COMELEC, SUMAGOT SA PAGKA-DISQUALIFY NG SMARTMATIC

Video Transcript / Subtitles:( AI generated. About AI subtitles » )

* AI ("Artificial Intelligence") subtitles on Tagalog.com are generated using "Whisper" by OpenAI (the same company that created ChatGPT and DallE2). Results and accuracy may vary.
* The subtitles do include errors occasionally and should only be used as a tool to help with your listening practice.
* You can request this website to create a transcript for a video if one doesn't already exist by clicking the "Request AI Subtitles" button below a video. Transcribing usually takes 30-40% of the length of a video to complete if there are no other videos in the queue. For example, a 21 minute video will take 7-8 minutes to transcribe.
* Running a super fast cloud GPU server to do these transcriptions does cost money. If you have the desire and financial ability, consider becoming a patron to support these video transcriptions, and the other tools and apps built by Tagalog.com

Thank you for watching!

Thank you for watching!

The bidding po yung po ang naging dahilan po natin.

Opo, hindi naman po sa tayo po ay nangihimasok dito po sa Supreme Court without courting contempt.

Ang binabanggit po ng sinasabing umano'y bahagi ng desisyon ng Supreme Court

na ang naturang ginawa niyong dahilan daw po ay antithetical to the Government Procurement and Reform Act.

Ano ho, ito daw po ay inyo lamang pagkakaroon ng sarili niyong regulasyon

at ito daw po ay pag-aabuso sa inyong kapangyarihan. Ano po ang inyong reaksyon doon?

Tama naman po. Yung kanilang explanation kadahilan na nainirerespeto, ginagalang at kinikilala po ng Commission on Elections.

Subalit maganda nga po na nagkaroon ng ganitong klaseng kaso at nagkaroon ng ganitong klaseng desisyon, sir Ted,

sapagkat naliwanag ang extent, ang lawak ng kapangyarihan ng Commission on Elections,

lalo na sa isyo ng procurement, sapagkat siyempre po ang Comelec ay isang constitutional body, independent at that.

So ngayon po, naging maliwanag na dapat pala, kinakailangan kapag ka sa isyo ng ganyang procurement,

kinakailangan pumasok muna sa procurement kahit pa makapangyarihan.

Halimbawa ang Comelec, kinakailangan pumasok muna sa procurement bago magkaroon ng isyo ng disqualification.

Subalit sir Ted, siyempre po sa kasalukuyan,

hindi pa namin natatanggap ang kanilang desisyon, kaya lang po tayo po ay nag-iisip,

nagpaplano, nagmag-file ng motion for reconsideration upang mas maklarify, maliwanag po yung bagay na yan.

Siyempre po at this point, hindi pa po kasi nailalabas yung vote, yung pinaka-desisyon ng ating Korte Suprema

and therefore hindi pa rin po tayo makapagsabi kung ano ba yung nailagay doon sa desisyon.

Pero alam niyo po, gusto lang natin ipaliwanag sir Ted, sa lahat po ng ahensya ng pamahalaan,

kahit po sa mga judiciary, talaga po merong remedy na tinatawag na certiorary.

Ano po yung certiorary? Kapag ka may pag-abuso sa kapangyarihan, sa jurisdiksyon o beyond the jurisdiction,

pwede naman talagang question yan ng isang ahensya, quasi-judicial body, isang administrative body,

o kahit pa ang judiciary, pwedeng question yan sa mas mataas na hukuman.

Yan po yung nangyari sa amin. Ang sinasabi po sa amin, lumalabas, parang ito ay beyond our jurisdiction.

Sobra.

Sa kapangyarihan na meron kami sa ating saligang batas.

O nga po. Pero nga, ito ang mahirap din, yung magkomento nang hindi mo pahawak talaga yung full decision.

At tayo lamang ibumabase sa official po na press release ng kataas-taasang hukuman.

Ano po ba ang ibig sabihin po, chairman, dito po sa pahayag ng kanilang PIO,

na dahil po naman po daw sa practicality,

and doctrine of operative fact, na hindi na po naman po pinipigilan ngayon ng Comelec sa inyo pong ginagawa ngayong automation,

katulong po itong winning bidder na Miro?

Opo. Parang lumalabas po, sir Ted.

Siyempre, at the time na tinaas sa Korte Suprema yung issue,

ay wala naman pong maliwanag pa tungkol sa interpretasyon ng kapangyarihan ng Comelec

patungkol dito po sa ating procurement process.

So at that time, hindi naman po naging maliwanag pa kung kaya ang presumption,

may presumption na ang Comelec ay gumagawa ng mga hakbang in the performance of our function,

regularity po, sir Ted, in the performance of our official function.

Kaya lang, kung magkakaroon po ng desisyon ng Korte Suprema at sasabihin na,

ay teka muna, ang inyong ginagawang kapangyarihan, ang inyong exercise na kapangyarihan,

ay lampas sa pinaproprovide ng ating saligang batas,

and therefore abuse of discretion yan,

o sige. Kaya lang, from now on, from here on, hindi ito pa pwedeng bumalik doon sa panahon na wala pang desisyon.

Ang desisyon ng Korte Suprema ay prospective para papunta sa kinabukasan.

So ibig sabihin po kung ano yung ginawa na po namin sa procurement,

nangyaring procurement ay hindi na po babalikan kung hindi sa mga susunod na procurement,

kaya kailangan isama na namin at payagang makaparticipate yung dinisqualify po natin.

So kung iintindihin po ng pangkaraniwang po lamang ng mga maamayan,

ang binabanggit po din yun, na ibig sabihin nga po ng doctrine of operative fact na iyan,

disqualified pa rin ang smartmatic ngayon?

Yun po ang implication sa kasalukuyan, na lumalabas po, valid ang lahat ng ginawa namin,

matapos namin ilabas yung disqualification, valid yung nangyari po namin procurement,

so valid sa mga susunod na procurement, pagkatapos po nito,

tapos itong 2025, kinakailangang maisama na yung smartmatic sa mga procurement po namin.

Maliban po na lamang, kung merong magpipetisyon para ho naman questionin

ang inyo pong iginawad na kontrata sa Miro System particularly?

Tama po ngayon po ang araw na ito, na tayo po inabigay ng informasyon,

na may magpapile daw po ng petisyon to question yung pagkakabigay namin ng award sa Miro System.

At yan naman po sir Ted, ay isang welcome development,

hanggang po natin yan, sabi nga po natin, kami naman po, sinunod lang namin yung timeline ng Comelec,

exacto ngayong araw na ito, imamanufacture ang initial na batch ng mga makina

at nagpadala po ang Comelec kasama po ang ating mga citizens arm ng observers

para po doon sa pag-initial manufacturing ng mga makina.

Opo, para lang po naman sa kaalaman po ng lahat, ano ang magiging epekto kung sakasakali,

na meron nga maghahain ng petisyon sa Supreme Court para questionin po ang kontrat ng inyong iginawal sa Miro Systems.

So, sapin po ng temporary restraining order o ipahinto ito at hindi na kayong magtuloy sa inyong napagkontatahan?

Sapagkat sir Ted, wala pa namang kaso na ipapalit sa kasalukuyan.

So, wala pang subdidise na prinsipyo na masabi sa atin, pwede pa tayo mag-discuss ng bagay na yan.

Kung sakali pong kami pahihintuin, ibig sabihin hinto ang pagmamanufaksyon ng makina.

Hanggat walang disisyon, halimbawa po ang kataas-taasang hukuman, tayo po ay unfortunately madi-delay sa lahat ng ating mga ginagawa.

At yung nga po, ang pinakaulot-dulo nito ay yung hindi tayo makapag-automate ng ating halalan.

Ngayon po, kung sakasakali naman po, hindi tayo pahintuin at pagkatapos si Dire Direcho.

Pero later on, sabihin na baliwala yung ating nabigay na award, baliwala ang naging proseso, non-envoy ng proseso.

Magyayari din po, ganun din po ang end result.

Maka po hindi rin tayo makapag-automate ng ating halalan.

Pag hindi nakapag-automate ng ating halalan, ang ating batas ay automated election system.

Ano pong komplikasyon nun, Chairman?

Alam niyo po, ang komplikasyon po nun, magbabayorate po kami ng batas o magkakaroon ng bayolation ng ating batas.

Number one. Number two, asserted baka po mag-resulta tayo sa manumanong halalan.

So labing dalawang senador, congressman, governor, vice governor, sangguniang palalawigan, mayor, vice mayor, sangguniang bayan.

Tapos sa Bangsamoro, mayroon pa pong dalawang balota na gagamitin dahil sa first Bangsamoro election.

So manumanong po ang kalalabasan po ng commissioner elections.

Lalabag kayo sa batas. Para maging legal ang manual election, kinakailangan ng panibagong batas specifically for this election?

Ang ating analysis, pwede naman po hindi.

Kasi ang Comelect naman ay otorizado na mag-contour sa iba pang mode ng pagboto.

Kaya lang po, siyempre simula po 2010, base po sa Republic Act 9369, yan yung automation law natin na dapat ang halalan ng national and local ay lagi na na-automated.

So kung sakali, ito po yung kauna-una ang pagkakataon lang simula noong 2010 na hindi tayo makakapag-automate ang ating halalan.

At napakahira po noon, sir Ted.

Yung barangay election nga po, chairman lang.

At saka yung kasama ang SK, inabot po tayo na hanggang madaling araw sa pagbibilang ng mga boto.

Paano na po kapag ang ating naging botohan ay manumanong sa isang national and local election.

Mamasisira at mawawala po yung issue ng expeditious and credible na halalan na yun po ang pakay talaga ng isang automated voting or election.

Sa panahon po na yun nga ang mangyayari sa issue po ng mga supplies na kakailanganin ng Comelect.

bidding process po sa mga ito,

makaka-apekto po ba sa paghahandaan ninyo?

Ay, opo, Sir Ted,

sapagkat iba po ang bidding

kapag ka-automated. Remember po, Sir Ted,

nung maibigay po natin ang award

sa Miro System, yung po yung

minarapat natin na nakabundle ang

ilang peripherals, katulad po ng

balota, katulad po

ng printing, although iso

supervised, under the supervision of

Commission of Election, katulad po ng

mga pens, etc.,

nasa kanila po lahat, kung magmamanual

po tayo, Sir Ted, panibagong

procurement po ng lahat ng

mga kagamitan na gagamitin po

natin para sa halalan.

And therefore, ibang proseso po yun,

mahabang proseso na naman po ang

aabuti natin. At tatandaan po natin, Sir Ted,

naghahanda rin po ng inyong comelec

para sa barangay ng SK Elections

ng 2025.

Sir, sabi nga po ninyo,

ito po yung academic discussion po lang

naman, kung sakasakali

po na magtagumpay

ang petisyon para po

sa disqualifikasyon na itong

Miro System, at sabihin

po na mag-beading

na naman kayo

at pwede na maglumahok

itong iba. Ano po, maliban sa

Smartmatic, ano po ang komplikasyon

po naman nun? Sir Ted,

doon po sa mga statement nyo

na maliban yung

company na nabanggit nyo, mukha pong

baka po hindi po yun ang makakatotohanan.

Makakapag-participate na po ang lahat

pag po nagkataon. Base po

sa disisyon ng Korte Suprema na

operative fact, balid

ang lahat na nangyari nung nakaraan,

itong nating disisyon ay prospective na

para sa kinabukasan.

So, ang Smartmatic,

hindi pa rin pe pwede nang

makilahok dito po sa 2025

automated election bidding,

kung sakasakali?

Kung sakali po, mababaliwala ang aming

pong disisyon o ang ating pong kontrata

sa Miro, ang kanila pong

at mag-o-order po, alimbawa ng panibagong

procurement, lahat po makakasama

kahit po sila.

Kung sakasakali nga po

na ang magiging disisyon,

ito po lamang po,

theoretical na pag-uusap,

may maghahain ng petition to question

the contract awarded sa Miro Systems,

yan po'y

inalify at sabihin na

magpabiding kayo ulit,

pwede na pong sumali ang Smartmatic.

Tama po kayo, sir Ted.

Pero pag-hunang nangyari yun,

sa panahon po ng oras na naman,

sa paghahanda po, kasi

sa October na ho, di ba ang filing?

October 1 to 8 po

ang plano natin na filing

the certificates of candidacy, sir Ted.

Paano po yun?

Totoo lang, sir Ted.

Dahil nga sa kahapon lumabas yung disisyon,

hindi pa po natin

napaprocess na hanggang doon sa level na yun.

Okay.

Upang mapag-aralan namin,

paano kung tulong-tulong dumating tayo sa puntong

ganon, kakayanin pa ba?

May oras pa ba? And therefore,

hindi ba mauunsyabi?

Napakahira po kasi ng half-baked na luto,

ng preparation,

dahil sa bandang uli, kami rin po ang masisisi

ng taong bayan.

Pero kahapon po, di ba nag-unbank

kayo? Napag-usapan na ba

yung filing ninyo

ng motion for reconsideration

o anuman po sa Supreme Court concerning

this ruling?

Opo, definitely po, napag-usapan namin

na kung sakali magpapile kami

ng motion for reconsideration. Kasi part naman po yun

ng proseso at hindi naman kami

pwedeng i-deprive

para patanay na mag-file ng motion for reconsideration.

In the meantime, sabi nga ng rules of court,

kapag ka may motion for reconsideration,

the decision is not yet

executory or cannot be implemented yet

because of the filing of a motion

for reconsideration.

And that will be another delay.

Well, sa amin naman po, at least hindi naman po

pinahinto ng Korte Suprema

ang ating process of bidding

and therefore, hindi rin napahinto

yung pagmamanufakto ng ating mga makina

and later on, hopefully, pati yung testing

at pagsusubok nito sa iba't-ibang

parte ng ating bansa.

Kasi po'y abalang-abalang ngayon

para nga sa 2025 midterm elections.

Paano pa kung magkaroon ng

charter change plebiscite?

Katulad, ako po personally,

sinabi ko na po yung certain

kasi ang sinasabi ng iba, nagpi-flip na po ako.

Ako po personally, ang sabi ko,

hanggat maaari, legally,

from the legal point of view, my opinion is

hindi talaga dapat isinasama

ang charter change

ang plebiscito sa national

and local election sapagkat

kinakailang mabigyan ang sambayanan,

ang mga mamamayan.

Na pagmuni-muni, ano ba talaga

ang implikasyon itong pagbabago?

Subalit, siyempre po, ang sabihin na sa amin

ng Kongreso na dapat magkasabayan

sa isang national and local election,

kami po naman po ay tatalima.

Siyempre, wala naman po kami magagawa.

Nagkaroon na po kami ng sample

ng balota na kung saan,

nagkaroon po kami ng mga tatlong questions, more or less,

na pwede pong isama-asserted

yung mismong katanungan na yan

sa mismong balota sa harapan

bago ang posisyon ng senador.

So, yung pagboto doon,

ang pagbilang ng boto doon,

automated rin?

Opo, automated din po, asserted.

Opo, yung balotang ito

na binabanggitin nyo, naan doon yung

probisyon at paliwanag sa probisyon

na ito na pagbobotohan sa plebisito?

Opo, kalimitan po

ang nakalagay lang doon yung mismong katanungan

na kayo po pumapayag

na baguhin ang probisyon

na nakalagay ganito.

So, yun po na, ilagay po namin yung katatlong

katanungan na sample lang po yun.

Sa taas, bago po ang listahan ng mga

kandidato for senators.

Sa wikang Filipino po, nakalatag

yung mga probisyon ng saligang batas,

yung probisyon eksakto, at yung

gustong baguhin, naan doon din po.

Naka-translate po siya from English

tapos po meron siyang translation

sa Filipino po, asserted.

Ganon ang kahaba yung balota noon?

Ano ko, medyo mahaba

talaga ang balota, asserted.

Sapagkat, again, nakadepende rin po yan

ilan ang kandidatong senador,

ilan ang kandidatong gobernor,

vice-governor, depende po yan.

Yung haba po ng balota, asserted, ay depende

sa lugar, sapagkat

natatanggap po natin, bawat munisipyo,

bawat probinsya, magkakaiba

ng mga kandidato at bilang ng mga

kandidato po doon.

Hindi pa kasama ang party list?

Ang party list po, nasa likod ang listahan

at hopefully po, maridus

namin ang bilang ng party list na mga

180. Ngayon po, mga

kulang-kulang 180

ang bilang ng party list.

Kailan po ba ang pinaka-final po na pecha?

Para po talaga sa pagsala sa party list

na lalaho sa eleksyon?

Ang deadline po namin, in advance

po natin, dati-dati po, ng mga nakakaranserted,

biro nyo po mag-eleksyon na,

meron pang pending na petisyon.

Ngayon po, December 29, last year,

nag-impose na po tayo ng

deadline. Sa kasalukuyang po,

nagdi-dismiss na kami ng mga 130

sa kulang-kulang na 200

na applicants for

registration. At sa kasalukuyang din po,

mga labing ito pa lamang na

na-accredit po ng inyong commission of elections.

Okay. Chairman, ito pong

sinasabing nyo na dahilan kung bakit

nyo po dinisquality ka ang Smartmatic

ay dahil doon sa issue against the

former chairman. Ano po? Anong

taon po ito?

2016 po, sir Ted.

2016. Matanong ko lang po

kayo, nung panahuba na yun,

si Atty. Christian Robert Lim

ay commissioner?

Sa ating pong pagkakaalam,

opo, sir Ted.

Ano po ang inyong komento dyan na

yung pong panahon na iyon,

na may question sa awarding sa

Smartmatic, nataon naman na

ang abugado ng Smartmatic kayo na si Atty. Lim?

Nung aming pong

pagdinig, yan po inaitanong na isang

komisyoner sa kanya po mismo

at sinabi, hindi ba

conflict of interest yun?

Sapagkat lumalabas 2016,

ikaw din ay

head or CIC, nung tinatawang na

steering committee na

in charge sa pag-automate ng halalan.

Kaya lang po, siyempre, sir Ted,

ang nakalagay naman po, prohibition,

naman talaga, na bawal mag-practice

ang isang

dating membro ng

Comelec, isang taon, pagkatapos

ng retirement niya. And therefore,

ang naging kasagutan po niya during

the hearing, lampas na po lang isang taon

mahigit na sobra. Yung pong

panahon na natapos

ang kanyang paglilingkod dito po sa Comelec.

And that is the law, no?

Apo, yun naman po

ang batas. Kaya po,

nahinto na lang po yung katanungan doon sa pagsagot

po niya ngayon, hindi na po naging

hindi na po kami nagpulso ng mga katanungan.

Hindi nang respeto rin sa isang

membro po ng legal profession.

Apo, pero under the legal ethics

of the profession?

Hindi ko po

matasagot, sir Ted.

Ako po may personal na opinion. Kaya lang

siyempre, yung mai-invoke

talaga yung mismong

patas patungkol sa prohibition.

Apo, yes sir.

Please, okay. Bago natin,

kasi namamalat.

Sorry, sir Chairman.

Yes po. Ano pong reaksyon nyo dito

sa pahayag ni Smartmatic Legal

Council Christian Robert Lim na big

blow po sa Comelec itong desisyon ng

Supreme Court? Ay, hindi po

yan na big blow. Pasensya na po

with all due respect. Hindi po big blow

sapagkat una, nasubukan

po namin yung aming kapangyarihan, yung

extent ng ating kapangyarihan. Number two,

hindi naman po binaliwala yung lahat na

yung amin pong ginawa pagkatapos ng

disqualification. Ibig sabihin, kung ano yung

nabigay namin yung award, intact po

to a certain extent.

Napakaganda nung naging desisyon ng

Korte Suprema. It's a salamonic decision

so to speak. And therefore, we highly

respect. But again, magmo-motion

for reconsideration. So, hindi po siya big blow.

Siguro po kung iibahin

lang yun ang mga nasa front page,

dapat po talaga doon

SC, Affirmed Comelec

Award of

Miro System. Dapat po ganoon. Of course,

sa iba pong mga diaryo, iba po yung

nakalagay na Comelec, the Supreme Court

annuls Comelec

disqualification of Smartmatic.

Opo, yun nga po ano, kasi

sa paliwanag nga po ni Chairman,

prospective po ito, hindi naman

pinawalang visa po o na-nullify

ang kanila pong award dito po

sa Miro System. So Chairman,

sa mga kababayan po natin ngayon,

ano po ang inyong report sa bayan?

Sa inyong paghahanda po para sa ating

2025 midterm elections?

Are we on time?

Sir Ted, on time na on time po tayo.

2.1 million na po

ang pumupunta sa ating mga registration

sites. Nakakailang buwan pa dalawang.

Buwan pa lang tayo. Kulang-kulang

2.1 million na. Talagang po sobrang

init ng pagtanggap ng mga kababayan

natin. Sana po bago matapos ng September

30, ipagpatuloy pa rin natin

ang pagpaparehistro, pagte-change ng

registration, pagta-transfer ng inyong

registration. Meron po tayong registration

anywhere program. Talagang highly

accepted, internationally awarded

and recognized po yan na programa

at talagang dinadala natin, Sir Ted,

mabanggit ko lang nandyan tayo noong isang

araw sa Camp Narapanan at Camp

Abu Bakar. Sobra po ang dami ng

tao na nagpaparehistro sapagkat

siyempre yung mga lugar na yan, hindi naman

napupuntahan dati ng registration

na system ng commission

na election. Sana po ganun

ang pagtanggap natin. Hindi po kami mag-extend

hanggang September 30 lang po talaga

ang ating registration.

Sote tayo,

parang pagpapalaganap ng katotohanan at labanan ang fake news at kasinungalingan.