01:59.2
Kung si Comelec Chairman George Garcia, yung paulit-ulit nang nagsasabi na dapat amyendahan o revisahin na yung ating omnibus election code.
02:08.6
Nanabanggit nyo nga, nauna pa sa ating current 1987 constitution. Masyado na makaluma.
02:15.1
Ngayon sir, gusto ko po sanang puntahan yung makaparaan kung paano ba talaga nakaka-impluensya ang isang foreign agent for instance dito sa ating eleksyon.
02:23.8
I suppose from my perspective, kayo na po siyempre nagpapaliwanag nito dahil kayo po eksperto.
02:29.2
Ang nakikita ko lang po so far, yung pagdating po sa financing, sa donations or contributions, and number two, pagdating doon sa paghubog ng naratibo on social media in particular.
02:43.5
Ano po yung mga dapat nating bantayan?
02:45.4
Na unang-una, pag titignan mo nga yung batas, ang assumption kasi, ang dapat lang bantayan ay yung pagkakataong mag-suporta ng resources o pera,
02:57.8
ang isang foreign government sa political parties o mga foreigners at foreign corporations na magbigay ng donations sa mga candidates.
03:06.8
So ang assumption dito, ang avenue lang ng foreign interference, ay yung pagbigay at pag-donate ng pera.
03:14.4
Nandyan na yan. Even before, nakita na nila na ito ay isang mischief or dysfunction sa isang electoral process.
03:23.1
Ngayon, ang hindi natutugunan ng ating mga batas ay yung possibility.
03:27.8
Na ang mga foreign powers ay pwede nilang hubugin ang pag-iisip ng taong bayan para ma-sway sa isang interest na kung saan obvious na papanig sa kanila.
03:44.3
Yung alam natin, ang pag-dictate ng naratibo, pag-create ng naratibo.
03:57.8
Ang pabor sa isang interest ay ngayon madaling gawin dahil sa perbasiveness ng social media sa pang-araw-araw na buhay ng ordinaryong Pilipino.
04:13.7
At alam naman natin na ito talaga yung pamamaraan ng communications ngayon through social media at online.
04:25.8
Talagang ito yung pumapasok.
04:27.8
Madaling pumasok at maka-impluensya sa ating mga kababayan.
04:35.5
At ganito na yun. At hindi imposible na ito ay maaring impluensyahan at i-finance or kaya i-design ng mga puwersa.
04:57.8
Even those outside of our country.
05:00.6
Okay. Himay natin o Commissioner. Nakakabahala talaga.
05:05.0
Unang-una yun sa funding. Kasi isa rin yan sa struggles ng ating Comelec.
05:10.2
Paano ba talaga ma-monitor yung campaign spending?
05:14.0
Tsaka yung campaign spending natin, yung batas natin dito sobrang luma.
05:18.0
Up to 10 pesos per registered voter kung tatakbo ka sa pagkapangulo. Tama po ba?
05:24.2
Tapos may 5 pesos, may 3 pesos.
05:27.8
Alam natin nakalakuhan yun.
05:29.5
Pag nahuli yung isang kandidato dahil sa paglabag nun,
05:33.0
sorry for the term that I'm going to use,
05:35.0
tanga na lang siya.
05:36.9
Pero basically, karamihan binabailate siya.
05:40.6
Ito po. Ano yung mga gusto nyo makakita dito sa ating batas?
05:45.8
Para ma-address siya, at least kahit pa paano magkaroon tayo ng credible defense posture
05:50.6
when it comes to foreign funding dito sa mga supposed or possible Manchurian candidates.
05:57.8
Ang unang-una siyempre ang gusto mong tingnan dyan yung talagang ma-regulate yung expense.
06:04.1
Well, not really regulation per se but yung kumbaga yung reportorial requirements ay makumply.
06:11.3
In other words, because of the unreasonably low expenditure limits, parang walang incentive para mag-report ka ng totoo.
06:24.5
Kasi sino namang magbibigay ng report?
06:27.8
Nalalabas na siya mismo yung nag-violate sa batas.
06:31.4
Ngayon, nakikita natin na talagang napakalaki ang umiikot na pera sa eleksyon.
06:47.8
Pero hindi ito kumukumporme doon sa pwedeng naging gastos ng isang kandidato na nire-report sa Comelec.
06:57.8
Ito yung umpisa na pwede nating tingnan.
07:00.5
Kasi kung napakalaki ng kanilang ginastos,
07:05.1
e ibig sabihin pwede mong pagsimulan yun para tingnan kung saan nila kinuha yung pera.
07:11.6
Baba na kung malaki ang gastos, saan ang galing yung ginastos?
07:15.6
Ang problema din kasi ngayon,
07:17.6
nagiging supposedly organic na raw yung mga campaigns.
07:21.3
Na hindi mo kailangang i-as o hindi na kuminsan legally,
07:26.5
hindi mo pwedeng i-ascribe sa kandidato.
07:30.0
Dahil ito ay activities, parang free speech rights ng mga individual na mamamayan
07:39.0
na kung saan pwede nilang ihayag ang kanilang napupuso ang kandidato
07:45.0
without really putting it within the ambit of campaign.
07:48.4
Pag hindi siya kasama sa kampanya, ibig sabihin hindi mo i-re-report.
07:51.8
Kung hindi mo i-re-report, hindi mo alam kung...
07:56.5
Wala kang magiging basihan para tingnan kung talagang nag-exit sa isang expense
08:03.4
o kaya kung talagang ito ay gastos ng kandidatong yun.
08:07.9
Ngayon, hindi mo naman din pwedeng usisahin kung saan kinuha ng ordinaryong mamamayan
08:14.5
yung kanyang ginamit at nagpagawa siya ng napakalaking tarpulin.
08:21.1
Nasasabayhin niya, karapatan ko ito na magpahayag.
08:26.5
Ako sinuportahan ng kandidato. May advocacy ako.
08:29.8
So parang lalabas, parang free speech na yun.
08:33.9
Yun yung mga dapat i-review natin kung gusto talaga nating matingnan
08:40.0
yung paggastos sa election.
08:46.7
Other than that, napakahirap talaga.
08:49.8
I think nga eh, sir. Parang ang hirap.
08:53.8
I don't even know where to begin.
08:56.5
Yun yung fundamental right to free speech.
08:58.7
Kunwari, pero toto, mayroon ba ang paraan para ma-double check,
09:05.2
ma-ascertain, let's say ng Comelec,
09:08.9
kung saan ang galing isang donation or contribution.
09:11.7
Kasi for instance, kunwari lang China,
09:14.7
pwede naman siyang magpondo through certain vloggers
09:17.5
or through certain data scientists
09:20.7
na pwede maraming mga galamay on social media
09:24.4
tapos i-boost yung...
09:26.5
i-create yung narrative, i-boost siya,
09:29.1
lalabas siya kung saan saan.
09:30.7
So medyo makokontrol yung nakikita sa mga feeds
09:34.7
para kahit pa paano siguro,
09:36.5
maisip nila, mukhang okay naman tong kandidato na to
09:38.8
o tong mga kandidato na to,
09:40.2
yun pala, mga supportado
09:42.2
o mga tinatawag ng Manchuran candidates.
09:44.6
Sa ganong senaryo, I mean,
09:46.9
meski hindi lang po from the perspective of Comelec,
09:49.3
ano ba yung mga pwedeng gawin
09:50.4
for us to have a credible defense naman?
09:56.5
malalaman na talagang support?
09:58.7
Eh ito yung mga bagay na talagang ginagawa
10:01.2
at nagiging mas efektibo
10:02.8
sa perspektibo ng mga political operator
10:06.6
kung sino yung behind dito.
10:09.3
Una yung mismong mga operator,
10:11.0
hindi mo sila kilala
10:13.2
o hindi sila lantad,
10:14.8
at best, parang chismis na ito daw yung sumusuporta dito
10:17.7
at sa isang kandidato,
10:20.8
much more na mas mahirap
10:22.4
kung saan galing yung pera
10:24.5
na pumupunta sa kanila.
10:29.8
tingnan natin yung ating
10:31.2
internet infrastructure
10:35.1
kung pwedeng magkaroon ng regulation along that line.
10:40.6
Nagustuhan nyo ba ang ganitong pagtalakay?
10:43.5
Mag-follow sa Informador FB page
10:45.7
at mag-subscribe sa Informador YouTube channel.
10:48.9
Ang Informador ay nilikha ng mga staff
10:50.9
ni Atty. Ricky Tomotorgo,
10:54.0
upang lalong lumawak ang inaabot
10:56.1
ng pagpapalaganap ng katotohanan
10:57.8
at labanan ang fake news at kasinungaling.
