02:52.7
Sa aking pag-aaral sa Vietnam bilang political scientist, alam niyo naman po ako, graduate ako ng political science at ako nagtuturo sa graduate school ng Ateneo Dinaga University ng masters of education major in social studies at isa sa paborito kong topic ay world history.
03:11.7
At kapag world history, isa sa magandang pag-usapan ang Southeast Asian history. Yung mga history sa Southeast Asia, lalo na ang Vietnam, maganda pong pag-aralan yan. At ngayon lalo na nakikita natin, mas umuungo sa atin sa ekonomiya ng Vietnam.
03:28.6
Ano bang mayroon sila na wala tayo? Pag naihiyana sila dahil nadadawit pa lang ang pangalan mo sa skandalo at korupsyo, nagre-resign na kasi napakahalaga sa kanila ng pangalan, ng honor, ng dignidad.
03:48.6
Dito sa atin, convicted na nga, tulad ni Imelda Rualdes Marcos, convicted na yan, seven counts of graft. Wala man lang yan humility. Bakit ganon sa kanila dito sa atin? Hindi. Ano bang mayroon sila na wala tayo?
04:11.6
Alam niyo, uunahan ko na kayo, isang bagay dyan ang yung history. Yung values, importante yan. Philosophy. Sabi niya, kumakandidato pa at nananalo pa. Ibig sabihin, may problema rin sa atin ang mga butante.
04:31.5
O di dapat sana dahil nga sangkot na sa korupsyon, kahit kumandidato sila, dapat hindi na binuboto. Ang problema na binuboto pa at nananalo. Sa Pilipinas lang yan. Only in the Philippines.
04:43.5
Bakit sa Vietnam ganon, sa Pilipinas hindi? Ang isang factor dyan, patriotism o nationalism. Kasi mayroon communist corruption chief na siya ang pinakamalakas na entity sa Vietnam. Pag hindi sila mag-resign, pipilitan silang tanggalin.
04:57.5
Bulag, pipi at bingi ang mga ibang Pinoy kasi, sabi ni Ellis Richard, tama rin po yun. Ang kongresista sa Pilipinas, kapag hindi nagnakaw, pinagtatawa na ng mga kasamahan nila. At kung nagnakaw naman, pinuturi at pinapalakpakan ng buong saya.
05:10.4
Yan yung president nila. Yan po yung kanilang president. Hindi lang po president. Nag-resign ang president tapos marami, dalawang deputy prime ministers tinanggal na rin sa pwesto. Kaya matindi po sa kanila.
05:30.4
So yung presidente nag-resign, mga dozen, isang busina pang mga officials mataas din, dalawang deputy prime ministers. Mga kabunyog, ganon katindi ang anti-corruptions drive sa kanila.
05:45.4
Kaya ngayon, presidente tapos nag-resign, dalawang deputy prime ministers tinanggal at kinasuwan. Ganyan po katindi. Pinanood ko yan sa inyo para makita ninyo mga kabunyog, hindi po tayo nagpe-fake news.
06:02.3
Yan po ang president nila. At ang corruption na ito, related sa COVID, sounds familiar. Kung sa Vietnam nga, matindi ang anti-corruption campaign na involved din ang mataas na officials nila, lalo presidente, deputy prime ministers sa COVID, lalo sa Pilipinas.
06:28.3
Kaya ang mga corruption ng panahon ng COVID, kung sa Vietnam nga, matindi ang anti-corruption drive. Nangyari pa yan.
06:38.2
Ano rin, mga test kits, mga COVID kits din. Kung baga, noong una pinagmalaki ang Vietnam na magaling ang COVID response. Hindi sa kanila masyadong tumindi ang COVID. Ibig sabihin effective ang kanilang naging patakaran para harapin ang COVID crisis nila.
07:07.2
Saludo ang maraming bansa sa ginawa ng Vietnam pagdating doon. Pero yan nga lang, ang nangyari din pala, ang ginawang vaccines, ang ginawang test kits, may corruption din.
07:21.2
Kaya lang dahil malakas ang check and balance sa kanila. Malakas ang check and balance niya. Kung para sa atin, ang ombudsman. Sa kanila, kasi communist party. Yung communist party ng Vietnam, talagang nila, yung partido nila, yung communist party, actually nakita ko yung picture ng head ng anti-corruption, parang anti-corruption nila, Char.
07:51.2
Matandang leader ng communist party. Talagang siya, parang matindi kung sa atin dito, ombudsman. E sa atin kasi dito, yung ombudsman natin, hawak ng presidente, in-appoint ni Duterte, siya pa mismo ayaw ipalabas yung mga sal-ed.
08:10.1
Sa kanila, yung kanilang anti-corruption Char ng communist party ng Vietnam, talagang matanda na siya. Disiplinado at rinirespeto. At talagang siya ayaw niya na yung mga party officials, yung mga matataas na officials ng communist party ay masangkot sa corruption. Kaya hinahanap niya talaga sino yung mga nasasangkot sa corruption.
08:32.1
So yan po, medyo massive, malawakang pagsugpo ng corruption sa Vietnam. Napilitang mag-resign ang presidente at 12 pa halos ang mga kinasuhan, matataas na officials, kasama na ang dating deputy prime minister. Matataas na officials talaga.
08:51.0
Hindi man lang mga director level sa regional director. Ito, presidente nag-resign sa kadalawang deputy prime minister. Matindi.
09:06.0
Dito sa Pilipinas, marami nang ang ebidensya. Alimbawa, yung investigasyon ng Farmally, malinaw na yung involvement ni Duterte. Wala. Hindi pa rin. Nakalusot pa rin. Kasi yung mismong mga senador, alam na sa kanilang investigasyon na may ebidensya talaga na sangkot si Duterte pero ayaw po meron nila.
09:30.0
O siyempre kasi ayaw nilang maniin si Duterte. Tapos ang mga mamamayan din naman dito sa atin, karamihan, kahit na nangyayari na yung mga ganyan, okay pa.
09:44.9
Alam nyo tayo mga kabunyog, anumang klase ang bansa, komunista man yan tulad ng Vietnam, demokratiko man yan na bansa, basta't may korupsyon, dapat sungpuin yan. Ang naa-appreciate natin sa Vietnam, kahit sila komunistang bansa, matindi ang laban nila sa korupsyon.
10:02.9
Eh dito sa Pilipinas, demokratikong bansa na nga tayo eh. Tapos maano pa rin, dapat sana mas disiplinado dito ang mga politiko. O. Diba? Pero baliktad eh.
10:15.8
Kaya mga kabunyog, napanood nyo, sana napanood nyo ang video kanina. Sa mga na-late, mamaya sa last part, ipiplay ko upuuli yan. So salamat din kay Leonora Nugrales sa pag-send ng star sa atin.
10:38.8
Alam nyo hindi ko maintindihan, bakit may mga kababayan tayo na dinidiscuss ko na nga yung labanan ang korupsyon sa bansa natin, pero kinukontra pa tayo. Ano bang gusto nila sa atin?
10:50.8
Tama si, ito ang reaction ni kabunyog Leonora Nugrales eh. Sabi niya, itong dinidiscuss natin, sinasabi natin na sana yung paglaban sa korupsyon sa ibang bansa tulad nitong nangyari sa Vietnam ay ganyan din sa Pilipinas.
11:13.7
Sana yung mga politiko sa Pilipinas tulad sa Vietnam may hiya. Diba? O. Diba? Ay sa atin wala eh. Wala. O. Yan yung isang problema natin. O.
11:28.7
Yan yung ano. Hindi natin dito pinag-uusapan kung komunistang bansa ang Vietnam o ano man. Ang pinag-uusapan natin dito yung attitude ng mga politiko, ng mga official ng gobyerno. At saka hindi lang naman yan sa Vietnam.
11:45.6
Sabi nga ng mga viewers natin, sa Japan ganoon din. Sa New Zealand nga din daw, magre-resign na din daw ang Prime Minister. Diba? So ganoon. Sa United Kingdom, nakita niyo yun? O. United Kingdom.
12:01.6
Sa loob ng dalawang buwan, ilang Prime Ministers ang nag-resign sa United Kingdom. O. Diba si Boris Johnson? Hindi. Una muna si Theresa May. Pagkatapos ni Theresa May, si Boris Johnson.
12:19.6
Pagkatapos ni Boris Johnson, si Liz Truss. Diba? Pagkatapos ni Liz Truss, ito na ngayon. Itong anu na, British, Indian, Indian-British. Ano? O. Sunak ba yan? Sunak?
12:33.6
Sunak yata ang apelido. Tama ba? Sa mga viewers natin sa Britain. Sunak ba ang Prime Minister ngayon? O. Bakit si Boris Johnson nag-resign?
12:44.5
Ay kasi na ano siya, sa panahon ng COVID na stricto yung mga protocols, siya mismo na-violate yun. So nahiya siya. Na-violate niya lang yung protocol. Diba?
12:58.5
Na-violate niya lang yung protocol si Boris Johnson sa United Kingdom. Yung tungkol sa COVID yun. Magamat may iba pang issues doon pero yan yung naging immediate na cost ng resignation niya.
13:15.4
Napahihiya. Kasi stricto na sa COVID tapos yung Prime Minister pala mismo, siya mismo susuway. Diba? Kaya ganon. Ngayon ang pumalit si Liz Truss.
13:32.4
Liz Truss ba? Tama ba? Pasensya na hindi ako nagbabasa ng mga text eh. Si Liz Truss, si Liz Truss mahigit one month lang eh. Anong sabi ni Liz Truss?
13:46.4
Sorry, hindi ko kayang tuparin ang mga pinangako ko. O yun, ganon. Kumbaga sabi niya hindi niya kaya, mabuti ng aminin na hindi niya kaya. O yun, nag-resign siya. Diba?
14:02.3
Pinalitan siya ni Sunak. Sunak ba yun? Sorry ha. Yung British Indian. O. Ganon sa United Kingdom. Sa Japan, ganon din eh. Yung chief of police ng city ba yun na kung saan napatay si dating Prime Minister Abe, kaagad-agad nag-resign siya.
14:28.3
Ganon ang nangyayari sa ibang bansa. Kaya tama itong observation ni, tama itong observation ni, nabasa ko kanina, sabi ni Euline Lopez D., hindi pala form of government ang key solution at problem, kundi yung prinsipyo at values ng leaders. Yun!
14:46.2
Yun din yung tamang punto eh. Kaya yung mga nagsasabi diyan, palitan na natin ang sistema ng gobyerno ng Pilipinas. Gawin na nating federal. Gawin na nating parliamentary. Huwag na tayong presidential. Parliamentary na. Bakit?
15:01.2
Pag nag-parliamentary ba, hindi na mga trapong buwaya ang magiging Prime Minister? Hindi na ba mga, ang mga, syempre pag parliamentary, hindi na congressmen ang tawag, hindi na senators. Ang tawag yan, members of parliament. O ngayon, pag naging parliamentary na ba ang form of government natin, sino ang tatakbong mga members of parliament ay yung mga congressmen din naman eh. Ha! Diba?
15:25.2
Yung mga congressmen ngayon, yan ang magiging members of parliament. So wala talaga, wala yan sa form of government. Tama si ano, nasa klase ng mga leader yan na mayroon tayo. Yan ang katutuanan yan. O, kahit ka pa, kahit ka pa komunistang bansa tulad ng Vietnam, kahit ka pa demokratikong bansa tulad ng United Kingdom, sa kanila magdemokratikong bansa, magkomunistang bansa, pag mayroong delikadesa ang mga leader,
15:55.2
yung alam nila na yung may pagpapahalaga sila sa honor, dignity nila, at mayroon silang pagmamahal sa bayan, ano, napapahiyana sila, yun, magbibiting sila, magre-resign sila, dito sa atin wala yan.
16:10.1
Ano ba ang mayroon ang Vietnam na wala tayo? Yan, hayaan niyo akong i-discuss ko ito ha mga kabunyog. Ano ba ang mayroon ang Vietnam na wala tayo? O, ang unan yan mga kabunyog, nationalism at patriotism, pagkamakabayan, pagmamahal sa bayan, wala tayo, hindi tayo ganun. Ha? Hindi tayo ganun sa Pilipinas.
16:34.1
Yan ang politiko natin ngayon. Di ba? Ganyan. Hindi na pagmamahal sa bayan. Hindi tulad ng mga panahon nila Mabini, nila Luna, nila Rizal, di ba? Nila Del Pilar. Yung mga bayani natin, yung mga leader natin ng mga panahon, pagmamahal sa bayan, patriotism.
16:53.0
Pero yung mga leader natin ngayon, ang ninana nila, ang naging idolo nila ay si Felipe Buencamino at si Pedro Paterno. Yan, yung mga walang pagmamahal sa bayan, sa totoo lang. Yan ang problema natin.
17:12.0
Ang Vietnam, mga kabunyog, alam nyo ba kung ilang taon silang lumaban sa mananakop? Ha? Ha? Yung modern day history na lang nila, modern day, ano ba ang modern day history nila?
17:28.0
Alam nyo sila, sinakop sila ng Pranses, nung French. Tapos, ang ginawa ng mga Vietnamese, linabanan nila yung French. Ang nanguna sa kanila si Ho Chi Minh. Kaya yung city ngayon ng Vietnam, yung Ho Chi Minh City, pinangalan po yan, yung Ho Chi Minh City, yung dating Saigon.
17:48.9
Ang pangalan na ngayon yan ay Ho Chi Minh City, yan po yung nasa south, yung isang malaking syudad. Actually, pumunta kami ng Vietnam ng June, hindi kami nakapunta ng Hanoi. Nakapunta kami dito sa Ho Chi Minh City.
18:02.9
Ang Ho Chi Minh City ay dating Saigon. Pero yung Ho Chi Minh City, pinangalan po yan kay Ho Chi Minh. Si Ho Chi Minh ay isang patriotic leader siya ng Vietnam. Kumunistang leader, makabayan. Unang nilabanan nila Ho Chi Minh, yung mga French.
18:20.8
Linabanan nila yung Pranses. Tapos habang nilanabanan nila yung Pranses, dumating yung Japon. Itinigil muna nila yung paglaban sa Pranses, linabanan nila yung Japon. Si La Ho Chi Minh yan.
18:32.8
Si La Ho Chi Minh. Pagdating naman ngayon, natalo nila yung Japon, bumalik na naman yung Pranses, yung mga French. Gusto na naman silang kontroli ng French. Linabanan na naman nila yung French. Natalo nila yung French noong 1954 sa Dien Bien Phu.
18:50.8
Yan po yan. History yan. Kaya matindi ang pinagdaanan ng Vietnam. Linabanan nila yung French. Tapos hindi pa nila natatalo yung French, pumasok ang Japon. Nilabanan na naman nila ang Japon. Pagkatalo ng Japon, pasok na naman, balik na naman ang French. Linabanan nila naman yung French.
19:08.7
Mula 1946 hanggang 1954, naglaban sila ng French. Tinalo nila yung French. Tinalo nila. Ngayon, pumayag yung French na hatiin ang Vietnam. Ang sabi ng mga French, okay, talo kami, pero hatiin natin ang Vietnam.
19:26.7
Kaya nagkaroon ng South Vietnam saka North Vietnam. Yung North Vietnam, yan ay yung ano, ang capital ng North Vietnam noon, Hanoi. Pero yung South Vietnam noon, ang capital ay Saigon. May hati sa gitna. Yan yung nangyari noon. Nung matalo yung mga Pranses, pumayag yung mga French na hatiin.
19:50.6
Kumbaga yung Southern part ng Vietnam, South Vietnam, napunta sa French. Pero yung North Vietnam, naging komunista na. Ang naging leader nila noon, si Ho Chi Minh. Ano? Si Ho Chi Minh. Ngayon, sabi ni Ho Chi Minh, ngayong malaya na ang North Vietnam, tapos yung South Vietnam hawak pa rin ang French, dapat i-unify natin ang Vietnam.
20:14.6
So ang naging aim naman nila, mula sa North, dapat mapalaya din nila ang South. Kaya nagkaroon ngayon ng re-unification. Ang panawagan nila, pag-iisa ng Vietnam. Kaya yung mga North Vietnamese, yung mga komunista, pumunta sila si South para i-liberate yung South.
20:32.6
Ngayon, ayaw na ng France. Sabi ng France, pagod na kami. Ayaw na namin ang gyera. So ang ginawa ng France, isinurrender yung South Vietnam. Pero, hindi sa communist, hindi kay Ho Chi Minh. Sinurrender nila, linipat nila sa US. Sabi ng US, ako na rin ano? Ako na lang, kami na lang magpapatuloy. Hindi pwedeng maging komunista ang South Vietnam. Lalong lalakas ang komunista sa mundo. Yun na yung panahon ng Cold War.
21:01.5
Kaya ang US, nung umatras na ang Vietnam, ay ang France sa Vietnam, ayaw na nilang ipagtonggol yung South Vietnam. Habang umaabante ang North Vietnam, ang South Vietnam, ayaw ng US. Sabi nila, o sige, kung ayaw na ng France, kami, ano lang, US na. Kasi mahirap yan, kapag naging komunista pati South Vietnam, lalakas lalo ang komunista sa mundo.
21:24.5
So ang ginawa ng US, tinulungan ang South Vietnam, yung gobyerno doon, para hindi matalo ng North Vietnam, nila Ho Chi Minh. Kaya lang, ang problema naman nung mga nilalagay ng US na presidente ng South Vietnam, korap. Korap yung presidente ng South Vietnam. Ibig sabi ng mga Vietnamese, mas maganda pa pala yung komunista ng Vietnam.
21:45.4
Ang presidente doon, si Ho Chi Minh, hindi korap, magaling. Magaling na leader. O, ay maganda na yan, masakop na tayo ng North Vietnam para isang Vietnam na lang hawak ng mga komunista.
21:58.4
Ngayon, ang ginawa ng US, pinalitan na naman ang bagong presidente, yung South Vietnam. Yung pumalit na naman ang presidente, korap na naman. Galit na naman ang tao. Kaya ang nangyari dyan, palit ng palit ng presidente ang South Vietnam, galit na galit ang tao kasi bulok. Korap yung presidente ng South Vietnam.
22:16.4
Kaya yung mga tao, mas nakikita nila, mas magaling pa pala yung communist Vietnam, yung North, si Ho Chi Minh. Kaya lumakas ng lumakas ngayon yung North Vietnam. Parang naging ebolo pa, inspiration pa ng mga Vietnamese yung North Vietnam.
22:32.3
Hanggang sa dumating sa punto na ang US, nagpadala na mismo ang US ng troops, kaya nagtaroon ang Vietnam War, na US na mismo ang involved sa gyera. Kaya nakita nyo yung panahon ng involvement ng US sa Vietnam. Bakit?
22:47.3
Ay kasi nga, hindi na kaya ng mga South Vietnamese troops, yung mga armed forces ng South Vietnam, hindi nila kayang labanan yung mga Vietcong galing sa North, kasi unang-una, mas nakikita, mas mahal pa ng tao. Mas minamahal pa ng tao yung mga North Vietnamese na mga Vietcong na komunista.
23:07.2
Kasi ang tropa kasi, ang ano kasi, yung South Vietnam, corrupt. Corrupt yung mga presidente, korakot, bulok. Tapos yung mga armed forces nila, abusado. So mas nakikita ngayon ng mga South Vietnamese, ano na yan, mas maganda, hawakan na tayo ng communist Vietnam, ibig sabihin ng North, ni Ho Chi Minh.
23:28.2
Alam nyo, at isa pa, magaling yung general ng Vietnam. Magaling yung general ng Vietnam. Alam nyo kung sino ng North Vietnam? Si Ngo Vung Nguyen Giap. Maliit na general yun, pero matalino, magaling sa military strategy.
23:44.2
Kaya anong nangyari? Nung bandang uli, hindi na kaya ng US. Lahat ng linalagay nilang presidente, galit ang tao dahil mga corrupt. Pati yung South Vietnamese forces, wala, hindi kayang lumaban.
23:59.1
Ngayon, alam nga namang US na yung napapalaban. Galit na yung mga Amerikano kasi bakit tayo nakikipaglaban dyan? Hindi naman natin bansa yan. Hayaan na natin sila kung anong gusto nila sa bansa nila. Kaya nagkaroon ng malakas na anti-war movement sa US.
24:14.1
O ngayon, na-pressure ang US na ipull out na ang troops. Kaya nagpull out ang US sa Vietnam. Nang nagpull out ang US sa Vietnam, lalong lumakas niya ngayon yung mga Vietcong. Hanggang sa nagtakumpay ang Vietcong, naging isang Vietnam na lang yan.
24:31.0
Hindi na inabot niya ni Ho Chi Minh. Si Ho Chi Minh ay isang magaling na leader ng Vietnam. Komunista siya, makabayan. Hindi siya nag-asawa. Actually, mas more sa pagiging teacher siya. Tahimik lang, hindi nag-asawa, tumanda sa pakikipaglaban sa mga French, Japanese, pagbalik na naman ng French tapos Amerikano.
24:54.0
Pero hindi niya na inabot yung victory ng Vietnamese, yung laban sa US. Kasi 1974-75 na yun, patay na si Ho Chi Minh. Si Bo Nguyen Giap, yung general buhay pa, siya yung nag-strategize.
25:09.0
Yan na yung fall of Saigon. Kaya yung nakikitan yung pelikula, yung musical na yung Miss Saigon, o yun yun, yung fall of Saigon. Bumagsak yung Saigon ng South Vietnam, tapos nagtagumpay ngayon yung mga komunist. Ang ginawa nila sa Vietnam, isa na lang na Vietnam.
25:27.9
Yan na yun ngayon, yung Socialist Republic of Vietnam. Yung city of Saigon, pinangalanan lang Ho Chi Minh, in honor of Ho Chi Minh, yung leader nila. Kaya makikita nyo dito, yung pagkamakabayan ng mga Vietnamese. Walang ano, talagang sila pag nagka-isa sila, matindi.
25:46.9
Imagine nyo, yan lang yung gyera na tinalo ang US. Yan lang yung gyera. Kahit anong ginamit ng US, ginamit niya na yung mga bomba, ginamit niya pa yung Agent Orange, ginamit niya yan, chemical warfare. Pero alam niyo kung anong ginawa ng mga Vietnamese?
26:04.8
Naghukay sila sa ilalim, yung mga trail, Ho Chi Minh trail. Matindi yun. Nang pumunta kami ng Vietnam, pumunta kami doon sa mga trail, tourist attraction nila ngayon yung mga trails na yan. Kaya makita natin yung kabayanian ng mga Vietnamese, yung kanilang pagmamahal sa bayan, patriotism, mga kabonyo.
26:24.8
Pag nagka-isa sila para sa bayan, nagka-isa sila. Dito sa atin maraming trader sa bayan. Diba? Yan ang problema ng Pilipinas kumpara sa Vietnam. Dito sa atin, mga trader sa bayan. Sa kanila, grabe ang pagmamahal nila sa bayan. Diba?
26:44.8
Ano yan? Kaya ano po yan ang nangyari dyan mga kabonyog sa Vietnam? Grabe yung pinakita nilang patriotism. Ayaw nila ng mananakop. Gusto nila malaya ang Vietnam. Kaya nung sinakop sila ng French, linabanan nila yung French. Nung sinakop sila ng Japan, linabanan nila yung French.
27:05.7
Nung bumalik na naman ang French, linabanan nila. Tinalo nila yung French noong 1954. Kinalaunan, laban na naman sila sa Amerikano. Matindi yung laban nila sa Amerikano, ilan yung namatay na Vietnamese doon.
27:22.7
At saka halos sirang-sira talaga. Durog yung Vietnam dahil sa pambubomba. Pero anong ginawa ng Vietnam? Natakot ba sila? Hindi. Nandung sila sa ilalim ng lupa. Doon sila nagtago sa ilalim ng lupa. Kahit sinusunog na yung mga gubat ng napalm bombs. Pagbomba ng napalm, sunog yung mga gubat.
27:45.6
O tapos binomba pa ng chemical warfare, Agent Orange. O nasaan yung mga Vietnamese? Nandun, sa ilalim. Doon sila tumira, sa ilalim ng lupa. Ganoon po. Ganoon katindi.
27:58.6
At totoo rin ito si Alvinoli, inataki pa sila ng China. Nung sinasakop naman sila ng China, linabanan din nila yung China. Matindi ang patriotism ng mga Vietnamese. Yung pagmamahal sa bayan. At yun yung nagiging guiding ideology.
28:20.6
Kung toong komunistang bansa sila, pero higit sa pagiging komunista, mas ang nangingibabaw sa kanila, nationalism. Hindi communism, mas ang nangingibabaw sa kanila, nationalism.
28:32.6
Alam nyo, pwede ka namang maging nationalist na hindi ka communist. Pero sila kasi yung mga communist nationalist. Parang ganito yan, all communists are nationalists, but not all nationalists are communists.
28:49.5
Sa Vietnam, yung communist party yung namunguno sa laban. Pero hindi laman lahat ng Vietnamese communists. Pero halos lahat ng Vietnamese nationalists. Diba? Ganoon sila.
29:03.5
Ganoon ang Vietnam. Grabe ang nationalism, pagmamahal sa bayan. Kasi yung pagmamahal mo sa bayan, ayaw mong masira ang bayan mo kung mahal mo ang bayan mo. Isasakripisyo mo ang buhay mo, ang interest mo, ang sarili mo kung mahal mo ang bayan mo.
29:23.4
Kung mayroon kang gagawing masama, hindi mo ito gagawin kasi alam mong ikatasira ito ng bayan mo. Kaya napaka-importante nung nationalism, yung pagmamahal sa bayan. Wala tayo yan. Wala tayo yan. Yung mga politiko sa atin, walan yan. Mga kabunyong.
29:42.4
Pangalawa. Pangalawang mayroon sila. Sa kanila, napakalakas ng party system. Mayroon silang political party. At yung political party, yan yung nagsasabi sa kanila, ito yung direksyo natin. Lahat ng mga miyembro at leader ng political party susunod sa disisyon ng political party.
30:03.4
Yung communist party nila napakalakas. Lahat nakapailalim dun sa political party. Strong ang a-party system nila. Sa Pilipinas, wala tayong strong party system. Dito sa atin, malimbing ang mga politiko. Walang mga ideolo-ideolohiya.
30:21.3
Sa totoo lang, ako hindi ko sinasabing dapat maging communist ang ideology. Hindi. Ang kailangan, mayroon tayong ideology. Kung liberal party, liberal ideology. Diba? O. Kung ang ideology mo social democratic ideology, social democratic ideology. Liberal democracy, liberal democracy ang ideology mo.
30:44.3
Sa Pilipinas, walang mga ganun. Walang mga ideolo-ideolohiya dito. Ang mayroon tayo dito, pansariling interes. Kung sinong political party ang nakaupo, dun tayo sasama. Walang pakialam kung anong ideology niyan. Kahit walang ideology ang political party, sige, dun tayo. O. Diba?
31:04.2
Ganun ang Pilipinas. Walang strong political party. Dahil walang strong political party, wala tayong long-term vision sa bansa natin. Wala tayong political will. Ha? Pag nagpapalit ang presidente, palit din ang mga patakaran. Diba? Sa Vietnam, hindi. Mayroon silang pangmatagalang vision para sa bansa nila.
31:26.2
At dahil yun yung vision para sa bansa nila, yun yung sinusunod, tinatahak ng political party. At lahat ng leaders at miembro ng political party ay sumusunod ayon sa ganong direksyon. Dito sa atin, wala. Ha? Wala dito. Walang mga party-party directions. Ha?
31:47.2
Dito, ha? Dito, pansariling interes. Yan ang nangingibabaw. Hindi country, hindi party. Walang party-party. Ang party dito, gamit mo lang yan pag tatakbo ka para mayroon kang certificate of nomination. Para mayroon kang...
32:04.1
Unang nilabanan nila Ho Chi Minh, yung mga friends. Linabanan nila yung Pranses. Tapos habang nilanabanan nila yung Pranses, bumating yung Japon. O, itinigil muna nila yung paglaban sa Pranses, linabanan naman nila yung Japon. Sila Ho Chi Minh yan. Ano? Sila Ho Chi Minh.
32:21.1
Pagdating naman ngayon, natalo nila yung Japon. Bumalik na naman yung Pranses, yung mga friends. Gusto na naman silang kontroli ng friends. Linabanan naman nila yung friends. Natalo nila yung friends noong 1954 sa Djen Bien Phu. Yan po yan, ha? History yan.
32:40.0
Kaya matindi ang pinagdaanan ng Vietnam. Linabanan nila yung friends. Tapos hindi pa nila natatalo yung friends. Pumasok ang Japon. Nilabanan na naman nila ang Japon. Pagkatalo ng Japon, pasok na naman, balik na naman ang friends. Linabanan nila naman yung friends. Bula 1946 hanggang 1954, naglaban sila ng friends. Tinalo nila yung friends.
33:02.0
Tinalo nila. Ngayon, pumayag yung friends na hatiin ang Vietnam. Ang sabi ng mga friends, okay, talo kami, pero hatiin natin ang Vietnam. Kaya nagkaroon ng South Vietnam saka North Vietnam. Yung North Vietnam, yan ay yung ano, ang capital ng North Vietnam noon, Hanoi.
33:26.0
Pero yung South Vietnam noon, ang capital ay Saigon. May hati sa gitna. Yan yung nangyari noon. Nung matalo yung mga pranses, pumayag yung mga friends na hatiin. Kumbaga yung southern part ng Vietnam, South Vietnam, napunta sa friends. Pero yung North Vietnam, naging komunista na. Ang naging leader nila doon, si Ho Chi Minh.
33:48.9
Ngayon, sabi ni Ho Chi Minh, ngayong malaya na ang North Vietnam, tapos yung South Vietnam hawak pa rin ng friends, dapat i-unify natin ang Vietnam. So ang naging aim naman nila, mula sa North, dapat mapalaya din nila ang South. Kaya nagkaroon ngayon ng reunification. Ang panawagan nila, pag-iisa ng Vietnam.
34:12.9
Kaya yung mga North Vietnamese, yung mga komunista, pumunta sila si South para i-liberate yung South. Ngayon, ayaw na ng France. Sabi ng France, pagod na kami. Ayaw na namin ang gyera. So ang ginawa ng France, isinurrender yung South Vietnam. Pero hindi sa communist, hindi kay Ho Chi Minh. Sinurrender nila, linipat nila sa U.S.
34:36.8
Sabi ng U.S., ako na rin ano? Ako na lang. Kami na lang magpapatuloy. Hindi pwedeng maging komunista ang South Vietnam. Lalong lalakas ang komunista sa mundo. Yun na yung panahon ng Cold War. Kaya ang U.S., nung umatras na ang Vietnam, ay ang France sa Vietnam, ayaw na nilang ipagtonggol yung South Vietnam. Habang umaabante ang North Vietnam, ang South Vietnam ayaw ng U.S.
35:01.8
Sabi nila, o sige, kung ayaw na ng France, kami, ano lang, U.S. na. Kasi mahirap yan na kapag naging komunista pati South Vietnam, lalakas lalo ang komunista sa mundo. So ang ginawa ng U.S., tinulungan ang South Vietnam, yung gobyerno doon, para hindi matalo ng North Vietnam, nila Ho Chi Minh. Kaya lang, ang problema naman ng mga nilalagay ng U.S. na presidente ng South Vietnam, corrupt. Corrupt yung presidente ng South Vietnam.
35:28.8
Ay di sabi ng mga Vietnamese, mas maganda pa pala yung komunista ng Vietnam. Ang presidente doon, si Ho Chi Minh, hindi corrupt, magaling. Magaling na leader. O, ay maganda na yan. Masakot na tayo ng North Vietnam para isang Vietnam na lang hawak ng mga komunista.
35:45.7
Ngayon, ang ginawa ng U.S., pinalitan na naman ang bagong presidente, yung South Vietnam. Yung pumalit na naman ang presidente, corrupt na naman. Galit na naman ang tao. Kaya ang nangyari dyan, palit ng palit ng presidente ang South Vietnam, na galit na galit ang tao kasi bulok. Corrupt yung presidente ng South Vietnam. Kaya yung mga tao, mas nakikita nila, mas magaling pa pala yung communist Vietnam, yung North, si Ho Chi Minh.
36:09.7
Kaya lumakas ng lumakas ngayon yung North Vietnam. Parang naging eidolo pa, inspiration pa ng mga Vietnamese yung North Vietnam. Hanggang sa dumating sa punto na ang U.S., nagpadala na mismo ang U.S. ng troops, kaya nagtaroon ng Vietnam War na U.S. na mismo ang involved sa gyera. Kaya nakita nyo yung panahon ng involvement ng U.S. sa Vietnam. Bakit?
36:34.6
Eh kasi nga, hindi na kaya ng mga South Vietnamese troops, yung mga armed forces ng South Vietnam, hindi nila kayang labanan yung mga Vietcong galing sa North kasi unang-una, mas nakikita, mas mahal pa ng tao. Mas minamahal pa ng tao yung mga North Vietnamese na mga Vietcong na komunista.
36:54.6
Kasi ang tropa kasi, ang ano kasi, yung South Vietnam, korap. Korap yung mga presidente, korakot, bulok. Tapos yung mga armed forces nila, abusado. So mas nakikita ngayon ng mga South Vietnamese, ano na yan, mas maganda, hawakan na tayo ng communist Vietnam, ibig sabihin ng North, ni Ho Chi Minh. At isa pa, magaling yung general ng Vietnam.
37:19.6
Magaling yung general ng Vietnam. Alam niyo kung sino, ng North Vietnam? Si Ngo Vung Nguyen Giap. Maliit na general yun, pero matalino, magaling sa military strategy. O, kaya anong nangyari? Nung bandang uli, hindi na kaya ng U.S. Lahat ng linalagay nilang presidente, galit ang tao dahil mga korap. Pati yung South Vietnamese forces, wala, hindi kayang lumaban.
37:46.5
Ngayon, alam nga namang U.S. na yung napapalaban. Galit na yung mga Amerikano. Kasi bakit tayo nakikipaglaban diyan? Hindi naman natin bansa yan. Hayaan na natin sila kung anong gusto nila sa bansa nila. Kaya nagkaroon ng malakas na anti-war movement sa U.S. O ngayon, na-pressure ang U.S. na ipull out na ang troops. Kaya nagpull out ang U.S. sa Vietnam. Nang nagpull out ang U.S. sa Vietnam, lalong lumakas niya ngayon yung mga Vietcong. Hanggang sa nagtakumpay ang Vietcong.
38:16.5
Naging isang Vietnam na lang yan. Hindi na inabot niya ni Ho Chi Minh. Si Ho Chi Minh ay isang magaling na leader ng Vietnam. Komunista siya, makabayan. Hindi siya nag-asawa. Actually, mas more sa pagiging teacher siya. Tahimik lang, hindi nag-asawa, tumanda sa pakikipaglaban sa mga French, Japanese, pagbalik na naman ng French, tapos Amerikano.
38:41.5
Pero hindi niya na inabot yung victory ng Vietnamese. Yung laban sa U.S. kasi 1974-75 na yun, patay na si Ho Chi Minh. Si Bo Nguyen Giap, yung general buhay pa, siya yung nag-strategize. Iyan na yung Fall of Saigon. Kaya yung nakikitan yung pelikula, yung musical na yung Miss Saigon, o yun yun, yung Fall of Saigon.
39:05.4
Gumagsak yung Saigon ng South Vietnam, tapos nagtagumpay ngayon yung mga komunist. Ang ginawa nila sa Vietnam, isa na lang na Vietnam. Yan na yun ngayon yung Socialist Republic of Vietnam. Yung city of Saigon, pinangalanan nilang Ho Chi Minh. In honor of Ho Chi Minh, yung leader nila.
39:24.4
Kaya makikita nyo dito yung pagkamakabayan ng mga Vietnamese. Walang ano. Talagang sila, pag nagka-isa sila, matindi. Imagine nyo, yan lang yung gyera na tinalo ang U.S.
39:39.4
Yan lang yung gyera. Kahit anong ginamit ng U.S., ginamit niya na yung mga bomba, ginamit niya pa yung Agent Orange, ginamit niya yan, chemical warfare. Pero alam nyo kung anong ginawa ng mga Vietnamese, nag-hukay sila sa ilalim. Yung mga trail, Ho Chi Minh Trail, matindi yun.
39:57.3
Nang pumunta kami ng Vietnam, pumunta kami dun sa mga trail, tourist attraction nila ngayon yung mga trails na yan. Kaya makita natin yung kabayanian ng mga Vietnamese, yung kanilang pagmamahal sa bayan, patriotism, mga kabonyo.
40:12.3
Pag nagka-isa sila para sa bayan, nagka-ka-isa sila. Dito sa atin maraming trader sa bayan. Diba? Yan ang problema ng Pilipinas kumpara sa Vietnam. Dito sa atin, mga trader sa bayan. Sa kanila, grabe ang pagmamahal nila sa bayan. Diba?
40:32.2
Ano yan? Kaya ano po yan ang nangyari dyan mga kabonyog sa Vietnam? Grabe yung pinakita nilang patriotism. Ayaw nila ng mananakop. Gusto nila malaya ang Vietnam. Kaya nung sinakop sila ng France, linabana nila yung France. Nung sinakop sila ng Japan, linabana nila yung France.
40:53.2
Nung bumalik na naman ang France, linabana nila. Tinalo nila yung France nung 1954. Kinalaunan, laban na naman sila sa Amerikano. Matindi yung laban nila sa Amerikano, ilan yung namatay na Vietnamese dun.
41:10.2
At saka halos sirang-sira talaga. Durog yung Vietnam dahil sa pambubomba. Pero anong ginawa ng Vietnam? Natakot ba sila? Hindi. Nandung sila sa ilalim ng lupa. Dun sila nagtago sa ilalim ng lupa. Kahit sinusunog na yung mga gubat ng napalm bombs. Pagbomba ng napalm, sunog yung mga gubat.
41:33.1
Tapos binomba pa ng chemical warfare, Agent Orange. O nasaan yung mga Vietnamese? Nandun, sa ilalim. Dun sila tumira, sa ilalim ng lupa. Ganoon po. Ganoon katindi.
41:46.1
At totoo rin ito si Albino Ling, inataki pa sila ng China. Nung sinasakop naman sila ng China, linabanan din nila yung China. Matindi ang patriotism ng mga Vietnamese. Yung pagmamahal sa bayan. At yun yung nagiging guiding ideology.
42:08.0
Oo, komunistang bansa sila. Pero higit sa pagiging komunista, mas ang nangingibabaw sa kanila, nationalism. Hindi communism, mas ang nangingibabaw sa kanila, nationalism.
42:20.0
Alam niyo, pwede ka namang maging nationalist na hindi ka communist. Pero sila kasi yung mga communist nationalist. Parang ganito yan.
42:30.0
All communists are nationalists. But not all nationalists are communists. O diba? O. Sa Vietnam, yung communist party yung namunguno sa laban. Pero hindi laman lahat ng Vietnamese communists. Pero halos lahat ng Vietnamese nationalists.
42:48.0
Diba? Ganon sila. Sa kanila, magdemokratikong bansa, magkomunistang bansa. Pag mayroong delikadesa ang mga leader, yung alam nila na yung may pagpapahalaga sila sa honor, dignity nila, at mayroong silang pagmamahal sa bayan.
43:06.9
Napapahiyana sila, magbibiting sila, magre-resign sila. Dito sa atin, wala yan. Ang unan yan mga kabunyog, nationalism at patriotism, pagkamakabayan, pagmamahal sa bayan.
43:22.9
Hindi tayo ganon sa Pilipinas. Itong dinidiscuss natin, sinasabi natin na sana yung paglaban sa korupsyon sa ibang bansa tulad nitong nangyari sa Vietnam, ay ganyan din sa Pilipinas.
43:38.8
At sana yung mga politiko sa Pilipinas tulad sa Vietnam, may hiya. Diba? O. Diba? Ay sa atin, wala eh. Wala. O. Yan yung isang problema natin.
