5 Simpleng Paraan Para Mawala ang Diabetes. - By Doc Willie Ong (Internist and Cardiologist)
00:39.9
Ang type 1, ito yung type 1 diabetes, diabetes ng mga mas bata.
00:45.1
Ibig sabihin, talagang hindi gumagawa ng insulin yung katawan nila
00:48.5
at kailangan nila mag-injection para makontrol yung blood sugar at mabuhay.
00:55.1
Ang type 2 diabetes, ito yung,
00:57.3
diabetes ng mga edad 35, pataas.
01:01.5
So, ito po yung mas pangkaraniwan na mga diabetic.
01:06.6
Ito yung mga diabetes na dahil sa kinakain nila,
01:10.4
kulang sa exercise, masyadong matataba ang kinakain.
01:14.5
So, yung type 2, ito yung may iwasan natin.
01:17.4
Yung type 1, ito yung medyo hereditary.
01:20.9
Ano yung mga level of diabetes?
01:23.6
Kung meron ka na bang diabetes o wala pa?
01:25.8
Ano yung mga level of diabetes?
01:26.1
Ano yung mga level of diabetes?
01:26.2
Ano yung mga level of diabetes?
01:26.3
Magpapacheck po tayo ng fasting blood sugar.
01:31.0
Pag normal yung fasting blood sugar nyo, blood test lang yan,
01:35.3
kadalasan ang normal ay below 100.
01:38.5
Yung iba 100, yung iba 105.
01:41.6
Basta makikita nyo naman sa lab result,
01:44.1
pag normal, ibig sabihin, wala kayong diabetes.
01:47.6
Pero pag ang resulta nyo, kunwari ay 105 hanggang 125,
01:54.5
Pag ganito ang result ninyo, ibig sabihin, pre-diabetes po yun.
02:02.1
Ibig sabihin, malapit na, papunta na sa diabetes.
02:06.5
Pero hindi pa tumutuloy.
02:08.2
Parang mild or early diabetes na natin ito masabi,
02:13.6
pero borderline yan, 105 to 125 na result.
02:18.8
Pero pag lumampas na kayo sa 126 mg per DL,
02:24.5
ay diabetic na talaga yun.
02:26.5
Tapos pag yung ihi nyo nilalanggam na, ay diabetic na yun.
02:30.5
Pero kahit hindi nilalanggam, pwedeng diabetic.
02:33.5
Tapos yung ihi, pag chinect yung ihi, meron ding asukal.
02:38.5
Pag may sugar na sa urinalysis, diabetic na yun.
02:43.5
Ano ang sintomas ng diabetes?
02:47.5
Kung hindi pa malala yung pagtaas ng blood sugar,
02:50.5
baka wala kang sintomas, mararamdaman.
02:52.5
Pero kung malala na,
02:56.5
laging parang kulang sa tubig,
02:59.5
nanunuyo lalamunan, dry mouth,
03:04.5
ihi ng ihi sa gabi,
03:06.5
sign din ng diabetes,
03:10.5
Marami siyang kinakain, gutom na gutom siya,
03:12.5
pero hindi siya tumataba.
03:14.5
Actually, yung iba matutuwa dito,
03:16.5
ay kain ako ng kain, hindi ako tumataba.
03:18.5
Hindi po maganda yun.
03:19.5
Ibig sabihin, kain ka ng kain, hindi naabsorb ng katawan mo yung kinakain mo.
03:23.5
Kasi nga may diabetes ka.
03:30.5
nanlalabo ang mata.
03:32.5
Kung nanlalabo ang mata,
03:35.5
komplikasyon na yun ng diabetes.
03:37.5
Hindi gumagaling ang sugat,
03:39.5
lalo na yung mga sugat sa paa,
03:41.5
medyo malala na yun.
03:42.5
At isa pang sintomas ng diabetes,
03:44.5
yung laging may infection.
03:46.5
Infection sa ihi,
03:48.5
infection sa puwerta sa babae,
03:51.5
infection sa balat,
03:53.5
hindi gumagaling.
03:54.5
Yan ang mga senyales ng diabetes.
03:56.5
Paano tayo iiwas?
03:58.5
Merong magandang study.
04:02.5
National Heart, Lung and Blood Institute in Bethesda, Maryland.
04:07.5
Sampung taon pinag-aralan yung mga may diabetic.
04:11.5
Ang magaganda kasing study po talaga,
04:15.5
ang hinahabol naming study ko,
04:18.5
yung may ebidensya.
04:21.5
Ito yung mga libo-libong tao pinag-aaralan.
04:24.5
Ano ba mas maganda?
04:25.5
Kumain nito o kumain nito?
04:26.5
Yun yung tunay na medyo sigurado tayo.
04:29.5
Ang hindi ko pinapaniwalaan
04:32.5
o medyo magdududa kayo,
04:34.5
yung mga sabi-sabi lang na
04:36.5
sabi ng kapitbahay,
04:38.5
uminom dito, gumaling.
04:40.5
Eh mahirap po maniwala sa ganun.
04:43.5
puro baliktad ang sinasabi.
04:46.5
Maraming ngayon binabaliktad na sa internet eh.
04:48.5
Kung ano yung tama,
04:49.5
nagiging mali na.
04:51.5
So, sasabihin ko sa inyo,
04:52.5
ano yung 10 years study na
04:55.5
mas safe yung ganitong pagkain.
04:59.5
Five ways para bumaba yung diabetes.
05:02.5
Pag ginawa mo daw itong lima,
05:04.5
ay makocontrol mo siya.
05:07.5
dapat hindi ka overweight.
05:09.5
Yung timbang talaga,
05:11.5
nasa timbang lahat eh.
05:13.5
na doon na talaga ang problema.
05:17.5
pag ma-achieve mo yung normal balance,
05:19.5
yung normal body weight mo,
05:20.5
yun ang pinakamaganda.
05:21.5
Anong normal body weight?
05:22.5
Meron ako mga tips dyan.
05:25.5
Height and weight.
05:26.5
Pero kung gusto nyo po ng shortcut,
05:28.5
dapat yung waistline ng kalalakihan
05:31.5
ay dapat 36 inches.
05:34.5
36 inches lang ang
05:37.5
ang pagsukat sa tiyan po.
05:41.5
Sa may sinturon ha?
05:44.5
sinusukat sa sinturon,
05:47.5
nakalawit naman yung bilbil.
05:50.5
Ang tunay na pagsukat,
05:52.5
dapat dito sa belly button,
05:58.5
humihinga o hindi humihinga?
06:02.5
dapat humihinga ka.
06:07.5
para umabot sa 36.
06:08.5
Medyo madaya yun.
06:09.5
Pag 36 inches sa lalaki,
06:14.5
36 to 40 inches ang tiyan,
06:19.5
overweight na yun.
06:22.5
pag lampas ka ng 40 inches sa lalaki,
06:25.5
ito pang Asian countries to ha,
06:28.5
More than 40 inches,
06:30.5
Obese is sobra taba.
06:34.5
ang cut-off natin,
06:37.5
Pag 31 inches ang tiyan ng kababaihan,
06:40.5
yan ang normal o mas maliit.
06:42.5
Mas mataas sa 31,
06:46.5
overweight sa babae.
06:49.5
obese na sa babae.
06:53.5
pinaka-importante,
07:00.5
Sigarilyo talaga.
07:01.5
Ayon sa pag-aaral,
07:03.5
Pag hindi daw naninigarilyo,
07:06.5
mas hindi nagkaka-diabetes.
07:09.5
tumigil na sila ng paninigarilyo nila
07:13.5
hindi na daw tinatamaan ng diabetes.
07:15.5
Mas hindi tinatamaan.
07:16.5
Ayon dito sa libo-libong taong pinag-aralan
07:19.5
sa Bethesda, Maryland.
07:22.5
Pero, kung naninigarilyo ka,
07:25.5
nakakasira ng paa,
07:26.5
nakakasira ng ugat.
07:28.5
Tapos may diabetes ka pa,
07:30.5
nakakasira ng paa,
07:31.5
nakakasira ng ugat,
07:32.5
eh, madederecho tayo dyan sa bypass.
07:35.5
Mga sakit talaga.
07:36.5
Maoperahan tayo ng diora.
07:38.5
So, smoking talaga matindi.
07:40.5
Pag sinabi mo pa sa diabetes,
07:43.5
So, one, body weight.
07:44.5
Two, don't smoke.
07:46.5
kailangan galaw-galaw talaga.
07:48.5
May exercise talaga.
07:51.5
Yung taong nag-exercise palagi,
07:54.5
makikita naman nila eh,
07:55.5
sinasurvey sila eh.
07:57.5
Yung laging nagja-jogging,
08:00.5
akyat-baba ng hagdanan,
08:02.5
kahit medyo hinihingal kayo,
08:06.5
Dok, hinihingal ako eh.
08:07.5
Mag-exercise kayo
08:09.5
hanggang doon sa hingal mo.
08:14.5
may sakit ka sa baga,
08:17.5
kahit sa mga may sakit sa puso,
08:19.5
hindi naman sumasakit yung dibdib.
08:21.5
Hanggang doon sa kaya mo.
08:23.5
Mas matanda tayo ngayon sa mga may edad.
08:26.5
Katulad ko, middle age.
08:27.5
Diba, medyo hapo na tayo.
08:31.5
maglakad pa rin kayo.
08:32.5
Hanggang doon sa hinahapo kayo.
08:34.5
Pag hinapo na kayo, pahinga.
08:36.5
Tapos, lakad ulit, pahinga.
08:39.5
Mas maganda yung pagod ang katawan,
08:41.5
yung nag-exercise,
08:43.5
kaysa sa hindi nag-exercise.
08:45.5
Kasi maganda nga blood circulation eh.
08:48.5
Kaya number 3 tip,
08:49.5
be physically active.
08:51.5
Yung mga taong laging nagtatrabaho sa bahay,
08:53.5
sila yung normal blood sugar.
08:58.5
iiwas daw talaga sa alak.
09:01.5
Kaya ayaw nila yung alak eh.
09:03.5
Pag umiinom daw ng alak,
09:05.5
kasama na daw yung ibang bisyo.
09:07.5
Magkakasama daw ito eh.
09:08.5
Ito ayon sa pag-aaral ah.
09:10.5
Kasi libo-libo pinang-aaralan nila eh.
09:12.5
Pag umiinom daw ng alak,
09:14.5
kasama na sa makain na matataba,
09:17.5
kasama na yung sigarilyo.
09:19.5
Alak, sigarilyo, partner nila yun.
09:22.5
Kasama na rin yung ayaw mag-exercise
09:24.5
kasi umiinom ng alak.
09:26.5
So, yun po nakita nila.
09:28.5
Yung mahilig sa alak,
09:29.5
unhealthy kumain,
09:31.5
puro matataba, naninigarilyo,
09:34.5
lagi nila nakahiga.
09:36.5
Kaya nga, avoid alcohol.
09:38.5
Magkakasama kasi yun eh.
09:41.5
para makaiwas sa diabetes,
09:43.5
pipiliin po itong mga mga sustansyang pagkain.
09:48.5
Ayon sa lead author, si Dr. Jared Reyes.
09:53.5
Sabi niya, yung pagkain talaga ang malaking epekto.
09:57.5
Anong mga pagkain?
09:59.5
Ililista ko na lang yung mga okay o hindi okay.
10:02.5
Yung mga okay na lang.
10:04.5
Pwede nyo kainin.
10:06.5
Sa kanin, konti lang.
10:08.5
Kanin talaga kalaban eh.
10:10.5
Hindi na pwede yung mga unli rice.
10:13.5
O kahit mag-unli rice,
10:15.5
kaya siguro dalawang cup.
10:16.5
O sige, pagbigyan ko kayo,
10:18.5
dalawang dakot o one and a half.
10:20.5
Pero kanin talaga yung kalaban eh.
10:22.5
So, pwedeng konti lang yung kanin,
10:24.5
dadamihan mo yung ibang gulay.
10:26.5
Kung gusto nyo ng kanin,
10:28.5
pwede brown rice.
10:31.5
kailangan mga wheat bread.
10:35.5
pwede ang patatas,
10:36.5
pero baked potato.
10:42.5
Alam nyo ano yung matatabang ano?
10:45.5
Ano yung matatabang noodle?
10:55.5
Kaya malasa itong mga egg noodles eh.
11:00.5
Pagdating sa protina,
11:03.5
pipiliin yung baked,
11:10.5
Huwag lang sunog ah.
11:12.5
pag gusto po ng karne,
11:14.5
piliin yung tenderloin at sirloin.
11:24.5
pwede yan turkey.
11:25.5
Kailangan mahal lang turkey.
11:31.5
masarap yung balat ng manok.
11:33.5
Yan ang deadly eh.
11:36.5
Yung balat ng manok,
11:37.5
nandun na lahat ng oil.
11:44.5
Pakonti-konti na lang.
11:45.5
Sayang naman matatapon eh.
11:53.5
Bigay nila sa mga bata.
11:55.5
makaaba pa ng buhay ng mga bata.
11:56.5
Tayong matatanda,
12:03.5
o grilled na isda.
12:11.5
Hindi bawal sa arthritis.
12:12.5
Sinabi na nga ni Doc Lisa.
12:14.5
So, ito yung mga okay.
12:26.5
Masarap ang ribs.
12:33.5
Pagdating sa prutas,
12:36.5
ito ang pipiliin natin.
12:37.5
Mas healthy po yung fresh vegetables,
12:40.5
yung steamed vegetables.
12:42.5
Pwede yung grilled na gulay.
12:49.5
pwede pwede lahat yan.
12:50.5
Pagdating sa salad,
12:53.5
gusto natin suka lang ang sausawan.
12:57.5
Pag salad, suka lang ha?
13:01.5
pwede ang prutas.
13:04.5
Pag gusto nyo ng mga
13:06.5
palaman sa tinapay,
13:11.5
pwede konti-kunti lang yung mga strawberry jam.
13:14.5
kung merong low sugar.
13:26.5
o sige, hindi ko na lang sabihin bawal,
13:29.5
yung mga pickled.
13:31.5
Diba yung mga pickled vegetables?
13:33.5
Diba sumisa sa Japanese restaurant,
13:35.5
pickled sobrang alat.
13:40.5
Pag nasa lata, maalat na rin.
13:42.5
Yung buttered vegetables.
13:45.5
Basta mahilig tayo sa restaurant.
13:47.5
May gulay nga, pero
13:48.5
puro butter naman nilagay.
13:51.5
Hindi rin healthy.
13:52.5
Pagdating sa salad,
13:53.5
iwas sa mayonnaise,
13:55.5
tsaka thousand island dressing.
13:57.5
Sobrang sarap ng mayonnaise.
14:01.5
Siguradong tataba tayo dyan.
14:03.5
lalaki pisminyo dyan.
14:09.5
Yung mga prutas sa lata,
14:13.5
Puro asukal na yun eh.
14:15.5
Halos nawala na yung prutas.
14:17.5
At yung mga raisins.
14:18.5
Bawal ang raisins.
14:20.5
Yung malilit na raisins.
14:22.5
Pampataba kung gusto nyo.
14:24.5
Isang malilit na raisin,
14:26.5
yung butil na yun,
14:28.5
parang isang grape sya na malaki.
14:30.5
Yung grapes na malaki,
14:31.5
tanggalin mo yung tubig,
14:33.5
So, kaya kasi ang tamis eh.
14:34.5
Kaya kasi ang tamis eh.
14:35.5
Pagdating sa inumin,
14:41.5
Mag-aaway lang tayo dyan.
14:43.5
Dok, pwede bang juice?
14:45.5
Sinabi nga, tubig eh.
14:47.5
Pwede bang iced tea?
14:49.5
Eh, sinabi na nga,
14:51.5
Pwede bang soft drinks minsan?
15:04.5
Walang excuse eh.
15:05.5
Kasi yung iba magaling lumusot eh.
15:09.5
Hindi nakakataba ang tubig ha.
15:11.5
Hindi nakakataba.
15:12.5
Maiihi mo lang yan eh.
15:17.5
kahit mga juices na ano,
15:19.5
maraming sugar po yun.
15:23.5
pwede rin ng prutas,
15:24.5
pero yung mga pipiliin mo lang,
15:31.5
konti-konti sa diabetes,
15:34.5
isa-dalawang saging pwede.
15:36.5
Ang secret din sa prutas,
15:38.5
huwag pong kakainin yung over-ripe.
15:41.5
Diba gusto natin yung over-ripe na prutas?
15:43.5
Yung malapit na masira,
15:45.5
malapit na mapanis,
15:49.5
Ang tamis-tamis nun.
15:51.5
So, yung over-ripe,
15:52.5
yun ang nakakataas ng blood sugar.
15:54.5
Yung tamang-tama lang.
15:57.5
Baka sumakit ang tiyan nyo.
15:58.5
Pagdating sa dessert,
16:00.5
ang pwedeng dessert nyo,
16:03.5
Diba tinuro ko sa inyo, ha?
16:04.5
Popcorn na walang butter.
16:10.5
Gelatin, nakakapayat, ha?
16:17.5
Pero mahirap yung mga baked chips, eh.
16:24.5
Ensimada, ang tamis, eh.
16:26.5
Kunti lang siguro,
16:36.5
buttered popcorn.
16:38.5
Yan ang deadly sa atin.
16:42.5
so, ito na yung mga tips natin, ha?
16:44.5
Sinabi ko na yung mga pagkain.
16:45.5
Ulit-ulitin nyo na lang.
16:47.5
So, yung pagkain,
16:48.5
babawasan nyo yung matatamis.
16:50.5
Ay, ito ang problema sa Pilipinas.
16:52.5
Kaya tayo nagkaka-diabetes, eh.
16:56.5
masasarap na kakanin.
17:00.5
Lugi tayo sa kakanin, eh.
17:04.5
Carbohydrates lahat.
17:09.5
Lalagyan mo pa ng niyog.
17:11.5
Lahat yung carbohydrates.
17:13.5
So, puro carbohydrates.
17:15.5
Kaya tumataas ang blood sugar.
17:20.5
Carbohydrates na.
17:25.5
Yan ang kalaban natin.
17:26.5
Puro carbohydrates itong kinakain natin.
17:32.5
Mga favorite ko lahat, eh.
17:34.5
So, yung mga bawas po.
17:41.5
Laging gumagalaw-galaw.
17:45.5
Tubig ang pinakagusto ko.
17:47.5
Yung nagpapapayat.
17:49.5
Pwede siguro minsan yung
17:51.5
low carbohydrates.
17:53.5
Low carbohydrates.
17:56.5
Parang keto diet siya.
17:58.5
Pero hindi talaga
17:59.5
keto na keto diet.
18:01.5
Yung bawas nga carbohydrates.
18:05.5
Damihan yung gulay.
18:06.5
Damihan na lang yung ulam.
18:12.5
Tapos, yung processed foods.
18:15.5
Ito ang problema natin sa Pilipinas.
18:17.5
Hindi nyo pa ito alam.
18:18.5
Diba mahilig tayo sa mga biskwit?
18:24.5
Gusto ko biskwit, eh.
18:25.5
Kung wala talaga makakain.
18:26.5
Wala tayong choice.
18:27.5
Okay na ang biskwit.
18:28.5
Pero hindi siya ganun kahealthy.
18:32.5
Kasi sa nabasa ko may mga trans fat.
18:36.5
May vegetable oil.
18:42.5
Pero hindi po ganun kahealthy.
18:44.5
Mas healthy itong mga.
18:46.5
Siguro bakong ka nalang ng saging.
18:49.5
So processed foods.
18:52.5
Yung nabibenta sa supermarket.
18:54.5
Yung may vegetable oil.
18:57.5
May mga additives.
19:03.5
Isa pa palang healthy.
19:05.5
Pwede kumain ng mani.
19:10.5
At mahal yung mga almonds.
19:14.5
Pero parang pinakahealthy.
19:20.5
High protein siya.
19:21.5
Na vegetable protein.
19:26.5
Hindi healthy yan.
19:27.5
Pamalit sa karne.
19:33.5
Hindi yung nabibili sa kali eh.
19:36.5
Yung nabibili sa kali.
19:48.5
Hindi na healthy.
19:51.5
Mangiingat din tayo.
19:52.5
Merong napapanis.
19:55.5
May napapanis na mani.
19:57.5
May nasisira na mani.
19:59.5
Which can cause cancer.
20:01.5
Nag-aamag ang mani eh.
20:03.5
Kaya dapat magingat po kayo.
20:22.5
Para hindi magka diabetes.
20:27.5
Wala tayong manggagawa eh.
20:30.5
Matulog lang ng mahaba.
20:33.5
Marami kasi ako nami-meet.
20:35.5
Marami ko nami-meet ng mga tao.
20:37.5
Talagang overweight sila.
20:39.5
Lampas sila ng 30 pounds.
20:42.5
Tapos pipilitin nila sa akin.
20:44.5
Wala namang ako kinakain eh.
20:46.5
Hindi ako makain eh.
20:48.5
Kunti lang kinain ko.
20:50.5
Kunti lang kanin.
20:54.5
Pero pag tinignan mo naman.
20:56.5
Iba yung iniisip nila.
20:58.5
Iba yung tunay na kinakain nila.
21:04.5
Ang isang secret ko.
21:06.5
Meron pa palang tips maganda.
21:08.5
Pwede kayo mag ah.
21:11.5
Dahan-dahan yung kain.
21:12.5
Dahan-dahan yung kain.
21:13.5
Mas mabagal yung kain.
21:14.5
Mas mabubusog ka.
21:15.5
Yung iba-ibang sakit.
21:16.5
Dahan-dahan yung kain.
21:17.5
Dahan-dahan yung kain.
21:18.5
Mas mabagal yung kain.
21:20.5
Mas mabubusog ka.
21:22.5
Yung iba-ibang secret.
21:23.5
Ginagamit kaliwang kamay.
21:27.5
Para hindi mo masyado makuha.
21:31.5
Kung ano yung laman ng plato mo.
21:39.5
Ganyan ang style eh.
21:41.5
Mamaya dudukot na naman konti.
21:42.5
Kakadukot ng dukot.
21:43.5
Nakatatlong plato na siya.
21:48.5
Ito yung kakainin ko ngayon.
21:50.5
Dapat may self-control.
21:52.5
At huwag din kakain sa harap ng TV.
21:55.5
Sa harap ng computer.
21:58.5
Hindi mo namamalayan.
21:59.5
Ang dami mo na naubos.
22:02.5
O masarap yung kwentuhan.
22:03.5
Ang sarap ng kwentuhan.
22:04.5
Naubos mo na yung pagkain.
22:07.5
Control ka doon sa kinakain.
22:10.5
Yan lang po tips natin.
