00:17.5
Ayan, so pagkatapos ng halos isang oras na akyatan
00:33.6
mula doon sa baba hanggang dito sa tuktok netong Budbunggaw
00:37.3
ay narating po natin itong lugar kung saan tanaw po natin
00:41.5
ang napakagandang isla
00:43.6
o tanaw po natin yung mga isla na sakop netong Provincial.
00:47.6
So, nandito po pala tayo ngayon sa bahaging ito ng Tawi-Tawi
00:52.1
kung saan makikita yung sentro na itong Provincial.
00:55.6
Dito sa kabila, yung sentro ng Bunggaw,
00:58.5
eto po yung Sanga-Sanga Airport na nasa Sanga-Sanga Island
01:02.4
at sa kabila yung mainland ng Tawi-Tawi.
01:05.7
Ngayon, kaya tayo napadpad dito,
01:08.0
ipupunta po natin yung mga kakaibang lugar
01:10.7
na dito lang natin makikita sa bahaging ito ng Mindanao.
01:14.6
Ayan, so hindi ko lumusakalain na mararating natin
01:17.1
etong bahaging ito ng Pilipinas
01:18.6
dahil nasa sobrang layo nito mula sa sentro, mula sa Manila
01:22.6
at dati, hindi ganun kaganda yung transportasyon papunta dito.
01:27.6
Pero buti na lang, sa ngayon, ay meron ng airport
01:31.0
at meron ng daily flight papunta dito.
01:34.2
Kaya nagkaroon po tayo ng pagkakataon na bisit tayo ng etong lugar
01:37.0
nang hindi nagtatravel ng matagal dito sa dagat.
01:41.1
Kung sasakay po kasi tayo ng barko papunta dito
01:43.8
ay abutin ng higit 24 hours yung biyanin.
01:48.5
Pero kung dito lang, sa aeroplano sasakay,
01:50.9
hindi abutin ng isang oras yung biyahe papunta dito.
02:02.8
Bakit nga pala or saan nakuha yung pangalang Tawi-Tawi?
02:06.7
Since po, malapit po kasi itong Tawi-Tawi sa Malaysia.
02:10.5
Nasa couple of hours away lang.
02:12.5
Ang Tawi-Tawi, ang unang term ay Tiawi-Tiawi.
02:18.0
Parang malayong malayo.
02:19.5
So, kalauna naging Tawi-Tawi na.
02:21.5
Hindi natin alam masyado ang rason kung bakit naging Tawi-Tawi.
02:24.2
Pero Tiawi-Tiawi po yan siya.
02:25.6
Na ang meaning ay far away.
02:36.5
Bunggaw po kasi, nasa municipality of Bunggaw.
02:39.4
Yung Bud kasi, it's a local term for mountain or peak.
02:44.7
Mountain of Bunggaw.
02:47.1
Kung nung mga nakaraang vlog natin, yung mga pinupunta nating bundok,
02:55.8
yung pag-vlog natin ay mula baba pataas.
02:58.4
Ngayon naman, mula taas, pababa tayo.
03:01.7
At ipapakita po natin kung bakit sikat itong Bud Bunggaw sa mga turista.
03:07.4
Pakiat kami dito kanina ay talaga namang namang hako.
03:10.5
At yun, excited na akong ipakita sa inyo kung ano yung mga nakita namin.
03:15.3
So, tara! Let's go!
03:17.1
So, mapapansin po natin dito, itong higanting puno na nasa gilid lang na itong gaanan.
03:33.2
It's a mulabi tree.
03:34.3
Ang sabi nila, ito daw yung pinaka-oldest na mulabi tree dito sa Pilipinas.
03:38.4
According sa mga scientist dito, dati si late Sir Filimon Romero, ito daw yung pinaka-oldest na mulabi tree.
03:47.1
So, mapapansin po natin dito, itong kahoy, itong frame na ginawa nila na marami yung mga nakatali.
03:59.1
Itong mga taling to ay may mga kaakibat na hiling.
04:03.9
At yun po yung mga dahilan kung bakit marami yung umakyat dito sa Bud Bunggaw.
04:09.9
Dahil nga sa Tinaguriang Healing Mountain, karamihan sa mga kahilingan na hinihiling dito ay yung...
04:17.1
...ungkul sa kalusugan.
04:18.8
Sana gumaling yung mga kamag-anak o yung mismong umakyat dito sa Bud Bunggaw.
04:30.6
Kung sa ibang lugar meron silang mga wishing well, may mga sinasabitan ng sua, padlock, sa ibang bansa.
04:37.6
Dito naman sa Bud Bunggaw, may ganito.
04:41.1
Anong tawag dito, Sir?
04:42.6
Pagbagutan. Tinatalian. Pagbagutan kasi is... Baggut is not tali.
04:47.1
Pwede rin sa waray, pagigot. Dito pagbagot. Tapos sa Tagalog, pagtali.
05:17.1
So yung mga unggoy na yan, eto po yung long-tailed makaki.
05:23.5
Sila po yung nagsisibing bantay dito sa Budbonggaw.
05:27.0
At mapapansin nyo po yung dami nila tuwing umaga.
05:30.5
Kasi doon inaabangan nila yung mga aakyat dito sa bundok na may dalang mga saging.
05:36.4
Pwedeng magdala ng saging, tinapay para ipakain dito sa mga unggoy.
05:41.1
At yun naman yung inaantay ng mga unggoy.
05:42.8
Rason para dito sila lumagi sa mga hawakan na itong hagdanan.
05:48.8
Eto po yung local name nila, Duwak.
05:52.8
So kumpara sa mga unggoy na nakasalamuhan na natin o nakita na natin dati,
06:00.8
dito yung mga unggoy ay hindi ganun ka-agresibo.
06:04.2
So halimbawa may dala po tayong naka-plastic, ay hindi po nila hinahablot kaagad.
06:11.0
Tinitingnan muna nila kung mayroon sila.
06:12.8
Dito lang pwedeng makuha ang pagkain.
06:14.2
Pero kung wala naman, eh ganyan lang.
06:17.7
Hindi ka nila papansinin.
06:22.7
Tayo nga muna saglit.
06:24.9
Dito sa mga waiting shed.
06:28.6
So mula dito sa baba hanggang doon sa taas,
06:31.7
eh may mga ganitong waiting shed na madadaanan.
06:35.5
So mula dito hanggang doon ay nasa pitong ganito yung pwede nating masilungan
06:40.7
bago marating yung pinakatoktokan.
06:42.8
Na itong budbonggaw.
06:45.6
Napansin ko nga pala, dito, habang umakyat at bumababa tayo,
06:51.5
eh marami yung mga insekto na kung tawagin nila ay labud.
07:01.8
So maliban sa mga unggoy, makakasalubong din po natin dito sa daanan, sa damuhan, o sa mga puno.
07:08.4
Itong mga ganitong insekto na kung tawagin ng mga lokal ay labud.
07:13.3
So sa amin, sa waray ay bayud, hindi ko lang alam kung ano yung tawag dito sa Tagalog.
07:18.4
Pakicomment naman po sa comment section kung ano yung tawag dito sa lugar nyo.
07:24.6
Grabe, ang lalaki nila.
07:42.8
Yan. So nakita nyo naman na maging dito ay nagkakaroon din ng matinding traffic dahil nga sa dami na ng mga sasakyan lalong lalo na nito mga tricycle.
07:55.8
So kailangan po nating maganap ng ibang shortcut para makarating tayo doon sa port bago mag alas 11.30 kasi yun po yung alis ng barko papunta sa Sitangkay.
08:08.9
Baka maiwanan tayo dito.
08:42.8
Yung ticket nga pala dito ay nagkakalaga ng 1,000 pesos one way papuntang Sitangkay.
08:59.4
Buti na lang at nahabol pa namin etong fast craft kasi kami na lang pala yung inaantay para makaalis na etong fast craft.
09:10.1
So maraming salamat dito sa...
09:12.2
Waikiki sa pag-aantay sa amin at finally yun makakapagbiyahin na tayo papuntang Sitangkay.
09:21.0
So ngayong araw ay etong biyahe lang yung pwedeng masakyan ng mga magpupunta sa Sitangkay at eto lang yung space na etong fast craft.
09:42.2
Pinakahuling upuan na tayo kasi tayo na siguro yung pinakahuling tinanggap nila na nag-book dito sa Waikiki.
10:09.5
So bumababong muna tayo dito sa loob.
10:12.2
Medyo mahirap nang tumayo dito sa labas.
10:15.2
Sobrang bilis na etong bangka.
10:17.2
Tingnan nyo naman.
10:19.2
Umabot na ng 63 kilometers per hour yung tangko natin.
10:23.2
First time kong maka-experience ng ganito ka bilis sa isang bangka na ganito ka laki.
10:44.2
Hindi pa tayo, sir, tumawag.
10:45.2
Pagkalimbawang pala kasumalon.
10:48.2
Ewan ko kung naririnig nyo pa ako dito.
10:49.2
Pero grabe yung impact ng hangin.
10:50.2
Ganito pala yung pakiramdam sa nakasakay sa ganito kabilis na fast craft.
10:51.2
Tingnan nyo naman.
11:41.2
So nandito naman po tayo sa harapan
11:48.7
ng itong fast craft
11:51.6
sa piloto, yung kapitan ng barko
11:54.9
Ito naman yung view
11:57.3
So first time po natin maka-experience
12:08.5
ng ganitong travel dito sa lagat
12:11.1
Sobrang bilis na itong
12:12.9
fast craft na aabot
12:14.8
sa may 60 kilometers per hour
12:17.4
First time natin na-experience
12:19.3
o first time kung nakasakay
12:21.8
ng ganito kabilis na fast craft
12:23.5
dito sa Pilipinas
12:25.3
Yung huli natin na sakyan
12:27.8
na mabilis na fast craft
12:31.1
ng 30 kilometers per hour
12:35.4
umibiyain sa pohon
12:40.8
ng mga fast craft
12:42.0
At itong mga ganitong bangka daw
12:46.3
ay dito lang ginagawa sa tawi-tawi
12:49.1
Sa lakas ng tatlong motor
12:50.9
e kaya pang mahigitan ng 60 kilometers per hour
12:58.4
So ngayon, medyo nagbagal po sila
13:01.8
medyo magalaw yung tubig
13:06.1
ay inaakpain nila yung bilis
13:09.2
ng itong fast craft
13:10.8
So narating na po natin
13:26.9
itong coastal areas
13:29.2
na itong Sitangkay
13:30.3
At dahil nga sa low tide kaya
13:31.9
makikita nyo po dito
13:37.0
mas malilit na bangka
13:40.8
pagsasakyan natin
13:42.1
papunta dun sa isla
13:43.6
So itong mga ganitong fast craft
13:46.1
ay hindi na po kayang makapasok
13:47.9
dahil nga sa mababaw na yung tubig
13:50.2
kaya lilipat po tayo dito sa
13:52.0
mas malilit na bangka
13:53.7
Dito, kailangan po natin
13:55.6
magbayad ng 100 pesos
13:58.9
Yes, we will transfer
14:10.8
So dahil nga sa lakas
14:12.8
o sa bilis ng fast craft
14:14.8
na sinakyan natin
14:15.8
kaya inabot lamang tayo
14:17.8
ng may gitisang oras na travel
14:19.8
papunta dito sa coastal area
14:21.8
o sa bahaging ito ng Sitangkay
14:42.8
iba't ibang klase
14:43.8
nang bangka yung meron
14:45.8
dito sa Sitangkay
14:46.8
Meron po silang tinatawag na temper
14:53.8
o mas kilala sa ibang lugar
14:56.8
traditional na bangka
15:00.8
Yun po yung mga malilit na bangka
15:01.8
na may nakakamali
15:09.8
na may nakakabit na motor
15:12.7
nagitan nyo naman
15:24.9
ay talaga namang magaling magmaneobra ng bangka
15:27.6
kitang kita po natin dito
15:29.6
na halos lahat ng tao
15:32.9
dahil nga sa napapalibutan
15:35.2
itong sitangkay ng katubigan
15:37.2
at itong katubigan din
15:39.4
yung nagsisilbi nilang daanan
15:40.8
kaya halos lahat ng tao dito
15:44.1
o marunong gumamit ng bangka
15:46.1
kaya pinakaimportante na rin
15:48.5
na makita natin kung paano nilang ginagawa
15:50.7
yung ganitong klase ng mode of transportation
15:53.5
para makita natin yung proseso
16:09.4
so marami yung gumagawa dito ng bangka
16:16.4
kahit saan ka magpunta
16:17.4
doon sa kabila meron din yan
16:18.4
dito yan sa kabilang bahay meron din yan
16:19.4
meron din yan dito
16:22.4
puro badyaw yan ang gumagawa
16:24.4
yan yung trabaho ng mga badyaw
16:25.4
gumagawa ng mga bangka
16:26.4
alimbawa na lang dito sa speedboat
16:27.4
tinaabot ng magkano yung paggawa
16:29.4
almost mga 50,000 na yan siya
16:31.4
lagay natin mga 30,000
16:45.6
ito yung mas mahal
16:46.6
kasi pipiliin pa yan yung mga kahoy nya gawin
16:51.6
Tignan niyo naman kung gaano kaganda itong bangka na
17:06.3
may mga pintura na
17:08.0
Detalye, dito daw sa bangka na ito ay umabot na ng may 60,000 yung nagastos.
17:14.8
Dito pa lang sa frame, hindi pa kasama yung makina na ikakabit dito.
17:19.6
Kita nyo naman, yung itsura, pulido yung pagkakagawa.
17:23.5
So ilan lang po ito sa mga ginagawang bangka dito mismo sa sitangkay.
17:28.6
Ito yung mga ilan sa mga skills na kayang magawa ng mga badyaw.
17:33.2
Yung alam lang po natin sa mga badyaw ay kayang lumangoy sa tubig ng matagal at kayang makamabuhay sa ganitong klase ng lugar.
17:41.8
Hindi po alam ng karamihan na magaling din gumawa ng bangka yung mga badyaw.
17:46.8
Tingnan nyo naman yung kanilang kayang gawin.
