SA ARAW NG KAGITINGAN, HUWAG DIN NATING KALIMUTAN ANG KATRAYDURAN NG ILAN NATING KABABAYAN
01:23.5
Ano ba ang kahalagahan nito, lalo na sa konteksto ng kasalukuyan?
01:30.0
Ano? Nakalagayan ng ating bayan. Ano ang kahalagahan?
01:34.8
Ang Araw ng Kagitingan, sa pangalan pa lang ng araw na to,
01:41.4
pinagdiriwang natin ang kagitingan ng mamamayang Pilipino.
01:46.3
Yan po, pinagdiriwang natin sa araw na ito ang kagitingan ng mga mamamayang Pilipino.
01:53.0
Bakit? Ano bang significance ng April 9?
01:56.1
Ang significance po ng April 9,
02:00.0
yan yung araw kung saan,
02:09.0
yung fall of bataan.
02:12.2
Yan yung panahon na nahulog na ang bataan sa kamay ng mga kaaway.
02:18.6
Ang kalaban po natin dyan, yung imperialismong Japon,
02:23.3
yung mananakop ng Japon.
02:25.1
Bakit ko ginamit yung terminong imperialismo?
02:28.5
Japanese Empire yan eh.
02:31.2
Ang ginawa ng Japon, gusto niya nang sakupin.
02:38.1
Siya ang gustong maghari sa buong Asia.
02:40.8
Gusto niyang itayo ang imperyo ng Japon sa buong Asia.
02:45.3
Yung Japanese Empire.
02:47.2
Kaya, ang kalaban po natin ng panahon na yan, imperialismong Japon.
02:52.2
Parang naiisip nyo rin, ano?
02:54.3
Parang naiisip nyo.
02:55.3
Parang ngayon din pala yan, Atty. Enzo.
02:57.2
Ha? Diba ganun din ang gustong mangyari ngayon ng China?
03:01.2
Sakupin na rin ang buong Asia.
03:03.6
At ang buong mundo.
03:05.2
Pero pangunahin, gusto nang maghari ng China sa buong mundo.
03:10.2
Pero pangunahin, o primarily, gusto niya maging hari na siya ng Asia.
03:16.4
Kaya nga yung buong karagatan,
03:19.3
kasama na yung hanggang dito sa atin, yung West Philippines,
03:23.3
gusto niyang tamkamin.
03:25.0
Gusto niyang sakupin.
03:26.1
Parang gusto niya ulit maging imperyo ng buong Asia.
03:30.2
Parang katulad ng hapon noon.
03:32.1
Kaya ang kalaban aktualin natin ngayon, imperialismong China rin eh.
03:36.5
Kung ang kalaban natin noon, imperialismong Japon,
03:39.9
ngayon naman, imperialismong China.
03:42.5
Kasi gusto niya namang maghari sa buong Asia at sa buong mundo.
03:47.0
Yan ang ginagawa ng China ngayon.
03:48.6
So, napakahalaga ng kasalukuyan para alalahanin natin ang kagitinga ng ating mga kababayan.
03:56.1
Bakit napaka-importante ng April 9?
04:01.1
Yan ang fall ng bataan.
04:02.9
Yan ang araw na nakuha ng hapon ang bataan.
04:08.8
Bakit significant po yan?
04:13.4
Nabigla ang lahat ng biglang sinakop ng hapon ang Pilipinas.
04:21.5
Kasi nauna na kasi sinakop ng hapon
04:24.8
ang ibang mga lugar sa Asia.
04:28.5
Kinuha ng hapon yung sakop ng British.
04:33.5
Ang Asia kasi matagal na pinaghati-hatian ng mga European empires din.
04:40.4
Yung mga imperyo ng imperialismo din ng Europeans.
04:47.1
Ilimbawa, yung Indochina.
04:49.7
Yung Indochina, yung Laos, Cambodia, Vietnam, sakop yan ng French imperialism.
04:57.8
Ganon din naman ang India.
04:59.9
Ganon din ang Malaysia.
05:01.7
Yung Malaysia ngayon, yung Singapore ngayon, hindi pa yan noon hati.
05:05.7
Sakop yan ng British.
05:07.9
Ang Indonesia naman, sakop naman ng Dutch.
05:12.5
Kaya yung mga teritoryo na yan, na sakop ng British, sakop ng Dutch,
05:17.5
inagaw yan ng hapon.
05:19.1
Siyasaka yung sakop ng France.
05:20.8
Pero hindi iniisip ng US,
05:24.6
o aagawin din ng Japan,
05:28.5
Kasi hindi naman nagdidiklara ng gera yung Japan sa US.
05:32.3
Pero December 8, 1941,
05:35.0
binumba ng hapon ang Pearl Harbor sa Hawaii.
05:38.8
Bago natapos yung taong 1941,
05:41.6
nabigla ang lahat ng binumba
05:43.4
yung Pearl Harbor,
05:47.6
yung malaking base,
05:49.6
naval base ng Japan,
05:51.7
o ng US, doon sa Pearl Harbor sa Hawaii,
05:54.0
yung US, doon sa Pearl Harbor sa Hawaii,
05:54.6
yung mga pinag-inagawa ng binumba ng Japan,
05:55.5
December 8, 1941.
06:00.2
yung 1941 na Pasko,
06:02.2
sunod-sunod na yan,
06:03.3
pananakop na ng Japan sa Pilipinas.
06:06.7
Naglanding na ang mga Japanese forces sa Pilipinas.
06:09.9
Kaya natapos yung 1941,
06:12.4
pananakop ng hapon yan sa atin.
06:14.2
Matapos lang yung Pearl Harbor bombing.
06:18.1
At January, February, March,
06:21.6
kapat na buwan hanggang April,
06:23.3
lumaban ang mga Pilipinas.
06:24.6
At mga Pilipino at mga Amerikano
06:25.9
laban sa mananakop na hapones.
06:28.3
Yan po ang nangyari.
06:29.3
January, February, March, April,
06:31.8
sa iba't ibang bahagi ng Pilipinas,
06:33.7
lumaban ang mga Pilipino at mga Amerikano.
06:38.1
Kaya lang, talagang hindi kaya yung pwersa ng hapon.
06:41.2
Kung ginawa ng Amerikano noon,
06:43.8
nag-decide si MacArthur na
06:45.5
iwan na muna ang Pilipinas.
06:49.3
Nagplano si MacArthur na
06:51.7
aalis muna ang Pilipinas.
06:54.6
Kung na sila sa Pilipinas,
06:55.8
isasama niya ang Commonwealth,
06:57.6
sila Quezon at si Usminya,
07:01.2
yung mga officials ng Philippine Commonwealth.
07:07.6
at ang iba pang mga official ng Amerikano
07:09.9
ay nagplanong umalis ng Pilipinas
07:15.5
Kaya sa loob ng apat na buwan,
07:18.7
matapang na nakipaglaban
07:20.1
ang mga Pilipino at Amerikano
07:21.7
sa mananakop na imperialismong hapon.
07:24.5
nung makitang hindi kaya
07:25.9
hindi kaya yung pwersa ng hapon,
07:28.7
linano ni MacArthur na
07:30.0
lisanin ang Pilipinas.
07:33.4
para makataka sila MacArthur
07:35.6
at sila Quezon at Usminya,
07:37.6
kinakailangan ma-divert
07:38.9
ang atensyon ng hapon.
07:40.6
Kaya doon sa kurihidor
07:43.7
doon pinatatag ang dipinsan
07:45.3
ng Amerikano at Pilipino,
07:49.0
habang tumataka sila MacArthur
07:52.1
at sila Quezon at Usminya,
07:54.5
nakikipaglaban ang mga Pilipino
07:58.2
doon sa bahagi ng kurihidor at bataan.
08:00.7
Kaya makasaysayan yung dalawang lugar na yan.
08:02.8
Yan yung mga last na stand ng Pilipino
08:06.7
Yung kurihidor at bataan.
08:09.7
Pero nang nakaalis na si MacArthur,
08:12.1
sila Quezon at Usminya,
08:13.9
at talaga namang hindi na intensyon
08:15.8
na patagalin pa ang paglaban
08:17.4
para wala ng maraming mamatay
08:20.1
na Pilipino at Amerikano,
08:22.2
nung makaalis na sila MacArthur
08:24.0
at Pilipino at Amerikano,
08:24.5
Quezon at Usminya,
08:26.2
dumaan sila ng Australia
08:28.4
at from Australia ay pumunta na sila
08:33.5
diniklara na nila na
08:37.5
puso na ang paglaban ng mga Pilipino
08:42.0
kaya dyan po naganap una
08:44.9
yung fall ng kurihidor
08:46.2
at pagkatapos ng kurihidor yung bataan.
08:49.2
Kaya makasaysayan po yung bataan.
08:51.6
Yan yung last stand
08:53.5
laban sa Amerikano.
08:56.4
kahit na tumakas sila MacArthur
08:58.5
papunta ng Australia,
09:02.7
sila Quezon, sila Usminya,
09:04.4
ang mga Pilipinong naiwan,
09:06.3
yung tuloy na lumaban,
09:08.3
ang mamamayang Pilipino,
09:09.7
hindi naman tumigil sa paglaban.
09:11.9
Kahit na idiniklara na ang Manila
09:16.0
officially, hindi na wala ng resistance
09:19.9
laban sa mga Japon.
09:22.1
Pero, ang mga Pilipino,
09:26.0
sa pamamagitan ng mga Girilya.
09:28.0
Kaya nga may nabuo noon
09:29.6
ang mga hukbong lahap,
09:30.7
yung hukbong bayan,
09:32.8
Kahit yung Yusuf,
09:34.8
lumaban din laban sa Japon.
09:36.5
Kaya, kahit wala na si MacArthur,
09:38.5
sila Quezon at Usminya,
09:40.5
kahit na gumagsak na ang bataan,
09:44.5
yung fall o bataan
09:45.5
na nangyari nga sa araw na ito
09:48.2
nagpatuloy pa rin
09:49.5
ang paglaban ng mamamayang Pilipino
09:51.5
sa pamamagitan ng guerilla warfare,
09:54.0
yung laban ng hukbalahap,
09:56.0
hukbong bayan laban sa Japon,
09:60.0
mga Yusuf, Girilas,
10:02.0
at iba't ibang paraan
10:03.0
ng paglaban ng mamamayang Pilipino.
10:05.0
Kaya, yan yung ginugunitan natin
10:09.0
Pero, totoo rin din natin,
10:10.0
ng panahon din na yan,
10:11.0
maraming mga Pilipino rin,
10:13.0
maraming mga Pilipino rin
10:15.0
ang nagpaka-traidor sa bayan.
10:17.0
Yung mga makapili,
10:19.0
naglingkod sa mga Japon.
10:21.0
O, nandyan na sila Laurel.
10:23.0
Yung mga makapili,
10:26.0
pag sinabi nating makapili,
10:27.0
yung may kilukbong ng bayong,
10:30.0
yung mga girilyang Pilipino
10:31.0
na lumalaban pa sa Japon.
10:33.0
Kaya, yan po ang kagitinga
10:36.0
At habang inaalala natin
10:38.0
ang kagitinga na yan,
10:39.0
alalahanan din natin
10:41.0
ng ilang mga Pilipino.
10:44.0
ang makabayang paglaban
10:45.0
ng mamamayang Pilipino.
10:47.0
alalahanin din natin,
10:48.0
sa panahon na lumalaban
10:51.0
mayroon din mga taksil
10:52.0
o traidor sa bayan.
10:54.0
Ganyan din ngayon.
10:55.0
Ganyan din ngayon
10:56.0
ang sitwasyon natin.
10:59.0
sa imperialismong China.
11:01.0
Gusto tayong sakupin
11:03.0
nung panahon ng Japon.
11:04.0
Marami tayong mga Pilipino.
11:06.0
Gusto nating labanan
11:07.0
ang ginagawa sa atin
11:10.0
Handa tayong lumaban dyan.
11:12.0
Pero, mayroon din
11:14.0
nagpapaka-traidor sa bayan.
11:16.0
Yan po ang totoo.
11:20.0
Kaya, alalahanin natin
11:23.0
na sa araw na ito
11:25.0
habang inaalala natin
11:28.0
mga mamamayang Pilipino,
11:29.0
alalahanin din natin
11:31.0
ang mga katraiduran
11:32.0
ng ilan nating kababayan
11:34.0
hanggang sa kasalukuyan.
11:36.0
So, ang parang nauulit
11:37.0
ang panahon ngayon,
11:38.0
ang pananakop ng dayuhan
11:40.0
ay nangyayari na naman.
11:45.0
nung kalaban natin
11:47.0
sila naman ang kakampi natin.
11:54.0
Parang nauulit ang kasaysayan
11:55.0
sa iba naman na kalagayan.
11:57.0
Pero ang panawagan pa rin,
11:59.0
manindigan tayo bilang bayan
12:01.0
dahil tayo ay magiting na bayan.
12:04.0
Mula pa nung pananakop
12:09.0
mula nang lumaban
12:11.0
hanggang sa paghihimagsik
12:13.0
laban sa mga mananakop na Espanyol,
12:23.0
hanggang sa lumaban tayo
12:27.0
noong June 12, 1898
12:29.0
hanggang sa itayo natin
12:30.0
ang ating sariling Republika
12:32.0
hanggang sa sumakop
12:33.0
na naman ang Amerikano
12:36.0
kagitingan po ang pinakita natin.
12:38.0
Pero sa lahat ng iyan
12:39.0
hanggang sa sinakop tayo ng Japon
12:41.0
habang tayo nagkakita ng kagitingan
12:44.0
mayroon din tayong mga kababayan
12:46.0
na nag-trade door sa bayan.
12:47.0
Yan po ang ginugunitan natin
12:50.0
Ang ating kagitinga
12:51.0
gayon din huwag nating kalimutan
12:53.0
ang katrade dooran
12:54.0
ng ilan nating kababayan.
12:56.0
Mabuhay po ang araw ng kagitingan.
