00:16.1
Immune na? Sanay na?
00:17.5
Sanay na kami dito.
00:18.4
Sa tingin nyo, gano'n ba kadami yung buhaya na nandito?
00:21.8
Tapos yung pinakamahabang buhaya na nakita nyo, gano'n kahaba?
00:24.7
Mga more than 10 feet plus.
00:30.0
Isa sa mga pinaka-dinarayong pamilihan dito sa Tawi-Tawi
00:42.5
ay etong Panglima Sugala.
00:45.0
Dito kasi, kada Sabado, merong tinatawag nilang tabo
00:49.4
at doon mabibili yung mga samotsaring seafoods,
00:52.7
samotsaring produkto na nagmula sa iba't ibang bahagi ng Tawi-Tawi.
00:56.7
So dito nagtitipon-tipon yung mga badyaw,
01:00.0
Para ibenta yung kanilang mga produkto,
01:03.6
mga kalakal, lalamula pa sa malalayong isla
01:06.1
na sakop na itong Tawi-Tawi.
01:07.8
Mamaya ipapakita po natin kung ano itong mga seafoods na ito
01:10.8
at kung bakit dinarayo etong pamilihan.
01:23.3
Di ba etong Panglima Sugala yung nandito sa mainland ng Tawi-Tawi?
01:27.5
Bakit hindi ito yung kapital ng probinsya?
01:30.0
Actually, eto nga suppose yung kapital.
01:33.5
Isang part ng Panglima Sugala na tinatawag namin balimbing.
01:36.8
Pero nga, that is separation ng Tawi-Tawi from Sulu sa bunggaw na established.
01:41.7
Kaya doon na, yun ang isa sa mga reason.
01:43.8
Kaya naging sentro ng Tawi-Tawi yung bunggaw.
01:46.5
Tsaka naging ano na rin, naging progresibo na rin yung bunggaw.
01:49.3
Kaya doon na talaga nag-settle yung bunggaw na talagang yung naging known as capital ng Tawi-Tawi.
02:06.5
So, isa sa mga napansin ko dito sa Panglima Sugala ay etong kanilang coffee shop.
02:11.3
Medyo kakaiba kumpara sa mga nauna nating pinuntahang mga kainan, coffee shop.
02:16.7
Dahil dito, makikita po natin yung kanilang mga pagkain na inooffer na nakalatad na dito sa mesa.
02:25.9
Makikita nyo, wala pang customer pero nakahanda na yung mga pagkain.
02:36.9
Yung pasok talaga ng marami ng tao, Saturday ng 4 o'clock in the morning.
02:42.2
Pag 2 o'clock in the morning, dito na kami.
02:44.6
Nakare-ready na lahat, plus time na lahat.
02:46.9
Tapos, pag 4 o'clock, pasok na yung taga-bukid.
02:49.6
Yung mga taga-laot, nakare-ready na rin.
02:53.5
Magkano po yung benta nyo dyan?
02:55.2
Or per piece po ba?
02:57.2
Kung ilan ang nakain mo, yung ang sabihin mo.
02:59.4
Kung kalimbawa, kumain ka, tanongin kita, ilan ang nakain mo?
03:02.3
Sabi mo, dalawa, tatlo, yun ang almamin.
03:04.6
Dito sa panglimasagala, yung mga tao, siguro nakasabi nila ang totoo.
03:07.8
Kung ilan ang nakain nila, yun lang ang sasasabi na.
03:10.5
Parang paras din pala sa honesty store ng Batanes, yung stilo ng coffee shop.
03:15.9
Dahil nga sa magdedepende sila sa sasabihin ng customer kung ilan yung nakain,
03:20.4
at yun na rin yung iko-compute nila at yun yung isisingilin.
03:34.5
Buti lang ganas yung mga tao dito, no?
03:37.2
Sabi mo, lulugi ka talaga.
03:39.1
Hindi ko magtatagal.
03:40.0
Lalo na kung marami na yung kumakain.
03:42.8
Usually, marami na yung kumakain.
03:44.8
Yung mga regular days, tapok na po eh.
03:48.1
Morning ganun, punuan na yan sila.
03:51.8
So dahil nga sa alas dos pa, pinapayagang maglatag ng mga paninda,
03:56.7
yung mga magtitinda dito sa panglimasugala,
03:59.3
kaya yung mga naunang dumating dito ay pansamantalang nakalatag yung kanilang mga paninda
04:05.0
dito sa bahaging eto ng daungan.
04:07.9
Tulad na lamang yan, yung mga seafoods ay nakalatag na
04:11.8
at yung mga maagang magpupunta dito para mamili,
04:15.7
ay meron na silang mga makikita.
04:17.5
So tingnan po natin yung mga seafoods na binibenta ngayon dito.
04:29.3
Manangkabebe, pero imbaw.
04:32.2
Yan, couscous, local name yan.
04:34.4
Ito yung parasnail, o.
04:36.3
Anong tawag dyan?
04:42.2
Ito, medyo weird.
04:44.5
Tumutubo yan sa pwangin.
04:49.2
First time ko makakakita ng ganito.
04:51.1
Anong tawag dito, sir?
04:55.4
Pero hindi nakakalason?
04:56.9
Hindi, yung pangalan.
04:59.3
Lason, yung pangalan.
05:00.0
Oo, yung ito, jubol-jubol pangalan yun.
05:02.6
Yung yellow, jubol-jubol.
05:05.3
Yun, jubol-jubol.
05:05.9
Ito naman, jubol-jubol.
05:12.7
Ito naman, yung sea cucumber.
05:16.9
Okay lang hawakan to?
05:18.7
Tawag sa amin yan, batball log.
05:21.9
Ito naman yung madalas kumakita sa mga classroom.
05:25.0
Nung nasa elementary pa ako.
05:27.6
At yung tawag nila dito ay,
05:30.1
So, sa amin naman,
05:31.1
yung tawag dito ay budyong.
05:34.1
ay meron pang laman.
05:37.7
ay meron din tayong nakita
05:38.9
na nakababad dun sa ilalim ng tubig dagat
05:41.7
para hindi po siya mamatay
05:43.9
o hindi mabilasa.
05:45.1
Kaya, yung ilan dito
05:47.0
ay binabad dun sa dagat
05:48.4
para fresh pa rin
05:49.5
kahit na abutan ng hapon dito.
05:53.3
Yung isa sa mga isdang
05:54.4
bibihira lang nating makita
05:55.9
sa katubigan dito sa Pilipinas.
05:58.7
Dito sa Tawi-Tawi
05:59.7
ay napakadami po nito.
06:03.3
Nakakita po tayo dito sa
06:07.1
Eto po yung pufferfish
06:08.3
na pwedeng makain
06:09.4
at hindi nakakalason.
06:11.7
Yung isa po nito,
06:13.1
yung walang tinik,
06:14.8
ay yun po yung nakakalason.
06:26.8
yung mga kakanin,
06:27.5
yung mga kakanin,
06:30.1
Ready to eat na po yan.
06:32.3
tinatawag na patulakan.
06:33.5
Parang kapag may umalis,
06:35.0
bibili lang siya neto
06:37.0
tapos kakain din sa laod.
06:41.5
pati yun ang rice din.
06:47.9
Ang pinagkaiba lang nila,
06:52.8
Eto, mas matagal siyang masira.
06:57.8
o piyoto na tinatawag namin.
07:10.3
So, dito din sa sentro
07:12.3
ng itong Panglimasugala,
07:14.3
makikita po natin itong pension house
07:16.3
na hindi mga guest
07:18.3
yung naka-check-in ngayon,
07:20.3
kundi itong kakaibang bisita.
07:26.7
Saan yung lugar ito, sir?
07:27.7
Ano yung lahat na huli?
07:29.7
Mga ilang minuto mula dito?
07:34.7
Gano'ng kalaki nung nahuli niyo siya?
07:38.7
Mga ilang taon na ito dito?
07:43.7
Pero bakit lumaki na ganito?
07:45.7
Ano yung pinapakain niyo sa kanya?
07:57.7
So, nito mga nakarang taon
07:59.7
ay pinuntahan po natin yung Agusan Marsh
08:01.7
o yung Mala Amazon River
08:05.7
Doon daw makikita yung mga
08:07.7
dambuhalang buhaya na tulad na lamang
08:11.7
Bagamat marami tayong naririnig na
08:13.7
may mga nakakita na ng buhaya
08:15.7
sa ilog na iyon, dito naman tayo
08:17.7
nakakita ng aktual na
08:19.7
buhay na buhaya dito sa kulungang to.
08:21.7
At yung buhaya na nandito
08:23.7
ay ilan lang sa mga buhaya
08:25.7
ang madalas makita
08:27.7
dito sa bahaging ito ng katubigan.
08:29.7
Maliban sa mga buhaya,
08:31.7
e marami din yung mga tao
08:35.7
sa gilid ng tumigdagat
08:37.7
at yun yung ipinagtataka ko
08:39.7
kung paanong namumuhay yung mga tao
08:41.7
kasama itong mga buhaya.
08:43.7
So, mula dito sa bahaging ito
08:45.7
ng Panglimasugala ay pupuntahan po
08:47.7
natin yung ilang mga barangay na
08:49.7
nandito nasa gilid ng dagat
08:51.7
at titignan po natin, baka
08:53.7
makachempo tayo na merong
08:55.7
lumalangoy na buhaya.
08:57.7
So, tara! Let's go!
09:17.7
Dito sa Panglimasugala
09:19.7
napansin po natin ang kanilang
09:21.7
magandang kalsada. So, wala pa
09:23.7
naman tayong nadadaan ng rough road.
09:25.7
Mula dito sa sentro ng itong bayan
09:27.7
ay magta-travel tayo
09:29.7
papunta doon sa sentro
09:31.7
naman ng Balimbing. Nakita kasi
09:33.7
natin sa drone shot na merong mga kabahayan
09:37.7
mismong dagat na.
09:55.7
So, dahil nga sa bawal ipasok
09:59.7
yung motor dito sa sentro
10:01.7
na itong barangay, kaya iniwan po
10:03.7
muna natin yung ginamit nating
10:05.7
motor dito sa gilid ng
10:07.7
gym. Bagamat maganda
10:09.7
na yung kanilang daanan papasok
10:11.7
dito sa barangay, e bawal
10:13.7
naman daw dumaan yung mga motorsiklo dito.
10:27.7
Talaga namang nalula ako
10:29.7
sa tanawing nakita natin sa ating
10:31.7
drone shot. Sobrang dami ng kabahayan
10:33.7
na nandito sa bahaging
10:35.7
ito ng dagat. Kaya pala
10:37.7
mula doon sa Panglimasugala
10:39.7
o sa sentro ng itong bayan ng Panglimasugala
10:41.7
papunta dito, e wala
10:43.7
tayong gaano nadaan
10:45.7
ng bahay. Dahil nga sa nandito
10:47.7
karamihan ng mga nakatira dito
10:49.7
sa barangay Balimbing.
10:51.7
So, maya-maya ay ikutin po natin
10:53.7
itong mga kabahayan at titignan kung
10:55.7
ano yung mga meron dito. At
10:57.7
habang medyo mataas pa yung tubig
10:59.7
dagat o yung level ng tubig dagat,
11:01.7
e pupuntahan po natin yung mga kabahayan
11:03.7
na nandun na sa gitna ng dagat.
11:05.7
Pag alimbawang low tide na daw kasi,
11:07.7
e hindi na kayang mapasok
11:09.7
ng bangka yung mga kabahayan na yun.
11:11.7
Kaya, yun po yung unayin natin
11:13.7
puntahan. So, buti na lang
11:15.7
dito nakakilala po tayo ng isang
11:19.7
ready na yung kanyang
11:21.7
bangka na pwede nating gamitin.
11:27.7
Alas 10 pa lang ng umaga
11:29.7
pero grabe na yung
11:33.7
sa atin. So, masiitin pa
11:35.7
lalo tayo nito. Pero,
11:37.7
okay lang yan. Okay lang umitin. Importante.
11:39.7
Ma-explore natin ng
11:41.7
maayos o ma-explore natin
11:43.7
yung mga lugar na nandito
12:01.7
Ayan. So, kung sa amin
12:03.7
yung gasolinahan ay dun lang
12:05.7
sa gilid ng kalsada. Dito
12:07.7
naman sa kanila ay nandito
12:09.7
sa gilid ng dagat. O sa
12:11.7
mismong dagat na. Ayan o.
12:15.7
Mula dito sa gilid
12:17.7
o sa pinakadulo ng bahay na
12:19.7
nakakabit dito sa mainland.
12:21.7
Eh, makikita po natin,
12:23.7
matatanaw po natin
12:25.7
yung pulotong mga bahay na nandito
12:27.7
sa gitna ng gagat.
13:14.0
so may gitisang kilometro yung layo
13:18.4
mula doon sa mainland
13:21.1
ay narating po natin etong lugar
13:23.5
na kung tawagin nila ay Pondohan
13:25.6
maliban dito sa pulutong
13:28.4
na pinuntahan natin
13:30.6
ay marami pa mga kabahayan
13:32.6
yung makikita dito sa gitna ng dagat
13:36.7
dito at dun sa unahan
13:42.6
yung karaniwang nakatayo
13:44.0
dito sa gitna ng dagat
13:46.1
gawa sa light materials
13:47.7
at walang mga konkretong daanan
13:52.0
papunta dito sa kabilang bahay
13:55.0
napaka-importante dito ng bangka
13:57.0
kasi kung may kukunin ka
13:58.8
o bibilhin dito sa kabilang tindahan
14:01.8
kailangan po natin sumakay ng bangka
14:03.8
para marating yan
14:04.9
so tingnan po natin dito sa kabila
14:09.3
eto yung seaweeds na karaniwang hinaharvest
14:12.3
ilang metro lang yung layo
14:14.0
mula dito sa kabahayan
14:17.7
bakit dito kayo sa dagat nakatira
14:28.4
hindi dun sa mainland?
14:30.1
dito yung kwan namin
14:31.7
yung nagtapaw namin sa Magalagal
14:38.9
alin ba yung mas malaki yung kita?
14:41.8
yung pagsisiweeds o pangingisda?
14:44.0
pagsisiweeds, yung isda
14:45.7
punti na lang dito
14:46.9
marami na yung nangisda
14:48.4
pagdating kasi sa mga bahay sa dagat
14:56.1
generally, ang tawag nila is pondohan
14:59.8
sinatawag lang silang pondohan
15:01.6
minsan pinapangalan nila sa tao
15:03.8
parang pondohan ni boss ganito
15:05.7
pondohan ni ganyan-ganyan
15:07.0
sa tingin mo, nasa ilang pondohan kayo yung nandito?
15:11.4
more than according to sir dito
15:13.8
nasa more than 10 daw
15:16.9
so kung dun pa lang sa lupa
15:22.6
medyo mahirap ng gumawa ng bahay
15:24.9
lalo pa kaya dito sa tubig
15:26.8
nakita nyo naman na
15:28.6
bago na itayo itong bahay
15:30.3
ay kailangan munang itusok
15:31.6
yung mga magsisilbing kundasyon nito
15:34.8
at ayon dito sa mga gumagawa ng bahay
15:36.9
ay nasa may git 1 meter
15:38.3
yung lalim ng bawat kundasyon
15:41.9
yung ganitong bahay daw ay abutin ng 5 araw
15:45.0
hanggang isang linggo, depende
15:46.9
kung kumpleto na yung materyales
15:48.7
at sa halagang 20,000 pesos
15:50.7
ay pwede na makagawa ng bahay
15:52.7
dito sa gitna ng dagat
16:16.9
matalas kayo sir makakita dito ng buhay ah?
16:40.7
saan yung banda nakikita yung buhay?
16:42.5
lutan lutan lang dyan
16:44.4
pero lumalapit dito sa bahay?
16:46.9
Mga dito sa ilalim ng bahay.
16:49.4
At saka dito sa bahay namin doon.
16:50.8
Hindi ba kayo natatakot?
16:52.3
Immune na kami dito.
16:53.5
Immune na? Sanay na?
16:54.9
Sanay na kami dito.
16:56.1
Pero hindi naman kumakain ng tao yung buhaya?
16:58.5
Mayroon na nakain dito isa.
17:01.2
Hindi, matanda na.
17:02.6
Sa may bandang likod.
17:06.2
Bago ra, mga doon nga, iigad eto.
17:09.8
Dito siya nakain tapos din lang siya doon sa loob.
17:12.9
Sa tingin nyo, gano ba kadami yung buhaya na nandito?
17:15.8
Tapos yung pinakamahabang buhaya na nakita nyo, gano kahaba?
17:19.2
Mga more than 10 feet plus.
17:27.5
So ilang kilometro lang yung layo.
17:29.7
Mula sa pinuntahan nating mga pundohan,
17:32.7
ay narating po natin etong barangay Parangan
17:34.9
na kung saan makikita etong hektare-hektare ang mga bakawan.
17:45.8
makikita po natin na medyo madami din yung bahay
17:49.8
at merong skwelahan dito banda.
17:53.8
So dito sa kabila,
17:55.8
makikita po natin yung bungad netong ilog papasok dito sa mainland.
18:01.8
At sa gilid lang netong ilog ay sobrang dami ng bakawan
18:05.8
na nandito na mismo sa gilid lang dinadaanan ng tubig.
18:10.8
So ayon sa mga nakausap nating residente,
18:14.8
sa bahagyang eto ng Parangan,
18:16.8
madalas silang makakita na mga buwaya.
18:19.8
Pinakamarami sa hapon kung kailan ay mag-hi-tide na.
18:25.8
Yan po yung dahilan kung bakit yung mga alaga nilang manok,
18:29.8
tulad nyan ay nakapasok na sa kulungan
18:32.8
at yung mga wala naman sa kulungan,
18:36.8
nakalagay dito sa taas.
18:44.8
Ikaw, nakakita ka na ng buwaya?
18:47.8
Nakakita na nga yung buwaya?
18:49.8
Halos lahat ng bata ay nakakita na ng buwaya.
18:53.8
napapansin po natin,
18:55.8
maganda yung sikat ng araw.
18:57.8
Mainit na pa na yun.
18:59.8
Eto sana yung oras kung kailan marami yung mga batang tumatalon dito sa tubig.
19:03.8
Pero dahil nga sa may mga buwayang umaligid dito,
19:06.8
kaya mapapansin po nating tahimik yung katubigan na nakapaligid dito sa barangay Parangan.
19:14.8
Thank you for watching!
