00:33.5
Sa mundo na ito, syempre, ito lang FYI, napakahirap kitain talagang pera, napakahirap ipunin.
00:39.6
Pero pag ang mga taong parang pag lumalapit po sa inyo at nangungutang, parang may patago.
00:47.0
Ito masakit ha, ito masakit.
00:48.8
Atin-atin lang ito.
00:50.1
Sa 10 beses na lumapit sa iyo, siyam na beses mong tinulungan at nagpautang ka.
00:56.1
Oo, isang beses ka lang tumanggi.
00:58.6
Ang sama-sama mo.
01:00.7
Agree ka ba o hindi?
01:01.6
Type agree kung ikaw ay nag-agree.
01:03.6
Ito lang ha, ang pera hindi basta-basta pinamimigay lang talon sa mga taong lumalapit at manghihiram.
01:08.7
Ang pangpapahiram po ng pera ay dapat may kasama rin yung responsibilidad.
01:12.8
At kailangan eh, mag-sole kayo.
01:15.4
Kaya bago tayo magpahiraman, kailangan mo muna pag-isipan muna na mabuti ang posibleng maging epekto na ito.
01:20.9
Kaya nga, ito na, pag-usapan na po natin ang 10 utos.
01:25.0
Bago ka magpautang, friendship para hindi maubos ang iyong pinagpagurang pera.
01:29.5
One, sulat mo ito.
01:30.9
Never lend money that you cannot afford to lose.
01:35.6
O, huwag kang magpapautang kung hindi mo kaya talagang ikang mawala.
01:39.9
Ang iyong kaibigan o kamag-anak nang hihiram po ng pera,
01:42.7
mas mabuti na ipahiram mo na lang yung pera na pwede mong talagang ipamigay.
01:47.8
Sa totoo lang, atin-atin lang ito, mas mataas po ang pagkakataon at tsansa na hindi na mababawi at masasoli ang pera.
01:55.8
Ikaw, tanungin ko, ilang beses ka ba nagpautang sa kaibigan?
01:58.4
At kamag-anak, ilang beses ba bumalik?
02:01.3
Kaya ang may lukuhan nga, kung meron kang taong ayaw makita, ayun ako.
02:05.0
Pautangin mo, hindi mo na makikita muli yun.
02:07.2
At saka ito, ang sakit niya, kung lalo na kumalaki yung amount,
02:10.5
kung hindi niya maibalik, alam niyo ang pinaka-consequence niya,
02:13.9
ang pinaka-masakit, masisira ang iyong pagkakaibigan at pagsasamahan.
02:18.6
Mas marami pa ako nakitang nasirang relasyon ng dayan sa pera kesa na buo agree o disagree.
02:25.2
That's number one, ha?
02:26.4
Number one na utos.
02:27.8
Huwag na, ika nga, magpautang ng pera na hindi mo kayang pakawalan.
02:33.7
Pangalawa, never lend money to those who cannot pay you back.
02:37.7
Huwag ka magpautang sa mga taong hindi kaya magbayad.
02:40.3
Suriin mo muna yung kakayahan bago ka magpahiram.
02:43.6
Problem ingat, suriin mo.
02:45.9
May capacity ba siya na magsole?
02:48.3
Kung alam mo na walang capacity, magbigay ka na lang, tulong na lang.
02:52.2
Parang binubudol mo yung sarili mo, kung alam mo hindi niya kaya.
02:55.3
At syempre naman, ito lang, yung mga iba hindi kaya.
02:57.6
May mga iba, may kaya, pero yung ugali, masama.
03:00.2
Kaya huwag magpautang din sa mga taong na alam mo na hindi marunong magbayad.
03:06.1
Minsan, grabe, di ba?
03:07.7
Grabe in the sense na ikaw nga nagpautang, ikaw pa nahihiya na maningil.
03:11.9
At nung maniningil ka, eh, nung maniningil ka, pinalalabas na na mukha kang pera.
03:16.8
Kaya, ito lang na uulitin ko, ha?
03:18.6
Kung alam mo walang kakayanan na magbayad,
03:20.4
at masama talagang reputasyon na pagbabayad niya,
03:22.9
refer to rule number one.
03:24.1
Only give the money you can afford to lose.
03:27.6
I hope you are learning, ha?
03:29.0
Na-appreciate nyo ba itong session natin na ito?
03:31.5
Guys, ha, ito lang session natin na ito.
03:34.3
Napaka-simple, pero alam mo, daan libo at milyon,
03:37.6
libo, daan libo, milyon, ang masasave ko dahil sa episode na ito.
03:43.4
Huwag ka magpapautang na walang kasulatan at agreement.
03:47.8
Oo, dapat malinaw ang kasunduan na nagbibigay ka ng kasiguraduhan
03:52.9
na parehong partido, protected.
03:55.3
Kasi minsan, eh, nakakaihan naman.
03:57.4
Ay, kamag-anak ko, kapatid ko, nanay ko, tatay ko,
04:01.4
alam nyo na magkasulatan, baka magkasuloyan pa na kandila.
04:04.2
No, no, no, ito yung sasabihin po natin.
04:06.5
Ma, pa, okay lang ba naisulat po natin?
04:09.0
Para, ano, just in case, naging busy ka, maging busy ako,
04:12.5
please, meron tayong reference.
04:14.0
Kasi para sa akin, ang mahalaga, yung ating pagsasama at relasyon higit pa sa pera.
04:20.0
Ayaw ko magkaroon ng miscommunication na dahil sa pera
04:22.4
dahil mas mahalaga sa akin ang ating pagkakaibigan, relasyon, pagkakamag-anak,
04:26.7
higit pa sa pera.
04:27.9
Para marlinaw po na nakasulat ang kasulatan, eh, at the same time,
04:31.9
diba, nagbibigay ng protection sa dalawang panig, diba?
04:36.5
Let's go to number four.
04:38.2
Number four na po.
04:39.0
Fourth utos bago po magpautang ng pinagpagurang pera para hindi maupos.
04:44.0
Huwag mahiyang magtanong.
04:47.1
Huwag mahiyang humingi ng interest.
04:52.7
Huwag niyong, huwag niyong ikahiya na pag-usapan yung interest.
04:56.0
Ika nga, eh, ito yung nagbibigay ng ano, eh, ng kaalaman na tunay na may halaga ang iyong pera.
05:01.5
Kasi, diba, ninalagay mo yung pera mo sa banko.
05:03.6
Bakit? Para magkaroon ng interest.
05:04.9
Eh, lalo na pag ginagamit nila.
05:07.3
Lalo na pag ginagamit nila sa pag-ninigosyo.
05:11.0
Alam nga, ikaw hindi ka kikita.
05:12.5
Parang hindi naman tama na ginamit yung pera mo para inigosyo pero ikaw walang kang kikitain.
05:18.5
Pwede nila kung sobrang dami mo yung pera at gusto mo lang tumulong.
05:20.8
Ibang iusapan na yan.
05:21.8
So, ang importante lang, yung, diba, kung gusto mong pumataw ng interest,
05:26.2
yung abot kaya, yung tugma sa layunin na paggamit nyo na sa pera.
05:30.5
Like, for example, kung talagang ginamit lang for medical emergencies,
05:34.1
eh, syempre, baka wala na o sobrang liit na lang.
05:36.9
Pero pag-negosyo, okay lang.
05:40.0
Siguro, mga 2% per month, 3% per month.
05:43.6
Kaya pero iwasan mo ng pagpataw na sobrang-sobrang mga 20-20%.
05:47.1
Sobrang na yun, mabigat na yun.
05:48.8
Mahihirapan din magbayad yung taong pinag-uutang mo.
05:51.1
Pero ito lang ha, option mo pa rin kung gustong mong maningil o hindi.
05:56.7
Sige, if we are clear, yes.
05:59.2
Let's go to number 5.
06:00.6
Limang utos, pang limang utos, bago ka mag-utang para pera di mo maubos.
06:05.4
Never lend money without a repayment schedule.
06:09.9
Ang pag-o-organize ng repayment schedule ay naglalaman ng plano kung paano
06:14.4
at kailan babalik ang pera ang pinautang mo.
06:18.4
Huwag na huwag po kayong magpa-utang na
06:21.4
Kailan ka mababalik?
06:23.3
O, sige, katapusan ha.
06:24.8
Pero dapat na sa kasulatan yan, katapusan.
06:27.2
Kailang katapusan?
06:28.8
Baka na lang, pagbalik mo sa katapusan ng buwan.
06:31.2
O, ba't ka bumabalik?
06:33.3
O, katapusan na ng buwan, no?
06:34.5
Katapusan ng mundong.
06:37.2
Patay po tayo dyan.
06:39.0
Yan nga, ang pag ikaw may nakasulat dyan at kailan magbabayad,
06:42.9
malinaw po ang kauyusan at may sistema sa pagbabayad.
06:46.6
Nagbibigay din ang daan ng repayment schedule para magkaroon na maayos.
06:50.7
Ng pagbabalik ng iyong pinagtagurang pera.
06:55.7
Are you learning so far?
06:58.5
Yes, grabe, grabe.
06:59.6
Na-appreciate nyo ba itong sensyon na ito?
07:01.3
Kung na-appreciate, type appreciate.
07:02.9
Let's go to number six.
07:04.5
Never be embarrassed to ask for a loan collateral.
07:09.8
Humingi ka ng collateral.
07:11.6
Ang ibig sabihin ng collateral, mahalagang bagay.
07:14.4
Nakapalit sa pera na hiniram sa iyo.
07:16.8
Karagdagan siguridad ito.
07:18.2
Nagbibigay ng protection sa taong nagpa-utang.
07:20.1
Sa pamagitan nito, e syempre,
07:22.4
mababawasan ng pagkalugi.
07:24.2
Like for example,
07:25.6
meron siyang cellphone.
07:26.5
Ang halaga ng cellphone niya, 15,000.
07:28.2
Ang utang siya ng 5.
07:30.1
Kung hindi niya binayaran,
07:31.3
o di meron kang cellphone,
07:34.0
kahit benta mong 10,000,
07:36.1
may kitak pang 5.
07:37.3
Diba? Ganun kasimple po yan.
07:38.8
Pero kung syempre,
07:39.3
mas malaki ang halaga,
07:40.2
hindi na cellphone ang hihingin mong collateral.
07:42.5
At syempre naman,
07:43.4
ang kagandahan po dito,
07:44.4
sisiguruduhin natin na sapat ang halaga
07:46.3
na collateral na hilingin mo
07:48.0
para makover mo pa rin
07:51.2
na hindi na bumalik ang pera.
07:53.2
Let's go to number 7 na utos.
07:55.8
Never lend money if it compromises
07:58.4
your financial stability.
08:01.6
huwag ka magpahiram ng pera
08:02.7
kung magdudulot ng problema
08:04.0
sa iyong pangsariling gastusin.
08:06.2
Eh, mas mainam na.
08:07.9
Eh, huwag mo na ituloy.
08:10.2
hindi mo pwedeng tulungan ang ibang tao
08:12.2
kung hindi mo kayang tulungan ang iyong sarili.
08:14.8
Ang unang dapat protektahan mo
08:16.4
ay yung financial stability mo.
08:18.5
Bago ka magpahiram,
08:21.5
tumulong ka sa iba,
08:22.8
pero sino nagipit?
08:24.8
At tandaan yung prinsipyo na ito.
08:26.8
You can never give what you do not have.
08:30.0
Let's go to number 8.
08:32.4
bago magpautang ng pera.
08:34.5
Please, please, please, please, please, please.
08:36.6
Lalo na kung sa kumpanya ka,
08:37.8
please, please, please,
08:39.0
don't ever do this.
08:40.0
Never be a co-maker.
08:43.7
ang ibig sabihin na nga nangangahulugan
08:44.9
na pag iniwasan ng responsibilidad
08:47.6
ng unang nangungutang,
08:49.5
ikaw ang naggagarantiyar
08:51.4
na ikaw na ang magbabayad ng utang.
08:53.5
Parehong pananagutan lang po yan
08:55.1
sa mga taong nangutang
08:56.2
at yung naggaranti po.
08:58.0
Ito yung magdidulot na matinding problema.
09:01.8
taong wala kang kaalam-alam.
09:04.4
Kaya dapat nga magingat po tayo.
09:06.1
Magingat po tayo.
09:07.9
Ay, friend, baka pwede mo naman ako i-garantor.
09:09.8
Ikaw, maker mo na lang ako.
09:11.7
Eh, hindi naman ako, ano eh,
09:14.1
Bigla na lang, nawala.
09:15.2
O, sino sa inyo naka-experience niyan?
09:17.2
Pakikwento naman,
09:17.7
pakichat na lang yung experience.
09:19.3
Di ba, nagtatrabaho sa kumpanya,
09:20.5
nagbabait-baitan,
09:21.6
bigla na lang lumayas,
09:23.3
Lahat ng sweldo mo,
09:24.1
ikaw na nagbabayad ngayon.
09:25.5
Ang daming story ang ganyan.
09:27.1
Let's go to number nine.
09:32.3
Pera mo di maubos.
09:34.9
don't ever do this.
09:36.4
Ang tindi nito, ah.
09:37.6
Eh, number ten pa pala.
09:39.5
Number ten pala ang pinakamatindi.
09:41.3
Huwag na huwag kang mangunutang
09:50.1
Kung wala kang sapat na pera
09:51.4
sa iyong sariling pangailangan,
09:53.1
ang ibig sabihin niyan,
09:54.2
hindi mo kaya para tumulong.
09:56.7
Di ba, may kasabihan niya,
09:57.6
hindi mo kaya tulungan ng ibang tao
09:58.8
kung hindi mo kaya tulungan ng iyong sarili.
10:07.3
Lalo ng mga kababayan nating OFW,
10:10.8
ng taong walang pera
10:13.2
ang mga taga-Pinas?
10:21.2
para makakuha ng pera.
10:23.7
kung yan ang ginagawa mo,
10:24.8
hindi kita pipigilan,
10:26.0
e pera niyo naman.
10:26.9
Pero, reminder lang po,
10:28.6
mahalaga na alagaan niyo po
10:30.1
ang iyong sariling kalagayang pinansyal
10:32.1
bago ka magpasya ng
10:38.3
para ipahiram pa sa iba
10:40.7
hinga ng interest,
10:42.0
ikaw pa magbayo ng interest.
10:43.6
At ito yung pinakamatindi,
10:46.7
Pero, bago tayo pumunta
10:49.3
nagugustuhan mo ba
10:50.2
itong session na ito?
10:51.8
Kung nakatulong ito,
10:52.7
nakaka-enlighten ito,
10:54.6
gusto sa comment section.
10:56.4
So, ulitin po natin ha
11:00.5
that you can afford
11:03.4
to those who cannot pay you back.
11:06.0
without an agreement
11:08.6
huwag kang mahiyang
11:09.3
humingi ng interest
11:12.5
without a repayment schedule.
11:16.5
to ask for a loan collateral
11:17.9
for you to be protected.
11:21.6
if it compromises
11:22.6
your own financial stability.
11:25.8
never become a co-maker.
11:29.3
to lend to others.
11:31.9
a good relationship
11:32.8
because of money.
11:35.6
di na kaya magbayad?
11:42.1
para hindi na lumala
11:45.1
pero ito yung pinakamasakit eh.
11:48.3
para magiging kaibigan,
11:54.0
magkamag-anak kayo.
11:58.7
sira ng relasyon.
12:01.2
Ito yung family reunion,
12:02.4
di na kayo nakikita.
12:03.4
Kung makita mo kayo,
12:04.3
nag-iiwasan kayo,
12:05.2
di kayo nag-uusap.
12:06.2
Kaya nga mga friends,
12:07.1
babalik na naman ako
12:08.1
sa rule number 1.
12:09.3
Kung gusto mong pautang,
12:13.0
na kaya mong ipawala.
12:16.1
na hindi na maisole,
12:17.4
charge mo na lang.
12:19.3
Abuloy mo na lang sa kanila.
12:21.9
kaibigan mo pa rin.
12:23.7
itong session na ito?
12:25.4
Kung gusto-gusto mo
12:26.2
ng itong session na ito,
12:27.7
tag nyo itong session na ito
12:29.0
or if not naman po,
12:30.2
i-favorite nyo itong
12:32.1
para from time to time.
12:33.6
Balikan nyo po ito.
12:34.5
Ito na yung magiging guide nyo
12:35.7
bago kayong magpautang
12:36.9
or may mga kalala kayo
12:38.0
yung sobrang bait-bait.
12:40.5
i-send nyo po sa kanila.
12:46.1
Gusto nyo ba gawin
12:48.4
nating series to?
12:49.6
Kung sinabi nyo gusto,
12:51.2
ito ang gagawin natin.
12:52.3
May hingingin po ko sa inyo
12:54.2
maging series to.
13:08.6
para hindi maubos
13:09.6
ang pinagpaguran natin
13:11.4
super excited na ako.
13:16.6
nako don't forget
13:17.3
to subscribe on this channel
13:18.7
dahil itong channel na ito.
13:20.7
makakatulong po sa inyo.
13:22.4
Parati ko sinasabi,
13:23.4
tamang karunungan,
13:24.6
tamang disiplina po
13:25.6
ang susi sa pagyaman.
13:45.7
Thank you for watching!
