Bukol sa Dibdib: Seryoso Ba o Hindi? - By Doc Willie Ong and Dr. Inah Garcia (General Surgeon)
00:56.2
Para sa female surgeon.
00:58.6
Or minsan, alam ko, mas preferred nila babae yung surgeon. Let's say, hindi lang sa breast. Kung may almoranas.
01:05.1
Yes po, totoo po yun.
01:05.9
Kung may lus-lus sa singit, di ba?
01:11.3
So, mas comfortable.
01:13.2
Mas comfortable sila na babae po yung tumitingin or nag-check-up sa kanila.
01:18.1
Okay. I think sa Pilipinas, ang breast cancer, for some reason, parang top tayo.
01:26.2
Sa Asia, di ba? Parang isa tayo sa pinakamarami. Maraming nagsasabi sa akin, parang 10%, may breast cancer.
01:34.1
Ano kaya, ano bang muna yung mga possible, meron bang risk factors to? Bakit nagkaka-breast cancer yung mga babae?
01:41.2
Well, based po sa studies, yung mga risk factors na nagkakaroon ng isang babae ng breast cancer or bukol sa suso is yung mataas na exposure sa estrogen.
01:51.9
Meaning, kung maaga ka nagregla at...
01:56.2
mahabak, matagal kang mag-menopause, hindi nagbuntis, or hindi nagpa-suso or breastfeeding.
02:04.6
Kaya kami, ina-advocate namin, lalo na sa mga kababaihan, new mothers, or hindi pa nagiging mother, pinapromote talaga namin yung breastfeeding at least 2 years po.
02:14.7
Okay. So, anyway, yung risk factor naman, meron or wala?
02:19.8
Alam ko rin, misa sa pagkain, di ba? Pag medyo fatty foods.
02:23.4
Ah. Pero, ano bang mga signs na I'm sure, anong edad ba muna dapat na i-check ang breast sa nakikita mo sa training mo?
02:34.1
Siyempre, 5 years ka nag-training na general surgery.
02:38.5
So, ano bang mga edad at ano dapat yung warning signs na, uy, delikado na to?
02:45.6
Okay. So, para po sa mga kababaihan na walang risk factors, ibig sabihin walang kamag-anak,
02:53.4
insa, nanay, kapatid na may breast cancer, maganda po, by 50 years old, nakakaroon na po sila ng screening.
03:00.1
Ibig sabihin, pumupunta sa...
03:02.5
50 po. 5-0. 5-0, pumupunta na sila sa surgeon nila, nag-clinical breast examination.
03:11.4
Okay? And nagpapagawa ng imaging, such as breast ultrasound or mammogram.
03:16.9
Pero, okay, ina-advocate na rin po natin ngayon yung early breast screening.
03:23.4
Or example, kung ikaw ay 30 years old, tinuturuan na rin po na namin sila ng self-breast examination.
03:30.0
Yung simpleng pagkapalang sa suso bago matulog or pagmaliligo.
03:36.0
Kasi maganda kasi yung early detection.
03:38.5
Kung may makapang bukol, maganda makita agad sila ng surgeon.
03:42.8
So, yung tinatanong nyo, ano po ba yung mga dapat or nakakabahalang bukol po?
03:53.4
Yung mga kailangang signs and symptoms.
03:55.2
So, kung yung bukol po is nakapa, tapos lumalaki, sumasakit,
04:01.6
meron din pong lumalabas the discharge sa nipple,
04:04.9
or nagbago ang kulay ng suso or ng skin ng breast.
04:08.8
And yung minsan po is isang example is yung nagiging inverted po yung nipple.
04:14.0
So, any age, kapag nagkaroon ka ng any ganun na sintomas,
04:17.6
maganda po is pumunta agad sa surgeon or sa doktor para po magpatingin.
04:23.4
At teenager, basta niregla, di ba, by 20s, pwede na rin naman sila mag-self-press exam, di ba?
04:30.1
Normally, sa 20s, naglalabas na rin yung mga cysts, although more common yung benign at that age.
04:36.7
For mga 20 years old, as early as that, basta po kayang kapain, okay?
04:42.6
Or may nakapang bukol, maganda po magpatingin na sa doktor.
04:47.1
Though not necessarily po, hindi lahat ng bukol na nakakapa sa suso is cancer.
04:52.0
Yun kasi yung kinakatakot ng mga...
04:53.4
Nakababaihan po ngayon eh na,
04:55.2
ay, may nakapa akong bukol, cancer na to.
04:58.2
Natatakot sila, hindi na sila pumupunta sa doktor.
05:00.8
So, dapat kasi pag may nakapang bukol, whether cysts, whether matigas yan na bukol,
05:07.2
maganda po is pumunta agad sila sa doktor.
05:10.0
Mga sa dami na nakikita mong patients na may bukol,
05:15.6
mga ilang percent lang dito ang lumalabas cancer.
05:21.2
Let's say 20s, 30s.
05:23.4
Ano yung chances?
05:24.7
Pag 20s or 30 years old po, napaka-rare talaga na cancer yan.
05:29.3
Majority po dyan is cyst lang po siya or fibroadenoma.
05:33.7
Isang mabait o benign na bukol po ang tawag namin dyan.
05:37.0
Pero pag pumatak ng 40, 50, 60 years old, tumataas na po yung chance na cancer po siya.
05:44.1
So, sa 40 at sa 50 naglalabasan talaga?
05:48.5
Pero hindi mo mahuhulaan yung bukol based on sa tigas?
05:56.1
Meron bang sa touch?
05:59.3
Ma-feel mo ba bilang surgeon?
06:03.9
Cancer to kapa ko?
06:06.2
Mahira po talagang masabi by kapa.
06:08.8
Kaya po ina-advocate din namin na mag-screening.
06:12.4
Kasi by ultrasound, doon nakikita yung features.
06:15.4
General features ng bukol.
06:17.8
Kasi minsan, ang kapa po ng cyst, kahit tubig lang siya,
06:21.6
matigas pa din po.
06:24.2
So, not siya automatic na kapag matigas or bilog,
06:29.3
or mukhang holen, cancer na po agad.
06:31.9
Pero pwede nating makita is kapag mabilis po siyang lumaki yung bukol.
06:36.6
Kung mabilis lumaki, hindi okay?
06:38.8
Hindi po okay. Magandang investigahan agad.
06:41.1
Ano yung mabilis? Ilang buwan yung mabilis na lumalaki?
06:44.0
Siguro po, kung kalaki lang siya ng sinasabi nila,
06:49.0
butel ng munggo, holen,
06:50.8
tapos in 3 months, naging kalaki na siya ng FISCO or mga times 3, 2 yung laki niya,
06:58.1
yun po, mabilis na laki po yun.
07:00.1
Kailangan, eh, nagsick na agad sila ng consult.
07:04.8
So, papa-ultrasound talaga sila.
07:07.3
Kailangan mo na mag-consult sa doktor o natatakot sila mag-consulta?
07:11.8
Pwede bang pumunta lang sa ultrasound clinic, sabihin pa-ultrasound ng breast, walang gano'n?
07:17.8
Depende ngayon kasi, dok, opo.
07:21.8
Pero ultrasound of the breast lang naman, di ba?
07:22.8
Yes po, ultrasound.
07:23.8
May reading na, meron ng virads yun.
07:26.8
Yes po, may yung virads na tinatawag.
07:28.8
Virads na, importante.
07:30.8
O, may, ano, paano nga yung virads grading?
07:33.8
So, yung virads grading, actually, ang makikita mo doon,
07:36.8
laging tinitingnan natin is kung virads 2, okay, may 6 grading kasi siya,
07:43.8
So, pag nagpa-ultrasound kayo ng breast, may grado, meron kayong parang scoring.
07:49.8
Virads 0 up to 6.
07:53.8
Anong ibig sabihin nun?
07:54.8
Well, yung eto na lang po sa maram, para kasi hindi nila malito.
07:58.8
Ang kailangan po natin makita, tandaan, is yung virads 3 and virads 4.
08:04.8
3 and 4, alaw natin.
08:05.8
3, pag 3, kasi yun, benign.
08:08.8
Ibig sabihin, mabuting bukol, kailangan natin siyang i-observe.
08:12.8
3 is mabuting bukol, mababa.
08:15.8
Opo, mababa ang chance na maging cancer.
08:21.8
Kahit 3, happy tayo.
08:22.8
Happy po tayo pag 3.
08:24.8
Pero kapag 4, doon na po yung may pagdududa tayo kasi tumataas na yung possibility na cancer siya.
08:31.8
Pag 3 po, or 4, sorry, sorry.
08:33.8
Pag 4, kailangan na po natin siyang i-biopsy.
08:39.8
Meron din namalabas na 5 and 6.
08:43.8
Ang 5 is very suspicious of malignancy, ang sinasabi nila doon.
08:47.8
And yung 6, yun na yung na-biopsy na, proven malignancy na po talaga.
08:52.8
Paano kung ayaw nila mag, kailangan ba i-biopsy muna?
08:55.8
Hindi ba pwede tanggalin na lang?
08:59.8
Ang gold standard po talaga ngayon is i-biopsy.
09:03.8
Kasi po, by imaging kasi hindi natin masasabi kung talagang 100% bukol cancer po kasi siya eh.
09:12.8
So by biopsy, doon natin mapapatunayan kung anong klase po siya.
09:17.8
Kung ano po siyang bukol, kung cancer po ba talaga siya.
09:20.8
Kung baga yung percentage of malaman natin kung cancer siya, mas tumataas po.
09:24.8
Merong maling paniniwalaan na kumakalat, I'm sure itong mga kababayan natin,
09:29.8
na pag binayopsy daw ang isang bukol, kaya kumakalat yung cancer, kaya namatay yung kapitbahay nila.
09:38.8
Ayaw nila magpa-biopsy, ipapa sa Diyos na lang kung matutuloy yung bukol or hindi.
09:44.8
Maraming ganun eh.
09:46.8
So basically, iniisip din nila na wala silang pera, ayaw nila maging burden sa anak nila.
09:52.8
Marami akong nakita ngayon sa mga charity namin.
09:57.8
Sobrang nadami, di ba?
09:58.8
I'm sure you know na talagang inaalagaan hanggang naulila na sila.
10:04.8
So, paano natin aanuhin yung pag tinusok, kumalat?
10:08.8
Kaya nga tinanong ko eh, huwag natusok eh, tanggalin na agad eh.
10:11.8
Yan po kasi yung maling paniniwala, ano, ng maraming kababaihan.
10:15.8
O Pilipino, na kapag tinusok yung bukol, mas kakalat.
10:19.8
Actually kasi, mas kailangan nga natin siyang tusukin para malaman natin kung talaga ba siyang cancer o hindi.
10:25.8
At kung anong lunas ang mabibigay po natin sa kanya, Dok.
10:29.8
Kasi ngayon, may mga cancer na na pwedeng mag-chemotherapy muna.
10:34.8
Ah, chemo na lang. Ah, hindi na tinatanggal?
10:36.8
Well, ang minsan kasi po, tumataas yung survival ng patient.
10:42.8
Kapag nag-chemo muna bago opera.
10:44.8
O kaya minsan may mga sobrang galaki na bukol na maganda paliitin muna.
10:50.8
Okay? Para po hindi masyadong malaki yung defect pag inoperahan yung pasyente.
10:56.8
So, marami ng bago ngayon.
10:59.8
Dati alam ko bukol, tanggal agad muna.
11:01.8
Ngayon, merong chemo muna, pinapaliit muna.
11:05.8
Actually, yung mga kinakomment ng tao, iniisip ko rin eh.
11:09.8
Sabi nung isa, Dok, pag binayopsi mo,
11:14.8
eh kung hindi mo natamaan yung malignan, kala mo hindi malignan,
11:18.8
sure ka ba na matatamaan mo yung bukol?
11:21.8
Ah, okay. Sige po.
11:23.8
So, yung mga bukol po kasi na sobrang liit,
11:27.8
ginagamitan niya ng ultrasound-guided biopsy, okay?
11:32.8
Para tamaan po talaga yung bukol.
11:34.8
Pero yung bukol na sobrang laki,
11:36.8
napakaliit po talaga ng chance na hindi tamaan yung cancer po doon.
11:42.8
So, wala yung tinuso, kumalat, kaya biglang namatay?
11:46.8
Ah, wala naman pong ganong...
11:48.8
Tsaka po, nakita naman cancer, di kikimo na nga agad eh.
11:52.8
Kasi ang option nila is huwag ng galawin eh.
11:55.8
Yun po ang maling konsepsyon, yung wala ng galawin.
11:58.8
Kasi ngayon po, breast cancer ay isa sa pinakamagandang cancer. Bakit?
12:02.8
Kasi napakadami na pong gamot, okay, na nakakatulong para pahabain
12:07.8
or pahabain yung lifespan po ng mga...
12:09.8
Anong mga kimo ngayon?
12:10.8
Alam kong bago na yung mga cancer.
12:11.8
Alam kong bago na yung mga pangalan eh.
12:13.8
Pwede mo banggitin, wala mo tayong na-advertise.
12:15.8
Hindi, para lang alam nila. Kasi ako, tinuturo ko lahat.
12:18.8
I'm Lodi Pin, Los Altay.
12:20.8
Para alam nyo lang yung mga bala ng doktor, di ba,
12:24.8
na ginawa ng siyensya na meron tayong panlaban.
12:28.8
Opo, yung mga usual na ginagamit, isa na po dito yung cyclophosphamide.
12:34.8
Tablet, oral, IV?
12:35.8
Majority po ng kapag mga IV, chemotherapy po, isa po yun.
12:41.8
Pinapadaan sa swero.
12:42.8
Meron din po tayong hinatawag na hormonal chemotherapy or hormone therapy.
12:47.8
Ito, luma na yan.
12:49.8
Yung po naman yung tableta na iniinom.
12:53.8
And then, meron din po na radiation ngayon.
12:55.8
Yung ine-expose na din yung patient sa radiation after po ng chemo and surgery.
13:03.8
Opo, combination po.
13:05.8
Yung pagkapa sa kilikili, importante, di ba?
13:14.8
Ang breast cancer kumakalat, di ba?
13:17.8
Saan siya kumakalat?
13:18.8
At kailan mo makahabol pa?
13:20.8
Paano kung kumalat na siya sa atay o sa utak ni...
13:28.8
So, paano yung habulan natin sa cancer?
13:30.8
Yan po, very important.
13:32.8
Gusto natin habulin na pag nakita natin yung pasyente, mabubuhay pa ba?
13:39.8
Okay, yun nga, gaya ng sinabi ko po kanina, napakaganda ng breast cancer.
13:43.8
Kasi nga po, sa dami ng gamot ngayon, okay, na binigay sa atin, okay, ng siyensya,
13:49.8
kahit po stage 4, ibig sabihin, saan ba siya unang-unang kumakalat?
13:53.8
Pwede po siyang kumalat sa baga, sa liver or sa atay, okay, sa bones, and sa brain.
14:01.8
So, yung tinatawag na pag kumalat na siya dito sa apat na lugar na to, tinatawag na siyang stage 4 cancer.
14:07.8
Niisip nung tao ng karamihan, wala nang pag-asa, pabayaan na natin.
14:11.8
Pero yun nga, sa ganda ng advancement ngayon sa gamot, kahit po stage 4 cancer, basta po nakapagbigay ng tamang gamot,
14:19.8
either chemotherapy, endocrine therapy, yung tinatableta, or radiation therapy, kahit po stage 4 cancer, ang 5-year survival niya,
14:28.8
o tatagal ka ng 5 years na buhay pa, is nasa 60% po.
14:35.8
Kaya nga dapat, hindi sila nawawalan ng pag-asa.
14:38.8
So, naililin ako, ang stage 4 cancer nung panahonan ko ay, di ba, usually 6 months.
14:47.8
O 3 months, o 9 months, di ba, laging ganun.
14:50.8
Pero ngayon sinasabi mo, ang stage 4 cancer sa breast, 5 years panalo ka pa nga eh, with 60%.
14:58.8
So, baka hindi na 6 months, 7 years, o lampas pa.
15:04.8
Ang tandaan is, syempre, naggamutan, okay?
15:06.8
Hindi basta pinabayaan.
15:08.8
Kasi, syempre, pag pinabayaan, walang, hindi na, tatagal.
15:12.8
Kaya ang kailangan is, it's a family commitment po.
15:15.8
O talagang tulong-tulong yung pamilya at saka yung pasyente na hindi sila magigive up sa breast cancer.
15:20.8
Kala ko sasabihin natin, basta may pera eh.
15:24.8
Basta, ano po, nagtutulong-tulong ang pamilya para po gamutin ang pasyente.
15:29.8
At yung pasyente, hindi din magawalan ng pag-asa.
15:33.8
Okay, basta yung pera, doon natin hahanapin.
15:36.8
I think sa PhilHealth meron.
15:37.8
Opo, sa PhilHealth.
15:39.8
Pero PhilHealth, parang stage 2 or 3 lang ata eh.
15:43.8
Anyway, hindi ko alam kung ano man. Kung 2 or 3 or 4.
15:46.8
Anyway, may question. Paano daw kung virads 4 daw siya?
15:50.8
Virads 4, cancer na ba?
15:52.8
Okay, pag virads 4 po kasi, ang range po niya ng cancer is from 10% to 90%.
15:58.8
Kasi ang virads 4, may ABC pa yan.
16:02.8
Ang maganda po sa virads 4 is i-biopsy talaga para malaman mo kung cancer siya o hindi.
16:08.8
Kasi gaya nga nang sinabi ko, from 10% to 90% yung chance na cancer siya.
16:12.8
So, naglalaro po kasi yung percentage.
16:18.8
Ipacheck na natin. Idasal, ipacheck, okay yan.
16:22.8
Sabi ni Esther, stage 4 breast cancer siya, naoperahan siya, naging stage 3, idka triple.
16:30.8
Ah, okay. Dahil po ba...
16:35.8
Bumaba yung stage.
16:36.8
Ah, okay. Yun nga po kasi yung maganda eh.
16:39.8
Napababa? Dahil naoperahan?
16:41.8
Or baka po upon observation siguro, or after further imaging, nasabi siguro na hindi talagang totoo.
16:48.8
Kasi para masabi mo na stage 4 po, kailangan may kalat sa baga, sa buto, sa liver.
16:54.8
So, hindi naman po yun agad-agad nawawala.
16:57.8
So, siguro after further imaging or imaging,
16:58.8
after further imaging or investigation, talagang stage 3 lang po siya.
17:03.8
Okay. So, anyway nakita niyo na.
17:06.8
I think ang important message natin ngayon,
17:09.8
eh papano mo siya mako-mo tayo mako-convince yung libo-libong nanonood na nakaupo.
17:18.8
And I'm sure ayaw niyo magpa-check up.
17:20.8
I'm sure ayaw niyo magpa-opera.
17:22.8
I'm sure marami kayong excuse na sabihin niyo, wala kaming pera, walang pag-asa.
17:26.8
Asa natin sa Diyos.
17:27.8
Hindi na natin kailangan yan.
17:29.8
Papano natin sila mako-convince na magpa-check up kahit kaninong surgeon,
17:36.8
pwede kay Doktora Ina, lalagay ko yung number niya later.
17:39.8
And para may chance humaba ang buhay at makasama yung pamilya nila,
17:44.8
magawa pa yung mission sa mundo.
17:47.8
How do you explain?
17:49.8
So, sa mga nanonood po ngayon, lalo na sa mga kababaihan,
17:52.8
lalaking pong nanonood ngayon na may asawa, nanay, kapatid na may cancer,
17:57.8
eto lang po yung maiiwan kong salita sa inyo.
17:59.8
Ang breast cancer po ngayon or cancer ay pinakamagandang cancer
18:04.8
dahil marami na pong advancement sa bensina para makatulong para pahabain ang buhay.
18:09.8
Kasi the more na dinidelay natin yung pag-iimbestiga or gamutan,
18:15.8
mas lalo kasing umiikli yung buhay ng pasyente.
18:18.8
Eto po ang breast cancer or kahit anong cancer, it's a treatment na tulong-tulong ang pamilya at ang pasyente.
18:25.8
Kung gustong mabuhay ng mahal.
18:27.8
Lalo na kung may breast cancer, kailangan lang po is yung will.
18:31.8
Okay, yung sa sarili na gusto kong mabuhay dito.
18:34.8
And wag tayo agad matakot kasi unang-una, gaya nga na sinabi po namin ni Doc Willie kanina,
18:40.8
hindi lahat ng bukol automatic cancer.
18:42.8
So, mabuti na nanandun tayo sa safe side.
18:45.8
Malaman na natin ngayon na hindi siya cancer or cancer para magamot po siya ng mas maaga.
18:51.8
Tsaka pag early stage, totally cured, di ba?
18:55.8
Ano ba, stage 1, stage 2?
18:57.8
Stage 1, stage 2 po.
18:58.8
Pwedeng completely cured, di ba?
19:00.8
Parang ang 5-year survival, sa breast cancer kasi 5-year survival eh.
19:05.8
So, kapag stage 2, stage 1, almost 90% ang 5-year survival.
19:10.8
Ibig sabihin, sa 10 pasyente, 9 pa yung umaabot ng 5 years.
19:15.8
So, imagine ninyo kung 55 ka nagka-cancer, by 60, buhay ka pa.
19:21.8
65, mataas pa rin po yung chance na buhay pa rin po.
19:25.8
So, meron isa nag-comment.
19:27.8
Mabilis kasi yung akyat eh.
19:29.8
April 4 daw biopsy niya.
19:33.8
Positive, negative, okay lang yan.
19:36.8
Negative, maganda.
19:38.8
Positive, tapusin lang.
19:39.8
Tanggalin niyang bukol.
19:40.8
May nagtatanong ng risk factor.
19:42.8
Sa akin, dapat ano lang, yung iwas sigarilyo, healthy diet, huwag mainit ulo.
19:47.8
Pero, despite that, kung may lahi talaga tayo ng cancer, hindi natin masabi.
19:53.8
Eh, kailangan pa rin talaga natin magpa-check up.
19:56.8
Last na lang, may nagtatanong. Gusto ko lang kasi i-clear.
19:59.8
Kasi yung mga isip nila, bakit daw hindi binibenta itong mga magagandang gamot sa tindahan sa Mercury para makuha ng madla?
20:08.8
Hindi po ito parang miracle drug na nakikita nyo sa mga fake news na nagkakalat na inumin ito, mawawala. Hindi po ganon.
20:16.8
Yung gamot na sinasabi ni Dr. Ina, super special, super timely.
20:23.8
Dapat saktong-sakto lang sa pasyente na baka stage 2, stage 3, ganito lang saktong.
20:30.8
I-check up ka muna na kakayanin mo yung gamot.
20:33.8
Matatapang sila, kaya hindi sila pwede ibigay sa madla.
20:38.8
Pag binigay sa madla, maraming mapapahamak na hindi kailangan.
20:42.8
Kasi ganon yung mentality.
20:44.8
Diba? So, minsan, yun lang pala. Gagaling na ako eh.
20:50.8
Inumin ko na itong Tamoxifen, Cyclophosphamine.
20:53.8
Matatapang lahat yun.
20:55.8
Final words, Dr. Ina?
20:57.8
So, sa lahat po, ulitin ko lang sa lahat ng kababaihan na may bukol ngayon,
21:03.8
o lalaki na may asawa, kapatid na may bukol, maganda po is dalhin nyo po sila sa pinakamalapit na ospital para ipacheck agad.
21:11.8
Kasi ang cancer, hindi po yan ang hangganan ng buhay.
21:15.8
Ito po is isang chance para maglaban ng pamilya laban sa cancer po.
21:21.8
Pag nahiya kayo sa lalaking doktor, dito kayo, kay Dr. Ina Garcia.
21:27.8
May nagsasabi masakit, hindi masakit, cancer or hindi? Wala eh.
21:32.8
Pwedeng masakit, pwedeng hindi masakit.
21:35.8
Pwedeng ano eh. Pa-ultrasound, dapat virads. 3, 2, 1, 0.
21:39.8
Okay? Kung 4 and up, okay lang yan. Pacheck lang tayo sa inyong doktor.
21:43.8
Salamat po. Thank you po.
