00:50.4
Pero pag inisip nyo, mali po yun eh.
00:53.5
Unang-una, linawin muna natin.
00:55.8
Taxpayers lang dapat ang pwedeng pumotok.
00:58.2
Technically, lahat naman tayo taxpayers.
01:00.3
Kasi kung wala pa tayong trabaho, taxpayers na tayo.
01:03.7
Yung mga nag-aaral pa lang, taxpayers pa rin yan, technically.
01:07.7
Pag bumili ka ng pagkain o isang bagay, or you avail of a service, may tax.
01:12.3
So siguro, tinutukoy ng iba,
01:14.4
again, out of frustration,
01:16.2
dapat payagan na lang bumoto yung mga nagbabayad ng income tax na napapanahon.
01:20.9
Dahil April 15 po, deadline na naman ang filing ng ITR ng mga Pilipino.
01:26.8
And syempre, again, mapo-frustrate ka kasi,
01:30.0
pag inisip mo, bayay ka ng bayad ng buwis.
01:33.0
Laging may parte yung gobyerno sa kinikita mo.
01:36.5
Pero bumabalik ba sa tao?
01:39.0
Napapakinabangan mo ba talaga?
01:41.1
Or at least consistently,
01:42.9
yung binabayad ng buwis?
01:44.2
O baka naman napupunta sa bulsa ng iilan or perhaps maraming corrupt na leader ng ating bansa?
01:53.2
That is a very legitimate frustration.
01:55.7
But again, going back to that proposition or to that question,
01:59.3
dapat ba taxpayers na lang yung payagang bumoto?
02:02.8
Alam nyo po, there's a reason why hindi ganun kataas ang bar na sinet sa ating 1987 Constitution
02:10.6
pagdating po dun sa requirements ng mga Pilipino.
02:14.2
Na pwedeng bumoto sa ating eleksyon.
02:17.0
Mabasahin ko po, no? Napakalinaw po.
02:19.3
Article 5, Section 1.
02:21.7
Suffrage may be exercised by all citizens of the Philippines not otherwise disqualified by law
02:28.7
who are at least 18 years of age and who shall have resided in the Philippines for at least one year
02:35.8
and in the place wherein they propose to vote for at least six months immediately preceding the election.
02:44.2
Property or other substantive requirement shall be imposed on the exercise of suffrage.
02:52.2
And tama po yun, no?
02:54.4
Kasi nga, pag sinabi natin taxpayers lang dapat yung pwedeng bumoto, napaka-exclusionary.
03:00.6
And in a way, parang napaka-elitista po nun.
03:03.2
Ibig sabihin ba nun, kung susunda natin yung lohika nun,
03:06.5
mas malaki yung binabayad mong buwis, dapat ba mas malaki yung boses mo sa lipunan, no?
03:11.8
Muna una, paano ka ba napunta ron sa gunung?
03:14.2
At porke ba hindi ka nakakapagbayad ng ganung kalaking buwis?
03:20.1
O porke ba hindi ka nagbabayad ng income tax pero nagbabayad ka rin naman ng buwis
03:24.6
dahil umibili ka ng pagkain, nag-aavail ka ng services dito sa Pilipinas, eh wala ka ng boses?
03:31.6
Parang tinatanggal mo yung boses o yung karapatan o yung bahagi ng mas nakararaming Pilipino
03:38.4
dun po sa tinatawag na body politic.
03:41.7
It's not how democracy works.
03:44.2
Alam po natin na ang demokrasya is very imperfect, okay, especially in the case of the Philippines.
03:50.7
And this is the reason why a lot of us are very very frustrated to the point that we come up with propositions like
03:57.6
only taxpayers should be allowed to vote in the Philippines.
04:01.6
Pero pag mas nililiman po natin yung usapan, tignan niyo kunwari yung mga politiko nasa tingin natin,
04:06.7
bugok, corrupt, human rights violator, traidor, mga nandyan sa posisyon.
04:13.1
Pag pinag-aralan natin yung mga politiko, nasa tingin natin, bugok, corrupt, human rights violator, traidor, mga nandyan sa posisyon.
04:13.5
Pag pinag-aralan niyo po yung demographics ng mga bumoto sa kanila,
04:20.2
actually, karaniwan, the support cuts across socioeconomic classes.
04:26.2
Ibig sabihin, may supporter from A, B, and C, D, and E.
04:30.5
So, sa akin, imbis na sisihin yung tinatawag na iba na bobotante,
04:35.2
and of course, I can understand, no?
04:37.3
Talaga naman, in reality, may mga taong parang inisip mo, parang bobo ng boto nito, no?
04:42.1
Pero hindi siya necessarily equated dun sa socioeconomic class.
04:47.5
Hindi porke mahirap, bobo yung choice sa eleksyon.
04:54.1
E pag tinayin ninyo, yung mga bumoto dun sa ibang mga politiko ng bugok,
04:57.1
titinan mo, may mga PhD,
05:00.2
nagtuturo pa nga sa mga matataas na universidad,
05:04.2
malaking kinikita,
05:06.4
madalas mag-travel,
05:08.0
nakatira sa mga mansiyon,
05:12.1
Kaya talaga dun sa ilang mga bugok na politiko,
05:14.2
bakit hindi natin tinatawag na bobotante?
05:16.9
Ako ang tawag ko ron,
05:18.5
more than pagiging bobotante,
05:22.7
Because, following the logic of many frustrated Filipinos,
05:27.0
it appears that they are taking advantage
05:29.5
of the lack of information
05:31.6
or exposure of many other Filipinos
05:34.8
to what is correct,
05:36.5
to the right information.
05:40.7
o siguro madalas,
05:42.1
alam naman ng mga maraming Pilipino,
05:44.3
siguro nandoon sa C, D, or E,
05:47.3
alam mo naman minsan,
05:48.8
walang kwenta tong politiko na ito eh.
05:51.5
hindi ka na makaabot dun sa ganong level ng pag-iisip
05:55.2
dahil ang una mong inaatupag yung kalam ng sikmura.
05:58.8
And how can you blame them?
06:01.6
imbis na problemahin mo,
06:02.7
bago ka makaabot sa antas ng ganitong diskusyon na ginagawa natin,
06:06.2
ang unang inaatupag nila,
06:07.8
paano ba ako baka kukuha ng magandang trabaho?
06:12.1
O paano ba ako kikita ng sapat para masuportahan kunwari yung aking mga anak?
06:18.7
Saan ba kami kukuha ng pangkain mamaya?
06:21.2
Mamayang gabi, sa hapunan, o bukas?
06:24.8
Ito yung mga realidad na nakikita natin sa maraming lugar dito sa Pilipinas.
06:29.9
So para sabihin ng iba sa atin,
06:31.7
who had the opportunity or advantage to talk about these things at this level,
06:35.8
para sabihin natin, eh kasi puro kay Boboy.
06:38.8
Napaka mali po nun.
06:42.1
nakapag-usukan yung mga oportunista.
06:44.8
People who claim to know better.
06:49.0
Mga nakapag-aral,
06:51.2
yung mga malaki kinikita for instance,
06:54.0
o yung nagbabayad ng malaking buwis.
06:56.1
Eh bakit yung mga sinusuportahan nilang kandidato?
06:59.8
Hindi naman necessarily nagsusulong ng tama
07:03.2
o nung interest ng ating mga kababayan.
07:06.9
Again, sila po yung mga oportunista.
07:09.6
At sila po yung mas delikado.
07:11.3
Yung mga oportunista.
07:12.2
Pagdating sa kampanya.
07:14.2
Pagdating sa eleksyon.
07:15.2
Yung mga naktira sa mga gated communities.
07:18.2
Alam nila kung ano yung tama o mali supposedly.
07:21.2
Pero nagde-decide sila
07:23.2
base po dun sa opportunity
07:25.2
o biyaya o benepisyo na makukuha nila
07:27.2
wala dun sa mga politiko na sinusuportahan nila.
07:30.2
Tapakating din po kasi yung exploitation na nangyayari dito sa ating bansa
07:34.2
pagdating po sa sistema ng ating eleksyon.
07:36.2
Sa sistema ng ating politika.
07:40.2
alam nyo po na napakahirap
07:42.1
tumakbo sa Pilipinas at magkaroon ng isang fighting chance na tinatawag
07:46.2
para manalo ka talaga.
07:49.2
Para maging isang credible na kandidato ka sa isang kampanya
07:52.2
whether local or more so sa national
07:55.2
kung wala kang ganito.
07:57.2
It's what you call money politics.
08:00.2
Napakataas ng cost ng pagkampanya.
08:02.2
Joke na nga yung lumalabas po sa ating mga election laws.
08:06.2
merong limit sa spending.
08:07.7
Pero sila ba sumusunod dun?
08:09.2
Sa kanya, tanga ka na lang pag nahuli ka.
08:12.1
I would hazard to say
08:14.2
that most of our candidates are violating
08:19.2
that rule on campaign spending.
08:21.2
Pero ginagawa nila,
08:23.2
siyempre kinakamada nila yung reporting
08:26.2
para hindi sila mabutasan ng Comelec.
08:29.2
So, it's really a joke.
08:31.2
Tapos, for instance,
08:32.2
pag nakapag-uusap ko ito,
08:33.2
nakikita ng karamihan sa atin ito, no?
08:35.2
Lagana po yung vote buying sa Pilipinas.
08:37.2
Pero madala sa atin,
08:38.2
sinisisi ay tumanggap ng pera
08:40.2
o kaya ayuda sa panahon.
08:42.1
Ito yung panahon ng kampanya.
08:45.2
parang ang hirap si Sihino, no?
08:46.2
Kunwari, pupunta ka sa isang baryo,
08:48.2
sa isang napakahirap na komunidad,
08:51.2
tapos le-lecture mo, for instance,
08:52.2
sa isang pamilya,
08:53.2
eh bakit siya tinanggap tong ayuda?
08:55.2
Bakit kayo tumanggap na ganitong pera
08:56.2
doon sa politiko?
08:57.2
Hindi niyo ba naisip na sisingiling kayo niyan
09:00.2
pabalik for the next three years
09:02.2
or for the next six years?
09:04.2
Pating sa posisyon ng presidente
09:07.2
or senator, di ba?
09:09.2
Pag yun yung approach natin,
09:11.1
basically, wala tayong empathy.
09:13.2
Tapos ang hirap namang sabihin na,
09:16.2
hindi, eto nga po dapat yung ginawa ko eh.
09:19.2
Paano mo naman yayariin yung gano'ng situation?
09:23.2
Eh kung kailangan, for instance, yung pera.
09:26.2
Kung wala silang papapagkuna ng
09:28.2
pambaon ng bata kinabukasan
09:30.2
o yung kakainin nila mamayang hapon,
09:33.2
I'm not condoning yung practice ng vote buying.
09:35.2
Definitely mali po yun.
09:37.2
Pero minsan, ang nawawala po sa conversation,
09:39.2
yung pag-unawa kung bakit po
09:41.1
marami sa ating mga Pilipino
09:43.2
either napipilitan
09:45.2
o talagang pikitmata na lang na tinatanggap
09:47.2
yung mga ganong practice.
09:49.2
At sa akin, mas dapat tinututukan
09:51.2
yung mga umibili ng boto.
09:53.2
Yung mga politiko at yung kanilang mga supporters na
09:56.2
talaga, eto po yung ginagawang kalakaran.
09:59.2
Imagine ninyo po,
10:00.2
pag bumili ng boto yan,
10:01.2
saan nila kukunin yan?
10:04.2
So, sa akin, mas nagpo-focus ako
10:06.2
doon sa nang-exploit,
10:09.2
hindi doon sa in-exploit.
10:12.2
a big part of the conversation has to do with
10:14.2
the quality of discourse that we have.
10:17.2
Kaya, dapat siya pinagtutulungan eh.
10:19.2
So, yung mga ganitong conversations, for instance,
10:21.2
e sana nakakatulong kahit papano.
10:24.2
Pero siyempre, bago tayo umabot sa ganitong level ng conversation,
10:27.2
unang-una eh, dapat ayusin muna natin
10:29.2
yung napaka-basic needs,
10:32.2
yung mga bare necessities pa nga eh
10:35.2
ng maraming Pilipino.
10:37.2
Magbago ka makipagdebate
10:39.2
pagdating sa sistema ng politika,
10:42.2
i-address yung kumakalam na sikmura.
10:44.2
At dito dapat mas pagtulungan.
10:46.2
Kasi nga, eto rin yung in-exploit ng mga trapo eh.
10:50.2
for example, dito sa Maynila,
10:52.2
nag-uusapan natin ng political dynasties.
10:54.2
Minsan, pag inausap niya po yung mga politiko
10:56.2
doon sa mga liblib na lugar,
10:58.2
hindi issue dito sa amin yan.
11:00.2
Kasi, ang mga tao kailangan
11:03.2
kailangan livelihood,
11:07.2
So, they try to provide a quick fix.
11:10.1
Hindi nila inaayos yung sistema.
11:12.2
Mas gusto nila na namamayani yung patronage politics.
11:16.2
Diba? Sila yung patron.
11:18.2
Sila yung pinanggagalingan ng biyaya.
11:21.2
At nandun yung matinding utang na loob na in-establish nila.
11:25.2
Para, for generations to come,
11:27.2
hawak nila yung kapangyarihan doon sa ganun lugar.
11:30.2
They don't necessarily focus on improving the system.
11:34.2
Kasi pag naayos mo yung sistema,
11:37.2
pwede kang palitan eh.
11:41.2
pero gumugulong yung sistema,
11:42.2
malakas yung mga institusyon,
11:44.2
hindi mapupunta sa yung loyalty ng mga tao.
11:46.2
Mapupunta doon sa sistema.
11:48.2
Ito, a very concrete example.
11:50.2
Bakit maraming Pilipino kailangan lumapit sa politiko
11:53.2
para humingi ng referral letters,
11:56.2
para makapagpaggamot,
11:58.2
para makakuha ng konting ayuda
12:00.2
pagdating sa pag-aaral
12:02.2
o sa kanilang livelihood.
12:04.2
Pero kung maayos yung pagkapatakbo,
12:06.2
for instance, sa ating sistema,
12:08.2
diba, ng ating mga public hospitals,
12:09.2
di mo na kailangan lumapit
12:11.2
o kumatok sa mga senador,
12:12.2
sa mga congressman,
12:14.2
o kung kani-kanino pa,
12:16.2
para lang ma-accommodate ka
12:17.2
o makakuha ka ng pambibili mo
12:20.2
for instance ng gamot,
12:21.2
makakadagdag doon sa procedure,
12:25.2
e, nababaon ka ng matinding utang na loob
12:28.2
doon sa mga politiko.
12:29.2
Well, in fact, hindi naman po galing sa kanila yung pera,
12:32.2
Technically, galing sa atin yun eh.
12:33.2
Galing sa mga taxpayers.
12:35.2
So, instead of focusing on that proposition,
12:38.1
sana taxpayers na lang yung payagang bumoto,
12:41.2
e, mas pagbutihin po natin yung pagmulat sa ating mga kababayan
12:45.2
at sa pag-i-improve po ng ating ekonomiya, for instance.
12:48.2
Kasi eventually, pag na-address po natin yung mga basic problems na ganyan,
12:52.2
o at least na-improve natin,
12:54.2
hindi naman natin masusolve yan definitely for years and years to come,
12:57.2
but at least, in the process,
12:59.2
pwede mag-improve po eh.
13:01.2
At pag nag-improve yan,
13:02.2
siguro, mas magkakaroon tayong tinatawag na higher consciousness.
13:05.2
And in the process, siguro,
13:06.2
ma-improve na natin ang ating sasabihin.
13:08.1
Ang sistema ng eleksyon at politika.
13:12.2
At sana, mabawasan niyo ang ating frustration,
13:14.2
lalo doon po sa mga nagbabayad o magbabayad ng buwis ngayong April 15 deadline.
