Babala: Stroke at Heart Attack Dulot ng Init ng Panahon. - By Doc Willie Ong
00:37.9
ang summer, ano yan, stroke month, marami nai-stroke.
00:42.5
At ang malungkot dito, yung nanay ko nung nabubuhay pa,
00:46.9
nai-stroke din siya dahil sa init ng panahon.
00:50.5
Kahit anong handa namin nun, talaga napakahirap.
00:54.0
Ang problema kasi, una-una, pag umiinit ng panahon,
00:59.3
syempre takot tayo sa heat stroke.
01:02.5
Mainit, nauuuhaw, alam na natin yun kung nagbabad ka sa init.
01:08.8
Pero itong stroke mismo, paano nangyayari?
01:13.0
Ang nangyayari kasi, ito marami na pag-aaral sa buong mundo.
01:17.5
Ang nangyayari kasi, pag mainit ang panahon,
01:20.3
nahihirapan yung katawan natin.
01:22.1
Kailangan magpawis nang magpawis, diba?
01:26.1
So, kakapawis natin, nahihirapan yung puso natin mag-pump.
01:31.1
Kaya yung mga may heart failure, mahina ang puso, mas humihina.
01:36.1
Yung may heart disease, mas nagkakasakit sa puso.
01:40.1
At ito ang problema, yung nangyayari nga sa nanay ko,
01:43.1
nahahigh blood siya sa init ng panahon.
01:46.1
So, mas mainit, mas nakahigh blood ang mga senior.
01:51.1
At bukod dito, pag gising sa umaga, diba?
01:54.1
Nakwento ko na sa inyo, diba?
01:56.1
Pag gising natin sa umaga, talagang tumataas blood pressure natin.
02:00.1
So, gising sa umaga, tumataas ang blood pressure.
02:03.1
Mainit ang panahon, tumataas yung blood pressure.
02:06.1
Eh, syempre, yung mga matatanda, ayaw naman mag-aircon, diba?
02:10.1
Nagtitipid. Kahit sobrang init ang kwarto, magtitipid.
02:14.1
Mahal ang kuryente. So, ayaw nila mag-aircon.
02:17.1
Tapos, sa init ng kwarto,
02:21.1
naligo pa nanay ko, na-stroke siya.
02:23.1
Umabot ng 200 ang blood pressure niya.
02:26.1
Pero, magugulat kayo ah.
02:29.1
Yung nanay ko, pag sa gabi, ang blood pressure niya 110 over 70 lang.
02:34.1
110 over 70, normal.
02:37.1
Pero, pag nainitan, biglang magtot 200.
02:41.1
Bakit ganyan ang blood pressure ng may edad?
02:43.1
Kasi nga, ang mga blood vessel ng mga senior, mas matigas na. Matigas.
02:49.1
So, dapat mababa blood pressure. Pero, konting taas lang, tumataas.
02:54.1
Tsaka, mabilis pumotok yung ugat sa ulo.
02:57.1
Kasi nga, mas may edad, mas marupok na.
02:59.1
So, ingat tayo sa stroke.
03:02.1
Ingat tayo sa heart attack.
03:04.1
Pag mainit ang panahon.
03:07.1
So, meron tayo mga tips. Actually, medyo kakaiba tong tips ko eh.
03:11.1
Meron dito usual tips, meron dito hindi usual.
03:15.1
Syempre, alam natin yung pag-inom ng tubig.
03:17.1
Kailangan maraming tubig iinumin.
03:20.1
Ito, pinakita ko nga. Diba? Kung gusto natin buko, melon, pakwan.
03:25.1
Pwede naman, basta hindi kayo diabetic.
03:28.1
Kung hindi, cold water na lang tayo.
03:31.1
Malamig na tubig, magsaging din tayo.
03:34.1
Saging para may potassium.
03:36.1
Ito, mahalaga. Pag mainit, huwag na tayo lumabas.
03:41.1
Kulong na lang sa bahay. Wala na mo ng outdoor activity.
03:45.1
Labas lang sa umaga.
03:47.1
O mga alas 5 na ng hapon, doon yun ang gabi ng trabaho nyo.
03:51.1
Number 3, syempre, kailangan mas puti ang baro.
03:55.1
Mas maluwag. Alam nyo na yun.
03:58.1
Pwede mag-stay. Diba? Maraming nag-stay sa mall.
04:02.1
Sa mga area na may aircon.
04:05.1
Number 6, yung mga may sakit.
04:09.1
Kung meron kayong lolo, lola, sila ang babantayan nyo.
04:14.1
Minsan kasi tayo.
04:15.1
Yung mga mas nakakabata, iniisip lang natin sa sarili natin.
04:19.1
Hindi natin alam. Yung lolo, lola, magulang natin.
04:22.1
Sila na ang prone ma-heat stroke.
04:25.1
Diba? Syempre, matanda sila. Hindi sila nauuhaw.
04:29.1
Hindi natin nababantayan.
04:31.1
Tapos, yung mga may edad, may gamot pa yan. May maintenance yan.
04:35.1
Syempre, pag may maintenance, pag mainit panahon, mas nagbabago din yung ano nila.
04:42.1
Yung dami ng tubig sa katawan.
04:44.1
Nadi-dehydrate ba sila? Baka meron sila iniinom na pampaihi.
04:49.1
Number 7, ang delikado po sa init.
04:53.1
Yung galing tayo sa malamig na panahon, tapos uminit.
04:58.1
Yun ang delikado. From cold weather to hot weather.
05:02.1
Hindi pa sanay yung katawan.
05:04.1
Kaya yung iba, may tinatawag na acclimatize.
05:08.1
Ibig sabihin, sanay-sanayin mo yung katawan mo sa init.
05:11.1
Kung talagang walang aircon.
05:13.1
Walang pera. Sanayin mo sarili mo sa 25 degrees.
05:20.1
Diba may tao, unti-unti nasasanay din yung katawan natin sa init.
05:24.1
Pero dahan-dahan.
05:26.1
Ito pala, napakahalaga.
05:29.1
Bawal magbabad sa init.
05:32.1
Hindi ko sinabi magsanay, magbabad.
05:34.1
Paka nagtatrabaho ka, wala kang choice.
05:39.1
Pag nabilad daw tayo sa araw ng 1 hour.
05:44.1
Isang oras lang sa beach.
05:46.1
Isang oras lang ng construction worker.
05:48.1
Tumataas na daw yung risk natin for stroke.
05:54.1
So pwede isanay yung katawan, unti-unti.
05:58.1
Malaking bagay yung mga puno.
06:00.1
Yung mga halaman.
06:01.1
Naglagay kayo ng puno.
06:02.1
Halaman, magtago kayo sa ilalim ng puno.
06:05.1
Kasi yung temperature sa ilalim ng puno,
06:08.1
1 to 2 degrees lower.
06:10.1
At maraming oxygen yung puno.
06:13.1
Tubig nyo, i-freezer nyo.
06:15.1
Pwede nyo i-freezer yung tubig nyo.
06:19.1
Para pag-inom nyo malamig.
06:22.1
Number 10, i-check ang ihi.
06:24.1
Ang kulay ng ihi.
06:25.1
Lalo ngayon pag mainit.
06:27.1
Pag nakita nyo madilaw o orange na,
06:29.1
inom na maraming tubig.
06:31.1
Hinay-hinay lang sa trabaho.
06:34.1
Diba? Baka magalit yung amo nyo.
06:36.1
Konting ano lang.
06:37.1
Dahan-dahan ng lakad.
06:38.1
Huwag na masyadong magpagod.
06:40.1
Kasi lalo ka iinit.
06:41.1
Number 12, kung meron kayong malamig na tubig.
06:45.1
Wala akong sample ng bottled water.
06:47.1
Anyway, kung bottled water ito,
06:49.1
pwede mo palamigin ang mainit na parts ng katawan.
06:53.1
Anong katawan ba yung mainit?
06:56.1
O, kita mong sarap po.
06:58.1
Diba? Relax na ako dito.
07:04.1
Pwede tulagay sa leeg.
07:10.1
O, pwede sa singit kung gusto mo.
07:13.1
So, yan. Pwede sa noo.
07:16.1
So, yung malamig na bottle ilagay nyo lang.
07:20.1
Pwede mag sunglasses.
07:25.1
Para hindi masila.
07:27.1
Yung iba, pwede gumamit ng spray bottle.
07:30.1
Oo, dati bumili ako spray bottle.
07:33.1
Yung pang halaman.
07:36.1
Nag-spray tayo ng halaman.
07:38.1
O, yung mga boxingero.
07:40.1
May nabibili yun eh.
07:41.1
Lagyan mo malamig na tubig.
07:42.1
I-spray mo sa muka mo.
07:44.1
May wind chill effect kasi yun.
07:47.1
Alam nyo wind chill?
07:48.1
Pag basa ang muka mo,
07:51.1
nahanginang ka, malamig.
07:53.1
Yun ang wind chill effect.
07:55.1
So, may tulong din yun.
07:58.1
Huwag kayo dun sa maraming tao.
08:00.1
Hindi kayo makahinga.
08:02.1
Pag sa bahay kayo,
08:04.1
piliin mo yung pinakamalamig na kwarto.
08:07.1
Kung sa baba, maganda.
08:08.1
Maganda kung first floor kayo,
08:10.1
tapos may second floor. Diba?
08:12.1
Pero kung bungalow,
08:14.1
wala kayong second floor,
08:15.1
talagang baka mababad sa init.
08:18.1
Kayo po mag-comment.
08:19.1
I'm sure may kilala na kayo na heat stroke.
08:21.1
Na matay dahil sa init.
08:23.1
Ito, number 16 tip.
08:26.1
Okay ah? Pakinggan nyo.
08:32.1
ano pinagsasabi mong bawas exercise?
08:34.1
Sabi mo mag-exercise, maglakad.
08:36.1
Pwede ka mag-exercise, maglakad.
08:38.1
Kung nasa aircon ka.
08:40.1
Kung nasa gym ka na may aircon.
08:43.1
O isang auditorium o basketball court nyo may aircon.
08:47.1
Pero kung wala kayong aircon,
08:51.1
I-check nyo ang mga balita.
08:54.1
Sobra dami nang namatay habang nag-exercise.
08:58.1
Dati, nalala ko may sikat na politiko nun eh.
09:03.1
nag-exercise din na heat stroke.
09:10.1
like last year lang,
09:11.1
may nagpo-football.
09:13.1
Teenager, nag-football, namatay.
09:15.1
O, kasi nagpo-football siya sa init ng araw.
09:19.1
Mga March 29 yun.
09:21.1
So, bagong init pa lang,
09:23.1
gusto niya magpa-sub.
09:25.1
Sabi niya sa coach niya, sub na siya.
09:27.1
Ayaw siya i-sub ng coach.
09:29.1
Yun, nahulog, namatay.
09:33.1
pwede mamatay sa heat stroke.
09:35.1
Kasi, yung exercise,
09:37.1
lalong nagpapainit sa iyo eh.
09:41.1
Relax, rest, and sleep more.
09:43.1
Tulog-tulog lang.
09:44.1
Ito, delikado sa kotse.
09:48.1
diba may napabalita,
09:50.1
may namatay sa kotse.
09:52.1
Kotse, mainit masyado.
09:56.1
So, kung wala kang aircon,
09:58.1
dapat nakabukas ang windshield.
10:02.1
yung mga car owners,
10:03.1
bili kayo nung ano,
10:06.1
yung sun blockers.
10:08.1
Diba? Yung nilalagay natin.
10:11.1
Diba? Gawin yung pinakamadilim na madilim na tint.
10:14.1
Yung mga side at likod.
10:16.1
Pero yung harap ng kotse,
10:17.1
huwag nyo titint.
10:18.1
Kasi sa gabi, hindi nyo makikita.
10:20.1
Baka mabangga naman kayo.
10:22.1
Pwede rin magpapayat konti.
10:25.1
Mas payat na tao,
10:27.1
mas kaya ang init. Diba?
10:29.1
Kasi wala siyang fats eh. Diba?
10:32.1
Pero yung mga matataba,
10:34.1
kahit may aircon,
10:37.1
So, loose weight din tayo.
10:39.1
Tapos yung mga iniinom natin.
10:41.1
Pero tubig na malamig,
10:44.1
Pero pag lagi nagpapawis,
10:46.1
pwede naman saging para may potassium.
10:49.1
Ito po napakalaga.
10:50.1
Para sa community,
10:52.1
para sa ibang tao,
10:54.1
para sa mga nagtatrabaho,
10:56.1
construction worker,
10:57.1
private companies,
10:59.1
yung mga call center,
11:03.1
nakabantay sa senior,
11:09.1
Adelikado ang bata.
11:11.1
Mga babies, children,
11:13.1
mag-isa sa kotse,
11:19.1
huwag nyo lalagay sa init.
11:21.1
Misa may nakikita akong mga drugstore,
11:24.1
yung gamot nila babad sa init.
11:26.1
Mabilis mag-expire yun.
11:28.1
Kahit ito napakalaga,
11:30.1
yung mga alagang pusa at asa,
11:35.1
Mga kamag-anak ko,
11:37.1
meron silang mga aso,
11:38.1
namatay sa heatstroke.
11:40.1
I think dalawa na ata.
11:42.1
So, very common ang pets namamatay sa heatstroke.
11:45.1
Kasi naiiwan natin eh.
11:47.1
Advice sa mga schools.
11:50.1
Yung mga teacher,
11:52.1
limit mo na outdoor activities.
11:55.1
Dapat may break ang students.
11:57.1
Ang mga school employees,
11:58.1
dapat may tubig na libre.
12:00.1
Meron bang libring tubig?
12:01.1
Water dispenser sa inyo.
12:05.1
Sa mga private companies,
12:07.1
dapat nga may break.
12:08.1
Actually, ang delikado dito yung mga outdoor,
12:11.1
yung mga construction worker.
12:13.1
At ibang nagtatrabaho sa labas.
12:17.1
ang ginagawa nila,
12:18.1
oras na uminit ang panahon,
12:20.1
nagbibigay ng warning yung gobyerno.
12:22.1
Parang heatstroke warning for this day.
12:27.1
Mula sa malamig, uminit.
12:29.1
Pinapahinto lahat ng workers.
12:32.1
May bansang gano'n.
12:33.1
Mag-comment po kayo,
12:34.1
mga overseas worker natin.
12:36.1
Pinapatigil sila magtrabaho
12:38.1
from 12 up to 3 pm.
12:41.1
Tapos dinadagdagan nila yung oras nila sa gabi.
12:46.1
Pero wala silang choice.
12:47.1
Kasi nga, marami nang namamatay sa heatstroke.
12:52.1
alagaan natin mga parents natin.
12:57.1
Kasi talagang tunay ang heatstroke.
12:59.1
Lalo na kung medyo hinahina ka na,
13:02.1
hihina immune system mo.
13:05.1
Ingat tayo palagi.
13:07.1
Alam ko, hindi ito popular topic sa inyo.
13:10.1
Pero share natin ito
13:11.1
para makasurvive tayo ng maayos
13:14.1
ngayong mainit ang panahon.
