* AI ("Artificial Intelligence") subtitles on Tagalog.com are generated using "Whisper" by OpenAI (the same company that created ChatGPT and DallE2). Results and accuracy may vary.
* The subtitles do include errors occasionally and should only be used as a tool to help with your listening practice.
* You can request this website to create a transcript for a video if one doesn't already exist by clicking the "Request AI Subtitles" button below a video. Transcribing usually takes 30-40% of the length of a video to complete if there are no other videos in
the queue. For example, a 21 minute video will take 7-8 minutes to transcribe.
* Running a super fast cloud GPU server to do these transcriptions does cost money. If you have the desire and financial ability, consider
becoming a patron
to support these video transcriptions, and the other tools and apps built by Tagalog.com
00:00.0
Servicio Viber Number 0919-278-3000
00:05.8
Ito na ho, ang investigative journalist ng Philippine Star, si ginaong Jarius Bundok.
00:19.1
Jarius, magandang umaga po.
00:21.0
Good morning po, Kabayan Nolly.
00:22.7
Aho. Yung sinasabi po ninyo sa column ninyo tungkol sa interest ng Pamilya Yulo, particularly si Secretary Yulo,
00:35.3
dito sa Coron at Busuanga, nasakop ng Coron at Busuanga, 40,000 na ektarya ng forest at ancestral,
00:46.2
hindi ko alam kung forest pa ito ha,
00:48.8
na sinasabing sakop naman ng Yulo.
00:52.7
Yulo King Rance. Matagal ko na itong naririnig itong Yulo King Rance na ito.
00:57.4
Okay. Pero may issue yata ito dito ng land grabbing, Jarius. Ano ba nakakuha nating impormasyon tungkol dito?
01:06.7
Kasi po, ang kasaysayan po kasi niyan, yung presidential proclamation noong 1975,
01:13.5
in-issue po ni President Ferdinand Ederlin Marcos, po po, Marcos Sr.,
01:17.7
at dinedeklara po, 40,000 ektarya, 40,000 hectares.
01:22.7
Diyan sa dalawang bayan, magkatabing isla po yan, ang bayan ng Busuanga at Coron sa Palawan, na pasture land po yan.
01:33.8
At ipinamahala po sa Bureau of Forestry.
01:38.1
Yan po. Kaya kwentagubat kasi pasture land po, kwentagubat po yung ano.
01:46.4
Busuanga Pasture Reserve po ang ipinawag dyan noong 1975.
01:51.2
Tapos noong 1975.
01:52.7
1992, ipinasap po yung ating National Integrated Protected Areas Systems Law.
02:01.4
Tapos sinusugan pa ito noong 2018 ng Expanded NEPAS Law, National Integrated Protected Areas Systems Act.
02:09.9
Ito po ang dalawang batas na ito, sinasabi na yung 40,000 hectares na nasa presidential proclamation 1387,
02:19.6
ay kabilang po yan, yung 40,000 hectares.
02:22.7
Sa mga inisyal na protected areas po ng ating bansa, ibig sabihin publiko po may ari niyan, estado, kasi pasture po ito eh.
02:35.1
Ano ibig sabihin noong yung proclamation 1387, we drew the 40,000 hectares from sale?
02:42.5
Opo, hindi po pwedeng ibenta, hindi pwedeng settlement, yung isettle ng kung sino man, hindi pwede pong magkaroon ng bahay,
02:52.7
pananim, komersyo, negosyo po, kahit anong industriya.
03:01.4
Hindi pwedeng pasukin nino man, kasi parang bubat yan eh, pasture reserve po eh, parang forest reserve.
03:09.7
Pero noong 1976, pinasok po yan noong Yulo King Ranch.
03:17.3
Yan po ang nangyari noon.
03:18.6
So, kinestiyon po ngayon yan.
03:22.7
Noong 1986, after the People Power Revolution, kinestiyon po ngayon yan ang Presidential Commission on Good Government at sinequester po yung lugar na yan, yung Yulo King Ranch.
03:36.1
Yung buong 40,000 o?
03:37.8
Opo. Kasi ano po yan, reserve talaga yan eh, hindi pwedeng pasukin.
03:42.6
So, kinestiyon po ng PCGG, sinequester po yung YKR, Yulo King Ranch.
03:49.0
Pero in the first place, Darius, paano sila nakapasok?
03:52.7
Diyan, malakas ba sila kay Marcos noong panahon na iyon?
03:55.5
O kasi po, ang nangyari po noon, kinasuhan po na pagiging crony, yung magkatuwang po na Peter Sabido,
04:05.2
tsaka yung pong tatay po ng magkakapatid na Yulo, at tatay po nitong si Secretary Yulo Loizaga, si Luis Yulo.
04:16.8
Kasi kinasuhan po sila sa case number 0024.
04:22.7
Na isinampa po noong Marso 1986, isinampa po ng gobyerno ng PCGG laban sa kanila at sinequester po yan.
04:32.1
Anong nangyari sa kaso po?
04:34.0
Eh hanggang ngayon, umaandar po eh. Alam niyo naman sa Pilipinas.
04:37.8
Tagilid, tagilid, tagilid.
04:39.3
Kung ano-ano na pong sa limuod ang nangyari rito, may ruling po sa ligan bayan pero it remains sequestered po.
04:52.7
Nag-petition po kasi yung YK Archive Corporation na alisin na yung sequestration pero natalo po sila sa Sandigan Bayan.
05:01.9
So dinidinig pa po yung kaso hanggang ngayon sa Sandigan Bayan.
05:05.8
Pero in the meantime po, dahil namatay, pumanaw na po yung minuno nila, yung ama na si Luis Yulo at yung asawa po, yung balinanay nila kasi yung asawa po ni Luis.
05:18.3
Kaya yung magkakapatid na po ang naghahabol ngayon.
05:22.7
Demandado at sila rin yung naghahabol.
05:25.5
In the meantime po, kasi siyam silang magkakapatid pero anim lang po yung naghahabol.
05:32.0
What happened to sa tatlo pa?
05:34.6
Nagkanya-kanya na po. Parang ayaw pong sumama sa kanilang...
05:39.3
Pero totoo bang ang korte ay appointed si Yulo Lozaga as family estate executor?
05:45.5
Opo, opo. Yung family estate executor siya. Executor and co-administrator.
05:52.7
Anong ibig sabihin mo noon?
05:54.4
Siya po ang magpapatupad yung interest po ng pamilya nila, ng pamilya Yulo, ng magkakapatid.
06:05.5
Dito sa lupay na ito?
06:06.8
Opo, at sa mga ibang lupay nila, sa mga ibang ari-ariyan nila kasi buong estate po yan.
06:11.5
So lahat po ng ari-ariyan, kung may mana pong cash, yung mga gano'n, lahat po yan, lahat ng assets at estate na iniwan ang kanilang magulang.
06:22.7
Yung family estate executor, siya ang tigabantay kumbaga. Kaya yun po ang nagiging question ngayon. Marami na po nag-i-question ito.
06:30.2
Mga mambabatas, mga magsasaka na apektado doon sa lupa na iyon.
06:36.6
So meron pong mga magsasaka na apektuhan, Jarius, doon sa 40,000 na iyon.
06:44.0
I mean, ang sinasabi merong inagaw ding lupain itong YKR na ito.
06:53.7
Opo. Kasi po, meron silang sinasaka doon sa lugar po na iyon, nasakop nung tinatawag na Busuanga Pasture Reserve na dineklara po ni Marco Jr.
07:04.4
E nandoon na yung mga dating magsasaka, tapos naipasa-pasa na rin po yung mga sakahan doon.
07:10.6
Kaya mula po noon, umaangal sila. Teka, bakit yung sinakop ito, eh dati na kaming nagsasaka rito.
07:16.7
Kaya po noong 2018 po, na nagkaroon po ng...
07:22.7
Parang pagtatangka, may ruling po ang Department of Agrarian Reform na ipamahagi yung portion po ng 40,000 hectares para sa mga magsasaka.
07:36.6
Eh hanggang ngayon po, hindi matubad-tubad kasi nasa korte pa nga, nasa Sandigan Bayan, tapos kinokontra po ng Pamilya Yulo.
07:50.9
Pwede bang? Kama bang?
07:52.7
Panggiting po lang po yung 40,000 hectares kasi inlaki po ng sampung Maynila po.
07:59.7
Kasi ang area po ng Manila, ang ating capital, mahigit a little over 4,000 hectares lang po yung buong Maynila.
08:10.1
Eh ito po, 40,000 hectares.
08:10.9
40,000 tama ka. Oo, apat na beses.
08:14.0
So, tama tawagin ito, the largest agrarian anomaly?
08:18.9
Yun po ang itinawag dyan noon nung inimbibisyo.
08:22.7
Nag-imbestigahan po yan noon ng House of Representatives.
08:26.3
Oo, naunan na pala.
08:27.4
Kasi po, lumilit daw nga na...
08:28.6
Anong nangyari sa imbistigasyon na iyon?
08:33.7
May mga rekomendasyon pero hindi pinapatubad.
08:37.3
Yun po ang nangyari.
08:38.3
Ito po kasi talagang nakakagulat itong kaso na ito.
08:42.5
May mga ahensya po ng gobyerno mula sa Paul, mula 1986, ayaw gawin yung utos, ayaw tuparin yung utos ng korte.
08:50.1
Oo, nakakagulat po eh.
08:52.7
Ito po noong una, kasi ang in-appoint po ng PCGG rito noong 1986 pa, may tinatawag po na asset manager po noon eh.
09:03.3
Ang asset manager po noon, noong sequestered property na ito, ay ang Bureau of Animal Industry.
09:10.4
Ngayon, inutusan po ng korte ang BAI, Bureau of Animal Industry, noon pa po, sa ilalim ng Ministry of Agriculture pa po ito,
09:18.1
na i-accounting po kung ano na yung nangyayari doon.
09:22.7
IKR, yung Yulo King Ranch, yung mga assets po niyan, yung pera niyan, ganun-ganun.
09:27.5
Ayaw po, hindi sumusunod yung ahensya noon pa.
09:32.4
Nakakagulat po eh kasi napakalaking ano po ito kasi.
09:36.9
So hindi sila kinontempt ng korte?
09:40.9
Hindi kinontempt ng korte yung mga opisyal ng gobyerno?
09:44.2
Ay, kinokontempt po kung ano-ano.
09:46.3
Tsaka ilang utos na po, talagang ayaw sumunod mag-accounting.
09:49.6
Ang tagal na po nito hanggang ngayon.
09:51.4
Nasa records pa po ito ng Sandigan Bayan, may ruling ang Sandigan Bayan mismo.
09:56.6
Kaya talagang magugulat kayo eh.
09:59.0
Kaya totoo po siguro yung kasabihang behind any great wealth is a great crime eh.
10:06.5
Kasi napakalaki pong ano ito eh.
10:09.9
Medyo masalimut pala talaga ito no?
10:12.9
Oo. Ang nagiging question lang po ngayon, kaya kinokomplain din po sa ombudsman,
10:19.5
si Secretary Antonia.
10:21.4
Yulo Loy Chaga, ay yung conflict of interest po.
10:24.8
Kasi bilang Secretary of PNR, tungkulin niya pong ipatupad ang mga batas para sa kalikasan at sa likas na yaman natin.
10:37.1
Pero kasama po dyan yung pagtatanggol sa mga protected areas tulad nitong 40,000 hectares na buswaka, pasture reserve.
10:47.0
Pero kontrapelo po yun.
10:49.5
Kontrapelo sa interest ng pamilya.
10:51.4
Pamilya naman yan na kinokontest po nila yung...
10:55.9
Kasi parang sinabi mo Darius na quick question mo kami. May question din sa iyong pag-aari na mas malaki pa dito sa aking pag-aari. Parang gano'n.
11:09.1
Pag mo kami questionin, taposin mo muna yung question sa iyo, yung YKR sa cattle ranch na ito.
11:14.8
Oo kasi mahirap po yung ganyang conflict of interest. Nasa batas po yan na hindi po pwede yan eh.
11:21.4
Kasi tulad nun, kasi ang nangyayari po yan, papano niyong may pagtatanggol?
11:25.9
Tuloy nangyayari ngayon, halimbawa dito po sa nangyayari po sa Bohol, doon sa Chocolate Hills.
11:31.7
Oo. Hindi niya magalaw nga eh.
11:33.5
Oo. Pumutok po ngayon itong issue na ito.
11:36.2
Yun po ang sabi niya, irespeto po dapat, respetuhin yung prior rights nung may-ari po ng picnic resort.
11:44.3
Yun ba po kumbaga, o yung karapatan niya, miski po kumbaga kine-question na nga po itong kawalan ng...
11:51.4
Permit nito ng DENR, at ano, yung inaalam pa nga kung ano yung titulo talaga dyan,
11:59.2
meron pwede ba talaga magtitulo dyan, o ano, inaaral na kagad yung prior rights.
12:05.0
Ganon din po yung nangyayari ngayon sa Mount Apo National Park,
12:08.5
e meron din pong mga picnic resorts po doon na privado.
12:13.2
Ang nagdadalawang isip siya nung Wednesday po, nung hearing ng Senado,
12:18.2
parang sinasabi niya na pahiwatik po,
12:20.8
na may karapatan po yung mga iyon, kaya hindi, huwag dapat silang basta paalisin, yung ganon po.
12:27.5
Parang kinukumpara niya doon sa ano, sa YOLO property.
12:31.0
Oo, nagiging ganon po, kasi yung parang ganon po eh, mahirap din yung kalagayan niya, kumbaga.
12:36.5
Pero nakakagulat po, pagdating naman doon sa Upper Marikina River Watershed, ano po, eh ito po yung para...
12:46.2
Oo yan, isa pa yun.
12:46.8
Oo, meron po yung in-assign po si dating...
12:50.8
DENR Secretary Gina Lopez, na yung Masungi Geo Reserve Foundation,
12:59.1
sabi niya, inatasan niya na since nagsimula na rin kayong mag-reforestation dyan,
13:04.5
ituloy nyo na at in-expand pa yung area, 3,000 hectares pinare-reforest sa kanila.
13:10.6
Eh, ang nangyayari po, pinasok na po ito ng mga illegal, walang permit po na swimming pool resorts,
13:17.3
mahigit isang dosena.
13:19.1
Tapos meron din pong...
13:20.6
Ima-implements yung tao ang may-ari, may dating general.
13:23.8
Oo yan, meron din pong...
13:24.8
Oo, binanggit ko na rin ang mga pangalan nila, pero isa lang ang nag-react at ang sabi niya, fake news daw yun.
13:30.9
Pero ayaw magpa-interview sa amin.
13:32.7
Oo, pero meron pong ano eh, nandun, documented.
13:35.9
Tapos meron pong tatlong mga tatlong po na sindikato po na land graphing doon.
13:42.9
Tapos may tatlong quarry.
13:45.8
Pero ang nangyayari po, dapat yun.
13:49.0
Ang gusto po mangyayari ng sekretary Yulo Loizaga, ipasara na raw ito yung Masungi Jeyo Reserve Park.
14:00.0
Kabalik na rin po, imbis na tulungan sila...
14:03.6
Yung foundation, foundation.
14:05.0
Oo, yung foundation tulungan.
14:05.7
Hinintunan niya nga daw eh.
14:08.4
Oo. Ang abalak po, inanunsyo niya na i-withdraw raw yung kontrata.
14:15.5
Yes, yung binigay.
14:17.0
Eh ang nasa kontrata po, eh dapat po, ang DENR sekretary ay mag-convene ng isang oversight committee para pag-aralan po ng gusto yan at magtulungan yung foundation at yung ano po.
14:35.3
So, ang nangyayari nga ito, sekretary Maria Antonia Yulo Loizaga, 63 taong gulang na pala ito.
14:50.9
Kinakailang i-imporse niya ang proclamation 1387 at yung protected area na batas.
14:57.4
Yung dalawang batas po.
14:58.7
Kung gagawa niya ng action ito, legal action, Darius, sa sinasabi mo, ang ibig sabihin niyan, gagawa siya ng legal action against sa rancho ng pamilya.
15:17.0
10 hectares, 10 Maynila po eh.
15:19.3
10 Maynila ang laki.
15:21.2
Kaya in fairness to her, siguro po, mas maganda mag-resign na po siya.
15:27.2
Para hindi po magka ganitong conflict of interest.
15:30.5
Kasi aandar yung kaso sa umbutman niyan, siyang mahiipit niyan.
15:34.7
So, mamili siya ngayon.
15:36.2
Gusto niya ma-de-internary sa hectare o mawala sa kanila ang 40,000 na hectare.
15:41.1
Iki-give up niya po yun.
15:42.7
Iki-give up niya at saka ng pamilya niya.
15:44.7
Ang balita ako, natutuwa yung mga...
15:47.0
Taga Coron at Busuanga, dahil naungkat na naman ang isyo at siya na daw sa pagkakataon ito, may mangyari na.
15:54.5
Kasi 1986 pa po ito.
15:56.1
Ilang dekada na po ito.
15:59.3
Mula sa matandang Marcos hangga sa batang Marcos, yung pa rin ang isyo.
16:04.0
Well, we hope na si President Marcos ngayon, junior, ay maliwanagan tungkol dito.
16:12.6
At sabihan na lamang si Secretary na mag-resign na muna.
16:17.0
Dahil masasabit din siya eh.
16:19.0
Opo, kasi nasabog sa mukha niya rin ito.
16:21.9
Kasi sa kanya po ang putok nito, gawa nang siya po ang appointing power.
16:26.6
Yan po eh, ang mangyayari.
16:28.0
Kaya iwasan na rin niya.
16:29.3
Kasi may mga hugong-hugong nga, bakit napasok yan ang cronies nung ama niya eh.
16:34.4
Ba anong mga hugong-hugong noon, noong 1986, ano ba, baka may party sila.
16:40.6
Mga ganun po mga ano noon eh.
16:43.2
Parang, sinali lang, baka ang kalahati noon, iba ang mayari ha.
16:46.3
Baka hindi na yulo ha.
16:48.3
Parang ganoon, siyempre magdududa ka, Charyos eh.
16:52.1
Oo. Kasi yun po ang sinasabi noon sa case number 0024.
16:56.3
Kasi po, kasi po sir, lahat po yung kasong ganyan, yung 0001 hanggang 0024,
17:07.3
laban po yan kay Marcos Sr., kay Pampimelda Marcos po, tapos hanggang mga cronies niya.
17:16.3
Ay paano yan eh. Isa-isa, nakakawala na nga yung mga cronies eh.
17:21.4
Ay baka mamamansan eh. Mayroon nang bumaliktad na ang korte at sabihing legal ang YKR, ang Yulo King Runs.
17:32.2
Pero umabot na po ito sa Korte Suprema at kinatiga naman ang Korte Suprema, ang Sandigan Bayan, na legal yung sequestration nito.
17:41.6
Oo. Kaya lang, binalik po sa Sandigan Bayan at sinabing tinggin nyo pa yung kasong yan.
17:46.3
Hanggang sa uli, hanggang sa dulo.
17:47.8
Ayun. Nakakatakot yun.
17:49.4
Oo. Kaya tumatagal po.
17:52.2
Ayun. Okay. Balo pa rin natin ito. Jarius, maraming salamat sa pagsisimula mo ng naturang issue. Thank you.
17:59.4
Apo. Mabuhay po kayo, kabayan.
18:01.1
Mabuhay din po kayo.
18:02.2
Si Jarius Mondo, kuya, kung hindi niya nilabas yan, hindi iinit po itong issue na ito.
18:06.8
Isang investigative journalist at kolumnista ng Philippine Star at Pilipino Star ngayon.
18:14.4
Dalawang po at siyam na minuto, Makalipa.
18:16.3
Tapos ang ikawalo ng umaga.
18:27.8
Ito, alamin nga natin, yung mismong alkalde ng Koron Palawan, si Mayor Mario Reyes Jr.
18:38.6
Yan. Kasama niya, sinong kasama niya ngayon? Alamin natin sa kanya. May kasama pa siya eh.
18:43.6
Mayor, magandang umaga po.
18:46.3
Magandang umaga sa iyo, kabayan. At salamat sa pag-ibida sa akin para may service.
18:52.0
Ay, lilinawi lang po namin. Ilan taon na po kayong mayor dyan?
18:59.8
Tatlo po. Then, pakalawak po ngayon.
19:03.6
Okay. Kayo ba talaga taga-Koron talaga?
19:09.9
Pinanganap. I grow up in Koron.
