00:39.3
Kumikita o nalulugi? Pakitype sa comment section.
00:41.8
Well, kung ang sagot nyo po ay nalulugi, yan po ang tamang sagot.
00:45.4
Hindi lang po sapat ang alam nyo, at the same time, passion mo para ikaw ay magsimula ng negosyo.
00:50.2
Ito lang po, reality check tayo.
00:51.8
Maganda po ang plano, idea.
00:53.9
Siyempre, minsan kung may business plan, pasa papel.
00:56.2
Pero kapag in-execute mo na, iba na talaga ang resulta.
00:59.3
Agree or disagree, type agree sa comment section kung kayo ay nag-agree.
01:02.6
So ngayon, sa episode natin na ito, this is really a treat for you guys.
01:07.2
I would like to share with you ang 10 utos na kailangan mo laman bago magsimula ng negosyo.
01:12.0
Pag hindi mo alam ito, alam mo itong mangyayari, mauubos ang iyong pera.
01:16.4
Kaya nga mga friendship, in my years of doing business, ito yung 10 rules na ginawa ko.
01:23.9
Nanonood mo ito, this will help you to save hundreds of thousands or even millions.
01:29.0
Lalo na kung kayo ay OFW na nakikinig at nanonood po sa akin at may plano po kayo mag-umpisa.
01:34.4
Number one, never start something you do not understand.
01:38.5
Huwag kang pumasok sa negosyo na hindi mo naunawaan.
01:41.0
Alam mo nga, pagpasok ka si business or industriya, dapat familiar ka sa iyong papasukan, di ba?
01:46.4
Para di ka mapahamak.
01:47.5
Kung papasokin mo sa negosyo, eh dapat pag-aralan mo muna mabuti.
01:51.5
Bakit? Simple lang naman eh.
01:53.7
Ang isang bagay, kapag hindi mo alam, mas mataas ang chance mo na magkamali pang hindi mo alam.
01:58.1
Imagine mo na pumunta ka sa school, papasok ka tapos magbo-board exam ka.
02:02.4
Ang pag-uusapan natin, trigo or if not algebra, pero wala kang alam.
02:06.6
Ito ang tanong ko po sa inyo.
02:07.8
Gusto mong pumasa? Yes or no?
02:09.3
Pero anong chance mo na ikaw ay makasagot ng tama pang hindi mo alam ang pinasokan mo or let's say yung pagsusulit na yan?
02:16.3
Your answer is as good as mine.
02:17.8
Kaya hindi pwede pong pasokin ang isang negosyo pag wala kang idea.
02:21.5
Dahil sigurado kong malulugi ka at hindi yan magtatagumpay.
02:24.6
Number two, never borrow when you are starting your business.
02:27.9
Bakit? Mas mataas ang chance mo na malugi ka kesa kumita.
02:30.9
Ito ang masakit. Malugi ka na, nagbabayad ka pa ng interest.
02:33.8
Kung gusto nyo mag-start ng business, sa halip na mangutang, maari naman, siguro naman eh,
02:39.1
baka mag-ipon ka muna, di ba? Magtipid-tipid ka muna.
02:42.6
Kumurot ka muna sa budget mo at magtabi ka para may puhunan ka sa pagtatayo mo ng negosyo.
02:47.2
Sa pamagitan ng pagkakaroon ng sariling pondo, mas magiging kontrolado mo yung finances,
02:51.5
sa negosyo mo at makakaiwas ka na magbayad ng malaking interest, bunga ng utang.
02:55.9
Alam nyo, sa pagkakaroon ng sapat na puhunan, mas magiging maingat ka sa pagpapatakbo ng negosyo mo.
03:00.8
Kaya nga, mas maganda, mag-ipon ka muna.
03:03.2
Or if not naman, kung gusto nyo talaga, mangutang talaga, gusto nyo talaga mag-start,
03:07.3
borrow only the amount of money you can afford to lose.
03:11.1
Makaka-recover ka talaga. When you say makaka-recover, let's say 5,000, 10,000,
03:15.3
di ba, nag-umpisa ka, inutang mo yan. Kung nalugi, pwede mo i-recover sa pamagitan ng iyong sweldo at kita.
03:21.0
Make sense? Type make sense if it makes sense.
03:24.1
That is only second, never.
03:26.4
Third, never. Okay, ito yung pangatlong utos na kailangan mong iwasang gawin bago ka magsimula.
03:32.5
Never get into business with friends and relatives without an agreement.
03:37.9
Siyempre naman yung mga iba, ibig sabihin makaibigan ka mag-anak, hindi ko na kailangan, ano, bakit nag-aawit.
03:42.8
Hindi kasi ganito to. Walang problema na pumasok sa negosyo.
03:46.6
Siyempre, masaya, di ba? Eh siyempre, may tiwala ka na at saka parang ano na kayo eh.
03:51.1
Di ba? Close na close na kayo. Pero, huwag na huwag kayong papasok na walang kasulatan.
03:55.5
May mga pagkakataon kasi pwedeng maging komplikado ang pagnenegosyo kasama yung mga tao malalapit po sa inyo.
04:01.1
Lalo na kung yung inyong business na itinayo, walang kontrata.
04:04.4
Ang pagkakaroon kasi ng binding contract or kasulatan, nagsusulat mo ng mga expectation,
04:09.1
magkano contribution mo, magkano puhunan mo, ano dapat mong gawin, ano deliverables mo,
04:13.3
ay nagbibigay ng dagdag siguridad, lalo na sa aspeto ng pagnenegosyo.
04:17.5
Ito ay nalalaman mo kung ano yung responsibilidad, anong contribution.
04:21.1
Ano kasundo ang pinansyal ng bawat kasosyo.
04:24.1
Sa pamagitan nito, eh di ba, hindi masisira ang samahan.
04:28.3
Bakit? Ito lang tatandaan nyo. Taon ang binilang ninyo para kayo ay magkaroon ng ganung klaseng bonding.
04:34.3
Pero, dahil lang ba sa negosyo at pera, masisira kayo.
04:37.2
Tanungin ko sa mga taong nanonood ngayon, how many of you na experience nyo ang kamag-anak,
04:41.9
hinayar nyo, kaibigan, hinayar nyo, or that's it, nagkasosyo,
04:45.5
imbis na gumanda ang relasyon, nasira pa ang relasyon nyo.
04:48.2
Pakit-type lang sa comment section at ikwento.
04:51.0
So, minsan, ito pa isang pang problema.
04:52.7
Chinky, ang hirap kasi sabihin na,
04:55.2
o bakit natin ilagay kasulatan? Bakit? Wala ka ba tiwala?
04:58.1
Ito lang, turuan ko kayo kung paano sumagot ng tama.
05:00.7
Alam nyo kung bakit natin ilagay ang kasulatan.
05:03.5
Kasi sa akin, mas mahalaga ang ating kaibigan, pagkakaibigan ng ating relasyon
05:08.0
bilang pagkakamang-anak kesa sa oportunidad.
05:10.3
Just in case, iba?
05:11.6
Like, for example, magkaroon tayong miscommunication,
05:13.8
at least meron tayong reference, meron tayong papel na pwedeng balikan
05:16.9
para ika nga maliwanagan tayo kung ano ang tama at mali.
05:20.3
Ano yung expectation? Does it make sense?
05:22.4
Third pa lang yan, ha?
05:23.5
Okay, let's go to number four.
05:25.0
Fourth commandment, sampung utos to bago mag-umpisa ng negosyo para pera di maubos.
05:29.5
Number four, never, ever invest the money you cannot afford to lose.
05:35.2
Bilang isang nag-uumpisa sa pagnenegosyo,
05:38.6
hindi pwedeng sabihin mo lang, excited ka na gusto mo na mag-invest.
05:42.7
Bakit? Ito lang po, at tatandaan nyo po.
05:44.9
It took you a lot of time to earn the money.
05:47.6
It took you a lot of time to save the money.
05:50.3
But it only takes you one bad decision to lose your hard-earned money.
05:54.2
Maging responsable at mag-invest lamang sa negosyo na pera na kaya mong mawala.
05:59.0
Ang pagnenegosyo, kasi may risk yan eh.
06:01.1
Hindi naman luck na atyak nakikita yan eh.
06:03.2
Kaya mahalaga na pag-isipan mo muna mabuti bago ka maglagak na malaking halaga
06:07.8
para sa anumang mga projects, business na iyong papasukin.
06:12.7
Don't allow emotions and FOMO to make the decision for you.
06:16.4
Yung parang, ay, paano na kung mawala yan?
06:18.3
Paano makuha na yung franchise?
06:19.4
Paano kung ganito?
06:20.1
Ay, nako, pag minamadali ka, hindi para sa iyo yan.
06:22.8
Kaya nga parating ang golden question that you should ask yourself
06:26.3
before you start a business is this.
06:28.3
Paano ka makakarecover just in case na malugi ka?
06:31.5
You expect the best but you always prepare for the worst.
06:35.1
Paano kung hindi ka kumita?
06:36.3
Pag sinabi mo, ay, chinky, makakarecover ako.
06:38.9
Again, 5,000 lang naman yan.
06:40.4
10,000, nakikitaan ko naman yan.
06:42.2
Yes, by all means, go.
06:43.5
Pag ang sagot mo, you cannot recover.
06:45.5
Don't even think about it.
06:46.9
Baka nag-iisip ka pa, nagde-defend ka pa.
06:48.7
Ay, chinky, kasi ganito.
06:49.8
Ito, alam mo, ito lang.
06:50.9
Kung di-defend mo lang yung idea mo
06:52.6
na alam mong hindi ka makakarecover kung magkamali ka dito,
06:55.8
choice mo na yan.
06:56.6
Pero ito lang, para sa mga taong makikinig,
06:58.6
sa ganitong pamamaraan,
07:00.0
maari mong ika nga, ay, maiwasan ang panganib, di ba?
07:04.8
Siyempre, at mas may magandang pagkakataon na kumita
07:07.7
in the near future.
07:08.9
Naka pang-apat na po tayo, ha?
07:10.4
Ito na po yung pang-lima.
07:11.8
Pero bago ko ibigay sa inyo yung pang-lima,
07:13.8
siyempre, i-rewind muna natin.
07:15.6
Number one, you never, never invest in something
07:18.8
or start something that you do not understand.
07:20.6
Number two, never borrow when you are starting your business.
07:24.7
Number three, never get into business with friends and relatives
07:27.9
without an agreement.
07:29.1
Number four, never invest the money you can afford to lose.
07:31.7
And last but not the least,
07:34.0
never spread yourself too thin.
07:36.7
Anong ibig sabihin yan?
07:37.9
Iwasan po natin na sabay-sabay kang mag-uumpisan
07:40.4
ng lahat ng iyong pagkakakataan.
07:42.5
You'll be a jack-of-all-trades, master of none.
07:45.0
Don't commit my mistakes that I made in the past.
07:47.7
Ang mindset ko kasi dati,
07:49.1
lahat pwede kita, pasok para konti kita dito,
07:51.9
konti kita dito, konti kita, grupo, laki kita.
07:54.9
Pero alam mo, tunay na nangyari,
07:56.3
konti logi dito, konti logi, konti logi, grupo, laki logi.
07:59.2
I was a jack-of-all-trades, master of none.
08:01.6
Alam nyo, ito yung narealize ko in my 42 years, no,
08:04.5
of being in sales and in business.
08:06.7
Much better start one at a time.
08:09.3
Mahalaga na, okay, mag-trial and error ka,
08:11.7
mag-trial and error ka,
08:13.1
pero darating ang panahon, pipili ka ng isa.
08:15.3
Mahalaga na mahaba ang iyong pasensya,
08:17.7
pag-tsa-tsaga sa pagpapatakbo ng inaasam mong tagumpay.
08:21.8
Sa halip na mainip ka, diba, mag-focus ka.
08:25.4
Ang problema sa'yo, you spread yourself to it.
08:27.8
Para kang isang linggong network.
08:29.6
Lunes, ako ay nasa Natasya.
08:34.2
Martis, ako ay nag-iibon.
08:37.4
Wednesday, diba, ang importante talaga,
08:39.9
pag-aralan mo ang iyong negosyo,
08:41.9
pag-aralan mo ang merkado.
08:43.8
Kailangan, i-upgrade mo yung skills mo.
08:45.9
Kung tama ba, disiplina mo.
08:47.4
Tama ba ang karunungan mo, sa pagmamanage ng business mo.
08:50.9
Para makapitam mo ang tagumpay,
08:52.9
ang dapat, ang focus mo,
08:54.3
paghalingin mo ang iyong sarili.
08:57.0
Naka 1 to 5 na po tayo, ha?
08:59.2
Ibig sabihin niyan, may 6 to 10.
09:01.1
Kung ikaw ay nakinabang dito sa episode na ito
09:03.7
at nagustuhan mo itong shinier ko po sa inyo,
09:06.3
type, nakinabang.
09:07.9
Ang next question ko,
09:09.4
gusto nyo bang ipagpatuloy pa ito?
09:11.5
Kung gusto nyo ipagpatuloy itong episode na ito,
09:14.1
meron lang akong isire-request po sa inyo
09:15.9
para malaman ko if it's worth it.
09:17.3
Worth na ipagpatuloy.
09:18.5
Bigyan nyo ako ng 2,000 likes.
09:20.7
Pag hindi tayo umabot ng 2,000 likes,
09:23.2
ibig sabihin po niyan,
09:24.2
hindi nyo gusto ang part 2.
09:26.1
Kaya nga para sa mga taong gusto mag-umpisa ng negosyo,
09:29.9
kung nakatulong po ito sa inyo
09:31.3
at gusto nyo pang malaman
09:32.5
kung paano kayo matuto mag-negosyo.
09:34.8
O, grabe, exciting, ha?
09:36.5
Mag-type po kayo, again,
09:40.6
Maraming maraming salamat.
09:41.7
Sana nakatulong itong episode na ito
09:43.2
sa mga aspiring entrepreneurs.
09:44.9
Sa tandaan, tamang karunungan,
09:46.5
tamang disiplina po.
09:47.3
Ito ang susi sa pagyaman.
