Bawal na Lifestyle kapag Edad 40 Pataas Na. - By Doc Willie Ong (Internist and Cardiologist)
00:33.8
Ang chronological age, yan ang tunay na edad natin sa kalendaryo.
00:38.4
Let's say ito, 30 years old siya.
00:40.3
Pero mukha siyang 40, mukhang matanda.
00:43.6
Kasi nga, maraming bawal na lifestyle na ginagawa katulad ng paninigarilyo.
00:49.6
So reminder lang ito para hindi tayo tumanda habang bata pa kayo.
00:56.8
Siyempre, stop smoking talaga.
00:58.8
Sigarilyo ang mabilis talaga magpatanda.
01:01.8
Alam naman natin, smoking, usok yan eh.
01:03.8
So pag nilalagay mo yung usok sa baga mo,
01:06.8
mahirapan yung baga mo.
01:08.8
Magkaka-smoker's cap, plema, yung oxygen,
01:11.8
mas hindi pa pasok sa katawan.
01:13.8
Para ka nag-air pollution lagi.
01:15.8
Magbabara yung mga ugat sa puso,
01:17.8
pati sa balat, sa skin.
01:19.8
Kaya mas maputla pag-smoker.
01:21.8
May mga kulubot dito at iba pa.
01:23.8
Bukod pa sa cancer na ito.
01:26.0
Cancer na iniiwasan natin.
01:28.0
Pagdating sa alak,
01:30.0
mas maganda limit or iwas na lang.
01:33.0
Pag nasobra hindi tayo sa alak,
01:38.0
Nagiging dry yung skin natin.
01:40.0
Pag alkoholik, masisira pa yung atay.
01:43.0
Isa pang iiwasan, sugary foods.
01:47.0
Nung lumang panahon, wala namang ganito.
01:50.0
Dati, 2,000 years ago, gulay lang at prutas.
01:55.0
Tayo lang nag-imbento ng pure sugar,
01:58.0
pure carbohydrates.
02:00.0
Baka may strawberry jam pa
02:02.0
ng maraming asukal sa loob.
02:04.0
Talagang matatamis.
02:05.0
Patamis ng patamis.
02:07.0
Baka lagyan nyo pa ng cream sa ibabaw.
02:09.0
So ito po, hindi po maganda.
02:12.0
Magkakajabetis tayo,
02:14.0
hindi rin nagbibigay na masyadong energy.
02:17.0
Kasi nga, yung energy niya up and down.
02:20.0
Isa pang dapat iwasan, bawal yung
02:26.0
Buong araw, nagtatrabaho tayo.
02:28.0
Kailangan may reminder tayo sa posture.
02:30.0
Nakita ko nga, posture.
02:32.0
Kung hindi, madalas tayo nakakuba.
02:34.0
Kaya nga, samasakit dito sa likod ko.
02:36.0
Madalas kasi nakakuba tayo sa trabaho sa cellphone.
02:39.0
So, posture lang para sa tiyan.
02:42.0
Maganda circulation.
02:44.0
Mas maganda nga para sa akin, may timer tayo.
02:47.0
Tingnan nyo, relost nyo.
02:48.0
Every 30 minutes, every hour, maglakad ka ng isang ikot.
02:51.0
Para at least gumanda yung circulation.
02:53.0
Pag lagi nakaupo, 2 hours, 3 hours,
02:56.0
magbabara yung ugat.
02:58.0
Magbabara yung dugo.
03:01.0
Sasakit ang likod kasi kulang sa galaw-galaw.
03:04.0
Kaya mabilis pumanaw.
03:07.0
Huwag uupo ng matagal. Diba?
03:10.0
Dapat galaw-galaw.
03:12.0
Tulad na sinabi ko,
03:14.0
huwag magpapaka-stress.
03:20.0
Stress sa pamilya.
03:21.0
Stress sa bashers.
03:22.0
Stress sa gulo sa mundo.
03:25.0
Lahat ng more mental stress, mas tatanda.
03:30.0
Doon lang tayo sa kaya natin ayusin.
03:33.0
Kung makakagawa tayo ng positive sa mundo,
03:36.0
na maganda, meron tayong matutulungan na
03:39.0
kung ilan lang kaya natin matulungan,
03:41.0
ano lang open sa atin, doon lang tayo.
03:44.0
Yung problema ng ibang tao, yung away nila,
03:47.0
huwag na tayo makisausaw o makibashing sa iba.
03:51.0
pag nag-bash ka ng iba,
03:54.0
away kayo ng away,
03:55.0
sasakit lang ulo mo,
03:57.0
Kasi stress pa rin yun.
03:59.0
Stress pa rin yun.
04:00.0
May kaaway, stress pa rin.
04:05.0
Bawal ang kulang sa tulog.
04:07.0
Kasi pag puyat tayo lagi,
04:08.0
lagi kayong puyat,
04:12.0
Kaya mabilis tumanda ang puyat.
04:14.0
Makita nyo sa mata nyo,
04:16.0
parang nangitim yung mukha pag puyat.
04:19.0
Diba? Maraming patsi-patsi.
04:20.0
Pero pag nakatulog kayo matagal,
04:22.0
at kalmado, at relax,
04:24.0
galing sa pahinga,
04:26.0
parang mas maganda. Diba?
04:29.0
Pati yung cellular nyo mas masaya.
04:32.0
Bukod dito, mental health napakahalaga din.
04:36.0
Actually, ito yung summary na pinakita ko sa inyo.
04:38.0
Ito yung mga negatibo, Dok Liza.
04:41.0
Lagi nakaupo, lack of sleep, smoking, junk food. Yan.
04:45.0
Ito yung nagpapatanda.
04:47.0
Nagpapabata, exercise,
04:49.0
galaw-galaw, tulog,
04:51.0
tamang pagkain, pati relaxation.
04:55.0
Kailangan mag-almusal.
04:57.0
Almusal kasi healthiest. Diba?
05:00.0
Yan ang healthiest meal of the day.
05:02.0
Para pagising, may konting energy yung katawan.
05:05.0
Kasi buong araw nga, buong gabi hindi kayo kumain.
05:08.0
Tapos sabi ko nga, pagising sa umaga,
05:10.0
at least dalawang basong tubig.
05:12.0
Ako, by this time,
05:14.0
pag 9 am, nakakatatlo-apat na baso na ako.
05:17.0
Kasi hinahabol ko yung,
05:19.0
dehydrated ako nung gabi.
05:21.0
Kasi hindi nga tayo minom ng tubig buong gabi.
05:24.0
Healthy breakfast, napakahalaga.
05:27.0
Mas makukulay na pagkain. Diba?
05:30.0
Pinakita ko kanina, yung puro sugar.
05:33.0
So, mas makukulay, mas healthy. Yan ang ginawa ng Diyos.
05:37.0
Let's say, mas color red.
05:40.0
Mapula, ma-orange, ma-yellow, ma-green.
05:44.0
Mas matingkad yung kulay, mas maganda.
05:46.0
Kaya nga, maraming anti-oxidants.
05:48.0
Ang mga carrots. Diba?
05:50.0
Kalabasa, kamatis. Diba?
05:54.0
Ubas, apple, bell pepper. Ang ganda ng kulay.
05:58.0
Tapos lahat ng mga greens, okay din.
06:00.0
Kasi nga, maraming anti-oxidant, pampabata.
06:04.0
Pampabata itong mga kulay.
06:07.0
Diba? Hindi lang siyang maganda sa cellular,
06:09.0
maganda rin yung kulay mo.
06:11.0
Kasi puro ito kinakain.
06:13.0
Pero pag puro taba, puro kanin,
06:15.0
siyempre, manghihina tayo.
06:17.0
Kulang tayo sa anti-oxidants.
06:19.0
Diba? Merong go, grow, and glow. Diba?
06:23.0
Nung bata kayo, ano ang go, grow, and glow?
06:28.0
Go is for energy. Kanin, eh.
06:30.0
Carbohydrates, eh.
06:32.0
Grow, protein. Diba? Protein.
06:36.0
Glow yung pampaganda.
06:38.0
Ang glow, ito yung mga vitamins.
06:40.0
Ito yung mga anti-oxidants.
06:42.0
Prutas at gulay ang pang-glow.
06:45.0
Kaya para gumanda, para bumata,
06:47.0
kailangan nyo itong makulay.
06:49.0
Parang natural make-up na yan.
06:53.0
More vegetarian, mas maganda.
06:56.0
Kung ako tatanungin, ano pang pahaba ng buhay?
06:58.0
Ito kasi proven, eh.
07:00.0
Yung mga, let's say, mga seven-day adventists,
07:03.0
o yung talagang hindi kumakain ng karne,
07:05.0
mas mahaba talaga buhay.
07:07.0
Yung mga lugar sa Japan, sa ibang lugar,
07:10.0
o kumakain sila ng isda, pero konti-konti lang.
07:13.0
Kunti-konti sila kumakain.
07:15.0
Konting-konti, mas maraming gulay
07:17.0
pang pahaba ng buhay.
07:18.0
Actually, alos lahat ng sakit.
07:21.0
More gulay, more prutas.
07:23.0
Actually, more gulay, mas maganda, eh.
07:25.0
High blood, maganda itong gulay.
07:27.0
Pagpababa, di ba?
07:29.0
Mga karne, pagpa-high blood yun, eh.
07:31.0
Diabetes, ito rin maganda.
07:33.0
Kidney disease, may sira ang kidney.
07:35.0
Mataas ang kreatinin.
07:37.0
Gulay pa rin kasi nga bawal na nga yung
07:39.0
maraming karne sa kidney disease.
07:42.0
High protein, masisira ang kidneys, eh.
07:45.0
Uric acid, mataas ang gout, di ba?
07:49.0
Karne rin nagpapataas, eh.
07:51.0
Karne, laman, loob, alak,
07:53.0
nagpapataas ng gout.
07:55.0
Pero pag gulay, at maraming tubig.
07:58.0
More water, pampababa din ang uric acid.
08:01.0
So, halos lahat ng sakit, maganda talaga.
08:07.0
Anti-aging diet, siyempre, ito yung mga
08:09.0
healthy na tinuturo ko, like bawang,
08:11.0
sibuyas, luyang dilaw.
08:14.0
Luya, itong mga spices, healthy yan.
08:16.0
Lalo na yung bawang.
08:18.0
Bawang, basta may konting luto.
08:21.0
Huwag lang hilaw para hindi sumakit nandiyan.
08:23.0
Bawang, may tulong konti sa blood pressure,
08:27.0
pampababa ng kolesterol, may anti-bacterial property.
08:31.0
Stretching, tulad ng sinasabi ko, pampabata.
08:35.0
Kasi nga, mas matanda, mas sikip na muscle natin, eh.
08:39.0
Nakukuba na tayo, kailangan mag-stretch na tayo.
08:42.0
Okay? Stretching, very important.
08:45.0
Walking, very important.
08:47.0
Rubber shoes, very, very important.
08:50.0
Kailangan may rubber shoes, bata, edad 40, pataas.
08:53.0
Lalo na pag senior.
08:55.0
Mas maganda yung sapatos nyo mapudpud.
08:59.0
Kasi pag hindi yung rubber shoes mo mapupudpud,
09:01.0
tuhod mo mapupudpud.
09:03.0
Ang balakang mo mapupudpud.
09:05.0
Leeg mo mapupudpud.
09:07.0
Mas maganda rubber shoes.
09:09.0
Kaya pag nakapaan, nakachinelas, mas masakit ang tuhod.
09:12.0
Mas mabilis pa matumba.
09:14.0
Pag senior, rubber shoes, mas stable.
09:19.0
Exercise, kahit light weights, kailangan may light weights to be stronger.
09:24.0
Maraming tubig, pampabata yan.
09:26.0
Tubig talaga, 8 to 12 glasses.
09:30.0
Kahit healthy ka, pag maraming tubig, mas gagana yung utak.
09:34.0
Anong gamot sa migraine, sa headache?
09:36.0
Tubig din eh. Maraming dehydrated. Diba?
09:39.0
Pag nangihina ka, pagod ka, tubig din ang kailangan mo.
09:42.0
Pag constipated, tubig din ang kailangan mo.
09:45.0
May kidney stones, bato sa bato.
09:47.0
Kailangan mo maraming tubig, 3 liters a day.
09:50.0
May kidney problem, mataas creatinine.
09:53.0
Habang umpisa pa lang, tubig pa rin.
09:55.0
Pag dehydrated, masisira ang kidneys. Diba?
09:58.0
Lahat maganda ang tubig.
10:01.0
Para sa puso, para sa atay, liver.
10:04.0
Para gumawa ng liver natin, kailangan maraming tubig din.
10:07.0
Kung hindi, hindi magagawa nung atay yung trabaho niya.
10:10.0
So, 8 to 12 glasses, optimum yun eh.
10:13.0
Pwede ka mabuhay sa 3 basong tubig, pero hindi ganun kahappy yung katawan mo.
10:17.0
Ito, dental floss, napakahalaga.
10:20.0
Bukod sa toothbrush, toothpaste, tongue cleaner, itong dental floss.
10:25.0
Kasi, hindi na natin malilinis yung gitna ng ipin eh.
10:29.0
Pag nag-ipon kasi yan, magkakabakteriya,
10:32.0
magkakasira sa gums, pwedeng dumugo.
10:36.0
At pag nagkabakteriya ang bibig, ang bibig natin isa sa pinakamaduming parte ng katawan.
10:42.0
Maraming bakteriya, maraming bad breath, tapos may dumudugo pa.
10:46.0
Yung bakteriya pupunta sa dugo.
10:49.0
At pag kumalat yung bakteriya sa dugo natin, tuloy-tuloy na yan.
10:53.0
Pwede pumunta sa puso.
10:55.0
Meron naging infective endocarditis, nasisira puso.
10:58.0
Baka malason yung dugo.
11:00.0
So, may pag-aaral.
11:01.0
Laging sira ang ipin, maraming dental caries.
11:05.0
Mas maikli yung buhay ng 3 years.
11:08.0
Nababawasan ng 3 taon yung haba ng buhay dahil sa sira ng ipin.
11:13.0
Tsaka pag namamaga yung gums, parang namamaga din yung ugat natin.
11:17.0
Kaya oral health very important.
11:20.0
Tsaka pag laging maraming ipin na nabunot, hindi ka na makakain.
11:25.0
Kung hindi ka makakain, wala nang nutrisyon.
11:29.0
Hindi mo makagat yung pagkain mo eh.
11:31.0
Bawa stress, fresh air.
11:35.0
Pero ang problema, pag nasa probinsya, fresh air.
11:38.0
Pero pag nasa city, eh siguro sa mall lang o sa loob ng bahay.
11:42.0
Kasi pollution eh.
11:44.0
Hindi rin magandang pollution yung mga pagsakali.
11:47.0
Hindi pong maganda.
11:48.0
Relax, pamper yourself.
11:52.0
Mental health, physical health.
11:55.0
Kahit anong edad, be happy.
11:58.0
Sabi nga, be in the moment.
12:00.0
Ito ang mga mental health tips.
12:03.0
Parang dito lang kung ano meron ngayon.
12:05.0
Huwag na masyado yung luma ng mga sama ng loob
12:09.0
o yung future na kinakatakutan natin.
12:11.0
Dapat happy ka sa partner mo, sa pamilya mo,
12:17.0
Choose positive and happy friends.
12:22.0
Maganda rin daw, part kayo ng isang grupo na medyo pare-pareho kayo.
12:27.0
Baka pareho kayong meron kayo.
12:29.0
Meron kayong exercise group.
12:33.0
Or charity group.
12:35.0
O religious group.
12:39.0
Pag may grupo kayo, mas maganda.
12:44.0
Huwag na tayo maka-elam o manira ng ibang group.
12:47.0
Kasi pag nandun kayo sa group mo,
12:50.0
May feeling of belonging.
12:54.0
Find your purpose.
12:58.0
Alam mo yung purpose mo sa buhay.
13:00.0
May reason ka gumising.
13:02.0
Ang isang magandang purpose, siyempre,
13:04.0
tumulong sa ibang tao.
13:06.0
Actually, yan ang tinuturo ng teacher ko.
13:08.0
Nung nasa UP pa ako.
13:12.0
Sabi nung teacher ko noon,
13:14.0
pag nalilito ka sa buhay mo,
13:16.0
like yung mga kabataan,
13:17.0
hindi nilalaman anong gagawin nila sa buhay nila.
13:20.0
Walang meaning ang buhay nila.
13:22.0
Malungkot sila lagi.
13:24.0
Bumalik ka daw sa service.
13:26.0
You cannot go wrong with service.
13:29.0
Hindi ko makalimutan sinabi niya.
13:31.0
Go back to service.
13:33.0
You cannot go wrong with service.
13:35.0
Mag-serve ka lang.
13:37.0
Bigay ka libre ng gamot.
13:38.0
Libre ng pagkain.
13:46.0
Tulad nga sinabi ko.
13:49.0
Kung gusto mo maging masaya sa pera mo,
13:55.0
Sasaya sila pag bumili sila ng bahay.
14:03.0
Pero may limit eh.
14:05.0
Pag nabili mo na yung gusto mo,
14:07.0
masaya ka sa cellphone.
14:09.0
Pag nakabili ka na isang cellphone,
14:11.0
bumili ka apat na cellphone.
14:13.0
Hindi ka na rin masaya.
14:15.0
Bumili ka maraming pagkain.
14:16.0
Pag kinain mo tataba ka rin.
14:18.0
Hindi rin talaga.
14:21.0
Kung saan yung happiness nyo.
14:23.0
Pero mas happy kayo,
14:24.0
mas mahaba ang buhay,
14:27.0
mas babata ang pakiramdam.
14:30.0
Peace in the family.
14:32.0
Mahirap maging masaya
14:34.0
kung kaaway mo yung pamilya mo,
14:39.0
pati sa mga grupo mo.
14:43.0
Kung marami kang kabasher na kaaway,
14:46.0
marami kang inaaway,
14:49.0
O pinupuri ka nga nitong grupo,
14:51.0
minumura ka naman nung kabila,
14:57.0
Nasa Bible yan, diba?
14:59.0
Love your enemies.
15:00.0
Ayaw lang natin sundin.
15:02.0
Masarap kasi makipag-away.
15:04.0
Kasi nalugi tayo.
15:06.0
kung lalaliman mo,
15:08.0
mas lugi ka ba lagi kang may kaaway?
15:11.0
O mas lugi ka na nagpatalo ka na lang konti?
15:16.0
Salita lang naman yun.
15:18.0
Pinagbigyan mo na.
15:19.0
Kasi pa nagbato siya sa'yo ng masamang salita,
15:22.0
gaganti ka ng masamang salita.
15:24.0
Mamya, hindi na salita yan.
15:27.0
Physical violence na yan.
15:29.0
So, para kayo pa.
15:31.0
Hindi parehong patay.
15:34.0
Gawin mo nalang yung goal mo.
15:35.0
Gawin niya yung goal niya.
15:37.0
Kung gusto niya makalamang,
15:38.0
ayaw mo siya makalamang konti.
15:42.0
magsisipag ka naman eh.
15:43.0
So, pa nagsipag ka,
15:45.0
mas mahaba buhay mo,
15:47.0
mas panalo ka pa rin in the end.
15:50.0
Tsaka hindi ka naman umaaway sa kanya.
15:51.0
Embrace your faith.
15:53.0
Depende sa paniniwala mo.
15:54.0
Kung ano mang religion mo,
15:57.0
Basta ituloy mo lang yung paniniwala mo.
16:02.0
Kailangan magpacheck sa doktor.
16:03.0
Siyempre, pag may sakit na,
16:06.0
internist cardiologist,
16:07.0
depende sa sakit niyo.
16:12.0
Pag sakit sa babae,
16:17.0
sa pulmonologist.
16:20.0
Kailangan mo rin,
16:21.0
maintenance medicines.
16:22.0
Pampahaba rin siya ng buhay.
16:27.0
ang haba ng buhay ng tao.
16:31.0
mga 50 years old lang eh.
16:32.0
Namamatay na yung tao eh.
16:35.0
umabot ng 70, 80, 90, 100 plus.
16:39.0
nakocontrol na yung high blood.
16:41.0
Nakocontrol na ang blood sugar.
16:43.0
Nakocontrol na itong cholesterol.
16:45.0
Kaya napapahaba yung buhay.
16:48.0
Yan talaga ang pinakadailan.
16:51.0
walang gamot sa high blood eh.
16:52.0
Lahat na na-stroke.
16:54.0
Lahat na na-stroke.
16:56.0
Mabubuhay tayo 200 ang BP.
16:58.0
Hindi kakayanin ang ugat sa utak.
17:01.0
Kahit kainin mo lahat ng bawang
17:03.0
o lahat ng healthy.
17:05.0
Minsan yung high blood kasi,
17:12.0
losartan, maganda yan.
17:13.0
Pampakontrol ng blood pressure.
17:15.0
Parang bata yung ugat mo.
17:17.0
Pinapaluwag niya ulit yung mga ugat mo.
17:19.0
Para masumaba ang buhay.
17:23.0
Final tips to stay young.
17:30.0
Walang mental stress.
17:37.0
At walang bad habits.
17:39.0
Sana po nakatulong ito.
17:40.0
Reminder sa mga simple tips
17:43.0
para bumata at humaba ang buhay niyo.
