Whooping Cough (Pertussis) Outbreak: Paano Maiiwasan. Tips By Doc Willie Ong
00:35.8
Pag uubo niya dahil sa kapal ng plema, parang hihigup siya na nahihirapan siya.
00:42.3
Ganito ang tunog ng taong may whooping cough.
00:56.4
Maraming komplikasyon po kung magkakaroon itong whooping cough.
01:10.6
Nakita nyo, hirap na hirap talaga yung tao.
01:13.4
Yung iba sa lakas ng ubo, nagkakrack yung ribs, naglulus-lus.
01:19.6
Maraming mga komplikasyon.
01:21.8
So ang whooping cough, kadalasan sa bata.
01:26.4
Pwede rin ito makita sa matatanda.
01:30.0
Pertussis yan, isa yung upper respiratory infection,
01:34.2
Bordetella pertussis.
01:36.3
Para din siyang trangkaso ang sintomas niya.
01:39.3
Kaya lang, mas malala lang siya.
01:43.5
Pwede mag-pulmon niya, mag-kombulsyon,
01:46.9
pati sa utak, magkukulang ng oxygen.
01:50.4
Maraming kaso ito sa buong mundo.
01:53.1
300,000 na mamatay per year.
01:55.6
At karamihan, mga bata.
01:58.6
Tuturo ko po sa inyo,
02:00.6
anong gamot, anong antibiotic binibigay sa whooping cough.
02:04.6
Bibigay rin natin mamaya kung ano ang pinakamagandang pag-iwas dito sa whooping cough.
02:12.6
So yan, pwede siya mahawa sa pag-ubo.
02:19.6
So may stage kasi ang whooping cough.
02:23.6
May stage 1, stage 2, stage 3.
02:24.6
May stage 1, stage 2, stage 3.
02:27.4
Ang incubation period po, pag nahawa,
02:30.4
siyempre may tao inuubo, di ba?
02:33.4
Alam naman natin.
02:34.4
Yung plema, yung paghinga.
02:37.4
Pag nahawa ka nito, within 7 to 10 days,
02:40.4
lalabas yung sintoma.
02:41.4
So hindi pa agad-agad.
02:42.4
7 days to 10 days.
02:44.4
Pag nagkaroon ka ng sintomas,
02:46.4
yung unang linggo, stage 1,
02:49.4
medyo mild lang ang symptoms mo.
02:52.4
May sipon-sipon, konting lagnat,
02:56.4
Pero after 1 to 2 weeks,
02:58.4
matagal ang course niya.
03:00.4
Matagal itong sakit, matindi.
03:02.4
After 1 to 2 weeks,
03:04.4
makikita mo, titindi na yung ubo.
03:07.4
Lalala na yung ubo.
03:10.4
nagkakaroon itong whoop sound.
03:12.4
Hirap na hirap na sila.
03:15.4
Talagang coughing fits.
03:18.4
Marami pa mga videos kayo makikita.
03:20.4
Yung actual patient, hindi ko nalang pinakita
03:23.4
baka matakot kayo.
03:26.4
Tsaka narinig nyo naman yung sound.
03:28.4
Talagang hirap na hirap.
03:29.4
Matagal itong sakit.
03:31.4
Kahit gumaling siya,
03:33.4
after ilang months,
03:34.4
2 months, 3 months,
03:36.4
may ubo-ubo pa rin.
03:38.4
Mahina pa rin katawan.
03:39.4
Minsan tinatamaan ka pa ng ibang infection.
03:42.4
Tulad na sinabi ko, early stage.
03:45.4
Stage 1, mild lang.
03:49.4
Stage 2, ito yung after 1 to 2 weeks,
03:59.4
Ang gamutan natin, mas maganda,
04:01.4
inumin ng gamot habang maaga pa.
04:04.4
Bago pa lang ang sintomas,
04:06.4
dapat may gamot na agad.
04:08.4
Tuturo ko mamaya.
04:10.4
Yan ang incubation period,
04:18.4
Paano nadadiagnose?
04:21.4
makikita mo lang may infection
04:23.4
pero hindi gano'ng clear
04:25.4
kung anong sakit yun.
04:27.4
minsan makikita mo may pulmonya
04:30.4
pero hindi rin ganon.
04:31.4
Usually, swab test.
04:33.4
Sa swab test, malalaman
04:35.4
kung whooping cough or pertussis ito.
04:40.4
Explain ko lang maigi.
04:42.4
So, bakit nagkakaroon ng whooping cough?
04:46.4
Actually, itong sakit na ito,
04:48.4
halos controlled na dapat natin.
04:50.4
Nakukuha ito ng bakuna.
04:52.4
Meron tayong DPT.
04:54.4
Alam nyo naman yung DPT.
04:56.4
Sa lolo-lolo natin,
04:58.4
yan ang binibigay ay
04:59.4
diphtheria, pertussis, tetanus.
05:02.4
Ang bata, binibigay ng bakuna
05:05.4
mga 1 month, 2 months, 3 months.
05:07.4
Within the first 3 months,
05:09.4
binibigay ng tatlong bakuna.
05:11.4
Hindi ka na dapat mahawan nitong pertussis.
05:14.4
Kung tatamaan ka man ng whooping cough,
05:18.4
Ang problema nga siguro,
05:19.4
nagpandemic, marami hindi nagpabakuna.
05:23.4
Kaya nagkaroon tayo ng tigdas outbreak.
05:26.4
Kahit yung mga lumang bakuna na magaganda,
05:29.4
DPT, hepatitis, BCG,
05:32.4
baka maraming nanay nakaligtaan.
05:35.4
So, pag hindi nabakunahan yung bata,
05:38.4
tinamaan nito, pwedeng matindi.
05:40.4
Kaya nga ngayon nakita natin,
05:42.4
may tatlong nga ang namatay
05:44.4
ayon doon sa isang report.
05:47.4
Pag nabakunahan na yung bata,
05:50.4
actually, safe na siya hanggang teenagers.
05:53.4
Kahit teenager ka,
05:55.4
basta nabakunahan ka dati,
05:57.4
mas mild na dapat ang tama sa iyo.
06:02.4
Ano ang komplikasyon nitong whooping cough?
06:05.4
Tulad na sinabi ko, sa tindi ng ubo,
06:07.4
pwede magpulmonya,
06:11.4
pwede may pumutok sa utak,
06:13.4
nagkoconvulsion pa yung iba.
06:15.4
Yung iba, sa tindi ng ubo,
06:17.4
nagkakrack na yung ribs,
06:19.4
naglulus-lus na sa tiyan,
06:21.4
pati ugat sa mata,
06:22.4
nagpuputok-putok na sa lakas ng ubo.
06:25.4
Mga bata, actually,
06:27.4
karamihan ng namamatay, bata.
06:30.4
Kasi, minsan, yung wala pang 6 months.
06:36.4
nagiging blue yung muka,
06:38.4
hindi na kumakain, hindi humihinga,
06:43.4
Paano muna pag-iwas nito?
06:46.4
Ito naman yung binibigay ng lumang panahon pa,
06:50.4
So, 2 months, 4 months, 6 months,
06:54.4
So, within the first 3 months,
06:56.4
dapat nakakaisa ka na.
06:59.4
Tapos, merong mga booster din.
07:01.4
Pag teenager, recommended din bibigyan.
07:04.4
Ang mga buntis, actually,
07:06.4
ang pertussis, sinasabay siya sa tetanus.
07:09.4
So, kung kayo nabakunaan sa tetanus,
07:12.4
malamang may pertussis din yun,
07:15.4
ligtas na kayo for 10 years.
07:18.4
Ingat din tayo sa tetanus.
07:19.4
Kailangan natin yan.
07:20.4
Yung mga pako na may kalawag,
07:23.4
naglalakad sa lupa,
07:25.4
sa lupa din nakukuha ang tetanus.
07:27.4
May sugat sa paa.
07:28.4
So, TD na rin yan.
07:31.4
Mga buntis, third trimester,
07:34.4
binibigyan din ng bakuna
07:36.4
para paglabas nung baby, may protection din siya.
07:40.4
Ito lang talaga prevention.
07:42.4
Pero mamaya yung gamot, bibigay ko sa inyo.
07:45.4
First dose, 6 weeks, 10 weeks, 14 weeks.
07:50.4
Pregnant women, adults, pwede rin.
07:53.4
Ngayon, ito yung gamot.
07:55.4
Anong bibigay na gamot?
07:57.4
Dapat ito early, within the first week nabigay ito.
08:01.4
Ito yung tatlong recommended ng CDC.
08:04.4
Erythromycin, azithromycin, clarithromycin.
08:09.4
Ngayon, bukod sa antibiotic,
08:11.4
kung kayo na-expose, lalo ngayon, may outbreak,
08:14.4
pag may outbreak, may exposure.
08:17.4
Mga healthcare worker, mga doktor,
08:19.4
I'm sure, kailangan uminom nito.
08:22.4
Mahina immune system, nag-aalaga ka,
08:26.4
nakita mo, matindi yung ubo,
08:28.4
pacheck natin, panasal swab natin.
08:30.4
Baka whooping cough ito, mabilis ito kumalat din.
08:33.4
So, itong tatlong gamot, binibigay.
08:36.4
Doc Lisa, pakita natin.
08:40.4
Sa infants, siyempre tatanong nyo sa pedya,
08:42.4
yung tamang dose.
08:44.4
Depende sa bigat ng bata.
08:46.4
Pero sa adults, binibigay.
08:50.4
Pwede rin azithromycin, 500 mg single dose, day 1.
08:54.4
Day 2 to day 5, 250 mg.
08:57.4
Pwede rin erythromycin, 2 g per day, 500 mg ito.
09:02.4
4 times a day, 14 days.
09:04.4
Pwede rin clarithromycin, pipili lang na isa.
09:09.4
1 g per day for 7 days.
09:12.4
At yung lumang gamot, ito yung trimethoprim,
09:16.4
sulfamethoxazolbactrim.
09:19.4
Yan ang dosis na binibigay din.
09:22.4
So, kahit saan dito pwede.
09:24.4
Pero mas mabilis inumin itong sa una.
09:26.4
Itong azithromycin na 500 mg.
09:29.4
After meals lang, ako nagtatay ako dito.
09:33.4
Dapat medyo may laman nantiyan.
09:35.4
So, ito ang binibigay para sa gamutan
09:40.4
at para sa na-expose.
09:43.4
Pero ano mas maganda?
09:45.4
Para sa akin kasi, itong antibiotic,
09:48.4
siyempre kahit na-expose ka, uminom ka nito,
09:51.4
protected ka lang siguro ng ilang linggo.
09:53.4
Diba? Hindi siya ilang linggo lang.
09:56.4
After 1 month, baka mahawa ka na ulit.
09:59.4
So, mas safe yung bakuna.
10:01.4
Kasi ito po yung mga lumang bakuna, 99.9% safe.
10:06.4
Hindi naman natin pinag-uusapan yung mga bagong bakuna.
10:09.4
Hindi pa natin alam yung side effect.
10:12.4
Kaya kung ako tatanungin nyo, para sa akin, para sa anak ko,
10:15.4
magandang maganda itong DPT.
10:18.4
DPT ito, wala naman issue dapat dito.
10:21.4
Pero siyempre, hindi ko kayong pipilitin.
10:24.4
Pero kung ako tatanungin nyo, mas safe, mas ligtas ang bata.
10:28.4
Wala po tayong pakailam sa mga kumpanya.
10:31.4
Wala tayong pakailam sa kita nila, pera nila.
10:34.4
Wala tayong pakailam.
10:35.4
Gusto natin humababuhay nyo.
10:38.4
Mabuhay yung mga anak natin.
10:41.4
So sa tingin ko, itong yung mga lumang-lumang bakuna,
10:44.4
bakuna sa tigdas at iba, safe po ito.
10:47.4
Kasi matagal ng panahon ito.
10:50.4
Kung nagkaroon ng matinding side effect, alam na natin noon pa.
10:54.4
Ang pinag-iingat ko lang lagi, yung mga bagong bakuna na hindi pa natin alam.
11:01.4
Kailan dadalhin sa doktor?
11:03.4
Siyempre, basta hindi na makahinga.
11:05.4
Nagbublunay mo ka, nagsusok ka na.
11:07.4
Tapos yung whooping sound.
11:09.4
Hindi lahat ng pertussis ay may ganung whooping sound.
11:15.4
Yung uubo tapos nag-whoop.
11:17.4
Usually, mas matindi lang sa bata.
11:20.4
Pero kung dati na kayo may bakuna, tapos natamaan nitong whooping ka,
11:25.4
pwedeng mas mild.
11:27.4
Pwedeng ordinary ubo lang.
11:29.4
Pwedeng mas malakas na ubo lang.
11:31.4
Pero meron lang nga iba, may ganito na matindi.
11:34.4
So hindi porke walang whooping sound.
11:36.4
Ay hindi na whooping ka.
11:38.4
Pwede pa rin kayo magpa-swab test
11:40.4
para malaman kung ito yung sakit
11:42.4
para meron tayo tamang gamutan.
11:45.4
Anong gagawin natin sa matinding ubo?
11:48.4
Siyempre, pahinga.
11:50.4
Mas relax yung kwarto.
11:56.4
Huwag masyado magpaka-mental stress.
11:58.4
Inom ng maraming tubig para lumabnaw yung plema.
12:01.4
Sobra nga kasi dikit at kapal ng plema
12:04.4
kaya nag-whooping ka.
12:06.4
Ingat na hindi ma-dehydrate ang bata.
12:09.4
Okay? Lalo na pagbata.
12:11.4
Umiiyak, walang luha.
12:13.4
Dehydrated na yun.
12:14.4
Bibig nila, tuyo ang dila.
12:16.4
Hindi na umiihi yung bata. Delikado po yun.
12:19.4
Pagkain, konti-konti lang. Malalambot lang.
12:22.4
Kasi kung busog na busog,
12:24.4
tapos uubo ka ng matindi, masusuka ka.
12:27.4
Kaya konti-konti lang.
12:29.4
Hindi rin pwede hindi kumain. Lalo ka manghihina.
12:32.4
So konti-konti lang.
12:33.4
Mga malalambot lang.
12:35.4
Malinis ang hangin.
12:37.4
Walang maninigarilyo.
12:42.4
At para makaiwas, syempre,
12:44.4
alam naman natin ito.
12:48.4
Lalo na kung may taong may whooping cup.
12:51.4
Baka kung matanda ang may whooping cup,
12:54.4
baka mahawa ang bata.
12:55.4
Kung bata, baka mahawa yung matanda.
12:57.4
So sana po makaingat tayo dito sa sakit na ito.
13:01.4
Punta po tayo sa inyong...
13:03.4
Pediatrisyan o sa inyong internist, sa inyong family medicine
13:07.4
para sa gamutan o sa prevention ng whooping cup.
