa na minyo.
05:11.5
So, grade nine, kamusta? May top ka ba?
05:14.3
Yes, sir. Top one.
05:18.8
Anong pinaka-dako ang mingti?
05:20.9
Ninety-four, sir.
05:23.2
Ang pinaka-lowest grade?
05:37.5
ninety ang average mo.
05:41.4
Anong pinaka-magaling?
05:43.0
Yung ninety-four, anong subject yun?
05:48.0
Ay, ang ganit-mat.
05:51.2
Anong ganit mo, ha?
05:56.7
Sabi mo ay, siyam-asiyam walo.
06:00.9
Magkakapatid, sir.
06:05.4
Sa walo na iyon, ilan kayo nag-aaral?
06:09.4
Yung ibang kapatid mo sa nag-aaral?
06:11.6
Nadiri, sir. Katong isalira, sir.
06:13.6
Ah, dito din. Matalina din siya.
06:15.9
Mga challenger mo to siya, sir.
06:18.0
Okay, 18 ka na, bakit hindi ka pa nag-asawa?
06:24.6
Hindi ako, sir. Mag-eskwela pa ako, sir.
06:27.9
Ilan taon ako ang kahimtang sa akong ginigta ng nilisugod ka ayo.
06:32.9
Okay. Wala bang, di pa uso yung buya?
06:37.7
Di buya, mag-usugod sa unang good, sir.
06:42.3
Itungon lagi daw sa kanilang kalisugod sa aming kinabuhi.
06:45.4
Ng murag, nakita sa akong ginigta ng katugong laki, sir, kay kanilang murag.
06:49.8
Nay trabaho god sa gobyerno, sir.
06:52.3
Katong kapgo, gobyerno, sir.
06:54.9
Kaya paglantaw siguro sa akong ginigta ng kanilang,
06:57.6
kanilang nga, tawahan na kanilang makapuan sa aming kalisugod.
07:00.9
Kaya katong kayo, waman ko kagusto ato, sir.
07:03.3
So parang, nililigawan na yung parents mo ng kapgo?
07:06.4
Yes, sir. Tapos, wala god nga nagkita atong tawahan na, sir.
07:09.4
Kaya pag abot dito sa balay, tingal ako nga na, may mga tao.
07:14.3
Magwan na, di magkasal.
07:15.4
Magwan na, di magkasal na nga ito, sir.
07:17.0
So, ibig sabihin, ikakasal ka na hindi mo pa alam?
07:20.9
Yung lalaki, nakilala mo na?
07:22.5
Wala, sir. Wala. Wala ko kakita. Bisag isa, isa, sir.
07:26.2
So, pagdating mo sa bahay nyo, marami ng tao.
07:30.2
Si tatay mo, tsaka nanay mo, nagkaintindihan na ng lalaki.
07:34.9
So, nagulat ka pagdating?
07:36.4
So, anong ginawa mo?
07:37.5
Naghilak-hilak ko dito, sir.
07:39.9
Okay. Anong sinabi mo sa parents mo?
07:42.2
Ano ko, hindi pa ako gusto magmini.
07:46.6
Kaya wala man akong, sa among mga good, sir, kung magbalibad ka, sir, makabayad kang kabayo, sir.
07:52.5
Bisagkaran ka niya, sir, kaya wala pa, wala pa na impas to, kuhaan ka tong lalaki, good.
07:57.2
Wala pa na impas katong, nagbayad man ka to, kaya wala man ko nakagusta to, katong wala man ko na, o yun, atong ikuan mo dito.
08:05.0
Okay. I-translate natin ng Tagalog. Ano sabi niya, Kuya Eli?
08:08.5
Parang sila pa ngayon ang may upang.
08:17.5
Ibig sabihin, itong lalaki nagbayad, nagbigay na ng ano sa inyo, hindi mo alam yun?
08:22.7
So, tinatanggap ng parents mo. Ano yung ibinayad yung lalaki?
08:32.2
Okay. So, yung 21,000.
08:34.2
Wala, wala, apel atong mga, kuhaan ko, sir, katong mga handa, good.
08:37.8
Lahi man ko dito sa ambas, sir, ka nang basta, kung di ka, kung mubalibad ka, anak, ipabalik tong ilang gasto sa ila, ha?
08:45.0
Kung umatras ka, ipabalik yung gasto.
08:48.3
Eh, pero yung 21,000 na ibayad, sir, ng lalaki, nag-gastos ng tatay mo?
08:53.7
Murag na, nag-gastos lang, sir.
08:57.2
Pero paano mo ipinaglaban yung sarili mo na ayaw mo talagang mag-asawa?
09:02.7
Wala na ko, wala na ko.
09:03.9
Katong time, sir, ka nang murag na kasal, nag-yod minana, dito, katong balay, ang laki.
09:09.6
Kanya, wala mong yod ko, kagusto dito, kaya wala na ko, pansin na tong laki.
09:12.7
O, sa may katuig, sir.
09:15.0
O, sa katuig, ka nang murag na pulan, na sigurong laki, kaya di mag-yod ko, tapos niuli sa ila, ha?
09:20.6
Motong, ang gini ka nang sa laki, ka nang magpabayad na lang daw.
09:24.8
Ah, so isang taon na kayo nagsama?
09:27.9
Yes, maunang nakaundang kong eskwela, sir, kaya ina na mong ina.
09:30.8
Okay, yung isang taon kayo nagsama sa isang bahay, hindi kayo nagpapansin, ha?
09:38.6
Mahirap sa lalaki yun, ha?
09:40.7
So, ito, ah, paano yun kung siyempre,
09:45.0
naisip nyo na kayo ay mag-asawa na,
09:47.4
siyempre nag-attempt yun, di ba, na may mangyari sa inyo.
09:51.8
Paano mo nilabanan?
09:53.2
Daghan man ko, sir.
09:54.1
Hindi, kumutulog dito sa nai, katong laki.
09:56.8
Magpalayo ko, sir.
09:58.5
Kaya mahalok lang ito, sir.
10:00.9
Ilang taon ka nun?
10:02.3
Fifteen siguro, sir.
10:03.4
Diyos, kung bata pa talaga.
10:06.5
Tapos, isang taon na kayo nagsama,
10:09.3
yung lalaki, sige lang, nandoon siya,
10:11.4
hanggang yung lalaki na ang sumuko.
10:13.9
Uli na din si Ella.
10:15.6
Umuwi na sa kanila.
10:17.4
Tapos, yung ibinayad,
10:19.8
nagpabayad na lamang,
10:23.3
Napakahirap, ano.
10:24.6
Yung hindi mo gusto,
10:28.0
kagustuhan ng magulang mo na mag-menew ka na,
10:31.2
tapos ang problema,
10:33.0
ayaw mo nga, nagbayad pa siya,
10:35.2
dahil, kung ayaw ka na,
10:36.9
kayo ngayon yung magbabayad doon sa lalaki.
10:39.5
So, paano pinabayaran ngayon ang parents mo yun?
10:42.7
Murag na ngotang manta akong papa, sir.
10:47.2
Pero, kulang pa man daw to, sir.
10:49.9
Hanggang karoon, wala pa to na impas.
10:58.4
siyempre ikaw, gusto mo talagang mag-aral.
11:01.2
Tinakasan mo yung maagang pag-aasawa.
11:05.1
Gusto ay galing katong akong mga classmates ako na, sir,
11:08.2
kaya ng murag-maibog na kumutan ako,
11:09.9
katong nabiyan ako sa ilang kuwan,
11:12.0
baka ng ilang grades,
11:15.0
hindi na sila roon niya ako, grade 9 pa.
11:18.5
Kaya nakaunang lagi pa.
11:20.0
Okay lang yun, di naman pahuli ang lahat,
11:22.0
kahit na yung mga klase mo nauna sa'yo.
11:24.0
Pero, mas pinili mo yung mag-aaral, no?
11:27.0
Gaano ka-importante sa iyong edukasyon?
11:38.0
Kaya gusto na ako ka nang ipakita sa aking ginikanan nga,
11:41.0
mali sila sa ilang pagbuhat sa akwa nga,
11:44.0
tala ikong nilagit pa minyo.
11:45.5
Gusto na akong ipakita sa iyo lang,
11:47.0
hanggang saktu ko sa akong desisyon,
11:49.5
nga wala pa rin ko ng ininyo, sir.
11:56.5
Ngaunang maning kamitin ko sa eskwela, sir.
12:01.0
Kaya ano ba kahirap yung buhay nga doon?
12:05.0
Usay ka ng mga anghimi dira, sir, kaya
12:07.0
ako nalang magulang ang magpabalong dito sa akwa,
12:09.0
kaya may mahimis akong ginikanan.
12:12.0
Sir, ano yung baon mo sa school dito?
12:14.0
Usay, isang kagantang rin ka nang bugas,
12:19.0
Usay, apilon man naka akong manghud.
12:21.0
Duhaman may mag-eskwela dira.
12:24.0
Kaya usay pa dila,
12:25.0
luhak ka nalang mahurot na kaya daghan man po dira ka nang puwan.
12:28.0
Usay pa dula ibalans akong kaubahan,
12:30.0
maliberit po siya.
12:32.0
Wala ka nang baong pera sa school?
12:35.0
So anong ginagawa ng parents mo para matulungan ka dito?
12:39.0
Kaya nang mura...
12:41.0
Karoon mga kasi kaya mura nagbasal na sila.
12:43.0
Nagbasal na sila sa ilang gibuhat sa ako sa una.
12:46.0
Huwag ka rin kaya nasigun na lang po nila kanang pag-eskwela.
12:49.0
Nako'y mga projects sila akong pahimuon.
12:52.0
Kanang, kanang nafeel na ko nga
12:54.0
kanang nagbasal na rin sila sa ilang gibuhat sa ako.
12:58.0
Pero sa akong kuwan kaya wala mang pwede ko nasa ko sa ila ha.
13:01.0
Mga pagsulay rin mga...
13:03.0
Sige, mga pagsulay rin nasagin ko sa ako ha.
13:08.0
Ang mga parents niya parang nagsisin tayo.
13:12.0
Parang nagsisin na yung parents niya.
13:13.0
Giniisip niya na lang daw na parang try-out.
13:16.0
Ah, totoo naman. Okay.
13:17.0
Marunong ka bang mag-Tagalog? Nakakapag-Tagalog ka?
13:20.0
Hindi. Yes, sir. Pero...
13:22.0
O, sige. Try mo. Para ano...
13:24.0
Try mo nga mag-Tagalog. Okay?
13:28.0
Ano yung gusto mong patunayan sa sarili mo at sa magulang mo?
13:33.0
Patunayan ko sa aking mga magulang na
13:36.0
magpagsikapan ko yung aking pag-aaral para
13:40.0
makita nila na hindi mali yung ginawa ko na
13:42.0
tumanggi sa mag-asawa.
13:47.0
Sa mag-asawa, sir. Maagang mag-asawa.
13:50.0
Okay. Ang galing mo ha.
13:52.0
Kung iba yun, wala na. Hindi na...
13:55.0
Kung baka hindi mo na matatakasan yung pag-aasawa na yun.
13:58.0
Kasi nandun na yung lalaki.
14:00.0
Kasi dati, sir, parang kanang...
14:03.0
Sa akong kwento, sir, kaya kanang muragwala na
14:05.0
gawin ko yung pag-asa nga maka-eskwela pa rin, sir.
14:08.0
Sige lang, gawin ko ang ampos, gawin ko nga, Lord.
14:11.0
Anong hatagay kong chance nga maka-eskwela ko, gano'n.
14:16.0
Gidongog sa ginawa ng akong pag-ampos naka-eskwela rin,
14:23.0
Akala daw niya noon ay wala na talaga siyang pag-asa na makapag-aaral.
14:28.0
Kahit palagi siyang nananalangin sa Panginoon
14:31.0
na patupad ang kanyang pangarap na makabalik sa kanyang pag-aaral.
14:36.0
Kaya ano yung gusto mo pag laki mo?
14:40.0
Yung pangandoy niyo na pagka-graduate mo ng high school,
14:45.0
ano yung gusto mo?
14:48.0
Criminology lang siguro, sir.
14:51.0
Gusto mo mga criminology?
14:54.0
Ang galing nitong mag-aaral eh.
14:56.0
So, pagkatapos mo ng high school, paano mo itutuloy yung pag-aaral sa kulhiyo?
15:08.0
Parang isang Walmart sa kanyang pagkagurukan?
15:10.0
Siyempre, alam nyo kasi,
15:12.0
may mga nandito rin sa mgaけ doon ng mga eskwela rin di rin.
15:16.0
Mayayap nieuwe na ng paghihintay siya din.
15:19.0
Iyon naman ang hindi nakikita siya.
15:29.0
Mas threatening ng pang-aaral?
15:31.0
Siyo ke, mas rin akisahin mo sutuloy Magooo.
15:34.0
到 tiie ulang bagay para hamin Alles iyon ang kalimutan.
15:36.0
Gusto lang dito nga kailangan mo support sa aking pag-eskwela,
15:43.0
kailangan mo tabang sa aking pag-eskwela.
15:46.0
Listen dito kayo, kayo.
15:49.0
Karanggay sa ruwala pa rin natin, tuwang may mga saunan.
15:58.0
Pananghalian at kakain ang dalawang magkapatid.
16:02.0
Pikas-mais ang kanilang isinain.
16:06.0
Pagkakasyahin na lamang ang limang piso niyang natitirang pera
16:12.0
na ipinili ng asin para maging ulam nilang dalawa.
16:32.0
Huwag namentos ng kys�ah reward.
16:44.0
Pagkatulog nila pinerea ang iyo.
16:54.0
Lanong paggutuwa ng kayang isinaw.
16:57.0
Malaki na kosmetik.
16:59.0
Asin ay mas Schon-yong Ann.
17:02.0
Paano yung pag-umaga?
17:19.3
Kakain kayong dalawa?
17:20.7
Wala pa kayong pagkain.
17:24.5
Usay ka ng kamote.
17:26.3
Okay ka ng murag.
17:27.7
Okay naman may anang kamote, sir.
17:29.3
Kaya naanad naman,
17:30.1
gagawin naman ang kamote.
17:31.1
Paano mo nilalabanan yung ganitong buhay?
17:34.7
Kaya nang mukhaan rin, sir.
17:36.1
Kaya nang masalig lang yun sa gino'n, sir.
17:40.7
Kaya ang gino'n manggol
17:41.6
ang kaya nang nakahibalo sa tanan.
17:47.1
Kung mali mo napapanood tayo
17:50.1
hindi ka nang maging mapangasawa mo,
17:53.6
ano yung gusto mo sabihin sa kanya?
17:58.5
Magpasalamat yun ko sa iya,
18:00.6
Siya, siya yung mismo nag-surrender.
18:03.9
Kung wala pa ito,
18:05.0
kung wala siya nag-surrender ang buhay ko,
18:07.9
na nabagay ko yung anak ka ron,
18:10.5
maayaw kayo iniuli siya sa ilahak.
18:13.8
Nakalimkawas na ko,
18:15.7
kuanser kami yun.
18:19.9
Ang galing mo nga.
18:21.1
Kita niyo mga kababayan.
18:22.4
O, sa mga estudyante ngayon na
18:26.5
magandang skulahan pinag-aaral,
18:29.0
pero nagbubulakbol kayo,
18:32.1
tinakasan niya ang maaga niyong pag-aasawa
18:35.7
para lamang siya makapag-aaral.
18:37.6
Tinan nyo ang nangyari sa kanya.
18:39.6
Ang galing mag-aaral.
18:45.6
Meron kami estudyante,
18:47.1
same story sa iyo,
18:48.6
pero yung tinubos namin si Mylynn
18:50.7
na nasa sa Manila na ngayon,
18:52.2
katutubo din siya,
18:54.6
ayaw niya rin talagang mag-aasawa.
18:56.6
Talagang naghilak,
18:58.4
pinilit niya yung magulang niya na ayaw niya,
19:00.3
kasi mayroon nang naibibigay yung lalaki.
19:02.4
Pinilit niya yung sarili niya na ayaw niya.
19:04.7
Kami ang nagbayad ng boya.
19:07.9
Tapos ngayon, 2 years na siya sa amin,
19:10.6
nag-aaral pa rin siya.
19:12.3
So, it's a good example na talagang
19:14.5
pag nilabanan mo yung ganun,
19:18.5
at ang pinaglalaban mo ay yung tinabukasan mo,
19:22.2
may mararating at mararating ka.
19:24.2
So, anong ulit pangalan mo? Erna?
19:28.5
Sana ay matapad mo yung
19:30.3
pabiging guru, may nanonood...
19:33.3
Ay, sorry, Criminology.
19:35.3
And mayroon kaming mga nanonood na sponsor.
19:38.3
Maaari na maka, ha?
19:41.3
Mapika at napakagaling mong mag-aaral.
19:44.3
90 ang average nito.
19:46.3
94 yung pinakadako.
19:47.3
Wala siyang line of 8.
19:50.3
Congratulations sa'yo, Day.
19:54.3
Bibigyan kita ng tulong.
19:56.3
I know kailangan mo ito para sa iyong pag-aaral.
19:59.3
Mahira pumasok ng walang baon.
20:02.3
Yung bang pakiramdam mo sa sarili mo na yung mga kakalase mo may...
20:07.3
may kinakain tapos ikaw wala.
20:10.3
Pakiramdam mo napapasok ka na parang
20:13.3
ang nasa sa isip mo na lang ay...
20:18.3
naiyak naman ako.
20:20.3
Naranasan namin ito.
20:23.3
Ganyan din ako nung bata.
20:25.3
Yung wala kang baon, papasok ka.
20:31.3
Mag-aantay ka ng hapon na gutom.
20:34.3
Yung bayabas lang yung kakainin mo.
20:42.3
Hindi ka nagkita.
21:05.3
Pahit ka lang ha?
21:11.3
Thank you kayo, Sir.
21:12.3
Wala ganyan ko nag-expect, Sir nga.
21:14.3
Nang kuha natin nga lang kayo.
21:17.3
Pasko sa aking class nga.
21:18.3
Pahit tundak ko dito.
21:21.3
Ikulban kayo kung kung saan na dito.
21:23.3
Kasi there is a purpose.
21:24.3
There is a purpose.
21:25.3
Kasi yung wala sa plano namin.
21:28.3
Sabi ko sa kanila.
21:30.3
Hanap tayo ng estudyante na
21:32.3
sinagang baka kailangan nila ng tulong natin.
21:39.3
Kasi naranasan ko yung pinaglaanan mo.
21:41.3
Yung walang baon.
21:42.3
Ganon din talaga ako nung bata.
22:14.3
Kulin mo itong 5,000.
22:18.3
Para may magamit sa iyo.
22:22.3
Pati yung kapatid mo.
22:24.3
Matulungan mo din ha?
22:26.3
Panaming salamat, Sir.
22:29.3
Pag-aaral kang maputi. Ano?
22:32.3
Mag-ampo lang sa ginoo para matupad mo ang iyong pangarap.
22:37.3
Salamat kayo, Sir.
22:42.3
Patunayan mo sa sarili mo at sa magulang mo na kaya mong bumangon.
22:46.3
Kaya mong maging pulis balang araw.
23:02.3
Sige po mga kababayan. Marami pong salamat.
23:05.3
And God bless po sa inyo si Erna.
23:07.3
So nakita lang kasi namin itong studyante na ito.
23:10.3
Marami pong salamat.
23:11.3
God bless po sa inyong lahat.
23:19.3
Mayroon kami, mabutihan natin si Erna.
23:22.3
Good morning, ma'am.
23:24.3
Meron kang kinasali sa pag-aaral.
23:29.3
Mayroon tayong pag- Commission masa,
23:47.3
Thank you for watching!
