Oh, MD!:'Nakamamatay ba ang mga bakuna?' at ibang maling akala, itatama ng eksperto
00:44.4
Pero bago pa magka-pandemya, matagal na tayong may mga bakunang subok na.
00:49.8
At yan ang muli naming ipakikilala sa inyo.
00:54.1
At mamaya makakausap natin ng isang eksperto
00:56.8
para malaman at maitama ang mga maling paninigay.
01:00.0
Niwala tungkol sa vaccines.
01:05.2
May mga bakunang hindi na iturok kay Andre noong sanggol pa lang siya.
01:09.9
Kaya't sinigur niyang hindi na itumauulit sa sariling anak
01:13.4
na nakompleto na ang routine vaccines.
01:17.1
Bilang first time, ma'am, parang nakakatakot din po kasi na
01:22.0
baka mamaya mahawaan po siya ng mga sakit, gano'n,
01:26.1
para protected din po siya.
01:27.8
Saka yung mga nag-outbreak po ng mga virus para hindi rin po siya magkaroon,
01:33.9
Siyempre po, nahihirapan din po siya eh.
01:36.6
Pag nahihirapan po siya, parang nahihirapan din po ako eh.
01:40.2
Bukas din ang health centers para sa mga gustong magpabakuna,
01:43.8
lalo na yung vulnerable population, mga bata, buntis at matatanda.
01:49.2
Marami pong nagpapabakuna sa amin.
01:51.5
And another thing is, hindi lamang po dito sa center kami nagpabakuna,
01:56.4
bumababa rin po kami.
01:57.7
Sa mga baranggays para magbakuna,
02:01.5
napakahalaga po nito na mabigyan ng protection ng mga bata
02:05.5
para dun sa mga bakuna, para dun sa mga sakit na mga vaccine-preventable diseases.
02:13.4
Kasama na natin ngayon si Dr. Ana Ong Lim,
02:16.4
na siyang professor and chief ng Division of Infectious and Tropical Disease in Pediatrics
02:22.0
dito sa Philippine General Hospital.
02:27.7
mayroon po sila pagka tinuturukan sila ng vaccine.
02:30.9
So, yan po muna, true or false?
02:34.2
Typically, those are symptoms related to how our immune system reacts to the vaccines.
02:41.1
So, medyo may konti bigat ng katawan, pero mabilis lang naman yun, nawawala ka agad.
02:45.5
At ang katumbas naman nun ay yung protection na hindi mo na kailangan ma-experience
02:50.0
yung tindi ng actual na sakit na iniiwasan natin through the vaccination.
02:54.2
Opo, yung iba naman, Dok Baligtad,
02:57.7
magkasakit ka na muna para may natural immunity ka, saka ka magpabakuna.
03:02.9
Well, the point nga of vaccination is ayaw mo na sanang madaanan pa yung sakit.
03:08.3
Maganda't maganda sana kung hindi gaanong katindihan yung sakit, no?
03:13.9
Pero let's say, pag-usapan na lang natin rabies yan.
03:16.6
Alam natin na walang lunas ang rabies.
03:19.5
So, paano ka namang papayag na hindi magpabakuna laban sa rabies?
03:24.9
Or on the other hand, yung mga...
03:27.7
nagkakaroon ng sakit tulad ng chicken pox, for example.
03:32.9
Akala natin sakit lang yan ng bata, pero meron ding nagkakaroon ng komplikasyon.
03:38.5
Yung natural immunity po through vaccines, sinasabi na kukuha rin daw po yun sa mga nasa paligid mo na nagpabakuna na.
03:46.5
So, kung marami naman sa paligid ko nagpabakuna na, okay lang ba? Huwag na rin ako?
03:50.9
Ginagawa natin yun kasi may mga taong hindi pa talaga pwedeng makatanggap ng bakuna dahil sobra nilang bata
03:56.7
or sobrang hinay.
03:57.7
Kasi nalang immune system nila.
03:59.7
Pero, para asahan natin yung iba, para magkaroon tayo ng proteksyon, mahirap yun kasi papaano naman
04:07.3
kung tayo lumipat sa ibang lugar na hindi ganoon ang structure ng community, de, exposed pa rin tayo, may risk pa rin tayo.
04:14.1
Yung iba naman, Dok, eto na, nagpabakuna na ako, kaya lang nagkasakit pa rin ako.
04:18.1
Akala ko ba makakatulong sa akin ng vaccine?
04:20.7
That's a really good question, Ara.
04:22.7
Kasi tatandaan natin, ang bakuna, like any other medicine, walang 100%.
04:27.7
Pero, mabawasan lang natin ang bahagya, yung risk na nakukuha natin galing sa sakit, malaking bagay na.
04:34.7
So, for example, isipin na lang natin yung nangyari nung COVID.
04:38.7
Nung panahon na wala pang bakuna, takot na takot talaga tayo.
04:42.7
Hindi nga tayo lumabas ng bahay para hindi tayo mahawaan.
04:45.7
Pero habang nagkaroon na ng bakuna, dumami na yung nagkaroon ng bakuna, alam natin nandiyan pa rin si COVID sa paligid.
04:51.7
Pero, mas free na tayong kumilos.
04:55.7
Hindi na tayo gaano-gaano na kumilos.
04:57.7
Hindi na tayo nag-aalala.
04:58.7
And that's all brought about by the protection that vaccines can give.
05:03.7
Yung iba naman, Dok, nakikinig din sa mga kakilala nila.
05:08.7
Sinasabi, nakakamatay daw po ang bakuna.
05:11.7
Bakit may namatay, eh nagpabakuna siya.
05:14.7
So, eh healthy naman siya dati.
05:16.7
Pero nung nagpabakuna siya, saka siya nawala.
05:18.7
Unfortunately, may mangyayari't mangyayari before and after vaccination na mahirap natin sabihin dahil mismo sa bakuna.
05:27.7
Hindi siya connected.
05:29.7
Pwedeng connected, malamang hindi.
05:32.7
Kaya nga din pati, maraming pag-aaral na pinagdadaanan ng mga bakuna.
05:37.7
So, unang-una, kailangan nating malaman ano ba yung source ng sakit, yung pinaka-mikrobyo.
05:43.7
Tapos, kailangan natin siyang either piliin kung aling parte ng mikrobyo ang importanteng mailagay sa bakuna
05:50.7
or pahinain yung mikrobyo mismo para pagka ibinakuna siya sa tao, hindi na siya magiging supportive.
05:56.7
Hindi na siya magiging source ng sakit.
05:58.7
So, you can imagine, ganun lang yung pagpapaliwanag natin pero dekada, no?
06:02.7
Yung panahon na ginagamit para mabuo yung ganung klaseng knowledge.
06:07.7
Paano po nalalaman, Dok, yung mga sakit na pwedeng may vaccine versus sa wala?
06:12.7
Ang ginagawa is, alin ba sa mga sakit sa mundo yung pinaka-marami ang nagkakaroon ng mismong sakit na yun
06:20.7
or yung pinaka-impact ng sakit sobrang tindi?
06:23.7
But with COVID po, what especially happened?
06:25.7
Ang naisip nitong ating mga public health authorities,
06:29.7
sandali lang, we can re-engineer this process dahil very urgent.
06:33.7
Hindi naman pwedeng maghantay nung dekada bago pa natin masolusyonan yung problema ng COVID.
06:38.7
Ganun lang nga yung nangyari.
06:40.7
Umiksi yung timeline without sacrificing the necessary steps.
06:45.7
Meron daw po po lang mga nagsasabi na ang bakuna daw ay nagkakos ng developmental conditions like autism, etc.
06:53.7
So, true po ba yun?
06:54.7
The short answer is false.
06:56.7
Walang proof na pagka nagpabakuna ang isang tao ay magkakaroon siya ng developmental delay or any kind of developmental condition.
07:06.7
Paano natin nalaman yun?
07:08.7
Kasi may mga pag-aaral na nagpapakita na sa karamihan ng binabakunahan, wala naman tayong nakikitang ganung klaseng effect after vaccination.
07:18.7
Ano po ba yung side effects ng pagpapabakuna?
07:21.7
Ang pinaka-common of course is yung tinatawag na local side effects.
07:23.7
Pag tinurok, mamamaga, mamuhula.
07:26.7
Pwedeng systemic, lagnat, pananamlay.
07:29.7
Sa bata, yung loss of appetite.
07:34.7
Meron ding iba na nagkakaroon ng systemic symptoms tulad ng bigat ng katawan, pagtatae, depende sa bakuna.
07:41.7
Yun usually yung na-observe natin.
07:44.7
For the majority of vaccines, yung mga tinatawag na severe adverse effects na very, very rare,
07:51.7
yung kinailangan kang ma-hospital, are typically related to allergies.
07:57.7
May mga talagang takot sa karayob.
08:00.7
Ako sinasabi ko takot ako sa karayob pero eventually gagawin ko kasi inisip ko yung mas mabigat naman yung benefit kaysa sa takot ko.
08:08.7
But others, may mga nakita na talaga ako na namumutla, di ba po tumataas ang BP.
08:12.7
So paano po yun? How do doctors deal with that?
08:17.7
May ganun talaga. May nararamdaman.
08:19.7
May mga signs and symptoms na pwedeng ma-encounter.
08:24.7
Pero maipaliwanag dun sa nakakaintindi na older children, adults.
08:29.7
Tapos bigyan natin ng anticipated na lunas.
08:32.7
So kung kunwari lalag natin, alam natin kung anong ibibigay na gamot.
08:36.7
Or kung makakabagsak talaga ng katawan, medyo planuhin na nila. Weekend yan para makapagpahinga.
08:42.7
Ano-ano yung mga bakuna na pwede kong makuha?
08:47.7
Yung basic series ng pertamina.
08:49.7
Yung DPD na tinatawag.
08:52.7
Ngayon, dahil mas may capacity na yung health system natin, sinasama na rin dun yung H-influenza B na panlaban sa mga sakit sa bloodstream infections, pneumonia, meningitis.
09:07.7
Kasama pa dun yung hepatitis B. So five in one na yan ngayon.
09:14.7
Meron din tayong polio vaccines na ibinibigay.
09:17.7
Isa din sa mga importante yung laban sa measles.
09:22.7
Ina-encourage din natin ang mga tao na magpabakuna against flu.
09:26.7
Nung panahon na marami pang COVID, of course COVID vaccines were part of it.
09:31.7
Kasama pa rin sa ating health system yung libreng bakuna laban sa pneumococcus, pneumococcal conjugate vaccine.
09:39.7
Ina-encourage din natin yung bakuna laban sa mga rash illnesses like chickenpox, for example.
09:46.7
And then as people grow older, may iba silang mga exposures na kailangan din ng proteksyon.
09:53.7
So let's say, ikaw ay older child, hindi ka na sa bahay na lang kumakain.
09:59.7
Alam natin na may mga panahon na na-expose tayo sa pagkain na hindi malinis, so hepatitis A is important.
10:05.7
Meron din tayong mga bakuna laban sa mga cancer-causing viruses like HPV for teenagers.
10:15.7
Dok, meron lang tayong questions from our netizens.
10:18.7
So this one from Kimmy Montemayor. Ang question po niya ay, mas okay po ba na may na-experience after vaccine like fever for it to be effective?
10:26.7
Or same lang din po siya sa mga patients na walang na-experience na adverse reactions?
10:32.7
Actually, hindi naman kailangan makaramdam ng sakit ng katawan or any other adverse events after vaccination to say na gumana siya.
10:40.7
May mga tao na medyo mas mainda ng konti yung katawan nila, mas maraming nararamdaman.
10:44.7
Kaya mas may nare-report.
10:46.7
Okay, Dok. And one more po. From Paulo Chen. Is it possible to create a vaccine na pang-lifetime talaga?
10:53.7
Or kailangan po palagi ng booster?
10:55.7
Depende kasi sa bakuna. Yung tinatawag nating inactivated vaccines, karaniwan kailangan ng booster.
11:02.7
Kasi after a while, yung immune response natin doon sa trigger, yung vaccine, bumabagsak. So kailangan ulitin. So example, pertussis.
11:12.7
Karamihan sa atin, nung tayo sanggol na bakunahan against that. Pero over time, nag-weigh in yung immunity, kailangan ng booster.
11:20.7
Merong mga bakuna na one and done. So like for example, yung mga live viral vaccines, measles vaccines for example.
11:29.7
At bago tayo magtapos, heto ang mga pabaon namin sa inyong TTG o Tip to Go.
11:35.7
Pwede sa lahat ang bakuna. Kaya magandang kumonsulta sa inyong mga doktor o health center
11:40.7
para malaman kung ano yung pwedeng iturok sa inyo.
11:44.7
At maniwala lang sa mga legit na news, government, at medicine websites para sa tamang impormasyon.
11:52.7
Got questions? Or may gusto kayong topics na pag-usapan?
11:56.7
Comment down below. At share nyo na itong video para mapakinabangan ng inyong mga kakilala at kapamilya.
12:04.7
Hanggang sa susunod, huwag mag-OMG!
12:08.7
Dahil basta health at peace!
12:10.7
Sa wellness mo, sagot ka ng OMG!
