THINK ABOUT IT by TED FAILON - 'Dynasties are Forever?' | #TedFailonAndDJChaCha
01:05.5
Nilagyan po ng unless, otherwise, provided by law,
01:09.9
ang provision ng saligang batas para nga naman ang mga mambabatas ay makabuo ng batas.
01:19.2
ang kasalukuyang pong provision,
01:20.5
ng konstitusyon na nagsasabing dapat silang gumawa ng batas ay hindi nila ginagawa.
01:32.0
Article 2, Section 26
01:35.8
The state shall guarantee equal access to opportunities for public service
01:43.8
and prohibit political dynasties
01:48.4
as may be defined,
01:54.5
Tatlumputpitong taon na,
01:56.7
mula po ng ipatupad ang ating 1987 Constitution.
02:02.0
Ang iminamandato po ng saligang batas na ang Estado,
02:07.5
ay dapat gumarantiya o sumiguro sa pagbibigay po ng pantay na oportunidad sa lahat ng Pilipino
02:15.2
para maging lingkodbayan sa paramagitan po ng pagbabawal sa pelito.
02:20.0
Bawal sa political dynasties ay hindi pa rin po nangyayari.
02:27.0
Dahil sa loob ng 37 taon, bigo pa rin po ang Kongreso na magpasa ng batas.
02:35.3
Kahit na iniuutos nga, iminamandato nga ito ng konstitusyon.
02:42.1
Nagkaroon naman po ng mga pagtatangka ang ilampung mga progresibong mambabatas na maghahain ng panukala na tumutukoy at nagbabawal sa political dynasties.
02:56.2
Ngunit sa kasaysayan po ng Philippine Congress mula noong 1987, isang bill lang ang nakapasa sa Senado.
03:08.2
Ngunit walang versyon ang mababang kapulungan.
03:12.1
Habang sa mababang kapulungan, isang panukala lang ang umabot ng buhay sa plenaryo.
03:21.6
Ngunit doon na rin namatay.
03:26.9
Paano nga naman mga kapatid papasa ang batas na nagbabawal sa mga dynastia kung ang Philippine Congress ay pinamamahayan ng mga dynastia?
03:39.2
At hindi lamang basta-basta.
03:42.1
Basta dinastia ang namamahay dito, kundi ang mga tinaguriang matatabang dinastia o fat dynasty.
03:52.4
Sa working paper na ginawa po nila Dr. Ronald Mendoza, Leonardo Jaminola III at Jurel Yap ng Ateneo School of Government,
04:02.2
ang tinatawag na thin o payat o manipis na dinastia ay kapag sunod-sunod nananalo sa pwesto.
04:12.1
Ang mga miyembro ng pamilya.
04:14.0
Ibig sabihin, pagkatapos ni tatay, si nanay.
04:18.7
Pagkatapos, si anak o si tatay na naman o si nanay na naman.
04:26.1
Ang fat o mataba ay kapag sabay-sabay na na nakapwesto ang mga magkakamag-anak.
04:35.0
Gaya ng governor si anak, vice governor si nanay, na dati rin gobernador,
04:42.1
kongresman si tatay, at mayor naman si ate.
04:47.6
Habang nagiging ubis ang dinastia, kapag po patuloy ang pagtaba nito.
04:54.6
Meaning, dumarami ang miyembro ng pamilya na humahawak sa halal na posisyon sa gobyerno.
05:02.6
Huwag na po tayong lumayo pa.
05:05.6
Ang kasalukuyang presidente at vice-presidente ng bansang ito,
05:12.1
ay mula sa matatabang dinastiya.
05:17.1
Sa nagdaampung 2022 elections, ang mga fat dynasty ay naghari pa rin,
05:26.6
lalo na sa pagkagobernador.
05:33.1
77.8% sa mga gobernador ay nabibilang sa matabang dinastiya.
05:41.1
77.8% sa mga gobernador ay nabibilang sa matatabang dinastiya.
05:42.1
77.8% sa mga gobernador ay nabibilang sa matatabang dinastiya.
05:45.6
69.1% ang sa vice-governor.
05:50.1
57.2% ang sa mayor.
05:54.1
Habang sa House of Representatives ay 73.1%.
06:08.1
labing-anim na senador ang nabibilang sa dinastiya.
06:11.1
Ang iba sa kanila ay pawang matataba.
06:17.5
Sa ngayon, may mga senador na magnanay, may mag-ate at may magkuya.
06:27.3
Muntikpag magkaroon ng magtatay at malamang may paparating na mga magkuya.
06:35.1
E paano nga naman po susunod sa utos ng ating saligang batas ang mga mambabatas kung ang interes ng kanilang mga pamilya ang tatamaan?
06:48.7
Malinaw po ang sinasabi ng ating konstitusyon.
06:53.6
Ipinagbabawal sa Pilipinas ang political dynasty pero kailangan ng batas natutukoy dito.
07:05.1
Nang mga mambabatas na gampanan ang kanilang tungkulin sa pagbuo ng panuntunan sa pagbabawal ng political dynasties, maari ba silang obligahin ng hukuman?
07:20.5
Ito ngayon ang petisyon na inihain noong March 19, 2024 sa Supreme Court ng isang grupo ng mga abogado.
07:31.4
It seeks the issuance by the Honorable Supreme Court.
07:35.1
It seeks the issuance of a writ of mandamus to command Congress to perform its constitutional duty which it has neglected to do.
07:45.9
Nais po ng mga abogadong sina Wilfredo Trinidad, Rico Domingo, George Cabildo at Cesar Oracion na maglabas ang kataas-taasang hukuman ng kautusan para obligahin ang Kongreso na gumawa ng batas sa pagbabawal ng mga mambabatas.
08:04.3
Sa political dynasties.
08:08.1
Pero bago pa ang petisyon na ito, may nauna pang petisyon sa Korte Suprema ang grupo ng Kapatiran Party.
08:17.9
Ito po'y inihain noong pang Nobyembre ng 2022.
08:24.2
Petisyon for certurary ang inihain ng grupo ng Kapatiran Party.
08:29.8
Nais nila na suriin ang kataas-taasang hukuman.
08:34.3
Ang naging aksyon o hindi pag-aksyon ng Kongreso sa kanilang mandato na magpasa ng batas na nagbabawal nga sa political dynasty.
08:45.3
At ang aksyon o hindi pag-aksyon bang ito ng Kongreso ay may tuturing na katumbas ng pagtalikod nila sa kanilang tungkulin o pag-abuso ng kanilang kapangyarihan.
08:58.1
Bago pa ang dalawang petisyon na ito, may nauna pang mga kaso tungkol sa pagpapatupad ng Article 2, Section 26 o ang Anti-Dynasty Provision ng ating kasalukuyang saligang batas na isinampa sa kataas-taasang hukuman.
09:19.1
Yun nga lang, sinawing palad ang mga ito.
09:24.2
Sa isang desisyon, sinabi po ng Supreme Court na,
09:27.7
ang kapangyarihan ng lehislatura ay tangan lamang ng Kongreso at hindi ito maaaring panghimasukan ng hukuman.
09:39.5
Hindi lamang ito dahil sa kwestyong politikal, ngunit ito'y kapangyarihan na ibinibigay ng konstitusyon sa lehislatura.
09:50.7
Ang pagdesisyon kung anong batas ang gusto nilang gawin ay tanging karapatan.
09:57.7
Katan lamang ng Kongreso at hindi may tuturing na pawang ministerial duty lamang.
10:06.8
Kaya naman, may agam-agam ang marami sa kahihinatnan ng dalawang bagong petisyon na nakabimbin ngayon sa Korte Suprema.
10:18.5
Bagamat, tayo po'y lubos na nagpapasalamat sa mga Pilipinong hindi pa rin tumitigil sa pagpapatupad.
10:27.7
Pakikiba ka sa pagsugpo sa patuloy na pagtaba ng mga dinastiya.
10:39.7
Hindi naman po may tatanggi ang mga naging pag-aaral sa masamang epekto ng paghahari ng matatabang dinastiya.
10:50.7
Sa mga dalawigan, sa mga bayan, lungsod at sa buong Pilipinas.
10:56.0
Kasama nga rito ang kawalanan.
10:57.7
Ang kawalanan ng progreso, laganap na kahirapan, karahasan, korupsyon, at kawalan nga ng checks and balances.
11:10.7
Amin pong nakapanayam minsan si Dr. Ronald Mendoza, dating dean at profesor ng Ateneo School of Government.
11:20.7
Isa po siya sa mga may akda ng mga nailathalang malalimang pag-aaral tungkol.
11:27.7
Sa masamang epekto ng paghahari ng mga dinastiya sa Pilipinas.
11:36.5
Ito ang bahagi po ng aming naging panayam.
11:40.7
So yung main finding which is kinuha po namin lahat ng datos ng buong Pilipinas, 80 plus provinces, at kinalkula po namin yung number ng mga fat dynasty sa bawat mga probinsya.
11:57.7
So meron po kaming indicator ng bawat probinsya kung gano'ng karami ang fat dynasty ninyo.
12:02.7
Kung taga Maguindanao kayo, taga Benguet kayo, taga Ilocos Norte kayo, makikita po namin kung gano'ng karami ang fat dynasty.
12:10.7
Yun ngayon ay itinanga namin doon sa development indicators ng probinsya.
12:16.7
At yan dyan po included yung gano'ng karaming trabaho ang na-create dyan, ano ang income level ng probinsya, may nag-iinvest pa sa probinsya ninyo, ano yung human development, yung edukasyon, yung health ng probinsya, ano ang progreso doon.
12:33.7
Yan po pinag-aralan namin, sinuriin namin at nakita namin kung saan may fat dynasty.
12:40.7
Tila nahuhuli po yung probinsya. Huli sa development, huli sa trabaho, huli sa investment at huli sa governance.
12:50.7
Nakikita po namin yung main effect ng fat dynasty ay hindi sa nagtutulong-tulungan sila para iunlad yung probinsya, kundi inaabusa po yung posisyon kasi wala nang checks and balances yung probinsya.
13:03.7
Sa ano pong aspeto natin maikukonekta?
13:10.7
Kung kawalan ng development o kaya po mabagal na development sa ekonomiya, maging sa poverty level po, antas ng kahirapan sa probinsya, kapag po nandoon si fat dynasty, ano bang maaaring sabihin natin ang mga ehemplo nito o ba't nangyayari po ang gano'ng mga bagay, Dean?
13:33.2
Yun, yun ang mahalagang tanong kasi yung sanhi, bakit kung maraming fat, ba't naghihirap yung lugar?
13:40.7
At nakita namin yung possible na mga explanation dyan, yung mga dahilan kung bakit naghihirap yung lugar na maraming fat dynasty sa pamumuno.
13:52.7
Nakikita namin impunity kasi hindi na tama yung ginagawa nila. Ang hirap pa nilang sipain sa posisyon kasi napaka makapangyarihan na nila eh. Ang dami nila sa posisyon, magkakamag-anak sila, hawak nila lahat ng government position, at meron rin silang kundi.
14:10.7
Meron rin silang control sa government resources, yung mga pang-ayuda, pang-tulong sa tao, sila rin ang may hawak yan. Tapos typically hawak din nila yung ekonomiya ng lugar, ng probinsya.
14:21.7
So pagkaganyan po ang sitwasyon, yung impunity nakikita namin, maraming merong halimbawa ng impunity na yan. Pumapatay ng tao, nananakot ng mga kalaban, meron mga private army, bumibili ng boto.
14:37.4
Yung kanilang mga business, yun lang ang lumalagot.
14:40.7
Samantalang yung kompetisyon, hindi nila pinapalago. At merong mga korupsyon dito sa mga proyekto, katulad na po ng build-build-build, yung pong farm-to-market roads, pati na rin po yung mga minahan at yung mga natural resources natin.
14:57.6
Madalas po nakakita kami ng anecdotal evidence na sila rin ang umaabuso. So nakikita po namin yung impunity dahil sa concentration of political power.
15:08.3
Ang ibig sabihin lang po yan, sobrang dahil.
15:10.7
So kung mayroon po namin anong kapangyarihan sa kamay ng iisang pamilya o iilang pamilya, kaya na talaga nilang abusuhin at wala nang makakasuheto sa kanila.
15:20.0
Yan po yung unang link sa impunity at governance. Pangalawang link yung checks and balances na tinatawag. Meron po tayong demokrasya sa Pilipinas. Ang dahilan po niyan ay para hindi po abusuhin yung mga posisyon. So kailangan may checks and balances.
15:40.7
Matutulak ng polisiya, pag mali po yun, pwedeng mayroong magsuheto sa kanila. Pwedeng magsabi na, ay hindi na tama yan. Kailangan mag-usap tayo. So yung pong checks and balances na yan, kumihina pagka fat dynasty ang namubos.
15:55.7
Kawalan ng checks and balances. Pagkaharik with impunity. Kawalan ng takot. Dahil naniniwala silang hindi sila mapaparusahan.
16:07.7
Sapagkat maging ang mga...
16:10.7
national leaders ng bansa ay umaasa sa kanilang maibibigay na boto sa panahon ng halalan.
16:22.9
Samantala, ang katwiram po ng mga nabibilang sa mga dinastiya ay igalang na lang natin ang boto ng mga mamamayan. Dahil dumadaan naman sila sa legal na proseso sa pamamagitan ng halalan.
16:40.7
Kung sila'y gusto ng mga butante, sila ang iboboto.
16:47.2
Sa katwiran na ito, may tugon si Atty. Rico Domingo, isa sa mga abogadong nagsampanang petisyon sa Supreme Court, nang amin siyang makapanayam kamakailan lamang.
17:00.9
Unang una, binoboto sila. Bakit? Because they have the machinery, they have the resources, they have the power, they have the money.
17:10.7
They are subservient to them because the people, the electorate particularly, would go to them for whatever you know. I think you know what I'm trying to say.
17:18.5
So in other words, kung tulad nila ang political environment sa kanilang distrito, walang kalabalaban ng mga tao.
17:26.3
Kagaya na, maraming tumatawag sa akin. They're all professionals, they're qualified, and they're all...
17:32.1
Pakihanting mo yan sa nakaupo ngayon, you will say that, you know, without any doubt, they're more qualified than the ones sitting there.
17:40.7
But they cannot be elected because the political dynasties have the control of the entire district, the entire territory that they're elected for.
17:51.0
So walang kalabalaban. Kaya nga nakaroon ng usapan sa Commission, ng Consular Commission, na bigyan na natin ang pagkakataon.
17:59.6
Let us widen the electoral base, widen the environment such that the more qualified people will have a chance.
18:10.7
It's a fighting chance. And the field will be leveled such that lahat ng tao may pagkakataon, hindi lamang ang political dynasties.
18:19.2
Kung ang members ng political dynasties ay nanalo, let it be. That's a democratic process.
18:26.7
Pero bigyan nila ng pagkakataon ng mga tao na mag-file ang kanilang application for positions at tingnan natin kung sino mananalo.
18:39.0
Ang tinutukoy po ni Ator.
18:40.7
Ay para ho naman, patas ang laban.
18:46.4
Eh sa Oktubre nga po, ngayong taon, ay filing na naman po ng Certificate of Candidacy para sa midterm elections.
18:57.1
Sila, sila na naman po ang kakandidato.
19:01.3
Maging ang party list system ay pinamamahayan at pinamumugaran na rin ng mga dynastia.
19:08.7
At sa party list system ay pinamamahayan at pinamumugaran na rin ng mga dynastia.
19:09.9
At sa party list system ay pinamamahayan at pinamumugaran na rin ng mga dynastia.
19:10.7
At sa party list, malamang sila, sila na naman po ang mananalo.
19:20.5
Malinaw naman ang saligang batas.
19:24.6
Artikulo 2, Seksyon 26.
19:29.7
Dapat siguruhin ng Estado ang pantay na pag-uukol ng mga pagkakataon para sa lingkurang pambayan.
19:40.7
At ipagbawal ang mga dynastiyang politikal ayon sa maaaring ipakahulugan ng batas.
19:55.5
Eh pero, paano nga kung ayaw nilang magpasa ng batas?
20:18.7
and will always get in touch.
20:20.7
Mayroon nasa Radyo 5, 92.3 News FM, Monday to Friday, 6 to 10 AM.
