Kapag Menopause, Dry at Masakit sa Ta-lik. - By Doc Liza Ramoso-Ong
00:38.7
Katulad ng hot flashes, sobrang pawis, hindi mahimbing yung tulog
00:43.5
Mainit ang ulo, vaginal dryness, masakit ang pagtatalik, makakalimutin
00:49.9
At saka yun nga, walang interes sa sex
00:53.0
In perimenopause, irregular na ang regla
00:57.0
Average perimenopause, mga 3 to 4 years
01:00.7
Yung iba, 10 taon tumatagal
01:03.0
Ano ang average age? 47 to 51 years old
01:08.4
Ay nagsisimula ng bumaba ang kanilang estrogen
01:12.6
Ano ang estrogen? Hormones ito
01:14.9
Ito ay chemical sa dugo na galing dun sa mga glands
01:18.9
Katulad ang utak natin
01:20.6
Tapos messenger itong hormones, pupunta siya sa cellular
01:26.0
Ay yung tinatawag natin na estrogen
01:28.7
Pwede din yung FSH or testosterone
01:31.7
Yan yung mga hormones ng kababaihan
01:36.8
So nagbabago-bago yung level ng ating hormones na estrogen
01:42.5
Kaya natin nararanasan yung sintomas ng perimenopause or menopause
01:49.6
Katulad ng mga hot flashes, insomnia, headache
01:52.9
Ang estrogen, tatlong klase
01:56.0
Ang ginagawa ng ovaryo natin
01:57.7
Kailangan nyong marinig yun
01:59.6
Kasi baka makita nyo dun sa inyong mga gamot
02:02.5
Katulad ng estradiol, estrone, at saka estriol
02:06.6
Para alam lang ninyo yung mga gamot nyo
02:08.4
Kasi yung cells natin, para yung starters
02:12.4
So ang pangsusi sa kanila
02:16.3
Katulad ng estrogen
02:22.0
Pwedeng pumunta sa buong katawan
02:24.8
So kaya nga may efekto
02:26.9
Pagdating sa ating utak
02:31.2
Sa breast ng isang babae
02:35.1
Tsaka dun sa mga reproductive system
02:38.9
Katulad ng ovaryo, bahay bata
02:41.1
At syempre sa cutis ng isang babae
02:43.7
So simulan na natin
02:45.3
Ano ba yung mga nararamdaman
02:47.0
Ng isang nagmimenopause o perimenopause
02:49.7
Usually number one
02:51.7
Kaya pumupunta sila sa doktor
02:53.4
Eh init na init sila
02:56.0
Tapos sa gabi, night sweats
02:58.2
Sobrang pawis, talagang basang-basa na sila
03:02.5
Tumatagal to, isa hanggang limang minuto
03:07.1
May kasabay pa syang palpitasyon
03:09.5
Usually yung mga nagmimenopause
03:11.5
Marami nagsasabi, nagpapalpitate sila
03:15.5
Or lutang, lightheaded
03:17.0
Parang may gumagapang sa balat
03:19.0
Parang laging merong ants
03:23.8
Gano kadalas nararamdaman
03:26.9
Tatlo o apat na beses sa isang araw
03:29.9
Sa ibang babae naman
03:31.1
Tatlo o apat na beses kada linggo
03:33.8
Tapos yun nga, hirap sila lagi makatulog
03:36.9
Kasi nga, sa sobrang init
03:40.4
Ni Dr. Robert Friedman
03:42.2
Ng Wayne State University
03:44.2
School of Medicine
03:47.1
Nagkakaroon ng sobrang pagpapawis
03:49.8
Kasi tumataas na nga yung temperature sa katawan
03:52.4
So magpapawis ka na
03:54.3
Tapos yung ating mga
03:55.9
Ugat, idadilate na
03:57.4
Kaya namumula tayo
03:58.9
Para mabawasan yung init sa katawan
04:01.5
Ano yung treatment o gamutan
04:04.1
Ito po yung solusyon
04:05.6
Gumawa ko kayo ng diary
04:07.4
Isulat nyo yung mga triggers
04:09.3
Bakit kayo pinapawisan
04:10.9
Baka naman may init ang iniinom nyo
04:13.0
Ang stress, nakakapagpapawis din
04:15.9
Baka may gamot kayong iniinom
04:17.9
Na nakakapagpapawis sa inyo
04:20.1
At saka yung caffeine
04:22.5
Yung isusot yung damit, gawin nyo layers
04:26.9
O pag gininaw na kayo
04:28.9
E mabilis din magdagdag
04:31.2
So dagdagbawas lang yung ating damit
04:34.3
Uso na ko ang electric fan na portable
04:36.9
Maraming nabibili ngayon
04:38.5
Lagi kayong may dala niya
04:39.9
Kasi pag nagfan kayo
04:43.3
O nagpamaypay kayo
04:44.7
Yung act na nagpapaypay kayo
04:47.7
E lalo kayong papawisan doon
04:49.5
So mas maganda yung electric fan na portable
04:52.0
Tapos magshower bago matulog
04:55.0
Maglagay kayo ng malamig
04:56.6
Sa ilalim ng unan nyo
04:57.8
Para babalikta rin balikta rin yung unan ninyo
05:00.5
Pag natutulog kayo
05:02.0
Maglagay na ho ng extra damit sa tabi
05:05.1
Para kung kayo ay sobrang pawis
05:07.3
Mabilis lang magpalit
05:08.6
Saka syempre malamig na inumin
05:10.2
Sa tabi ng inyong kama
05:12.4
Tapos pwede kayo mag breathing
05:14.6
Deep breathing exercises
05:17.0
Ibig sabihin 6 to 8
05:18.9
Hinga kada minuto
05:25.5
Walking 30 minutes a day
05:30.0
Pag hindi pa mainit
05:31.2
Laban ho yun sa stress
05:32.8
Pwede ho kayong kumain ng mga soya
05:35.5
Kasi phytoestrogen syon
05:37.2
Pero in moderation
05:39.8
Kasi baka makatulong din yun
05:41.9
Yung mga soya, garbanzos
05:44.3
Nandyan din ho yun
05:46.2
Nagkakaroon eto nga
05:48.8
Bakit masakit magtali
05:51.2
Kasi may vaginal dryness
05:54.7
Sa puwerta ng isang babae
05:56.2
Mas nagiging tuyo
05:59.4
Yung iba nga, kawawa
06:00.6
Nagkakaroon ng atrophic vaginitis
06:02.7
Sa anong gamutan?
06:04.3
Meron pong mga creams na pwede gamitin
06:07.2
Na nire-reseta ng OBGYN
06:09.1
Ito yung mga estriol creams or tablets
06:12.3
Pag po nagtatalik
06:13.9
Pwede gumamit ng KY jelly
06:16.2
Huwag hong lotion o baby oil
06:18.3
Hindi ho yun ang dapat gamitin
06:20.2
Kasi nagkakosong ng infection
06:21.9
Panay ang inom ng tubig
06:24.3
Iwas sa sabon sa puwerta
06:26.1
Tubig lang pwede ng pang-wash sa puwerta
06:29.5
Isabay nyo na lang yung pagsasabon ng puwerta
06:33.2
Walang masyadong mga fabric softener
06:35.9
O matatapang na sabon
06:37.3
Panlaba ng inyong underwear
06:39.1
Ang underwear, all white, all cotton
06:43.6
Pwedeng boxer shorts
06:45.1
Palit ng damit agad kapag nag-exercise
06:48.3
Pag perimenopause
06:55.1
Humahaba, umiikli
06:56.9
Yung iba ang problem
06:58.0
Mas maraming lumalabas na dugo
06:59.9
So heavier yung period nila
07:01.7
Tsaka mas masakit din sa period nila
07:08.2
Yung sobrang pagkapagod
07:10.7
Bumababa yung ating CBC
07:13.4
So baka kailangan mag-uminom tayo ng mga gamot
07:17.3
Para pampataas ng ating CBC
07:19.7
Kaya pag sobrang lakas ng regla nyo
07:22.3
Mag-visit kayo sa inyong OBGY
07:24.3
Ito, maraming nagre-reklamong mga kababaihan
07:28.2
Hindi makatulog sa gabi
07:32.3
Ibig sabihin, hindi diretsyo yung tulog nila
07:36.3
Ano ang solusyon?
07:38.8
Kailangan parehong oras ng tulog
07:41.4
At gising araw-araw
07:43.7
Kahit na weekends
07:45.9
Para yun na, masanay na yung inyong body clock
07:49.8
Iwas na ho sa caffeine
07:51.3
Kapag hapon at gabi
07:54.3
Sisyos na mas maaga
07:55.6
Para mas pagod yung katawan
07:57.2
Yung kwarto kailangan madilim, malamig at tahimik
08:01.3
Ngayon, ito siya sabihin
08:03.6
Eh kasi menopause na yan
08:06.0
Mood swings, iritable, masungit
08:08.5
Ang dahilan talaga nito
08:10.6
Maaaring hindi doon sa estrogen
08:12.9
Pero yung stress sa buhay
08:16.4
Baka naman may problema sa pera
08:19.1
Pag-alaga ng mga tumatandang mga magulang na may sakit
08:22.9
May problema sa asawa
08:25.1
So kailangan po solusyonan natin
08:27.9
Yung ating mga problema
08:30.1
At ang ating mga iniisip
08:33.9
Sabihin, maraming naging makakalimutin
08:36.8
May problema sa memorya
08:39.9
Mabilis makalimot
08:41.4
Actually, halos lahat yan
08:43.2
Hindi ho kayo nag-iisa
08:44.8
Ang dahilan talaga nyan
08:50.2
Hindi dahil doon sa inyong estrogen
08:54.3
Ang gagawin natin
08:55.3
Isulat, gumawa ng listahan
08:57.3
Ang lahat ang gagawin sa maghapon
08:58.8
Tapos, lagi nyong titignan yon
09:00.9
Para ma-remind kayo
09:03.1
Tapos, daily routine
09:06.1
Parehong lugar palagi
09:07.6
Kung saan nyo ilalagay yung pera ninyo
09:10.7
Tsaka yung mga gamit na madalas gamitin
09:13.0
Kung sa kusina, gumamit ho kayo ng whistling kettle
09:16.6
Para alam nyo na meron kayong iniwan na nakasalang
09:19.8
Doon sa inyong kalan
09:21.3
O kaya maglagay kayo ng timer
09:26.2
Eh mabilis ko malimutan yung pangalan
09:28.0
Paulit-ulit mong idaan sa isip
09:30.4
Ang pangalan ng isang tao
09:31.7
Lahat ho tayo nakakalimot talaga ng pangalan
09:36.4
Marami sa mag-asawa
09:39.6
Nawawala na ho ng interes sa pagtatalik
09:42.8
Ang problem kasi dito
09:44.7
Yung emotionally distant
09:48.2
Baka hindi kayo nag-uusap
09:50.1
Alam nyo po, yung lalaki
09:51.9
Yung lalaki na dumadaan din sa andropos
09:54.3
Pagdatingin ho tayo ng tulong sa ating mga urologist
09:57.8
Or yung doktor ng kalalakihan
10:01.1
Baka nahihiya lang siyang magsabi sa'yo
10:03.1
Tapos yung mga babae
10:04.3
Dahil nga may kirot
10:05.6
O may iba pang nararamdaman
10:07.6
Masakit sa puwerta
10:09.6
Masakit makati sa puwerta
10:11.6
Pumunta naman ho tayo sa ating mga OBGYN
10:13.6
So para magamot kayo ng sabay
10:15.6
Makapag-usap kayo
10:17.6
Ano ba yung nagiging problema
10:19.6
So lahat ho yan may solusyon
10:21.6
Pagdating sa pagtatalik ng
10:26.3
So ano ba yung pangangailangan
10:30.3
Mas lagi na kayong parehong may low back pain
10:32.3
May paraan din ho dyan
10:34.3
Tapos ano ba yung mga expectations
10:38.3
Kapag ume-edad na
10:42.3
Hindi physically active
10:44.3
O hindi nage-ehersisyo
10:50.3
So anong gamutan?
10:52.3
Tamang dami at klase ng kakainin
10:54.3
Mag-timbang ho kayo once a week
10:56.3
Tapos isama nyo na
10:58.3
I-measure nyo yung waistline nyo
11:00.3
Kada isang linggo
11:04.3
Mura na ho ang pedometer ngayon
11:06.3
Para mas makapaglakad kayo sa mga malls
11:10.3
O dun sa loob ng village ninyo
11:12.3
Problema din hindi na mapigil yung pag-ihi
11:14.3
O kaya minsan tumatagas
11:16.3
Pagtumawa, bumahing, umubo
11:20.3
Pagbaba ng estrogen yung lining
11:26.3
Bukod pa dun sa panganganak
11:28.3
So kailangan bladder training
11:32.3
Tapos meron din tayong tinatawag na
11:36.3
Taas, baba, taas, baba
11:38.3
Pati po sa kalalakihan yun
11:40.3
At pwede po tayo mag-consult
11:44.3
Ito yung dun sa pag-ihi
11:46.3
Ng mga kababaihan
11:50.3
Ang mga nagpapaihi ng mga inumin
11:52.3
Para hindi kayo ihi ng ihi
11:56.3
Siyempre problema din
11:58.3
Kumukulubot yung ating cuties
12:02.3
Dahil laho yan sa lahi
12:06.3
Tsaka pag umiidad
12:08.3
Parang mas lumiliit yung facial bone natin
12:10.3
Dito kailangan yung mga moisturizer
12:12.3
Hindi kailangang mahal
12:14.3
Pwede ho ang mumurahin
12:16.3
Pareho lang ho efekto nun
12:20.3
Sombrero, sunscreen at sunblock
12:24.3
Nagsasabi masakit ang ulo nila
12:26.3
Ito nga kasi yung pabago bagong level
12:30.3
So nagkakaroon din ang trigger dun sa migraine
12:32.3
So tanggalin nyo yun
12:34.3
Alamin nyo yung trigger nyo
12:36.3
Baka naman stress o yung puyat
12:38.3
O yung chocolates
12:40.3
Tapos ayoko din na magkasakit kayo
12:44.3
Mas nagkakaroon ng high blood
12:46.3
Ang ginagamot ang high blood
12:48.3
Para hindi din tayo ma-stroke
12:50.3
Iwas sigarilyo, mag-ehersisyo
12:54.3
Kung pwede maglakad-lakad
12:56.3
Sa break time, sa trabaho ninyo
12:58.3
Maghagdan, imbes na mag-elevator
13:00.3
Magbaon lagi ng rubber shoes
13:02.3
Para makapaglakad-lakad kayo
13:06.3
Gulay, prutas, isda
13:08.3
Tsaka yung mga nuts o mani
13:10.3
Iwas po yung mga maaalat
13:14.3
Kunti lang ang dami, portion pa din
13:16.3
Kung laging dalawang bandehado
13:18.3
Tatlong beses lang kayo kakain
13:22.3
May dalawang maliit na merienda
13:24.3
Wag pong panay-panay ang uya
13:26.3
Sa buong maghapon
13:28.3
Hindi yung napakadaming beses
13:30.3
Kumakain sa maghapon
13:32.3
Iwas na rin sa mga matatamis na inumin
13:34.3
Kasi nakakapagpataba yan
13:36.3
So para makaiwas sa stroke
13:38.3
Gamutin yung high blood nyo
13:42.3
Tsaka syempre kung meron kayong irregular heartbeats
13:48.3
Lumambot ang inyong buto
13:50.3
Kasi kapag lagi yung nababalian ng buto
13:56.3
Mas humihina ang isang tao
13:58.3
Osteoporosis ang tawag dyan
14:00.3
Pwede kayong kumain ng mga high calcium na pagkain
14:02.3
Katulad ng mga milk
14:06.3
Yogurt, sardinas, berdeng dahon ng gulay
14:10.3
Na calcium carbonate
14:12.3
Kailangan lang po
14:16.3
Isasabay sa pagkain
14:18.3
Meron po yung mas mahal
14:20.3
Pwedeng may pagkain o wala
14:22.3
Yun po yung calcium citrate
14:26.3
Tapos syempre magbibilad tayo sa araw
14:28.3
Para sa vitamin D
14:32.3
Pwede din galing sa pagkain
14:34.3
Tulad ng sardinas, itlog, kabuti
14:40.3
At maglakad-lakad
14:44.3
Libre naman magkapa
14:46.3
Mag self breast examination
14:48.3
Katapusan ng bawat buwan
14:50.3
At kung pwede tayong mag mammogram
14:54.3
Pagtungtong ng edad 40 pataas
14:56.3
So maraming salamat po
14:58.3
At good luck sa inyo
15:00.3
Kaya nating labanan ang menopause