5 Warning Signs ng Appendicits. By Doc Liza Ong and Dr. Inah Garcia (General Surgeon)
00:50.3
Well, wala naman pong pagkakaiba. Actually, gaya ng maraming sakit,
00:55.7
ang appendicitis ay pwede sa mangyayari sa bata, sa teenager, o sa nagtatrabaho, o sa matanda.
01:04.3
Okay, though common lang talaga siya dun sa age group na 20s to 30s.
01:11.1
Okay, yun yung kadalasan nagkakaroon, pero hindi po ibig sabihin nun, is hindi ito pwede magkaroon sa bata o sa matanda po.
01:18.6
So, dumating muna tayo dun sa mga bata.
01:25.7
So, teenagers, sila ba lagi sasabihin, ang sakit-sakit ng tiyan ko?
01:31.6
Or, iba nagtatay lang, yung iba nagsusuka lang, ito ba sobrang sakit?
01:38.1
At paano malalaman na senyales na pala na appendicitis?
01:42.1
Okay, so ano po yung mga senyales na appendicitis?
01:45.0
Unang-una talaga is yung pananakit po ng tiyan.
01:48.3
Okay, yung tinatawag natin na migration of pain.
01:50.9
Nagsisimula sa sigmura, tapos bumaba pa po dun sa right.
01:55.7
Kwadrant ng tiyan, okay?
01:57.7
And then, magkakaroon po siya ng simptomas na pagsusuka,
02:01.8
then mawawalan po ng ganang kumain,
02:04.5
and then maglalagnat.
02:06.0
Actually, ang appendicitis po, sobrang dekahon, okay, ng mga simptomas niya.
02:11.0
Talaga pong sunod-sunod po siya.
02:13.3
Ang nagkakataon lang sa mga bata, kaya mas nakikita yung ibang simptomas,
02:17.5
kasi hindi nila masabi kung saan po ba talaga yung sumasakit.
02:21.0
Okay? Lalo na yung mga hindi pa, mga 6 years old and 5 years old,
02:25.7
hindi pa talaga nila ma-verbalize po yung pain nila.
02:29.2
Pero, samin nga sa mga surgeon, ang sinasabi namin, appendix, dekahon yan.
02:33.9
At tapaka, typical po ng simptomas pag nakita po namin sa ER.
02:38.0
Ito bang sakit na to, within hours, isang araw, o umabot din ng isang linggo?
02:44.0
Okay. Ang appendicitis po talaga, tumatagal po yan na mga isang araw hanggang dalawang araw yung pain.
02:53.0
Yung 48 hours ng pain.
02:55.7
Okay? Sobrang sakit na po yan.
02:57.4
Okay? Actually, kahit yung 24 hours, namimilipit na sa sakit yung pasyente.
03:03.1
At makikita, may tinatawag din kaming AP walk yung parang pasyente.
03:06.8
Salusalo niya yung right side ng chan niya, and then parang namimilipit po siya sa sakit.
03:13.3
Okay? Yun yung sa appendicitis.
03:15.7
Kapag lumagpa siya, okay, ng one week or more, mag-iisip kami na,
03:20.6
ah, baka pumutok na to, or baka ibang sakit na po ang iniisip natin.
03:25.7
Okay. Doon naman sa mga working group, halimbawa, 20s, 30s, 40s, medyo naiiba-diba yung kanilang symptoms.
03:34.6
Kasi yung iba, sasabihin, naku, nakapag-drive pa ako sa probinsya, pero nagtay lang ako, kaya ako napasugo doon sa ER.
03:44.3
Okay. Ang ano naman natin sa mga mga matanda, no, ulitin ko lang po, yung symptoms niya,
03:49.0
hindi pa rin po nagkaiba bata o matanda. Magsisimula po ito sa sigmura, baba pa po sa right lower quadrant,
03:55.7
tapos po, magsusuka, mawawala ng ganang kumain, at maglalagnat.
04:00.7
Ang difference naman po sa matanda, ang matanda, sobrang matri-easy naman po sa sakit.
04:05.7
Yun naman, kaya sabihin nila, makakaramdam pa sila ng ibang symptoms ng pagtatae.
04:10.7
Though, pagpatatae, pagtatae, okay, hindi naman po agad natin madi-disregard na hindi ito appendicitis.
04:16.7
Kumbaga, consideration pa rin po hanggat yung apat na symptoms na nasabi ko is nag-present po doon sa patient.
04:22.7
Ang mga seniors ba na appendicitis?
04:25.5
Okay. Gusto ko sanang sabihin, based sa mga naaral ko dati, by 60 years old, hindi na, or maliit na po yung chance,
04:34.5
kasi nga po, nag-a-atrofy, or ibig sabihin, tinatawag natin lumiliit yung appendix ng pasyente.
04:40.5
So, para magkaroon ka ng appendicitis, sobrang baba na. Pero pinaka-oldest ko na nakita na pasyente is 67 years old po,
04:48.5
na nagkaroon ng appendix. So, hindi pa rin natin sila ma-disregard na hindi, pero sa maliliit na pagkakataon,
04:54.5
nagkakaroon po rin po sila na appendix. Appendicitis. Sorry!
04:58.5
Okay. So nasabi mo Doktora Ina, operasyon lang! Ang tanging treatment o gamutan.
05:06.5
Ang next na tanong naman ang mga nanay, okay, na operahan. Kailan pwedeng bumalik sa eskwelahan? Bumalik sa trabaho?
05:16.5
Okay. Ang appendicitis po, okay, pag na operahan, usually, binibigyan natin sila ng one to two weeks rest.
05:23.5
Okay, actually kahit one week. Minsan kung yung exploratory o yung hiwa sa gitna ng tiyan,
05:29.6
minsan minibigyan na natin sila ng two weeks kasi nga parang ang pakiramdam noon yung parang na CS.
05:35.1
Okay, masakit po talaga.
05:37.6
Ang sinasabi lang po namin sa kanila, pinapaalalahanan, lalo na sa mga bata kasi tatakbo sila ng tatakbo,
05:44.8
medyo rough play, nagkakasipaan, is huwag masipa ng kalaro, masiko ng kalaro, yung sugat po nila.
05:50.9
Okay, yun lang yung lagi pinapaalala.
05:53.9
Pero one to two weeks after the operation, pwede na pong bumalik sa trabaho at pwede na bumalik sa school yung mga bata or yung mga working po.
06:01.8
Oo, so hindi pala pwedeng sobrang extended yung hihingi ninyo na mga leave.
06:08.7
Eh sabihin, edok, natanggal yung appendicitis ko. May complication ba yan or may side effect sa akin?
06:16.5
Pagtanda ko or paglaki ko?
06:20.2
Wala naman po talaga siyang side effect, no?
06:23.2
Kung baga matanggal man siya, okay na bata ka at sa pagtanda, katulad nga po ng ibang sakit, nakaka-adjust po yung katawan natin na walang appendix.
06:33.8
So wala pong kailangang ikabahala yung pasyente, lalo na kapag namagaton, matatakot sila, huwag na nating tanggalin.
06:41.0
Pero okay lang po yun, wala pong masyadong kaibahan or may dudulit na complication sa katawan pag tinanggal po ang appendix.
06:47.8
Marami akong mga kamag-anak, pamangkin.
06:50.2
Ah, nakita na nagputok na ang kanilang appendicitis.
06:54.5
Ah, mas matagal ba ang kanilang hospitalization at mas magastos ba? Ano ba yung gamutan kapag medyo nahuli ng pagpunta sa ospital?
07:06.3
Okay po, pag matalagang nahuli ng punta sa ospital, kasi minsan nga matiisin, no? Natitiis po yung sakit.
07:12.6
Nagkakaroon po kasi ng ibang komplikasyon, okay?
07:15.3
Dahil pong appendix ay nakadikit sa bituka natin.
07:20.2
Yung bituka, matagal po kasing makarecover yung katawan natin.
07:23.8
Okay, nagiging apektado po yung pagkain, pagdumi, at syempre po, ang ano doon is yung paggalaw-galaw din po natin.
07:32.3
Okay, pagbalik sa normal.
07:33.7
At lalo na po, kung pumutok na yung appendix, syempre po, kailangan po mag-antibiotics.
07:38.6
So talagang medyo mas matagal po ang tinatagal sa ospital kapag pumutok na yung appendix.
07:45.5
Okay, sa mga bata, sasabihin ng nanay, huwag kumain ng ganito.
07:50.2
Huwag kumain ng ganyan, huwag talon ng talon, huwag malikot ang anak.
07:54.7
Yan bang kanilang mga iniisip na yan, may kaugnayan?
07:57.9
Bakit bumara o nagkaroon ng appendicitis ang isang bata?
08:03.1
Okay, so ako din po, lumaki po ako sa ganyang sabi-sabi na kapag tapos kumain, bawal tumakbo, bawal mag-swimming.
08:11.6
Yung po yung sinasabi sa akin noong bata.
08:13.7
Pero ngayon nag-aral na po ako ng medisina, wala po talaga siyang koneksyon.
08:17.1
Okay, kasi nga po, hindi naman po nakakusunod.
08:20.2
Nakakontrol ng pagtalon, pagtakbo, yung galaw o yung peristalsis ng bituka.
08:24.4
So kumbaga, para din siyang lottery, hindi natin malaman sino ba yung magkakaroon ng appendicitis o hindi.
08:30.9
And mahirap, kaya po mahirap siyang masabi na maiwasan.
08:34.6
Kasi nga po, wala talagang makapagsabi bakit nagkakaroon o na mas nagiging prone ng tao sa appendicitis po.
08:42.5
Okay, yung iba naman nagpunta sa emergency room, sabihin na ako mami, kailangan natin isitiskan.
08:48.8
Siyempre, medyo nagtitipid, ano ba yung i-expect nila na pwedeng hingiin ng laboratories ng doktor para ma-prove talaga na talagang appendicitis yung anak nila.
08:59.8
Kasi, takot na takot silang paoperahan eh.
09:02.8
Opo, totoo po yan. Okay, kasi nga, lalo na sa mga bata, kasi nga hindi talaga sila nagsasabi nung simptomas nila katulad ng matanda.
09:09.8
Pero po, ang appendicitis po, gaya na sinabi ko kanina, sobrang dikahon. Okay, based sa symptoms at sa CBC.
09:16.8
Okay, yung ecstasy.
09:17.8
Okay, based sa symptoms at sa CBC. Okay, yung ecstasy.
09:18.8
Ang eminasyon sa dugo, pag pumataas yung WBC, okay, by 70%, malalaman na natin na appendix po yan.
09:26.8
Kaya nga po ang sinasabi nila, ang appendix na na-diagnose by history and physical examination.
09:33.8
Siyempre po, ang concern po ng mga nanay or tatay is, naku, ayoko munang paoperahan yung anak ko kasi 70% lang yan. Okay?
09:42.8
Ang madadagdag po ng imaging, okay, is another 10 to 20%. Okay?
09:47.8
Mahirap po na, pwede pong wala silang makita sa CT scan. Okay, lalo na sa mga bata, CT scan po. Sa matatanda, pwede pong ultrasound.
09:57.8
Pero, nandun pa lang po tayo, 10 to 20% lang pong may dadagdag yan.
10:01.8
Yung 100% na diagnosis, kasi may tinatawag tayong 10% para maabot natin yung 100%.
10:08.8
Yung 10% po talaga is, more of pwede mag-negative finding or walang makita kahit po binuksan.
10:15.8
So, kapag po ang patient, safer po talaga, based sa aking practice, safer na kapag may simptomas yung patient na more of appendicitis,
10:23.8
mas lining po lagi na operahan po yung pasyente. Lalo na po, kahit po walang makita sa imaging, pero sakit na sakit pa rin po yung pasyente.
10:32.8
Lalo na mga bata, ina-advise po na maoperahan po ang pasyente.
10:36.8
Okay. So, mga nanay, nadinig nyo na ano ang payo ng doktor. So, final words dun sa ating mga nanay.
10:44.8
Para dali ng maaga yung kanilang mga anak sa emergency room.
10:49.8
Okay. So, po po yung mga bata, okay, umiinda ng sakit ng tiyan. Okay. Hindi nakakain, nagsusu ka.
10:56.8
Okay. Or napansin nyo po, lumalaki yung tiyan. Maganda po is dali na po agad siya sa ospital or sa clinic para ma-examine po ng doktor.
11:04.8
Kasi ang bata po, okay, hindi po talaga sila nagsasabi ng masasakit sa kanila. So, maganda na maimbestigahan. Mabuti kung appendicitis ba to o hindi.
11:14.8
Para po maagam pa natin ng solusyon gaya po ng operasyon.
11:18.8
Okay. At saka sabi nyo nga yung mga adults din na tiis ng tiis.
11:23.8
Yes po. Huwag na natin masyado siyang tiisin yung sakit. Kasi mabuti na malaman natin na hindi siya appendicitis or hindi ibang sakit kaysa mahuli tayo, mahuli yung operasyon at magkaroon pa po ng maraming komplikasyon.
11:36.8
Thank you so much sa pagdaan, Doktora Ina Garcia.
11:41.8
Ilalagay po natin yung klinika ni Doktora Ina Garcia.
11:43.8
Para makapag-consult kayo. Maraming salamat po.
