2 BARKO NG CHINA, UMAALI-ALIGID MALAPIT SA PALAWAN, HABANG ANG US-PILIPINAS NAGBA-BALIKATAN
01:31.0
So, ito yung ano, parang talagang nagpaparamdam din ng China.
01:35.6
Kaya lang, syempre, hindi naman yan makakagawa ng China ng anumang, ano eh,
01:40.8
nalangan naman akikihinlay yung mga, ano, yung mga barko ng China, ng Pilipinas at ng Amerika.
01:48.1
Kaya lang, magagawa lang talaga ng China magparamdam.
01:51.5
Ganyan lang naman yan eh.
01:57.5
Pero, alam nyo, itong...
01:59.6
Itong balikata na ito, itong maritime exercises na ito ng mga tropa ng Pilipinas at ng United States,
02:08.4
ito ay gagawin labas ng territorial waters ng Pilipinas.
02:13.9
So, yan ah, mga kabunyog ah.
02:17.2
So, ibig sabihin, lalabas ang balikata na ito sa territorial waters ng Pilipinas.
02:23.1
Ano pong ibig sabihin natin yan?
02:24.5
Ang territorial waters kasi ng Pilipinas, yung talagang ating karagatan,
02:29.6
ah, ang ating, bahagi ng ating dagat, yung ano natin, 12 nautical miles.
02:36.2
Yan yung territorial waters natin.
02:38.8
Ah, ibig sabihin, ah, walang sino man na makakapasok dyan sa 12 nautical miles na barko.
02:46.9
Ah, ah, yung 12 nautical miles, territorial waters natin yan.
02:51.8
Mula sa pampang ng dagat natin, 12 nautical miles, mayroon tayo dyang sovereignty talaga.
02:58.5
Hindi lang simpleng sovereignty.
02:59.6
Yan po yung ini-explain natin.
03:03.0
Ang 12 nautical miles, ang tawag territorial waters natin.
03:07.2
Territorial waters.
03:08.3
Ibig sabihin, teritoryo talaga ng Pilipinas yan.
03:11.0
Ang mayroon tayo dyan, sovereignty.
03:13.8
Political sovereignty, mayroon tayo dyan.
03:16.5
Kung pinasok dyan ng dayuhang barko yan, na wala tayong pahintulot, ah,
03:21.7
pwede natin pasabugin yan kasi territorial water na natin yan eh.
03:25.9
Pwede mo nang itrato yan na talagang attack sa atin.
03:30.6
Yung territorial waters.
03:32.2
Ngayon, sa territorial waters natin, doon natin nagsasagawa ng balikatan.
03:38.1
Bakit nakakapasok ang Amerika sa territorial waters natin?
03:41.2
Ay kasi nagpapaalam sa atin sa pamamagitan ng Visiting Forces Agreement.
03:45.6
So, ibig sabihin, pero ang China, kapag pumasok sa territorial waters natin, gera na yan.
03:52.3
Pag pumasok ang China sa 12 nautical miles, territorial waters natin yan.
03:59.0
Wala akong nakareding ano eh, yung illustration niya nang sinasabi ko.
04:02.6
Ngayon, mula sa pampang ng dagat natin, mga baybay ng dagat natin, halimbawa Palawan,
04:09.0
yung 200, 200 nautical miles, ang tawag doon, exclusive economic zone,
04:14.6
hindi natin exclusive, yung dagat doon, pwedeng magdaan dyan yung mga barko ng dayuhan.
04:20.5
Kaya yung China nakakapasok dyan.
04:23.2
Kasi may freedom of navigation dyan sa dagat na yan.
04:27.1
International waters na yan.
04:29.3
Bagamat, dahil exclusive economic zone natin yan, tayo yung may karapatan dyan sa mga yaman dyan,
04:36.2
yamang dagat dyan, saka yung mga gas, oil, sa ilalim ng dagat na yan.
04:42.2
So, parang, pag 200 nautical miles, exclusive economic zone, yung dagat pwedeng daanan ng mga barko ng dayuhan.
04:49.5
Kasi international waters yan.
04:53.1
Ngayon, itong balikatan, maritime exercises,
04:59.0
doon sa bahagi ng West Philippine Sea,
05:02.0
ibig sabihin, labas na sa territorial waters natin.
05:05.0
Kaya medyo, ano to, medyo naiiba itong balikatan na to.
05:09.4
Yung problema po kasi sa China,
05:12.0
yung ating exclusive, ang hindi lang kiniklaim sa atin ng China,
05:15.7
yung sakop na ng 12 nautical miles.
05:18.3
Kasi territorial waters natin yan.
05:20.2
Pero pag kalampas ng 12 nautical miles,
05:23.1
ibig sabihin yung ating exclusive economic zone,
05:25.6
kiniklaim yan ng China na territorial,
05:29.0
na territorial waters nila.
05:31.1
Yan yung kanilang nine-dust line.
05:33.7
May sariling konsepto ang China.
05:35.7
Kiniklaim nila ang layo-layo na yan,
05:38.6
exclusive economic zone natin.
05:40.8
Ilang thousands ng kilometers yan mula sa China.
05:48.3
Pero kiniklaim nila na kanila.
05:51.8
Kaya, ang nangyayari dyan,
05:54.1
ang pinapayagan lang ng China doon,
05:56.1
dumaan daw ang mga barko.
05:57.6
Freedom of navigation.
05:59.0
Pero yung mga teritoryo dyan,
06:01.0
at saka yung yaman dyan,
06:03.4
Yan ang kiniklaim ng China.
06:05.0
Pero, doon ngayon gaganapin ang balikatan.
06:08.6
Sa teritoryo na kiniklaim ng China.
06:11.3
Kaya medyo naiiba ito.
06:14.8
Medyo naiiba ito.
06:17.5
Kumbaga, itong balikatan ngayon,
06:19.9
maraming bagay na naiiba dito.
06:21.9
Una, ang balikatan,
06:23.5
hindi nalang gagawin sa territorial waters natin.
06:26.3
Labas na ng territorial waters natin.
06:28.3
Yung bahagi na ng Exclusive Economic Zone natin.
06:35.0
Sabi ni Hudas Chidigong,
06:37.0
ang layo na rin ng territorial waters nila,
06:39.0
ni EEC hindi pasok. Oo nga eh.
06:43.9
200 nautical miles din lang dapat
06:45.9
sa bampang-pampang ng baybay ng China.
06:48.9
Yun ang kanilang Exclusive Economic Zone.
06:51.9
Pero hindi kasi yun ang ginagamit na
06:53.9
formula ng China.
06:55.5
Ang ginagamit ng China,
06:58.3
Ginuhitan nila ng TENDAS line
07:00.3
hanggang dito sa Maysas.
07:01.8
Ang hindi lang kiniklaim sa atin ng China,
07:03.8
yung ating 12 nautical miles natin.
07:07.3
Kasi territorial waters na natin yun.
07:09.3
Kaya matindi nga yung ginagawa ng China.
07:12.8
Pero yung kiniklaim ng China,
07:14.3
na mayroon silang sovereign rights,
07:16.8
yung mga teritoryo dyan, kanila daw yan,
07:20.8
dyan gaganapin ang balikatan ngayon.
07:23.8
So parang susubukan ang China dito.
07:28.3
Sabi ni Kuya Dudz TV,
07:31.3
Sige China, subukan nyo, tingnan natin.
07:35.3
Masusubukan sila.
07:37.3
Kasi yung kiniklaim nilang teritoryo nila,
07:39.3
dun gagawin nga yun yung balikatan.
07:41.3
Anong gagawin nila dyan?
07:45.3
Bubumbayin nila yung barko na yun
07:47.3
ng mga sasali sa balikatan?
07:51.3
O eto, panuorin natin yung balita tungkol dyan,
07:53.3
mga kabunyog, mga kaubayan.
07:58.3
Bada na ang sinasabing pinakamalaking balikatan exercises
08:01.3
ng Pilipinas at Amerika.
08:03.3
Pero bago pa pa nito magsimula,
08:05.3
tila nagparamdam na agad ang China.
08:07.3
Nasa front line ang balitang yan, si Brian Castillo.
08:12.3
Sa satellite image na ito,
08:13.8
na ibinahagi ng US maritime expert na si Ray Powell,
08:16.8
makikita ang dalawang Chinese militia ships
08:19.3
ang lumapit hanggang 30 nautical miles sa Rizal, Palawan.
08:22.3
Kalauna'y pumunta raw ang mga barko
08:24.3
sa Mischief Reef sa West Philippine Sea.
08:26.3
Namataan ng Chinese ships,
08:28.3
bago ang pagsisimula ng balikatan exercises
08:31.3
sa pagitan ng Pilipinas at Amerika.
08:33.3
Sa opening ceremony kanina,
08:35.3
hindi kinumpirma ng Armed Forces of the Philippines
08:37.3
ang satellite images.
08:38.3
Pero inaasahan daw nila
08:40.3
ang pagpaparamdam ng China sa balikatan.
08:42.3
We would expect some presence of the Chinese side also
08:45.3
because they have built their structures in these areas.
08:48.3
I think we wouldn't see any problem
08:50.3
so long as we follow international law
08:53.3
and follow our agreed, mutually agreed,
08:56.3
cooperative mechanisms.
08:59.3
Mahigit labing-alim na libong mga sundalong Pilipino at Amerikano
09:02.3
ang kalahok sa isa sa mga pinakamalaking balikatan exercise sa kasaysayan.
09:07.3
Bukod sa pagsasanay,
09:08.3
pagpapakita raw ito ng patuloy pang tumitibay na alyansa
09:11.3
ng Pilipinas at Amerika.
09:13.3
Ito ang unang beses na gagawin ng balikatan
09:16.3
sa labas ng territorial waters ng Pilipinas
09:18.3
at hanggang sa dulo ng exclusive economic zone.
09:21.3
Bukod sa Palawan.
09:24.3
O yan ah, narinig niyo mga kabunyog.
09:26.3
Ito ang unang pagkakataon
09:28.3
na gagawin ang balikatan exercises sa exclusive economic zone.
09:33.3
Dati kasi sa territorial waters lang natin
09:36.3
yung 12 nautical miles lang.
09:38.3
Ay ngayon, itong balikatan
09:40.3
gagawin doon sa exclusive economic zone natin.
09:44.3
Ay ang exclusive economic zone natin
09:46.3
nandyan ang China.
09:48.3
Kiniklaim din nila yan.
09:49.3
O sige, tingnan natin kung anong gagawin ng China dyan.
09:54.3
Kaya iba itong balikatan ito.
09:57.3
Ito ang unang beses na gagawin ng balikatan
09:59.3
sa labas ng territorial waters ng Pilipinas
10:02.3
at hanggang sa dulo ng exclusive economic zone.
10:07.3
So yan ang pagkakaiba nitong anong ito, ano?
10:09.3
Kaya medyo ano to eh.
10:11.3
Sa China, masusubok. Anong gagawin ng China?
10:14.3
Bubumbahin niya ba ng kanyo na tubig yan?
10:17.3
O aatakein ba yan ng China?
10:19.3
Pag inatake yan ng China, ay gira yan.
10:22.3
Kaya wala eh. Wala dyan magagawa ang China.
10:25.3
Ang magagawin niya lang, magparamdam.
10:27.3
At tulad ngayon, habang nagbabalikatan,
10:29.3
may dalawa daw na Chinese maritime militia vessels.
10:37.3
Bukod sa Palawan, magkakaroon din ang military drills sa Northern Luzon.
10:41.3
Kabilang narito ang paghahanda sakaling kailangan
10:44.3
ang bawiin ang isang isla sa loob ng teritoryo ng Pilipinas.
10:47.3
Gagawin niyan sa Batanes, na pinakamalapit sa Taiwan.
10:50.3
Kalahok din sa balikatan ang French Navy.
10:53.3
O yan. So nakita niyo ano?
10:56.3
Hanggang batanes yung mga military exercises, ano?
11:00.3
Hanggang batanes. O tapos, hindi na lang US at Pilipinas ang kasali sa exercises.
11:07.3
Parang naging guest ang French. May French forces na sasabay.
11:14.3
Piliin ang isang isla sa loob ng teritoryo ng Pilipinas.
11:18.3
Gagawin niyan sa Batanes, na pinakamalapit sa Taiwan.
11:21.3
Kalahok din sa balikatan ang French Navy.
11:24.3
We understand the importance of maritime cooperation in addressing the complex challenges
11:30.3
that threaten peace and security in our region.
11:33.3
Together, alongside our like-minded partners,
11:38.3
we are fully committed to upholding a stable and prosperous Indo-Pacific.
11:45.3
Sa unang pagkakataon,
11:46.3
makikilahok din ang 6 na barko ng Philippine Coast Guard
11:50.3
para harangin ang mga barkong magtatangkang mangyalam sa maritime exercise.
11:54.3
Gate ng AFP hindi nakadirekta sa kahit na anong bansa ang balikatan.
11:59.3
It's more of the development of our interoperability,
12:03.3
our collective effort, protection of international law,
12:07.3
and develop that, make sure that the freedom of navigation in these areas goes freely
12:14.3
and not impeded by any other.
12:16.3
Other parties in the process.
12:18.3
Para naman sa U.S. Indo-Pacific Command, patunay ang balikatan ng umiig.
12:23.3
Okay, so yan mga kabunyog ano.
12:26.3
Imumonitor natin kasi may April 22 yan to May 10.
12:30.3
Matagal, matagal ang balikatan na to.
12:32.3
Tingnan natin kung anong gagawin ng China.
12:35.3
Okay, sige mga kabunyog mga kababayan.
12:37.3
Magandang araw po sa inyong lahat.
12:46.3
Hindi ka nakasama ka.
12:49.3
Bunyog, kapag buklot ay may pag-asa.
12:54.3
Gustong bisayas minyanaw, isang pananaw.
12:59.3
Sa bagong Pilipinas ang bunyog isisigaw.
13:06.3
Bunyog, bunyog, bunyog.
13:16.3
Thank you for watching!
