10 Warning Signs of Mental Health Problems. - By Doc Willie Ong (Internist and Cardiologist)
00:36.6
May bipolar disorder, minsan sobrang saya, minsan sobrang lungkot.
00:41.9
Manic depressive, meron schizophrenia.
00:44.9
Schizophrenia, ito talaga yung mental illness.
00:48.4
Wala talaga isang test na makasasabi na may sakit na siya ng mental health problem.
00:54.5
Kasi maraming nga ang klase.
00:55.9
Sinabi ko may panic, anxiety.
00:58.4
Depression, bipolar, schizophrenia, meron din mga personality disorder.
01:03.5
Pero ito yung mga warning signs na medyo common sa lahat.
01:07.4
Bibigay ko itong mga warning signs.
01:09.8
Iba dito, delikado, kailangan agad ipacheck.
01:12.8
Lalo na kung maraming kayo nito, may tatlo o apat.
01:15.6
Tignan natin, check nyo po kung ilang kayo.
01:18.5
Una dito, malungkot ng matagal na panahon.
01:23.7
Yung malungkot o inis, parang inis sa buhay,
01:29.3
Dapat pag inis ka, sang araw, dalawang araw lang.
01:31.7
O one week, pinakamatagal.
01:33.5
Pero yung ilang buwan na, one month, two months, talagang lupay-pay pa rin.
01:37.9
Hindi na normal yun.
01:39.7
Another sign, ito medyo dangerous sign ito.
01:42.4
Yung withdrawal from friends and family.
01:45.7
Hindi na kumakausap ng kaibigan.
01:47.8
Hindi na kumakausap ng pamilya.
01:51.0
Kasi ibig sabihin, mag-isa na lang lagi.
01:54.3
Pag ang tao mag-isa,
01:55.6
kung ano-ano papasok sa isipan,
01:58.6
magiging kakaiba na siya.
02:01.4
So baka ano na pumasok sa isipan,
02:03.4
mag-hallucinate pa,
02:05.1
eh, delikado kailangang kinakausap.
02:09.0
loss of interest in things you used to enjoy.
02:12.4
Yung dating masaya ka dito,
02:13.9
dating masaya ka mag-badminton,
02:15.5
mag-basketball, mag-shopping,
02:17.3
ngayon ayaw mo na.
02:21.3
Pwede itong mga sintomas,
02:23.0
kung biglang may problema,
02:25.4
may major sa buhay mo.
02:27.2
Pero kung wala naman nangyayari,
02:28.6
tapos ganito sintomas,
02:29.7
hindi po mamamahal.
02:31.0
Another sign na medyo dangerous, ha,
02:33.7
extremely high and extremely low emotion.
02:37.7
Baka may kaibigan kayo ganito.
02:39.5
Minsan, sobra-sobrang saya.
02:41.4
Parang hindi mo mapigila.
02:42.8
Salita ng salita.
02:44.2
Hindi ka pinapasalita.
02:45.6
Minsan, sobra low.
02:47.1
Lagi nakakunutan noon.
02:48.5
Kala mo, gano'ng kabigat ang problema?
02:50.2
Anong problema niya?
02:53.2
So yung high and low,
02:54.6
baka manic depression.
02:55.4
Depressive po yun.
02:56.8
O medyo mahirap din gamutin
02:58.8
ang manic depressive.
03:01.3
Another big changes in sleeping and eating habits.
03:05.7
Yung pagtulog niya,
03:07.9
Baka gising sa gabi.
03:14.6
sobra kain o ayaw kumain.
03:17.9
baka meron kayo nito,
03:19.5
worries and fears
03:20.8
that seem out of proportion.
03:31.7
O meron ng nabalita,
03:33.8
sobra nang laki sa kanya.
03:38.4
Parang wala sa sense.
03:40.1
So parang iba to.
03:43.2
dangerous side to.
03:44.3
Yung ignoring personal grooming and hygiene.
03:47.9
pag hindi na naliligo,
03:49.6
hindi na nag-aayos,
03:50.8
madumi na sa katawan,
03:52.4
e, ibang usapan na po yun.
03:53.8
Papacheck na natin.
03:56.9
changes in sex drive.
03:58.8
Yung wala nang hilig sa sex,
04:00.3
pero dati mahilig.
04:01.3
Okay lang naman yun,
04:02.4
baka nagkakaedad lang,
04:04.1
pwede nang sabihin.
04:08.2
kung ilan dito meron kayo,
04:10.2
hindi na maganda.
04:11.5
Disorganized or confused thoughts.
04:14.0
Medyo hindi na makaisip.
04:17.2
parang medyo namamali na,
04:19.3
baga sa computer,
04:20.5
parang bakit ganun sinabi?
04:30.6
Diba, biglang puputok na lang,
04:32.1
tapos wala naman issue sa buhay.
04:34.4
Another dangerous symptom,
04:36.5
drug abuse or alcohol abuse.
04:38.8
pag nag-drug abuse,
04:39.8
nag-alcohol abuse,
04:41.3
e, kung meron ng prone ka na,
04:42.9
may depresyon na,
04:46.1
Lalo siyang lalala.
04:49.5
many unexplained physical illness.
04:52.0
Baka mga followers ko.
04:56.1
na hindi ma-explica ng doktor.
04:58.5
Anong ibig sabihin?
04:59.8
Masakit ang ulo ko?
05:00.7
Pag check-up, normal.
05:01.7
Masakit ang dibdib ko?
05:03.6
Pag masakit ang tiyan ko?
05:06.2
Ikot na ikot yung sintomas,
05:08.0
parang nagahanap na lang ng sintomas.
05:11.7
baka mental ang problem niya.
05:14.6
nang bibigay ng sakit.
05:16.4
Itong last three warning signs,
05:18.9
delikado po lahat.
05:20.2
Pag meron isa nito,
05:21.6
pacheck agad sa psychiatrist.
05:24.3
wag tayo magbabagal-bagal.
05:29.3
yung ideas don't line up with reality.
05:32.3
Yung sinasabi niya,
05:34.3
wala na sa katotohanan.
05:36.3
Puro conspiracy theory.
05:38.3
Meron na siyang mga paniniwala na
05:41.3
alam mong hindi na talaga tama eh.
05:44.3
O baka meron siyang iniisip ng
05:46.3
magugunaw mundo or something.
05:49.3
Meron siyang ganyang sinasabi,
05:51.3
eh delikado po yun.
05:55.3
Seeing things or hearing things
05:57.3
that others can't.
05:59.3
Ibig sabihin, ganito po,
06:01.3
kung merong duda ko may mental problem
06:03.3
o yung mental disorder,
06:06.3
meron ka bang naririnig?
06:08.3
Meron bang kumakausap sa'yo?
06:11.3
O sasabihin niya,
06:12.3
merong bumubulong.
06:14.3
Sinasabi pangit ako,
06:16.3
wala akong manggawa,
06:17.3
wala akong silbi sa mundo.
06:19.3
Pero hindi narinig ng iba.
06:21.3
Sign of schizophrenia po yun eh.
06:23.2
Or baka drug abuse.
06:25.2
Kailangan papacheck agad sa doktor yun.
06:27.2
May nakikita o multo o hindi multo.
06:30.2
Baka hallucination.
06:32.2
Hallucination yun.
06:34.2
So medyo wala siya sa reality.
06:36.2
Papacheck agad po ito.
06:37.2
Huwag magtatagal-tagal.
06:40.2
And yung last warning sign na very dangerous.
06:43.2
Nababasa ko ito sa Twitter, sa Facebook.
06:45.2
Marami nagpo-post nito.
06:47.2
Thinking about self-harm
06:49.2
or talking about self-harm.
06:51.2
Alam mo, alam mo yung self-harm eh.
06:53.2
Self-harm is sasaktan yung sarili.
06:56.2
sasabihin ayoko na mabuhay dito.
06:59.2
Kung hindi na lang dahil may bagong movie
07:02.2
o bagong palabas.
07:04.2
Yung mga ganong biro o hindi biro.
07:07.2
sanay na ako sa tanda ko na bilang doktor.
07:10.2
Basta may nagsabing ganyan.
07:12.2
Ala na, bantayan nyo na.
07:15.2
Talagang kung pwede nga 24 hour eh.
07:27.2
Kahit sabihin niya okay ako.
07:29.2
Maayos na ako kayo.
07:30.2
Huwag kang maniniwala.
07:33.2
Hanggang makapunta sa doktor.
07:35.2
Anong gagawin ng mga doktor?
07:38.2
Bibigyan ko kayo ng mainstream treatment.
07:42.2
Meron ding alternative.
07:45.2
Ang mainstream talaga kailangan psychiatrist.
07:47.2
Mahal ng psychiatrist pero malaking tunong.
07:49.2
Kung malala, may schizophrenia, may depression,
07:52.1
major depression.
07:54.1
Nandito ang dangerous side.
07:55.1
Punta sa psychiatrist.
07:56.1
Bibigyan ng gamot.
07:58.1
Merong magagandang gamot ngayon eh.
08:00.1
Pwedeng sama-sama.
08:03.1
Pang schizophrenia.
08:04.1
Parang all in one.
08:06.1
May mga ganong gamot ngayon eh.
08:08.1
So kailangan ng psychiatrist.
08:09.1
Kailangan ng gamot.
08:11.1
Kailangan may nakabantay at psychotherapy.
08:15.1
Ibig sabihin may kakausap sa kanya para ma-fix.
08:21.0
Ihalo nyo sa secret na ito.
08:28.0
Ganon talaga ang technique eh.
08:30.0
O mga iba nagwawala.
08:32.0
Pero kailangan po bantayan nyo.
08:35.0
Di bali maghirap kayo.
08:37.0
Maghirap sa pagod.
08:39.0
Di bali umabsent.
08:40.0
Huwag nyo iiwan yung mahal nyo sa buhay.
08:43.0
Ako nangyayari na.
08:46.0
Ayoko na yung kwento eh.
08:48.0
Kasi basta may nangyaring ganyan.
08:50.9
Mas dangerous pa nga ito ng heart attack eh.
08:53.9
Heart attack at least may bara sa puso.
08:57.9
Mabigyan ko ng gamot.
08:58.9
Ito sarili ang kalaban niya.
09:00.9
Utak niya, sarili niya kalaban.
09:01.9
Mahirap na kalaban po yun.
09:03.9
So kaya kung may papasok sa inyo.
09:05.9
Sabi ko, distract yourself.
09:07.9
Kumuha ng kaibigan.
09:13.9
Kung talagang pagod na pagod, tiis lang.
09:16.9
Kailangang mahaba yung pagtitiis natin.
09:20.9
Kahit gaano ka, laki problema.
09:22.9
Nahuli kang kriminal.
09:30.9
Lahat yan maayos.
09:31.9
Lahat yan maayos.
09:32.9
Kahit nabugbog yung misis.
09:37.9
Walang bagay hindi maayos.
09:39.9
Pwede mo pa ma-recover yan.
09:41.9
Pwede pa yan ma-recover.
09:43.9
Pwedeng mag-ayos.
09:48.9
Kahit naka-psychiatrist ako.
09:52.9
O naka-psychotherapy.
09:53.9
Experience ko po ito.
09:54.9
Lagi ko ang kinakuwento ito.
09:55.9
Kahit itong topic na hindi nga maganda na tinidiscuss ko.
10:01.9
Nakaroon ako ng major depression.
10:02.9
When I was 25 years old.
10:05.9
Hanggang natapos akong cardiologist.
10:07.9
Doon lang ako nakatigil ng anti-depressant.
10:11.9
Dapat anti-depressant nga.
10:13.9
Yung akin nga 13 years.
10:15.9
Hirap din mag-doktor.
10:17.9
So nakatulong yung gamot.
10:21.8
Kung sobra kang down.
10:22.8
Yung anti-depressant.
10:24.8
At least napapakalma ka konti.
10:26.8
Nakakatrabaho ka.
10:28.8
Na okay ka sa psychiatrist.
10:31.8
Kaya lang yung sobrang lungkot.
10:32.8
Malalagay ka lang nila.
10:33.8
Medyo average lang.
10:35.8
Kung naghahanap ka ng saya.
10:37.8
Purpose sa buhay.
10:39.8
At ibang bagay pa.
10:40.8
Hindi mo makukuha sa gamot.
10:42.8
Kailangan mo yung gamot.
10:43.8
Para ma-up ka lang.
10:44.8
Na huwag ka lang bumagsak na bumagsak.
10:46.8
Pero pag may gamot ka na.
10:48.8
May psychiatrist ka na.
10:49.7
Sarili mo pa rin sikap.
10:51.7
Yung talagang pipilitin mo.
10:53.7
Na unti-unti tumulong sa iba.
10:56.7
Mag-isip na maganda.
10:57.7
Para mag-up up up yung buhay mo.
11:01.7
Sa sinasabi ko lagi diba.
11:06.7
Pwede pa tayo sa alternative.
11:09.7
Misan hindi ganunin kaganda yung.
11:11.7
Hindi nga napapa-up masyado yung saya.
11:14.7
Kahit yung mga naka anti-depressant.
11:16.7
Hindi pa rin ganun kahapy.
11:17.7
So meron tayong option.
11:19.7
Ito yung complementary and alternative medicine.
11:24.7
Hindi ko sinasabi effective lahat.
11:26.7
O baka medyo effective.
11:28.7
Pero walang masama.
11:32.7
Doon sa psychiatrist nyo.
11:33.7
And psychotherapist.
11:35.7
Na papaalam mo naman.
11:37.7
Merong iba nagsasabi acupuncture.
11:40.7
Sa mga eastern medicine.
11:48.6
Iba nagbibigay ng herbal.
11:52.6
Uso yung St. John's work.
11:54.6
Merong mga studies sila.
11:56.6
Pero papaalam nyo pa rin sa doktor doko.
11:59.6
Kasi merong drug interaction.
12:01.6
Pero parang may tulong konti.
12:03.6
Merong hypnotherapy.
12:05.6
Parang hini-hypnotize ka.
12:07.6
Binibigyan ka ng positive thoughts.
12:09.6
Okay tong hypnotherapy kung hindi ka malala.
12:12.6
Kung hindi ka ganun ka-serious.
12:14.6
Huwag yung sobrang serious na sakit.
12:16.5
Parang hindi okay tong hypnotherapy.
12:18.5
Merong light therapy.
12:22.5
Papaarawan ka ng a certain time.
12:25.5
Merong kasing mga depression na kasunod sa weather.
12:31.5
Pag umaga, masaya.
12:34.5
Pag gabi, malungkot.
12:36.5
Nakita yung buwan.
12:38.5
Merong madilim sa gabi.
12:40.5
Merong pag winter.
12:44.5
O yung seasonal na may.
12:46.4
Sa ibang bansa may snow.
12:48.4
Seasonal Affective Disorder.
12:52.4
Seasonal Affective Disorder.
12:53.4
So baka yung light kulang ka.
12:55.4
Kaya dapat nga maganda nagpapaaraw tayo sa umaga.
12:58.4
Nag-exercise para ma-up yung mood.
13:01.4
Merong aromatherapy.
13:04.4
Bumili ka ng mga aroma.
13:06.4
Tingin ko hindi effective.
13:08.4
Pero kung at least may ginagawa ka.
13:10.4
Kahit depressed ka.
13:15.3
Emotional Freedom Technique or Tap Therapy.
13:18.3
Tinuro ko na sa inyo yung Tap Therapy.
13:20.3
Tinatap lang 15 minutes.
13:22.3
Iba't ibang lugar.
13:24.3
Kala niyo di masarap masarap yan.
13:27.3
O yung mga bata pag umiyak.
13:29.3
Ganito yung nakakalma.
13:31.3
So bukod sa I think lumalabas yung good hormones.
13:34.3
Sinasabi mo pa positive things sa sarili mo na
13:38.3
Wala akong sakit.
13:39.3
Sabi ni Doc Willie.
13:40.3
Wala akong problema.
13:41.3
Hindi ako kumamatay.
13:43.3
May purpose pa ako sa buhay.
13:45.3
Parang tinatap mo lang tapos puro positive talk sinasabi mo.
13:50.3
Massage is maganda po magpamasahe.
13:53.3
Yung relaxing massage.
13:55.3
Massage good for depression.
13:57.3
Good for insomnia.
13:59.3
Merong meditation and mindfulness.
14:02.3
Parang pinapaalam mo lagi na present ka.
14:05.3
Kapag ginakabahan ka.
14:07.3
Nakopo ako sa silya.
14:08.3
Nandito akong lugar.
14:10.3
Nahawakan ko sarili ko.
14:13.3
Nakikita ko yung cellphone.
14:15.3
Gusto mo nandito ka.
14:17.3
Nandito ka na tunay lahat.
14:20.3
Hindi ka nahihibang nasaan na pupunta.
14:24.3
Pwede daw may tulong sa depression.
14:26.3
Merong pet therapy.
14:28.3
Pwede mag-alaga ng pets.
14:30.3
Although mahirap mag-alaga ng pets.
14:33.3
Pero minsan yung pet ang bibigay ng pagmamahal.
14:37.3
Merong mga pets talagang na-train para alagaan ka yung mga nadidepress.
14:42.3
Merong energy healing.
14:44.2
Actually hindi ito peke.
14:46.2
May konti pag-aaral itong energy healing.
14:49.2
Hindi ko alam anong mechanism.
14:51.2
Pero sa mga African or Eastern meron silang ganito.
14:56.2
Baka daw makatulong.
14:58.2
Sabi ko naman dagdag lang ito.
15:00.2
Siyempre may prayer and spiritual healing na pwede naman pagdarasat.
15:06.2
Ayoko ipush kayo sa isa dito.
15:09.2
Kasi baka mamaya hindi naman religious yung tao.
15:13.1
Hindi rin siya magre-react din siya.
15:17.1
Kung sa bata may mental illness, iba ang sintomas.
15:20.1
Pag bata may mental illness, usually bumabagsak sa school.
15:25.1
Very aggressive yung bata.
15:29.1
Bad sign sa bata.
15:30.1
Frequent nightmares.
15:31.1
Yan ang lagi tinatanong ng psychiatrist.
15:34.1
Binabangungot ka ba?
15:35.1
Binabangungot ka?
15:36.1
Kung malakas kayong binabangungot, madalas kayong binabangungot,
15:39.1
ibig sabihin merong basura sa utak mo
15:42.0
na gustong lumabas na hindi mo masabi.
15:46.0
Merong kang hugot.
15:49.0
Baka merong kang abuse ng bata.
15:51.0
Meron kang sa manolog na mabigat.
15:55.0
Hindi mo malabas.
15:57.0
Pero pag natutulog ka, lalabas sa bangungot.
15:60.0
So nightmares, ibig sabihin.
16:02.0
Pag maraming nightmares, hindi maganda.
16:06.0
Laging mainit ulo ng bata.
16:08.0
Batang very sensitive to sight, to sound, to smell.
16:10.9
Iba ang reaction niya.
16:12.9
Or unusual behavior sa bata.
16:14.9
So saan po nakatulong ito?
16:16.9
Usong-uso ngayon ng mental health problem.
16:18.9
I think malaking bagay yung social media.
16:21.9
Na-stress yung tao.
16:22.9
Kulang sa kasiyahan.
16:26.9
Tsaka meron pang pag-aaral ngayon yung mga kabataan.
16:29.9
Hindi sila happy sa sarili nila.
16:31.9
Gusto nila ibang tao sila.
16:33.9
Gusto nila influencer sila o celebrity sila.
16:35.9
Mahirap yung ganun.
16:37.9
Na iniisip mo kung ano ka, okay na yan.
16:39.8
Kung pangit, pangit.
16:41.8
Kung gwapo, gwapo.
16:42.8
Kung ito lang talent, ito lang talent.
16:44.8
Tsaka na lang tayo.
16:45.8
Pero basically, lahat to sa akin.
16:47.8
Nawala yung depression ko.
16:50.8
Depression or anong bagay.
16:52.8
Basta pag iniisip mo pa paano ka tutulong sa iba.
16:57.8
Parang nagkakaroon ka ng super power.
16:59.8
Parang hindi naman to para sa akin.
17:01.8
Parang naman sa inyo to.
17:03.8
Ba't ako mahihiya sa sinasabi ko?
17:05.8
Hindi naman ako makikinabang dito.
17:07.8
Kayo naman makikinabang.
17:09.7
Pag iniisip ko, nawawala yung hiyak ko.
17:11.7
Hindi ko iniisip kung ano yung itsura ko.
17:13.7
Nakakalbo na ba ako?
17:14.7
It does not matter.
17:15.7
Ang point is, tumutulong na nga eh.
17:17.7
So, nagkakaroon ng added power.
17:19.7
So, kayo dyan, nasa abroad o anuman.
17:23.7
Kung tutulong kayo sa iba, kahit maliit na bagay.
17:25.7
Baka dyan unti-unti mawala iyong depression, iyong anxiety.
17:29.7
Pero syempre, pag malala na, consult a psychiatrist.
17:33.7
Salamat po. Ingat po. Share po natin.
17:35.7
Tiyaga lang sa buhay ah.
17:37.6
Minsan, kailangan mong magtiis.
17:39.6
Pero in the end, okay lang naman eh.
17:41.6
Pag matanda na tayo, wala na tayong makagawa.
17:43.6
At least, na-live natin yung buhay natin.
17:45.6
Wala naman tayong regrets.
17:47.6
Basta tulong lang ng tulong.
