01:26.6
Napansin ng nurse na may problema.
01:29.7
Matagal na panahon na pala siyang nakatira at naninilbihan dito sa family na to.
01:34.4
Maganda ba yung treatment sa iyo ng mga amo mo?
01:37.3
Nagsinungaling siya ng ilang beses. Hindi daw siya minamaltrat.
01:41.1
Hindi man ako nagsusumbong, sila lang nagtatanong sa akin.
01:44.4
Parang ayaw niya may nakakaalam sa nangyayari sa kanya.
01:48.7
Yung social workers, sila ang tumawag para i-report si nanay Fedelina.
01:53.7
Dahil pinaniniwalaan nila na posible,
01:56.6
pwedeng kaso ito ng human trafficking.
02:13.1
Ang buti may nakilala kayo.
02:15.1
O siyempre, nandiyan si Tita.
02:17.1
Nandiyan ko si...
02:19.1
Si nagroon ng Pilipino eh.
02:21.1
Para naiintindihan niyo yung i-open natin.
02:23.1
Oo. May hirap yung hindi Pilipino eh.
02:26.6
Saan kayo sa atin?
02:34.6
Pero di sa kanya ako.
02:36.6
So, Fedelina Lugasan?
02:47.1
These simple daily things we take for granted.
02:50.1
Just imagine her doing it for the first time.
02:52.1
I don't think she ever saw how an ATM machine works.
02:54.1
First time niya sa buhay.
02:55.1
Nasa loob ng banko.
02:57.1
This is a woman that's kind of recovering from a hostage situation.
03:00.1
She doesn't know anything else in life.
03:02.1
Ba't ka tatatakot?
03:04.1
Kasi baga may hulihin ako.
03:07.1
Ba't kayo hulihin?
03:12.1
Tapos na kayo dun sa mga panahon yun, nai.
03:15.1
Pwede na akong makapaglaku at saka.
03:18.1
Rescue ka siya siya.
03:23.1
Malaya na kayo, nai.
03:26.1
Oo, dahil meron na ako lahat eh.
03:28.1
Yan na nga. Mahirap makuha lahat yan.
03:30.1
Ngayon may banko na kayo.
03:33.1
Dapat matuwa na kayo.
03:37.1
She was just getting her passport, her ID.
03:39.1
And every time she got those documents,
03:41.1
we noticed when she looked at her ID,
03:43.1
it's like, I'm a person.
03:45.1
I'm not an invisible housekeeper.
03:48.1
I know who I am now.
03:50.1
It's still an evolving story.
03:52.1
There was always that question,
03:53.1
may family ka ba?
03:57.1
Pidiling ang palayaw, pero ang pangalan niya,
04:09.1
Mahirap man ang mga magulang ko.
04:11.1
Tumutulong din kami sa trabaho.
04:13.1
Kasi yung tatay ko, nag-iisda.
04:15.1
Hindi kami lumalayo sa kanya.
04:18.1
Ilalaro kami sa tapat ng bahay namin.
04:22.1
Minsan naliligo sa dagat.
04:24.1
Hindi kami lumalayo sa dagat
04:26.1
kasi ang tatay ko kayo matapang.
04:31.1
Ako pang-anim mula sa panganay.
04:34.1
Pangalawa si Pidiling sa bunso.
04:42.1
Yung lumakin na daw siya,
04:43.1
gusto-gusto niya,
04:44.1
pumunta ng Maynila.
04:48.1
Kasi mga barkada niya,
04:51.1
magpupunta sila sa sayawan.
04:55.1
maganda yung mga damit nila.
05:15.1
Yung nanay namin,
05:18.1
Hindi pwede kami umalis nung alis.
05:19.1
Ayaw man magpapigil.
06:13.1
kung ano ba ang tsura niya,
06:15.1
kasi maliit pa siguro ako nung umalis niya.
06:20.1
Nung namatay na ang lola ko, yung mother nila,
06:24.1
nag-decide ako na pumunta ng Manila.
06:27.1
Doon kami nagkakilala ni Auntie Pidiling.
06:30.1
Siguro mga ilang buwan din yun ako tumira sa kanila.
06:43.1
Kasi walang hassle sa kanya.
06:46.1
Natutuwa siya na may pamangkin siya.
06:49.1
Tinanato naman niya akong parang anak eh,
06:51.1
kasi sabik din siya sa anak eh.
06:53.1
Wala siyang anak.
06:59.1
So nung mag-asawa na kami ng husband ko,
07:02.1
pumunta siya doon sa amin.
07:04.1
Binabantayan niya yung mga anak ko.
07:09.1
Bata pa kasi ako noon eh.
07:10.1
Yun lang yung naaalala ko sa kanya eh.
07:13.1
natulog na kami eh.
07:14.1
Parati kami dalawa magkatabi.
07:16.1
Then mga ilang months lang yun,
07:18.1
saka siya umalis.
07:20.1
Sabi niya sa amin, dadahin siya sa Amerika.
07:23.1
Wow, ang tiyahig ko makakarating sa ibang bansa.
07:33.1
Sabi ni mama, umalis si lola papuntang Amerika.
07:36.1
Three years old pa lang ako noon.
07:38.1
Wala akong recall ng mukha niya.
07:40.1
Kung di sa picture lang,
07:41.1
nung pinadala niya kasama nung
07:42.1
doll na binigay niya para sa akin.
07:47.1
Ito yung mga sinisend niya sa amin.
07:50.1
Thanksgiving Day sa kanila.
07:53.1
Ito naman, beto yun ang bata, yung alaga niya.
07:55.1
Sa isang buwan, minsan lang siya tatawag.
07:58.1
Tapos sasabihin niya, oh may uuwi.
08:00.1
Magpapadala ako para sa dalawang bata.
08:03.1
Three years yun na nakakausap namin.
08:07.1
Ito yung mga sinisend niya sa amin.
08:10.1
After nung three years talagang wala ng communication.
08:14.1
Doon nagumpisa yung hindi na namin talaga siya na-locate.
08:18.1
Hoping pa rin kami nang buhay siya kasi siguro kung may nangyari man sa kanya,
08:22.1
meron at merong kukontak sa amin.
08:24.1
Ang nasa isip ko, nag-asawa na siya, nakalimutan niya na kami.
08:28.1
Nagdadasal nga ako para maano ko siya kung buhay pa siya.
08:32.1
Nakalimutan ko rin, nagsawa na rin akong maghanap.
08:36.1
Maghintay na kung tatawag.
08:51.1
May nag-send sa akin ng articles.
08:53.1
Sabihin mo sa akin kung ito nga yung tiyahin mo.
08:55.1
Sabi ko sa anak ko tayo ni Kako, ito yung tiyahin, ito si lola mo.
09:00.1
Doon na namin na-confirm na buhay talaga si lola.
09:03.1
Ginawa ko lahat ng paraan.
09:05.1
Hinanap ko kung saan siya dapat makontak.
09:07.1
Hiningi ko yung tulong ng kaibigan ko sa Amerika
09:10.1
para mas madali niyang makausap yung nagkukup-kup sa lola ko.
09:15.1
Aunty, sabi niya may tatawag sa'yo from LA.
09:18.1
Sagutin mo. Tungkol yan sa tiyahin mo.
09:22.1
Ito si Tiny, si Luz, tsaka siya.
09:29.1
Ay, kilala niyo po ito? Hindi.
09:32.1
Ayan, kumakaway sa inyo.
09:40.1
Pakilala niyo po ang sarili niyo dahil ngayon lang ulit kayo nakita.
09:45.1
Una ka, Tiny. Siguro Tiny.
09:48.1
Super excited kami na kahit madaling araw, inantayin namin si lola para makausap namin siya.
09:54.1
Tahimik na rin yung kalooban namin kasi nga alam namin na buhay siya.
09:57.1
Yung mga kapatid natin lahat nagpatay.
10:00.1
Tayo tayo na lang ang buhay dalawa.
10:03.1
Sige, sige, sige.
10:07.1
Huwag na umiiyak. Ako hindi ako umiiyak. Pasalamat ako nakita tayo. Mahal na mahal kita.
10:14.1
Lalo na ako, mahal na mahal kita dahil ngayon ko lang kayo nakita.
10:21.1
Ilan pauna rin ako na. Ano nga magkita tayo?
10:28.1
Nag-aalala na kami kasi matanda na rin siya.
10:31.1
Dapat nagsasaya na siya sa buhay niya eh. Diba?
10:34.1
Yun ang gusto namin ipaano sa kanya na sana makauwi siya sa amin.
10:43.1
Nay, magsalita kayo, Nay.
10:45.1
Magpwinto ka, magpwinto ka, Nay. Magpwinto ka.
10:49.1
Huwawala nga sila online. Nay, nawawala kayo.
10:52.1
Hindi. Hindi nga nawawala. Anong balak niyo ngayon? Anong pakiramdam niyo? Gusto niyo ba silang makita?
11:02.1
Ang family dapat nag magkakasama. Tsaka wala na siya rin namang kamag-aanak na uuwihan dito kundi kami lang.
11:11.1
Tumanda ng husto. Eh kailan niyo ba hos di siya nakita?
11:17.1
Nung tumunta ako. Eh ilang taong kayo noon? Siyempre, dumana ng panahon.
11:27.1
Akala nila naging maganda ang buhay niya dito.
11:30.1
Hindi nila alam ganito ang nangyari sa kanya.
11:33.1
Hindi naman siya salvahe. Tapos mababalitaan namin yung minaltrato siya, gano'n.
11:39.1
Ina-narurusan sa'yo na...
11:57.1
Nung kinuha ako, hindi ako tinanong.
12:00.1
Hindi ako hinanapan ng papir. Kaya nagtraka ako bakit yung mga nagpupunta rito hinahanapan ang papir.
12:30.1
We cover a lot of human trafficking.
12:59.0
You hear iba-ibang horror stories.
13:01.6
Usually, it's always mga Filipino caregivers, domestic workers,
13:05.6
or people that were recruited to come here.
13:09.6
Yung kwento tungkol kay Nanay Fidelina, binanggit nila PWC sa akin.
13:14.1
We have a real situation here in LA.
13:16.9
Elderly woman, stuck in one family.
13:19.4
The subject is nothing new, but the circumstances were like,
13:23.3
was mind-blowing to us.
13:29.0
Hindi ako tinanong, hindi ako hinanapan ng papir.
13:32.4
Kaya nagtaka ko, bakit yung mga nagpupunta rito, hinahanapan ang papir?
13:39.0
Dadali na kita doon sa kumuha sa iyo.
13:43.7
Hindi ako kumibo, hindi ako nagtanong.
13:46.3
Pagbaba namin dito, mandaling araw,
13:50.3
tabi sa akin, Amerika na ito.
13:57.6
Pagdating ko doon,
14:01.0
hindi ko naman nakalain
14:02.4
na ganoon ang mangyayari sa buhay ko.
14:14.0
Yung alaga ko, may dalawang anak.
14:19.9
Yung pangana, lumalaban sa nanay niya.
14:29.0
Yung bunso, teacher din sa Amerika. Pareho sila.
14:38.0
Yung nanay, hindi na kaya mag-akit-baba.
14:41.9
Dahil ba nila ang taas.
14:44.5
Kaya ako ang kinuha.
14:50.9
Pagkatapos sa anukinsena, binibigyan ako.
14:54.4
Bakit mo siya bibigyan ng pera, hindi kumikiboy yung kapatid na babae.
15:02.4
Sabihin sa akin, tinanong ka, hukang sumagot. Dahil sa bahay yan.
15:09.4
Iyon, mabait yun.
15:11.4
Pag may ginagawa ako, sasabihin, iwanan mo yan.
15:15.4
Hindi yan tatakbo na, diyan lang yung trabaho.
15:21.4
Kaya natutuwa ako.
15:24.4
Nung mamatay ang nanay niya rito, saka kapatid, siya naman.
15:33.4
Dumagdag na ang trabaho niya.
15:35.4
She had to go to the other kid's house, clean that house.
15:37.4
Alas 5.30, lalakarin ko yun. Dahil doon nakatira yung anak niya.
15:43.4
Meron mo yan layo, lalakarin mo. Maski umuulan.
15:49.4
Lalakad niya lang hanggang doon.
15:51.4
Pagdating ko, naglilinis na ako. Tulog pa sila.
15:57.4
Pa uwi sa bahay. Hindi na ako upo.
16:02.4
Nagluluto na ako dahil kakain kami ng haponan.
16:08.4
Sa labas ako nagluluto dahil ayaw niyang mabaho yung bahay niya.
16:15.4
Pag umuulan, bababayaan kang maulanan sa labas.
16:21.4
Pagdating ko, nagluluto na ako. Tulog pa sila.
16:27.4
Hindi ka po upuin. Kailangan pagdating kakain siya dahil nagtutuho.
16:37.4
She was very mean to her. She would scream at her, she would curse at her, throw things at her.
16:45.4
Huwag kang kakain diyan dahil wala kang binibigay ng pera para bumili ng bahay.
16:52.4
Binibilang nila dahil yung pagkain to make sure nanay didn't get any for herself.
16:57.4
Nanay wants to make a story. Nalagnat siya isang beses.
17:01.4
Nahilo ko, bumagsak ako sa kusina.
17:08.4
They made her stay in the garage. They even opened the garage door so the neighbors could see.
17:14.4
Mahinga ako sa labas mismo. Hindi ako nakatikim ng kama.
17:19.8
The neighbors told her in a month,
17:20.9
like, ay, parang bagay tong situation to, maliit to.
17:23.4
Marami na awa sa akin doon pero hindi sila makalapit.
17:29.3
Hindi nila ako makausap dahil magagalit.
17:33.8
Kung nandito pa yung Pilipino, mabait yung kapitba.
17:39.6
Ay, nimigyan ako pagkain.
17:43.2
Hindi ko sinasabi sa kanya dahil pag nalaman, mumurahin naman ako.
17:48.1
She was eventually cut off from her own family.
17:50.9
Tumawag yung aking pamangkil dahil nangungumuska.
17:59.1
Nung sinagot yung Pilipino, sabi niya,
18:03.3
sinong ausap mo? Ibabap mo.
18:07.7
They forbade her to use the phone every time she kind of tried to fight back.
18:12.7
Sinabihan ako, pag lumabas ka rito sa pinto,
18:16.9
sa salubungin ka.
18:18.1
Nandito pa rin ng polis, sasabihin ko pa,
18:20.1
ninakawan mo akong pera.
18:24.1
Siyempre yung tao diba, dahil wala naman nalalaman,
18:27.1
susunod na lang sa kanila para hindi siya mahuli.
18:31.1
Expired na yung documents niya, tinago na siya, hindi siya nakakalabas.
18:35.1
Paano nga naman siya makakatakas?
18:42.1
Wala akong kamag-anak, wala akong ka-evident nitong malalapitan.
19:01.1
Tini-school out yun, ilang taon.
19:04.1
Magsisi ka man. Wala na, nandoon na eh.
19:09.1
Tumitingalan na lang ako sa taas.
19:11.1
Mayhingi ako, tulungan niyo ako.
19:14.1
She'd get yelled at she'd get screamed at.
19:16.1
And it just kept going on.
19:17.1
And they wouldn't pay her anymore.
19:19.1
Minura akong minura ko rin siya.
19:22.1
Murahin niya ako.
19:23.1
Mura akong lang talampakan, pabalik-balik.
19:27.1
Huwag niya dami nanay ko dahil ang nanay ko walang alam
19:33.1
na nandito ako kaya always sasali.
19:37.1
Bakit mo gaganunin? Diba?
19:40.1
Kung makataw ka hindi mo, diba?
19:42.1
Tuturing mong tao eh. Tuturing mong kamag-anak.
19:45.1
Gagawin ko na lang ang gusto niya.
19:46.1
Para, umbaga eh, malay mong one day makakawala ako sa kanila.
19:52.1
Ganun lang sigurong iniisip niya.
19:58.1
Nasa ospital kami, nagda-dialysis.
20:02.1
Ang gumagawa sa kanya, Pilipinong.
20:07.1
Pwede ba pahingi ng pagkain?
20:10.1
Ang gugutom ako eh. Bakit?
20:13.1
Hindi ka ba dinala?
20:16.1
Noong pagkakain ko, parang sumamahin siyang ko.
20:21.1
Yung ulo ko, humiikot.
20:32.1
Binala ako sa emergency.
20:35.1
Na-feel nila na mukhang maltreated yung lola ko.
20:38.1
There's like a little mood to train people.
20:40.1
If you see something, say something.
20:42.1
Tumawag niya yung social worker.
20:44.1
Tinanong ako, nakakalabas ka ba?
20:47.1
Gusto ba ang pagkain mo?
20:49.1
Ninibigyan ka ba ng pera?
20:51.1
Huwag ka magsinungaling.
20:53.1
Ayoko ng gulo. Ayoko ng away.
20:56.1
Ang sagot ko, opan eh, oo.
21:00.1
Napaka-crucial yung moment ngayon na na-identify ng nurse na dapat ihiwalay para magtanong.
21:07.1
Sila ang tumawag sa hotline.
21:10.1
At yung FBI, nagumpisa na yung investigation.
21:14.1
Dobot, ako Sina ng red Krista Mat впalang kapapas.
21:16.1
Hanggang sila ang araw niya sa pagtatawag.
21:29.1
Και lang ako sa isang kab��.
21:32.1
Nakawork kami sa FBI sa ibang case.
21:35.1
Alam nila na may Pilipino worker center na tumutulong.
21:38.1
Ito ang buong FBI.
21:40.1
Na pagkatutulto k 11 pala ng isang higit sa isang naway o ang isang bataM na pagkatutulto sa inyong wenemang ako.
21:42.1
Ilang beses kami bumabalik kasama ng FBI.
21:57.1
Kapag umalis na yung FBI, matindi din ang sinasabi ng trafficker kay Nanay Feralina.
22:02.1
Sige, alis ka. You'll get deported. You'll get arrested. You have nowhere to go.
22:10.1
Takot pa rin siya lumayas.
22:23.1
At hindi niya nakapag-open up dun sa bahay kasi nandun sa isang kwarto lang yung kanyang trafficker.
22:32.1
Inaraw-araw ako. Sabi ko, what are you doing here? Ikaw, gusto ka namin makuha. Hindi ako sasama sa inyo. Hindi ko kayo kilala.
22:44.1
Sinabi namin na may community, na may pamilya siya. Kaya hindi niya kailangan matakot. Pero hindi niya ma-imagine kung paano siya maging malaya.
22:54.1
Napamahal na raw sa kanya yung pamilya kahit inaabuso siya.
22:58.1
Napakalaki nung sakripisyo niya. Kahit man lang konting pagmamahal, hindi binigay niya.
23:02.1
Ay naawa ko wala sa kanya magbabantay.
23:06.1
Sometimes we say that modern day slavery has invisible bars.
23:11.1
She could have walked out that door pero ang dami mga controls sa kanya. Wala siyang sariling finances. Wala siyang connection sa pamilya o kaya mga kaibigan.
23:23.1
Her whole world just stuck with that family the whole time. Yan lang ang buhay niya.
23:28.1
Siguro mga dalawang buwan ang naging process. Mga back and forth.
23:32.1
Sabi niya, handa na ako.
23:35.1
Pumasok yung mga FBI dahat. Apat na kotse.
23:41.1
Talaga ayaw bitawan si Adiling. Talagang gustong-gustong kunin. Hindi ko alam kung saan ako pupulutin.
23:51.1
Pumasok yung mga FBI dahat. Apat na kotse.
23:54.1
Talaga ayaw bitawan si Adiling. Talagang gustong-gustong kunin. Hindi ko alam kung saan ako pupulutin.
24:02.1
Pumasok yung mga FBI dahat. Apat na kotse.
24:05.1
Pumasok yung mga FBI dahat. Apat na kotse.
24:07.1
Nagtakong ako. Sabi ko, ano bang ginagawa nila rito? Iyon palang ako ang kailangan.
24:18.1
Napaka walang himo. Wala kang utang-along. Kung hindi dahil sa amin, hindi ka makakarating dito.
24:26.1
Tinawagan yung anak. Talaga ayaw bitawan si Adiling.
24:30.1
Talagang gustong-gustong kunin.
24:32.1
Ang sagot ng anak, sige, payagan mo na. Bahakot mo lahat yung damit.
24:45.1
Are you sure? Sabi ng dalawa. Yeah, I'll go with you.
24:52.1
Bahala na. Hindi ko alam kung saan ako pupulutin.
24:58.1
Nanay Fedelina, an 83-year-old woman who was kept by a film crew.
25:02.1
Ang Filipino-American family as an unpaid domestic worker for 65 long years.
25:13.1
Ngayon nakaalis na ako. Nakahinga ako ng maluab.
25:23.1
Noon ako nakita si Nanay talagang nakakaawa. Hindi niya alam kung anong nangyayari sa kanya nung mga time na iyon.
25:29.1
Kasi ang laki ng pagbabago from being in that trafficking situation tapos narescue siya ng FBI.
25:35.1
Naguusap na kami with PWC para makahingi kami ng tulong, financial at saka legal assistance para kay Nanay at kung ano pang kailangan niya.
25:43.1
When the employer was brought to justice, yun, nandun kami.
25:59.1
Dito ako humarap. Pinanong ako ng Debs.
26:06.1
Diyan, nahihina. Humarap siya sa husgado.
26:10.1
Ang abogado nila hindi basta-basta. Hindi mamurahin.
26:20.1
Parang nagulat siya at the courthouse because she had this life of isolation.
26:24.1
Then bigla, there's like 12 people sitting on her side.
26:28.1
Her only friends were the FBI agents, the Filipino Worker's Center, and the consulate.
26:32.1
So she knew like five people.
26:36.1
When we looked at the defendant's side, isang tao lang at puti siya.
26:40.1
Makikita mo talaga siya, napaka-emotional pa niya nun. Tapos nakita niya pa yung trafficker niya nun.
26:46.1
Ay yung anak ako hindi makapingin lumabaas.
26:50.1
Awang-awa pa ako. Gusto kong napita.
26:54.1
Sabi ng abogado ko, hindi ko natukto.
26:58.1
Nakakaawa nga din naman siya tingnan kasi matanda na siya, naka-wheelchair pa, may sakit.
27:03.1
Court comes into order, we all sit down. Then the judge, when he was looking over at the defendant, it's like, doesn't look evil, doesn't look mean.
27:11.1
Siyang unang tinanong ng judge, ano bang ginawa mo sa mga alaga sayo? Sinabi niya lahat.
27:20.1
Makikita mo rin yung sympathy nung judge sa trafficker. Kinakwento nga niya na wala na rin daw siya mapupuntahan.
27:28.1
Ganon. Pero nung si Nanay na yung nagkwento.
27:44.1
So kung titignan natin, yung nangyari kay Nanay is a very clear example ng labor trafficking under sa batas ng United States.
27:55.1
We are in the 21st century.
27:57.1
I'm surprised na marami pa rin pang-aabuso na ginagawa ng mga employer laban sa ating mga manggagawa.
28:04.1
Ang tinatawag nating human trafficking is when workers are forced to work long hours, hindi sila nabibigyan ng tamang sahot because they are threatened.
28:19.1
Sa ilalim ng batas na Trafficking Victims Protection Act,
28:24.1
para masasabi nating biktima ka ng trafficking, dapat makikita itong tatlong elements na ito.
28:30.1
Yung first element is yung process. May proseso na ginamit ang trafficker.
28:35.1
So yung process dito yung recruitment, yung pag-transport, pagkuhan ng servisyo mo.
28:40.1
Alam natin na yung pamilya na yun yung nag-apply ng visa at nag-transport kay Nanay mula sa Pilipinas hanggang dito.
28:47.1
E kalawang element, ano yung means, ano yung paraan sa pagkuhan ng servisyo ng tao para intentionally malinlang ka? May puwersa?
28:53.1
O binigyan ka ng maling informasyon?
28:56.1
Nakokontrol ka by, not only by force, pero by fraud or deceit.
29:03.1
Kung di dahil sa akin, hindi ka makakarating dito.
29:06.1
Yung utang na lo, ginagamit yan to manipulate. We're not pointing a gun on the head of the worker.
29:12.1
Kasi nung nag-expire na yung visa niya, tinakot siya na. Kung gusto mo, pindideport ka namin.
29:17.1
Yung final na element, anong purpose niya or anong naging risulta?
29:23.1
Involuntary servisyon. Parang naging alipin si Nanay.
29:32.1
During the testimony, it didn't look like the defendant was reacting much.
29:36.1
She never indicated if she did those things or not or she never denied it either.
29:41.1
And then at the end, we see the judge.
29:44.1
Parang gusto mong humihak din ng judge. First time I felt emotion in the court case.
29:48.1
Grabe yung change of mind, the change of heart ng judge sa sentencing.
29:52.1
Gusto niya nang ikulong yung trafficker kasi grabe yung ginawa nila kay Nanay.
30:00.1
Usually, you don't typically hear a judge ask, then he looks at Nanay, asks, what do you want to do with her?
30:05.1
Gusto mo ba ipakulong itong taong umanas sayo? Ayaw ko siyang makulong.
30:17.1
Parang naggulat lahat kami.
30:19.1
Did we just hear,
30:20.1
Nanay Fedelina tells the judge to just let her abuser go.
30:25.1
Ayaw ko siyang maikulong lang matanda na.
30:28.1
Hindi nakakagulat na ganun pa rin yung maiisip nung mga natatrafikos.
30:33.1
Sa haba ng panahon nila na nakatira dun, nakasama yung trafficker nila. Parang nakukonsider na nila na kapamilya nila.
30:41.1
So when the judge wanted to hand down the sentence, parang he was doing it slow motion.
30:44.1
Kasi alam natin like once the gavel hits, once it is ordered, can't reverse that really.
30:49.1
It's a final ruling.
30:51.1
He was hesitant. He was like, are you sure?
30:54.1
She seemed very sure that she wanted to forgive.
30:59.1
Order was handed down by the judge.
31:01.1
You know, only strong people may ganung pagtingin sa buhay.
31:04.1
Pinursu niya yung justice, pero pinatawad niya.
31:08.1
Imagine being taken out from your family, brought to a different country.
31:12.1
You're talking about one lifetime already.
31:15.1
Kung sino yung nabuso, yung paang magbibigay ng awa.
31:19.1
Doon mo makikita kung sino yung totoong tao eh.
31:21.1
Sobrang bait ng lola ko.
31:23.1
Na bahala na ang Diyos sa kanya, bahala na ang Diyos sa kanila.
31:27.1
Dapat talagang makuha niya yung para sa sarili niya.
31:30.1
Maparusahan yung gumawa sa kanya.
31:33.1
Kung maaari lang, kung kami lang ha, kung kami lang.
31:39.1
Meron din compensations sa kanya bilang isang biktima galing sa trafficker.
31:44.1
That's not enough.
31:45.1
To pay for the lifetime of her.
31:47.1
The lifetime of hurt and abuse na ginawa sa kanya.
31:53.1
It actually doesn't give her enough to live out her life.
31:56.1
Hindi ako nagtatanim ng galit.
31:59.1
Maski anong ginawa niya, okay lang sa akin.
32:03.1
Pinatawad ko na siya.
32:06.1
This is like the most forgiving thing I've ever seen someone do.
32:09.1
So the judge handed the sentence and eventually decided house arrest.
32:16.1
Tapos nang usapan.
32:19.1
Lumapit yung abogado nila.
32:24.1
Sobra e ka, ang bait mo.
32:28.1
Sabi ko, it's okay.
32:34.1
Gusto lang namin siyang talagang makasama namin. Mahag namin siyang makakap.
32:38.1
Alam naman natin yun na hindi na gano'ng katagal yung magiging buhay nila.
32:42.1
Doon sa sobrang tagal na nawala nila together.
32:45.1
At least ngayon kahit konti, meron pa rin silang time.
33:06.1
After years of isolation, she's no longer alone.
33:09.1
Often surrounded by her new family from the PWC that's fighting modern day slavery alongside her.
33:14.1
Papasalamat ako. Nagtagumpay ako sa aking hangarin.
33:20.1
She's starting to blossom now. Starting to make a few friends here and there.
33:25.1
Excited siya lumabas. Excited siya mag-meet ng iba.
33:29.1
We want to recognize Nanay Fedelina who is here.
33:36.1
She's so bravely spoken out about her life so that she can bring yung message sa iba pang mga kababayan
33:42.1
na huwag kayong mga api.
33:45.1
And that you don't have to stay in your situation.
33:48.1
You can reach out for help.
33:50.1
And nandito ang PWC, nandito ang Filipino community para sumaporta.
33:55.1
Nanay Fedelina is family now. All of us, right?
34:00.1
Maraming salamat sa inyong tulong sa akin.
34:04.1
Ngayon naging boses siya at mukha ng mga Filipino survivors, domestic worker survivors.
34:10.1
Nagiging mas confident din yung ibang mga survivor dahil sa example ni Nanay.
34:16.1
Kaya kayo. Dumabang kayo.
34:20.1
Huwag kayo magpaapi sa mga pinagtatrabuhan niyo.
34:27.1
Kailangan mag-ingat kayo.
34:32.1
Huwag kayo magpaapi sa mga taong nang-aapi.
34:37.1
The Consul General wanted to invite her to
34:40.1
their annual gala. So all the community members will go there.
34:44.1
300-400 person celebration of Independence Day and Pinoy pride.
34:49.1
So it's really really nice to see everyone dressed in their regalia, in their Filipino attire.
34:55.1
The plan was that they wanted to bring her over there and present her and share her story sa community
35:00.1
and just to all the different people.
35:07.1
So many people here in this room love you.
35:10.1
We will always be here to help you and support you.
35:14.1
Always remember that you are loved by the Filipino community.
35:25.1
People were hugging her. She was just in awe that my story touched all these people.
35:30.1
She was being embraced by the community kaagad.
35:34.1
Pahagi na siya ng isang community ng mga ibang survivors.
35:37.1
They provide support.
35:39.1
They provide comfort to each other and they provide courage.
35:43.1
Sa edad niya, hindi lang siya nagre-retire lang.
35:47.1
Totoo na nakatulong na siya sa ibang mga survivor.
35:51.1
We've covered her a few times and we've gotten to know her more.
35:54.1
But sometime within the next few months, namatay na daw yung trafficker niya.
36:00.1
Lahat kami, yun yung worry namin eh. Paano natin sasabihin kay nanay?
36:04.1
At nung sinabi na sa kanya, nakita mo yung grief ni nanay.
36:11.1
Yung paglulumo niya, paghinagpis niya. Para doon sa trafficker niya ha.
36:16.1
Talagang kinonsider niya na kapamilya niya talaga.
36:19.1
At may pagmamahal pa rin talaga siya doon.
36:22.1
Masakit sa loob ko dahil inalagaan ko siya lahat.
36:27.1
Masasakripisyo ko sa kanya.
36:29.1
Kind of closed the chapter.
36:31.1
But also in a way, Barangay,
36:32.1
it also freed her even more.
36:35.1
Barangay, there's that sense na,
36:37.1
just think about yourself na for once.
36:39.1
Just think about your own life.
36:41.1
Nakadalaw dito si Ambassador Romualdez from Washington.
36:44.1
He made it a point talaga na makilala at makausap ng personal si nanay Fedelina.
36:51.1
Gusto kong tumuwi ng Pilipinas.
36:55.1
Kailangan may kapama ko.
36:58.1
Dahil hindi ko na alam ang
37:01.1
pasikot-sikot sa Maynila.
37:06.1
Sisiguraduhin ko na manganyari yun.
37:11.1
Kung hindi naman makauwi ng Pilipinas si nanay Fedelina,
37:14.1
gagawa tayo ng paraan na makapunta naman dito ang mga kamag-anak niya.
37:31.1
Pagkakataon namin na makita namin siya.
37:41.1
Dahil nangyari na hindi na daw maibabalik yung mga panahon.
37:45.1
Ito lang ang pagkakataon namin na makita namin siya.
38:19.1
For the first time, makakapunta rin ng Amerika yung mama ko tsaka lola ko.
38:23.1
Na hindi naman namin ina-expect na gano'n kabilis yung mga pangyayari.
38:26.1
Ito ang mga pangyayari.
38:47.4
Gusto lang namin siyang talagang makasama namin, mahag namin siya, maakap.
38:51.5
Alam naman natin yun, hindi na gano'ng katagal yung magiging buhay nila.
38:56.1
Doon sa sobrang tagal na nawala nila together, at least ngayon kahit konti, meron pa rin silang time.
39:05.9
Sabi ko nga sa nanay ko, paano kung anong sabihin sa akin?
39:09.2
Yung parang may takot din ako nga.
39:11.1
Hindi kaya ako sumbatan, ba't mo ako pinayagan?
39:13.4
Paano kaya sasagot ko sa kanya?
39:28.6
Were you already working when you last saw your sister?
39:31.8
Nung pumunta ko rito, hindi kami nagkita.
39:35.5
Eto, ito na aking, ito na aking.
39:38.2
So mga 50 years, hindi mo nakita ang kapitin?
39:40.8
Hindi, hindi kami nagkita.
39:42.8
Malay, Malou's here.
39:49.7
At nandito may bisita tayo.
39:51.4
Nandito si Nanay.
39:55.4
Nanay, may papakilala ko sa inyo.
39:57.4
May papakilala po ako sa inyo.
39:59.4
Siya po si Jolila.
40:05.4
Bakit siya yung sinabi?
40:09.4
Ay, huwag akakapin niyo.
40:13.4
Ay, huwag akakapin niyo.
40:15.4
Bakit niyo yung sinabi?
40:17.4
Bakit niyo yung sinabi?
40:19.4
Bakit niyo yung sinabi?
40:22.4
Nanay, tanan ninyo!
40:28.4
Gunungan kokong ako?
40:34.4
Maradong ho ko kapag hindi toko.
40:36.4
broadag ang mga anumananas.
40:41.4
Uy, alam niyo lang ito.
40:42.4
Gob within a long time.
40:45.4
utol sa ang thoughtful discovery.
41:09.0
Ito na ba yung apo ko?
41:12.1
Yung inalagaan mo doon sa Manila.
41:17.3
Kaya lang hindi akong naglagay ng ipin.
41:38.1
nagpakahirap sa akin,
41:42.7
Hindi ko makakalimutan
41:45.1
maski nandun ako sa langit.
41:47.3
Kayo pa rin ang aking
41:49.3
pag-asa sa buhay.
42:07.3
Kasi yung mga kapatid ko,
42:09.7
yung buhay pa, yun ang inaanon nila.
42:12.2
Kahit kami mawala,
42:13.6
basta nakita muna kami.
42:15.3
Masaya nga ako nga nakita ko,
42:17.3
kaya dahil dalawa na lang kami
42:25.8
Naiyak doon ako dahil
42:27.8
nakita ko rin yung
42:31.1
sobrang danda niya.
42:33.5
Mahal ko itong kapatid ko
42:35.2
dahil dalawa na lang kami.
42:41.8
ikaw na, kami na lang
42:43.6
mag-aalaga sa iyo.
42:45.4
Ay hindi pa pwede,
42:47.1
kasi wala akong pagtili.
42:51.1
Pag punta mo doon, manisiwala ka.
42:53.1
Kaya nangyayakapin ka nang gusto.
42:55.1
Kaya nangyayakapin ka nang gusto.
42:57.1
Yung mga kwentuhan nila ni Lola,
42:59.1
na-recall nila lahat yung mga kaibigan nila,
43:01.1
kung sino pa buhay,
43:03.1
kung ano yung mga ginagawa nila dati.
43:05.1
Nakakatawang pakinggan.
43:07.1
At least, naalala lahat ni Lola ko
43:09.1
yung mga nakaraan pa niya,
43:11.1
hindi niya pa talaga nakalimutan.
43:13.1
Gusto rin niya umuwi,
43:15.1
na makita lahat ng mga family niya.
43:17.1
Pero gusto rin niya na makabalik din dito.
43:19.1
Dahil sa immigration system dito,
43:21.1
hindi pa siya pwedeng umuwi.
43:25.1
At least, nabigyan sila ng pagkakataon,
43:27.1
magkita pa at magaroon ng time together.
44:01.1
Ang nanay niya pupunta.
44:11.1
Kahit na ang sakit-sakit sa kalooban namin,
44:13.1
sa kanya, parang magdala ka ng bulak-bulak
44:15.1
at puntahan mo uli.
44:17.1
Yung iba, hindi na talaga babalikan ang mga
44:29.1
kabisado niya kung nasaan yung mga
44:31.1
puntud nilang tatlo.
44:37.1
Nakuha niya pang lininsin.
44:39.1
Kahit ako, hindi ko kayang gawin yung ginagawa niyang pagpapatawat.
44:43.1
pagmamahal yung binigay niya sa pamilya na yun.
44:45.1
Sinasabi ko nga sa kanya,
44:47.1
auntie, hindi ko kaya yung ginagawa mo.
44:49.1
Siyempre, yun ang iniisip ko,
44:51.1
magiganti, di ba?
44:53.1
Pero siya, hindi, wala ang kapirasong bitterness sa kanyang puso.
46:09.1
Hindi mo kasi siya nakikita.
46:11.1
Ngayon ito na siya kasama namin.
46:36.1
Kahit simple lang na magkasama kami,
46:41.1
Yun yung mga masasaya kasi yun yung mga hindi nagawa ng lola ko eh.
46:46.1
Tingnan mo nung sa TV.
46:49.1
Bagong kuha ako noon ng IDI.
46:52.1
Kaya ganun ang buo ko.
47:04.1
The moment finally happened and
47:07.1
this is probably the best day
47:08.1
she's had in so long.
47:10.1
Parang ngayon lang nila nakita na tumawa yung lola ko.
47:14.1
Nang umiti ng natural,
47:16.1
yung talagang tunay.
47:31.1
Magmuni-munit, magpakasaya.
47:35.1
Saan ka ba umiiyak?
47:40.1
Yung makita mo siya na may ngitina,
47:43.1
malaking bagay yun sa amin.
47:48.1
Nagkita-kita kami ng pamilya
47:52.1
nagsama-sama rito.
47:58.1
I'll take a look at the window.
48:00.1
I see your sister.
48:03.1
So yung aking pamangkin,
48:05.1
yung aking pamangkin,
48:06.1
yung mga aking apo.
48:08.1
Lahat daw nang lumapit sa kanya sa bintana,
48:10.1
yun daw yung mga nagmamahal sa kanya.
48:12.1
At hindi daw siya pinapabayaan.
48:14.1
Dahil sa sinabi niya na yun,
48:15.1
kahit bumalik kami ng Pilipinas,
48:17.1
alam namin na nasa mabubuting tao
48:20.1
na ngayon si lola.
48:27.1
Alam mo yun, the whole night namin na natulog kami,
48:30.1
tinititigan niya kami, tatlo.
48:33.1
ang tagal ng panahon na hindi ko kayo nakatulog.
48:37.1
iba pala yung mga,
48:38.1
yung tunay mong family.
48:45.1
Tapos ngayon, nakaalis na kami.
48:49.1
Iiwanan na namin siya.
48:53.1
Sana pinagdadasal ko lang na
48:56.1
maayos na yung visa niya.
49:00.1
Ang gusto ko, makauwi siya talaga sa amin.
49:12.1
Hello, and welcome to L.A.S.
49:14.1
We have implemented plans to keep L.A.S. clean
49:17.1
and ensure travel rules are healthy.
49:19.1
We all have a responsibility to reduce the spread of germs.
49:22.1
Please remember these few simple rules.
49:25.1
Wash your hands often when using and sanitizing
49:27.1
with at least 60% alcohol.
49:29.1
Saan ba parang ako pang pasakit ka sa amin?
49:33.1
It was a reunion, 40 years in the making, but cut short by the pandemic.
49:40.9
As Nanay returns home to her adoptive family, she now goes back with many new memories that'll last a lifetime.
49:47.5
New memories that she made with the family whom she lost decades ago,
49:51.1
who she thought she'd never see until the community came together and made it happen.
50:03.1
You don't see too many happy endings in this business.
50:11.2
The irony was this happened during the time of corona, so you never thought it would happen.
50:16.0
In the past two years since Nanay Ligtasinana, it took so many different people just being selfless and giving their resources.
50:22.1
Family na sila, you just see how everyone just came together for this one purpose and we saw it happen.
50:31.3
There's the family you're born in.
50:33.1
Into, bound by blood.
50:35.1
And there's also the family that you're stuck with, which could be like a captor, employer.
50:39.9
There's the family that you adopt like kapamilya, your closest of friends.
50:47.0
And it's the people that you love the most, that you trust the most, that you surround yourself with the most.
50:53.1
Everyone deserves a family, even if you don't know who they are or where they are.
50:58.1
It makes them whole.
51:00.1
It's her dream din na makauwi siya sa Philippines.
51:03.1
Makita niya rin yung family niya doon.
51:05.1
And I hope nandun din kami sa journey na yun.
51:08.1
Yan ang isa sa mga bagay na pinapaliwanag ko sa ating mga kababayan na doon.
51:14.1
Kasi it's not enough na masipag ka lang.
51:16.1
Once you're being wronged, again, inaabuso ka na, you do something.
51:20.1
Yung lesson para sa mga tao na nasa ganitong sitwasyon,
51:24.1
dapat hindi sila mawala ng pag-aasa at talagang tuloy yung paghanap ng paraan na makabaklas sa ganyong sitwasyon.
51:31.1
Para sa mga kababayan natin, lalong-lalong,
51:33.0
lalo na sa ibang bansa.
51:34.0
Ano man ang maging problema mo sa buhay,
51:36.0
isa lamang ang bagay na makakapagpatibay para sa iyo.
51:40.0
Ito ay ang iyong pamilya.
51:42.0
In our Filipino culture, there's some space to actually creating slavery.
51:47.0
As a community, bring light to it and help bring freedom sa ibang mga nanay federalina.
51:59.0
Sa mga dumulong ng sakribis,
52:03.0
nagpakahirap sa akin.
52:09.0
Hindi ko makakalimutan,
52:12.0
maski nandun ako sa langit,
52:14.0
kayo pa rin ang aking pag-aasa sa buhay.
52:34.0
Hello, I'm Mayor Eric Garcetti.
52:37.0
Today we mourn the passing of Edelina Lugasan,
52:41.0
an angel in this city of angels,
52:44.0
a profoundly strong and kind person,
52:49.0
who shared her experience of human trafficking to empower others who have been exploited
52:53.0
and to educate all of us about modern-day slavery in our world.
52:57.0
Through her courage and resilience, she inspired me and so many people.
53:01.0
Sa ngalan po ng buong sampayan ng Pilipino dito sa Los Angeles.
53:06.0
Kainaalay namin kay nanay Fidelina.
53:09.0
Siya ay isang matapang na babae.
53:11.0
She never failed to amaze us with her kind, loving, and forgiving heart.
53:18.0
She was an inspiration to domestic workers and trafficking survivors around the country.
53:24.0
Saan ka man na roon, may ipit na yakap at pagpupuday.
53:29.0
Mas masarap at mas masaya yung papasyalan niya doon.
53:32.0
And your story will continue to be an inspiration.
53:35.0
Her story lives on.
53:36.0
The world needs more people like you.
53:39.0
I'm so grateful to have become part of the extended family that came together as part of Nanae's village.
53:47.0
Rest in peace, Nanae Fidelina.
53:49.0
Malayang malaya ka na.
53:53.0
All the family of PWC will always remember you.
53:57.0
Nanae Fidelina, we will never forget you.
54:02.0
You will always live in our hearts.
54:04.0
My dear Lola Fidelina, you are now finally free with the Lord.
54:08.0
Enjoy eternal life of happiness in heaven.
54:27.0
Kailangan sa mga pag-asa thousand sa pagpayaman.
54:30.0
Ang 마s μ messages ng kanila sa 내일 pa.
54:34.0
Sa pagstillahan pushing all that you like.
54:37.0
I'll take it away with you.
54:44.1
Ngayon, ito ang pag-asa ng tuwing kita,
54:47.1
sabegah uncle Barry President.
54:50.0
Up for theiles na takot natin Katayang mataw para makiging giyain anos na.
54:53.0
Go pow pa ka ng Patayang Matang,
54:57.0
Thank you for watching!
55:27.0
Thank you for watching!
