* AI ("Artificial Intelligence") subtitles on Tagalog.com are generated using "Whisper" by OpenAI (the same company that created ChatGPT and DallE2). Results and accuracy may vary.
* The subtitles do include errors occasionally and should only be used as a tool to help with your listening practice.
* You can request this website to create a transcript for a video if one doesn't already exist by clicking the "Request AI Subtitles" button below a video. Transcribing usually takes 30-40% of the length of a video to complete if there are no other videos in
the queue. For example, a 21 minute video will take 7-8 minutes to transcribe.
* Running a super fast cloud GPU server to do these transcriptions does cost money. If you have the desire and financial ability, consider
becoming a patron
to support these video transcriptions, and the other tools and apps built by Tagalog.com
00:00.0
Isang pamilya ang mahigit isang dekada nang nakatera sa malakwebang lagusan sa Batangas City.
00:05.6
Ang mga otoridad nangangamba para sa kanilang kaligtasan.
00:09.4
Narito ang aking frontline report.
00:16.1
Dito sa kalye ng P. Herrera sa Batangas City,
00:19.8
binisita ko si Tatay Pinong sa kanilang tinutuluyan na di pangkaraniwan.
00:24.5
Jess po, kamusta tayo?
00:26.3
Kung titignan, katulad lang din ito ng isang ordinaryong bahay.
00:31.4
May sala na siya na ring nagsisilbing kwarto at kusina.
00:35.0
May sariling linya ng kuryente at may tubig.
00:39.0
Pero alam niyo ba, isa itong malakwebang lagusan.
00:42.9
Isang man-made tunnel na gawa noong pangpanahon ng Hapon.
00:46.6
Ayon kay Tatay Pinong, bata pa lang siya nang madiskubri nila ang tunnel.
00:51.4
Naging paradahan ng dry cycle ito ng kanilang tatay hanggang sa maisip niyang gawin.
00:56.3
Itong tahanan para sa kanyang mag-ina.
00:59.6
Nasa labindalawang taon na silang nakatera rito.
01:02.4
So ito yung pinakapalikuran yun.
01:06.3
Nakapaglagay pa kayo ng toilet niyo.
01:07.9
Buti si Bunso hindi naman natatamag dito.
01:11.6
Medyo malalim pa pala siya.
01:13.2
Mahaba ho, mahaba.
01:15.5
Maray ng kalsada.
01:17.9
Ngayon po, ito yung bahay namin.
01:19.6
Di yan, diyan kami napasok.
01:24.3
May tatlong lagusan ng man-made tunnel.
01:28.3
Ang dalawa ay parehong nasa kalye ng Pihirera
01:30.8
at ang isa naman ay tumatagos sa Kalumpang River.
01:34.4
Ayon kay Avic Ryan Maghirang,
01:36.5
isang history professor sa University of Batangas,
01:39.7
natabunan na ang dalawa sa mga lagusan nito.
01:42.7
Pero malaki ang ginampanang papel nito noong panahon ng Japon.
01:46.8
Mismong mga Pinoy na pihag pa raw ang gumawa at humukay nito.
01:50.3
Sa loob nga ng kuweba,
01:52.1
makikita pa ang pinaniniwalaang marka,
01:54.3
ng mga pikong ginamit ng mga Pinoy sa paggawa ng tunnel.
01:57.9
Manukay nila yan for their own good or dahil inutusan sila ng mga hapon?
02:00.8
No, no, no. Dahil inutusan sila ng mga hapon.
02:02.4
Dito sila dumadaan,
02:03.5
kapag bumaba sila from the Kalumpang River,
02:06.5
tapos going inside the city and vice versa,
02:09.5
for convenience, tsaka of course, para security na rin nila,
02:13.0
para hindi sila ma-expose sa kalaban during the war.
02:15.8
Dagdag ni Prof, mahalagang ma-preserba ang lugar na ito,
02:19.5
alang-alang sa mga susunod na henerasyon.
02:22.3
Malaki yung impact niya
02:24.1
sa lipunan, lalo na sa consciousness ng mga batanggen nyo.
02:28.1
Hindi na natin kayang diretso yan kasi medyo may harang na,
02:30.5
saka mas sumisikit pa siya, mas lumiliit na yung tunnel.
02:33.2
Ito pa nga lang, 5'9 ako, hindi na ako kasa. Paano pa kaya doon?
02:36.8
Kailangan na raw gumapa.
02:38.6
Aabot yan mga nasa 50 km hanggang sa ibang bayan pa dito sa Batangas.
02:43.6
Makikita niyo rin yung tatagnong sigmura nila Tatay Rufino actually para tumira dito
02:49.0
kasi hindi siya madali itirahan.
02:51.1
Pero ito na rin yung nakagawian nila.
02:53.3
kung ikaw matatakotin ka sa mga insekto, sa mga ipis,
02:56.2
baka magdadalawang isip ka talaga.
02:58.6
Pero dala ng pangangailangan, dala ng kawalan ng tirahan,
03:02.5
talagang mas titiisin na lang nila na dito tumira.
03:06.3
Hindi ko rin maiwasang mga mba para sa kaligtasan ng pamilya ni Tatay Pinong.
03:10.8
Hindi ba kayo natatakot tumira dito?
03:13.8
Anak, inatatakot ko lang
03:17.6
ay yung lalaki ang aking anak.
03:23.3
Wala akong magkakamahal.
03:32.3
Ba't ano ba ang pangarap niyo sana dun para sa anak ninyo sa bunso niya?
03:37.3
Makatapos sa pag-aaral, adi ako gusto kong maialis dito.
03:42.3
Kaso wala ako eh.
03:45.3
Sa dyang walang pambili o pangupa ng maayos na bahay.
03:49.3
Pambili pa, pangupa wala.
03:51.3
Hindi ko na naman kaya magtrabaho.
03:53.2
Sa aming pakikipanayam sa Batangas City Government,
03:57.2
napagalaman namin ngayong taon lang din nila napansin ang lagusan ito sa puso ng Batangas City.
04:03.2
Kung ang itatanong po yung risk, very risky. May hazards.
04:07.2
Kasi in the first place, hindi conducive para sa isang family, sa mga tao na tumira doon.
04:14.2
Because yung ventilation, wala yun.
04:17.2
And yung mga wirings niya ng kuryente, hindi tama yun.
04:23.2
Nakatakdang ilipat ng tirahan ng lokal na pamahalaan ang pamilya ni Tatay Pinong sa susunod na buwan.
04:30.2
Pero hiling ni Tatay Pinong, sana bigyan din sila ng hanap buhay at sapat na espasyo sa lugar na kanilang lilipatan.
04:38.2
Pag-aaralan naman ang City Engineer's Office kung paano mape-preserba ang tunnel na minsa'y naging tahanan sa isang pamilya at mahalagang parte ng ating kasaysayan.
04:49.2
Mga kapatid, Jess De Los Santos po. Iba na ang may alam at may pakialam sa panahon ngayon.
04:56.2
Para sa tuloy-tuloy na balitaan sa Frontline kahit weekend, mag-follow at mag-subscribe.
